نقد جامعه‌شناختی ادبیات رشته‌ای علمی است که در ابتدا، با محور قرار دادن محتوا، به استخراج مسائل اجتماعی از خلال آثار ادبی می‌پرداخت. در قرن بیستم، جورج لوکاچ، فیلسوف مجارستانی، تغییرات عمده‌ای در این شیوه ایجاد کرد. در روش ساخت‌گرایی تکوینی لوسین گلدمن، با تکیه ‌بر آرای لوکاچ، شگردهای ادبی متن درکنار محتوای آن بررسی می‌شود و ساختارهای کلی اثر ادبی با ساختارهای اجتماعی که اثر در آن تکوین یافته، در تناظر قرار می‌گیرد. با توجه به اینکه حوزۀ پژوهش‌های موردنظر رمان بوده است، مقالۀ حاضر در نظر دارد با روش توصیفی‌ـ تحلیلی و با رویکرد ساخت‌گرایی تکوینی، به ‌سراغ داستان کوتاه برود و با مطالعۀ موردی مجموعۀ خاطره‌های پراکنده از گلی ترقی، چگونگی بازنمایی جامعه در جهان تخیلی یک مجموعه داستان کوتاه را بررسی کند. نتایج به‌دست آمده نشان می‌دهد که اگرچه همۀ داستان‌های مجموعه در یک زمان اتفاق نمی‌افتد، اما کتاب تا حدودی، در محتوا و فرم، با رویدادهای جامعۀ ایران، پس‌از انقلاب و پس‌از جنگ تحمیلی، هماهنگ است و با بیان پیامدهای تعصب در دهۀ اول انقلاب و مدرنیته در دهۀ دوم، مخاطب را به‌طور ضمنی، به تکثرگرایی و دوری از تجمل‌گرایی دعوت می‌کند. Manuscript profile

این پژوهش سعی دارد تا کتاب کورسرخی از عالیه عطایی را از منظر نقد جامعه‌شناسی ادبیات و شیوه ساخت‌گرایی تکوینی بررسی کند. لوسین گلدمن، نظریه‌پرداز این شیوه، ساخت‌گرایی تکوینی را بر مبنای آرای جورج لوکاچ، در نقد جامعه‌شناسی ادبیات بنیان نهاد. در این رویکرد نقد، ساختار و محتوای اثر ادبی در ارتباط با ساختارهای جامعه‌ای که اثر مولود آن است، مورد مطالعه قرار می‌گیرد. عالیه عطایی نویسنده‌ای افغانستانی‌ـایرانی است و کورسرخی جستارهایی از زندگی اوست که می‌تواند گویای زندگی مهاجران افغانستانی باشد. روش کار در این تحقیق، توصیفیـ تحلیلی است و نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد نویسنده بیش از هر چیز، به بحران هویت مهاجران افغان پرداخته است. او مسبب مشکلات تمام‌نشدنی کشور افغانستان را قدرت‌های شرق و غرب و انفعال مردهای افغان می‌داند. Manuscript profile