The effectiveness of emotional therapy on marital boredom, intimacy and sexual performance of women affected by marital infidelity
Subject Areas : Woman and familyAhad Ahangar 1 , robab farajzadeh 2 , Marziyeh Alivandi Vafa 3
1 - *Assistant Professor, Department of Psychology, Asbestos Branch, Islamic Azad University, Shabestar, Iran
2 - PhD Student in Counseling, Faculty of Humanities, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.
3 - Corresponding author: Assistant Professor, Department of Psychology, Faculty of Literature and Humanities, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.
Keywords: emotional therapy, marital boredom, sexual intimacy, sexual performance and marital infidelity.,
Abstract :
The purpose of the present study was to investigate the effectiveness of emotional therapy on marital despondency, sexual intimacy and sexual performance of women affected by marital infidelity in Tabriz city. The semi-experimental research method was pre-test, post-test with an experimental group and a control group; The statistical population of the research consisted of women who referred to the Metacognitive Counseling Center of Tabriz between 1400 and September 1402 due to their husband's marital infidelity; Among them, 30 women who had obtained higher scores in the marital dissatisfaction questionnaire and lower scores in the sexual intimacy and sexual performance questionnaires and who met the conditions for entering the research, were randomly selected and 15 People were replaced in the experimental group and 15 people in the control group. The experimental group underwent emotional therapy for 8 sessions. The questionnaires used in this research included the Marital Boredom Questionnaire (CBM), the Standard Sexual Intimacy Questionnaire (Batlani, Ahmadi, Bahrami and Shah-Siah, 2019) and the Women's Sexual Performance Questionnaire (FSFI). The data obtained from the research were analyzed using univariate covariance analysis and the results of the research showed that emotion-oriented therapy was effective in increasing intimacy and sexual performance and reducing marital boredom of women affected by marital infidelity. (a<0/05). The result is that emotional therapy group therapy can be effective in increasing intimacy and sexual performance and reducing marital despondency of women affected by marital infidelity.
باقری، سمیه، خواجه وند خوشلی، افسانه و اسدی، جوانشیر. (1399). اثربخشی رویکرد زوج درمانی هیجان¬مدار را به منظور بهبود دلزدگی زناشویی و خودافشایی هیجانی زوجین متقاضی طلاق. مجله مطالعات ناتوانی، 11(44):47-56.
باقری، فریبرز و کیامنش، علیرضا. (1397). مقایسه اثربخشی دو روش درمان گروهی مبتنی بر ذهن‌آگاهی و مبتنی بر پذیرش و تعهد بر بخشش، تنظیم هیجان و صمیمیت زناشویی. مجله اخلاق زیستی، 8(29):87-98.
بطلاني، سعیده، احمدي، سیداحمد، شاه سیاه، مرضیه و بهرامي، فاطمه. (1389). تاثیر زوج درماني مبتني بر دلبستگي بر رضایت و صمیمیت جنسي. اصول بهداشت روان، 12 (2): 496-505.
پاینز،آیاالماالچ. (1996). چه کنیم تا عشق رویایی به دلزدگی نینجامد. ترجمه فاطمه شاداب، (1381). تهران: انتشارات ققنوس.
ﺟﺎﻧﺴﻮن،ﺳﻮزان. (2004). ﺗﻤﺮﯾﻦ زوج درﻣﺎﻧی ﻫﯿﺠﺎن ﻣﺪار. ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﻬﺮاﻣی، زﻫﺮا آذرﯾﺎن، ﻋﺬرا اﻋﺘﻤﺎدي و ﺷﻬﯿﻦ ﺻﻤﺪي (1396). ﻧﺸﺮ داﻧژه.
حسین زاده، زهرا، قربان شیرودی، شهره، خلعتبری، جواد و رحمانی، محمدعلی. (1400). مقایسه اثربخشی زوج
درمانی هیجان مدار و زوج درمانی با رویکرد واقعیت درمانی بر باورهای ارتباطی و انتظارات زناشویی زوجین.
سنجش و پژوهش در مشاوره و روانشناسی، 3(2): 13-1.
خدادادی سنگده، جواد و رضایی، محسن. (1395)، پیش بینی دلزدگی زناشویی بر اساس سلامت عمومی و صمیمیت زناشویی در پرستاران . مراقبت های پیشگیرانه در پرستاری و مامایی، 6(2):45-52
رستمی ، مهدی، سعادتی، نادره و یوسفی، زهرا. (1397). بررسی و مقایسه اثربخشی زوج‌درمانی هیجان مدار و راه‌حل مدار بر کاهش ترس از صمیمیت و افزایش رضایت جنسی زوجین. پژوهشهای روانشناسی بالینی و مشاوره،1(2): 25-38.
زنگنه مطلق، فيروز، بني جمالي، شكوه السادات، احدي، حسن و حاتمي، حميد رضا. (1396). اثربخشي زوج درماني مبتني بر پذيرش و تعهد و زوج درماني هيجان مدار بر بهبود صميميت و كاهش نارسايي هيجاني زوجين. اندیشه و رفتار، 11(44):47-56.
سیاه کمری، راهله، مومنی، خدامراد و کرمی، جهانگیر. (1397). نقش میانجی گری خودکارآمد پنداری جنسی در رابطه بین سبک های دلبستگی و رضایت جنسی در مردان معتاد شهر کرمانشاه. فصلنامه علمی پژوهشی علوم روانشناختی، 17(68): 437-442.
صیادی، معصومه، سعید، شاه حسینی و مسعود غلامعلی لواسانی. (1396). اثربخشی زوج درمانی هیجان مدار بر تعهد زناشویی و دل زدگی زناشویی در زوجین نابارور. آموزش و سلامت جامعه، 4(3): 26-37.
علوی، سیده زهرا و امان الهی، عباس. (1397). اثربخشی زوج درمانی متمرکز بر هیجان بر صمیمیت هیجانی و جنسی زوج های ناسازگار. فصلنامه مشاوره و رواندرمانی خانواده، 8(2): 24-46.
علوی زاده، فرانک و شاکریان، عطا. (1395). درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کاهش علائم استرس، اضطراب و افسردگی زنان دارای تجربه روابط فرازناشویی )عاطفی، جنسی(.نشریه روان پرستاری،4 (6) :8-14.
غفرالهي، الهام، اعتمادي، عذرا، يوسفي، زهرا، عابدي، محمدرضا و تركان، هاجر. (1399). اثربخشی زوج درمانی هیجان مدار بر دلزدگی زناشویی و بخشودگی زنان متأهل عهدشکن مجازی. مجله مطالعات ناتواني، 10(189): 1-10.
فیروزی، آرمین. (1392). تدوین بسته¬ی درمانی چندبعدی غیرداروئی و مقایسه¬ اثربخشی آن با درمان دارویی در درمان بیماران مبتلا به انزال زودرس. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه خوارزمی. دانشکده روان¬شناسی و علوم تربیتی.
کریمی، بهزاد و خلعتبری، جواد. (1396). اثربخشی درمان شناختی-رفتاری بر دلزدگی زناشویی، رضایت زناشویی و صمیمیت زوجین. فصلنامه روانشناسی تربیتی، 8(1):65-74.
گودرزی، امیرحسین، کیخسروانی، مولود، دیره، عزت و گنجی، کامران. (1400). اثربخشی درمان هیجان مدار
بر دلزدگی زناشویی و تعهد اخلاقی در زوجین متقاضی طلاق. مجله علوم پزشکی رازی، 29(5): 126-117.
میرلوحیان، میترا، علیزاده، زهرا، زارع، حسین و زادگان، زهره. (1400). مقایسه اثربخشی زوج درمانی هیجان مدار و واقعیت درمانی در کاهش نشانه های افسردگی و انعطاف پذیری کنشی زوجین با مشکلات زناشویی. نشریه علمی و پژوهشی خانواده درمانی کاربردی،2(2): 269-250.
محمدلو، صفر ملازاده، علیرضا و مسچی، فرحناز. (1400). مقایسه اثربخشی درمان هیجان مدار و درمان شناختی رفتاری بر کیفیت زندگی جنسی و عملکرد جنسی زنان مبتلا به سرطان سینه. نشریه مطالعات ناتوانی، 11(71): 1-12.
مدرسی، فریبا، زاهدیان، سید حسین و هاشمی محمدآباد، سید نذیر. (1393). میزان سازگاری زناشویی و کیفیت عشق در متقاضیان طلاق دارای سابقه خیانت زناشویی و فاقد سابقه خیانت زناشویی. ارمغان دانش،19(1):78-88.
محمدی، خدیجه، حیدری، معصومه و فقیه زاده، سقراط. (1387). شاخص عملکرد جنسی زنان (FSFI): اعتبار سنجی نسخه ایرانی مجله پایش، 7(2)، 269-278.
ﻧﻮﯾﺪي، ﻓﺎﻃﻤﻪ. (1384). ﺑﺮرﺳی و ﻣﻘﺎﯾﺴۀ دﻟﺰدگی زﻧﺎﺷﻮﯾی ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺟﻮ ﺳﺎزﻣﺎﻧی در کﺎرکﻨﺎن ادارات آﻣﻮزش و پﺮورش و پﺮﺳﺘﺎران ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان. پﺎﯾﺎن ﻧﺎﻣۀکﺎرﺷﻨﺎﺳی ارﺷﺪ ﻣﺸﺎوره ﺧﺎﻧﻮاده، داﻧﺸگﺎه ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻬﺸﺘی.
Allison R. T. (2017). Communication and parental infidelity: A qualitative analysis of how adult children cope in a topic-avoidant environment. Journal of Divorce & Remarriage, 58(3): 175-193.
Atkins DC. Infidelity and marital therapy: Initial findings from a randomized clinical trial. [PhD Thesis]. Washington, DC: University of Washington. 2003.
Bagarozzi, D.A. (2013). Enhancing Intimacy in Marriage: A clinician Guide. New York: Routledge.
Beasley CC, Ager R. (2019). emotionally focused couples therapy: A systematic review of its effectiveness over the past 19 years. J Evid Inf Soc Work. 16(2):1-9
Bradley C; Renay P; Daniel J; John M. (2011).Supporting Healthy Relationships in Low-Income, Violent Couples: Reducing conflict and strengthening relationship skills and satisfaction. Journal of couple & relationship therapy: Innovations in Clinical and Educational Interventions . 10( 2): 97-116.
Beasley, C.C., Ager, R. (2019). Emotionally Focused Couples Therapy: A
Systematic Review of Its Effectiveness over the past 19 Years. Journal Evid Based
Soc Work, 16(2): 144 -59.
Bossio, J. A. Higano, C. S. & Brotto, L. A. (2021). Preliminary development of a mindfulness-based group therapy to expand couples’ sexual intimacy after prostate cancer: a mixed methods approach. Sexual Medicine, 9(2): 100310.
Cyranowski JM, Aarestad SL, Andersen BL. The role of sexual self-schema in a diathesis-stress model of sexual dysfunction. Appl Prev Psychol. 1999; 8(3): 217-228. [DOI:10.1016/S0962-1849(05)80078-2]
Charny IW, Parnass S. (2007). The impact of extramarital relationships on the continuation of marriages. J Sex Marital Ther; 21(2): 100-15.
Dyrbye, L. N., Shanafelt, T. D., Balch, C. M., Satele, D., Sloan, J., & Freischlag, J. (2011). Relationship between work home conflicts and burnout among American surgeons: a comparison by sex. Archives of surgery, 146(2): 211-217.
Glass SP, Wright TL. Reconstructing marriages after the trauma of infidelity. In: Halford WK, Markman HJ, editors. Clinical handbook of marriage and couples inte rventions. New York, NY: John Wiley & Sons; 2007:471-507.
Greenman, P. S., & Johnson, S. M. (2022). Emotionally focused therapy:
Attachment, connection, and health. Current Opinion in Psychology, 43: 146-150.
Guitar, A. E., Geher, G., Kruger, D. J., Garcia, J. R., Fisher, M. L., & Fitzgerald, C. J. (2017).
Defining and distinguishing sexual and emotional infidelity. Current Psychology, 36(3):434-446.
Gaeta, T., Dam, A., Perera, T., Jones, M., & Dulani, T. (2017). 3 A Multicenter Study of Grit and its Relationship to Burnout. Western Journal of Emergency Medicine: Integrating Emergency Care with Population Health, 18(5): 78-89.
Gordon KC, Baucom DH, Snyder DK. (2005). Treating couples recovering from infidelity: an integrative approach. J Clin Psychol , 61(11): 1393-405.
Greenman, P. S., & Johnson, S. M. (2022). Emotionally focused therapy:
Attachment, connection, and health. Current Opinion in Psychology, 43:
146-150.
Greenberg, L., Warwar, S., & Malcolm, W. (2010), Emotion-Focused Couples Therapy and the Facilitation of Forgiveness. Journal of Marital and Family Therapy, 36: 28–42.
Kroger, Ch. Reiner, T. Vaster ling, I. Schultz, K. Kliem, S. (2012). Therapy for couples after an affair: A randomized – controlled trial. Behavior research and therapy.50: 786-796.
Greenberg, L., Warwar, S., & Malcolm, W. (2010), Emotion-Focused Couples Therapy and the Facilitation of Forgiveness. Journal of Marital and Family Therapy: 36, 28–42.
Kally, E. (2010). Work Stress. Personal life and burnout. Cognitive Brain Behavior, 14 (3): 261-280.
Kianipour, F., & Aminiha, A. (2020). The effectiveness of emotion-focused couple therapy on emotional divorce and the quality of the relationship with the spouse's family. Family Counseling and Psychotherapy, 9(2): 195-212
Marita P, Denisa L Goldhammer . (2012). Demographic and Psychological Factors Related to Sexual Desire among Heterosexual Women in a Relationship. Journal of Sex Research ,9(1):78-87.
Mitchell, E. A., Wittenborn, A. K., Timm, T. M., & Blow, A. J. (2020). Examining the Role of the Attachment Bond in the Process of Recovering from an Affair. American Journal of Family Therapy, 48(5): 603-624.
Marren, C., Mikoška, P., O'Brien, S., & Timulak, L. (2022). A qualitative
meta‐analysis of the clients' experiences of emotion‐focused therapy. Clinical Psychology & Psychotherapy, 29(5): 1611-1625.
Marren, C., Mikoška, P., O'Brien, S., & Timulak, L. (2022). A qualitative
meta‐analysis of the clients' experiences of emotion‐focused
therapy. Clinical Psychology & Psychotherapy, 29(5): 1611-1625.
Parker, M. L., & Campbell, K. (2017). Infidelity and attachment: the Moderating Role of Race/Ethnicity. Contemporary Family Therapy, 39(3): 172-183.
Pines, A. M. (2002). Teacher Burnout: A Psychodynamic Existential Perspective. Teachers And Teaching: Theory And Practice, 8: 121- 40.
Pines, A. M., Neal, M. B., Hammer, L. B., & Icekson, T. (2011). Job burnout and couple burnout in dual-earner couples in the sandwiched generation. Social Psychology Quarterly. 74(4):.386-361
Peng Y. The use of recursive frame analysis on an emotionally focused couples therapy session. Qual Rep. 2014; 19(32):1-25.
Palmer‐Olsen, L., Gold, L. L., & Woolley, S. R. (2011). Supervising emotionally focused therapists: A systematic research‐based model. Journal of marital and family therapy37(4),: 411-426.
Peluso, P. R. (Ed.). (2007). Infidelity: A practitioner's guide to working with couples in crisis. Routledge/Taylor & Francis Group.
Peluso PR. Infidelity: A practitioner's guide to working with couples in crisis. New York, NY: Routledge; 2007.
Rosen, R.C., Riley, A., Wagner, G., Osterloh, I.H., Kirkpatrick, J., & et al. (2000). The international index of erectile function (IIEF): a multidimensional scale for assessment of erectile dysfunction. Urology, 49(6): 822‐830.
Snyder DK, Baucom DH, Gordon KC. Treating infidelity: An integrative approach to resolving trauma and promoting forgiveness. In: Peluso PR, editor. Infidelity: A practitioner's guide to working with couples in crisis. New York, NY: Routledge; 2007.
Sowden, Sophie., Brewer, Rebecca. R., Catmur, Caroline., & Bird, Geoffrey. (2016). The Specificity of the Link Between Alexithymia,Interoception, and Imitation. Journal of Experimental Psychology:Human Perception and Performance© 2016 The Author(s), 42(11): 1687–1692 .
Starratt, Michele N. Alesia. Sexual Adaptations in Women. Front Matter ... Weekes-Shackelford, Todd K. Shackelford. Back to top. About the editors. Pages 197-205.
Sowden, S., Brewer, R. R., Catmur, C., Bird, G. (2016). The Specificity of
the Link Between Alexithymia,Interoception, and Imitation. Journal of
Experimental Psychology: Human Perception and Performance, 42(11):
1687–1692.
Timulak, L., McElvaney, J., Keogh, D., Martin, E., Clare, P., Chepukova, E., & Greenberg, L. S. (2017). Emotion-focused therapy for generalized anxiety disorder: An exploratory study. Psychotherapy, 54(4): 361.
Wiebe, S. A., Johnson, S. M., Burgess Moser, M,. Dalgleish, T. L., & Tasca, G. A. (2017). Predicting follow up outcomes in emotionally focused couple therapy: The role of change in trust, relationship specific attachment, and emotional engagement. Journal of Marital and Family Therapy, 43(2):213-226.
Wiebe SA, Elliott C, Johnson SM, Moser MB, Dalgleish TL, Lafontaine MF, Tasca GA. Attachment change in emotionally focused couple therapy and sexualsatisfaction outcomes in a two-year follow-up study. J Couple Relatsh Ther. 2019; 18(1):1-21
اثربخشی درمان هیجان مدار بر دلزدگی زناشویی، صمیمیت و عملکرد جنسی زنان آسیب دیده از خیانت زناشویی
چکیده
هدف پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی درمان هیجان مدار بر دلزدگی زناشویی، صمیمیت جنسی و عملکرد جنسی زنان آسیب دیده از خیانت زناشویی شهر تبریز بود. روش پژوهش نیمه تجربی از نوع پیش آزمون، پس آزمون با گروه آزمایش و گروه کنترل بود؛ جامعه آماری پژوهش را شامل زنانی تشکیل می دادند که به دلیل خیانت زناشویی همسر خود به مرکز مشاوره فراشناخت شهر تبریز در محدودة زمانی 1400 تا شهریور 1402 مراجعه کرده بودند؛ از میان آنها به صورت نمونه گیری در دسترس زنانی که نمرات بالاتری را در پرسشنامه دلزدگی زناشویی و نمرات پایین تری در پرسشنامه های صمیمیت جنسی و عملکرد جنسی کسب کرده بودند و شرایط ورود به پژوهش را داشتند،30 نفر انتخاب و به صورت تصادفی، 15 نفر در گروه آزمایش و 15 نفر در گروه گواه جایگزین شدند. گروه آزمایش به مدت 8 جلسه تحت درمان هیجان مدار قرار گرفتند. پرسشنامه های مورد استفاده در این پژوهش شامل پرسشنامه پرسشنامه دلزدگی زناشویی (CBM)، پرسشنامه استاندارد صمیمیت جنسی (بطلانی، احمدی، بهرامی و شاه سیاه، 1389) و پرسشنامه عملکرد جنسی زنان(FSFI) بود. داد ه های حاصل از پژوهش به شیوه تحلیل کوواریانس تک متغیره مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و نتایج پژوهش نشان داد که درمان هیجان مدار بر افزایش صمیمیت و عملکرد جنسی و کاهش دلزدگی زناشویی زنان آسیب دیده از خیانت زناشویی مؤثر بود.(a<0/05). نتیجه اینکه درمان گروهی درمان هیجان مدار می تواند در افزایش صمیمیت و عملکرد جنسی و کاهش دلزدگی زناشویی زنان آسیب دیده از خیانت زناشویی اثرگذار باشد.
کلیدواژه ها: درمان هیجان مدار، دلزدگی زناشویی، صمیمیت جنسی، عملکرد جنسی و خیانت زناشویی.
مقدمه
سنگ بنای ازدواج و از اصلی ترین عناصر هر رابطة طولانی مدت و عاشقانه، وفاداری زوجها نسبت به یکدیگر است .از میان عوامل آسیب زایی که وفاداری زوجها به پیمان ازدواج را تهدید نموده و گاه به جدایی ایشان از یکدیگر می انجامد، می توان به خیانت زناشویی اشاره کرد (الیسون1، 2017). خیانت زناشویی به عنوان دردناکترین و زیان آورترین حادثهای که رابطة صمیمانة زوجها را تخریب ساخته و پیوندهای ایمن ایشان را از هم می گسلد، شناخته شده است. این واقعة شوم، وفاداری زوجها نسبت به ازدواج را سست نموده، ساختار و ثبات رابطة میان آنها را تخریب و در صورت درمان نشدن به طلاق و جدایی می انجامد (پارکر و کمبل2، 2017).
خيانت زناشويي مي تواند پيامدهاي عاطفي شديدي در زوجين ايجاد كند. روانىرمانگران گزارش مي كنند كه همسراني كه به آن ها خيانت شده است، اغلب احساساتي مانند خشم، عزت نفس پايين، پايمال شدن، افسردگي و درماندگي را تجربه مي كنند. همسران عهدشكن نيز با احساساتي نظير شرم، احساس گناه، ترديد، عصبانيت و نا اميدي دست به گريبان هستند ناآرامي شديد عاطفي پس از افشاي خيانت زناشويي اغلب با آشفتگي شناختي همراه است )کروگر، رینر،استرلینگ، شولتز و کلیم3،2012). يكي از اختلالات مهم تجربه شده توسط همسري كه به او خيانت شده است، نشخوار فكري شديد درباره اين رويداد است كه مي تواند آن قدر شديد وغير قابل كنترل باشد كه در عملكرد روزانه و تمركز فرد اختلال ايجاد كند (گلس و رایت4، 2007). خیانت زناشویی برای برخی از افراد به معنای داشتن رابطه جنسی و برای برخی دیگر به معنای داشتن رابطه عاطفی پنهانی با فرد دیگری به جز همسر است (گوتر و گهر5، 2017). به طور كلي هر چند بعضي از زوجين در صورتي كه از خيانت به عنوان نشان هاي براي شناسايي مشكلات ديرپاي ازدواج خود استفاده كنند، مي توانند بعد از خيانت ازدواج پايدارتري داشته باشند، ولي پيامد غالب و معمول خيانت استرس ها و آسيب هاي روابط زناشويي مي باشد(چرنی و پارنس6، 2007). فروپاشی روابط زناشويي منجر به دلزدگی زناشویی می شود ( پاینز7، 2002) دلزدگی زناشویی مجموعه ای از علایم خستگی عاطفی، جسمانی و روانی است که ناشی از عدم تناسب بین انتظارات و واقعیت در زندگی زناشویی است و پیامدهای غیر قابل جبرانی را برای زوجین به دنبال دارد (کالی8، ۲۰۱۰).
دلزدگی زناشویی از نوع جسمی، زمانی بروز می کند که زوجین متوجه می شوند به رغم تلاش هایشان، رابطه شان جسمی و جنسی با همسرشان به زندگی معنا نداده و نخواهد داد، آنها در جهان شان تفاوتی احساس نکرده اند و ازاین رو شروع به احساس بیچاره بودن، ناامید بودن و دلزدگی جسمی و جنسی می کنند. دلزدگی زناشویی از نوع جسمی به علت مجموعه ای از توقعات غیرواقعی از همسر و ازدواج توأم با استرس ها، واقعیت ها و فراز و نشیبهای زندگی بروز می کند )لینگرن،2006، به نقل از کریمی و خلعتبری، 1396). دلزدگی عاطفی زمانی بروز می کند که یکی از زوجین به اندازه طرف دیگر برای رابطه ارزش قائل نیست و یا مهمترین نیازهای یکی از طرفین نادیده گرفته می شود، در این صورت رضایت و صمیمیت عاطفی زناشویی کمرنگ شده و یا دلیل باهم بودن از بین می رود)پاینز، نئل، همر و لکسون، 2011). اختلاف و دلزدگی زناشویی بین زوجین، می تواند بر حالات روانی، ذهنی و جسمی هر دو زوج تاثیرات منفی بگذارد (گیتا، دام، پررا، جونز و دولانی9، 2017). اما زنان به دلیل شرایط و ذات خاصی که دارند، بیشتر متاثر، می شوند) دیرابای، شانافلت، بالچ، ساتل، اسلوآن و فرسچلاگ10، 2011).
از متغیرهای حیاتی در زنان دچار دلزدگی زناشویی، صمیمت جنسی است (بوسیو، هیگانو وبروتو، 2021). صمیمت جنسی به عنوان یکی از ابعاد صمیمت زناشویی، از عوامل کلیدی در ارزیابی فرد نسبت به کیفیت زندگی محسوب می شود (سیاه کمری، مومنی و کرمی، 1397). باگاروزی (2013) صمیمیّت جنسی را نیاز به در میان گذاشتن احساسات، تمایلات و خیال پردازیهای جنسی و شهوانی با همسر و برانگیختن تمایلات جنسی تعریف می کند.
یکی دیگر از عواملی که بر دلزدگی زناشویی بین زوجین تاثیر گذاشته و از آن تاثیر می پذیرد عملکرد جنسی است. عملکرد جنسی بخشی از رفتار و زندگی فرد است که همواره مدنظر بوده و تأثیر انکارناپذیري بر کیفیت زندگی فرد و شریک جنسی می گذ ارد. عملکرد جنسی می تواند تحت تأثیر عوامل بسیار متعددي ازجمله عوامل فیزیولوژیکی، روانشناختی، فرهنگی و روابط بین فردي باشد (کارانوسکی، آرستند و آندرسن11، 1999). بنا بر نظر مولفان عملکرد جنسی یکی از منابع تاثیر گذار مهم بر رضایتمندی زناشوئی است (برادلی،رنی، دانیل و جان،12 2011) در یک ازدواج سالم وجود رابطه جنسی مطلوب به نحوی که بتواند موجب تأمین رضایت طرفین شود نقش بسیار مهم و اساسی در موفقیت و پایداری کانون خانواده دارد. از زمانی که اليس، کینزی و بعد از آن مسترز و جانسون به مطالعه نظام مند رفتارهای جنسی انسان پرداختند، این مسئله تصریح گردید که مشکلات و اختلالات جنسی شایع تر از آن است که قبلا تصور می گردید (ماریتا، دنیسا و گلدامر،13 2012).
بنابراین خیانت زناشویی میتواند عواقب جبران ناپذیری برای زوجها در پی داشته باشد؛ به اینصورت که نه تنها موجب پریشانی و دلزدگی در رابطة همسران می شود بلکه به کاهش رضایت ایشان از رابطه جنسی نیز می انجامد.همچنین، قربانیان و مرتکبان خیانت زناشویی پیامدهای منفی درون رابط های را نیز تجربه می کنند؛ به گونه ای که عزت نفس ایشان کاهش می یابد و مشکلات بهداشت روانی همسران خیانت دیده افزایش می یابد (میشل، وایتن بورن، تیم و بلو14،2020). پژوهش هاي مربوط به زوج درماني خيانت، فارغ از جهت گيري نظري درمان نشان داده است كه درصد زيادي از زوج ها درمان پذير هستند (اکتینز15، 2003). یافته های گردون و همكاران (2005) حاكي از آن است كه مي توان به زو جهاي درگير با عهدشكني زناشويي كمك كرد. متخصصان اين حيطه بيان مي كنند كه درمان عهدشكني زناشويي متفاوت از ساير مشكلات زوجي است و به توجه ويژه اي در خصوص راهبردهاي درماني نياز دارد (اشنایدر، باکوم و گردون16،2007). در تبيين و درمان زوجين درگير با مشكل خيانت زناشويي، مدل هاي نظري مختلفي ارايه شده است. از جمله مدل هاي ارايه شده در خصوص درمان خيانت زناشويي مي توان به درمان هيجان مدار، مدل بخشودگي، درمان شناختي- رفتاري، درمان اکت و مدل بينش گرا اشاره كرد. رویكرد هیجان مدار یكی از رویكردهایی که هم بر ارتباط خانواده و هم بر هیجانات فردی تمرکز دارد است (تیمولاک و همكاران17،2017).
درمان هیجان مدار، يكي از شيوه هاي درماني زوجين مي باشد كه بر چرخه هاي منفي تعاملي پايدار در اثر آسيب پذيري هيجاني عميق توجه دارد. اين روش بر كاهش آشفتگي از طريق مداخله در سطح هيجاني به منظور پيشرفت تعاملات نزديكي كه منجر به علاقه بيشتر و روابط صميمانه مي شود، تلاش مي نمايد (پلوسو18،2007). رویکرد هیجان مدار توسط گرینبرک و جانسون در اوایل دهه ۱۹۸۰ و بر اساس نظریه سیستمی، درمان انسانگرا و تجربی و نظریه دلبستگی تدوین شد ( پنگ، 2014). درمان هیجان مدار نوعی زوج درمانی کوتاه است می باشد (۸ تا ۲۰ جلسه) که عناصری همچون تجربه گرایی، مراجع محوری، ساخت گرایی و نگاه سیستمی را در کنار ستون اصلی خود یعنی "نظریه دلبستگی" قرار داده است. بر اساس این الگو درمانگری، هیجانات به خودی خود ظرفیت ذاتی ساز گارانه ای دارند که اگر فعال شود، می تواند به زوجین کمک کند تا مواضع هیجانی و ابراز گری ناخواسته خود را تغییر دهند (پالمر- اولسن، گوند و وولی، ۲۰۱۱). پژوهشهای انجام شده نیز تاثیر درمان هیجان مدار بر دلزدگی زناشویی، صمیمیت و عملکرد جنسی را تایید کردهاند؛ از جمله این پژوهشها میتوان به پژوهشهای صفر محمدلو، ملازاده و مسچی (1400)، گودرزی و همکاران (1400) و میرلوحیان و همکاران (1400)، باقری و همکارانش (1399)، غفرالهي، اعتمادي، يوسفي، عابدي و تركان (1399)، قاسم زاده، خدادادی سنگده و رضایی، (1399)، رستمی و همکارانش (1397)، علوی و همکاران (1397)، زنگنه مطلق و همکارانش (1396)، گریمن و جانسون (2022)، مارن و همکاران(2022)، باسلي (2019)، ویبی و همکارانش (2017)، سودون، برئور، كاتمور و بيرد19 (2016)، گرينبرگ، واروار و مالكولم20 (2010) اشاره کرد که معتقدند، درمان هیجان مدار بر بر دلزدگی زناشویی، از پا افتادگی جسمی، از پا افتادگی عاطفی و از پا افتادگی روانی، بهبود صميمت جنسی و عملکرد جنسی زوجين موثر است.
با توجه به پژوهشهای صورت گرفته تاثیر مثبت درمان هیجان مدار بر دلزدگی زناشویی، صمیمیت و عملکرد جنسی تایید شده است؛ اما در بعضی از پژوهشهای ذکر شده نبودن گروه کنترل و بررسی همه جانبه، قابلیت اطمینان و تعمیمپذیری نتایج را با مشکل مواجه نموده است. با توجه به اینکه فرهنگ ایرانی، ماهیت متفاوتی با کشورهای غربی داردو هیجانات بیشتر غالب است و از طرفی هم گسترش روز افزون خیانت زناشویی در بین زوجین و تبعات آن، تحقیقات بیشتری لازم است تا عواطف و به ویژه موضوع خیانت در زنان آسیب دیده، بصورت جامع تر و در حیطه وسیعتر بررسی نمود. بنابراین هدف از پژوهش حاضر بررسی اثربخشی درمان هیجان مدار بر دلزدگی زناشویی، صمیمیت جنسی و عملکرد جنسی زنان آسیب دیده از خیانت زناشویی می باشد.
روش
روش پژوهش نیمه آزمایشی از نوع پيش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه گواه می باشد. جامعة آماری پژوهش شامل 130 زن بودند که به دلیل خیانت زناشویی همسر خود به مرکز مشاوره فراشناخت شهر تبریز در محدودة زمانی 1400 تا شهریور 1402 مراجعه کرده بودند. از میان آنها به صورت نمونه گیری در دسترس زنانی که نمرات بالاتری را در پرسشنامه دلزدگی زناشویی و نمرات پایین تری در پرسشنامه های صمیمیت جنسی و عملکرد جنسی را کسب کردند و شرایط ورود به پژوهش را داشتند، به صورت تصادف 30 نفر انتخاب و بصورت تصادفی 15 نفر در گروه آزمایش و15 نفر دیگر در گروه گواه جایگزین شدند. مکان جهت مداخله درمانی گروهی، مرکز مشاوره فراشناخت تبریز و در محدوده زمانی چهار ماهه صورت گرفت. ملاکهاي ورود به پژوهش شامل جنسیت زن، متاهل بودن، نداشتن سابقه مصرف داروی روا نپزشکی در شش ماه اخیر، نداشتن اختالات روانی -شخصیتی مزمن، داشتن تمایل به شرکت در پژوهش و عدم دریافت مداخله روا نشناختی همزمان بود. ملا کهای خروج از پژوهش نیز شامل داشتن بیش از دو جلسه غیبت، عدم همکاری و انجام ندادن تکالیف مشخص شده در کلاس و عدم تمایل به ادامه حضور در فرایند انجام پژوهش بود. در پژوهش حاضر از پرسشنامه های زیر استفاده شده است:
الف) پرسشنامه دلزدگی زناشویی (CBM): این پرسشنامه توسط پاینز (1996) ساخته شد؛ شامل 21 سوال، که 3 جزء اصلی خستگی جسمی ، از پا افتادن عاطفی و از پا افتادن روانی می باشد. در این مقیاس نمرات بالاتر نشان دهنده دلزدگی بیشتر است و حد بالای نمره 147 و حد پایین نمره 21 می باشد. ضریب اطمینان آزمون – بازآزمون 89/0 براي یک دوره یک ماهه، 76/0 برای یک دوره دو ماهه، و 66/0 برای دوره چهارماهه بود تداوم درونی براي اغلب آزمودنی ها با ضریب ثابت آلفا سنجیده شد، که بین 91/0 تا 93/0 بود (پاینز ترجمه شاداب، 1381). در ایران نیز نویدي (1384) الفا کرونباخ این پرسشنامه را در مورد 240 نمونه 120 پرستار و 120 معلم اندازه گیري کرد که عبارت است 86/0.
ب) پرسشنامه استاندارد صمیمیت جنسی (بطلانی، احمدی، بهرامی و شاه سیاه، 1389): این پرسشنامه استاندارد صمیمیت جنسی به صورت تک مولفه ای می باشد که شامل۳۰ سؤال است حداکثر نمره ۱۲۰ و حداقل آن ۳۰ می باشد. نمره ی بالاتر، نشانگر صمیمیت جنسی بیشتر زوجین است. درستی محتوایی پرسشنامه توسط پنج متخصص مشاوره و روانشناسی در دانشکده ی علوم تربیتی دانشگاه اصفهان تأیید شد و برای تعیین قابلیت اعتماد درونی بر روی ۱۴۰ نفر (۷۰ زوج اجرا و ضریب آلفای کرونباخ آن 81/0 بدست آمد (بطلانی و همکاران، ۱۳۸۹).در پژوهش فیروزی (1392) نیز پایایی پرسشنامه بر اساس روش آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه 84/0 به دست آمده و با اصلاحات لازم پرسشنامه نهایی طراحی شد و در نهایت بر روی گروه نمونه آماری اصلی به اجرا گذاشته شد. لازم به ذکر است چنانچه ضريب آلفاي کرونباخ بيش از 70/0 محاسبه گردد، پايايي پرسشنامه مطلوب ارزيابي میشود.
ج) پرسشنامه عملکرد جنسی زنان(FSFI): پرسشنامه کوتاهی است که در بردارنده حوزه های اصلی عملکرد جنسی است و برای استفاده در جمعیت های بالینی و غیر بالینی طراحی شده است. این پرسشنامه با ۱۹ سوال، عملکرد جنسی زنان را در ۶ حوزه شامل: 1. میل، ۲. برانگیختگی، ۳. رطوبت، ۴. ارگاسم، ۵. رضایتمندی و ۶ درد جنسی می سنجد ( روزن21 و همکاران، ۲۰۰۰). بر اساس مطالعه محمدی (۱۳۸۷) در ایران ضریب - آلفای کرونباخ برای نمره کل در این آزمون85/0 گزارش شده است. با جمع کردن نمرات شش حوزه با هم نمره ی کل مقیاس به دست می آید. نمره گذاری به گونه ای است که نمره ی بیشتر نشانگر عملکرد بهتر جنسی است. براساس هم وزن نمودن حوزه ها، حداکثر نمره برای هر حوزه برابر 6 و برای كل مقیاس ۳۶ است. نمره صفر حاکی از آن است که فرد در حلول ۴ هفته گذشته فعالیت جنسی نداشتند. نمره برش برای کل مقياس 28 می باشد (محمدی و همکاران، 1387).
پس از انجام فرایند نمون هگیری )مطابق با آنچه ذکر گردید(، زنان متاهل انتخاب شده ) 30 زن( آسیب دیده از خیانت به شیوه تصادفی در گرو ههای آزمایش و شاهد گمارده شدند ) 15 پرستار زن در گروه آزمایش و 15 پرستار زن در گروه شاهد). گروه آزمایش درمان هیجان مدار را طی دو ماه در 8 جلسه )هفته ای یک جلسه 90 دقیقه ای) دریافت نمودند.
برنامه مداخله ای در پژوهش حاضر برگرفته از درمان هیجان مدار سوزان جانسون (2004) ترجمه بهرامی و همکاران (۲۰۱۰) بود. جهت رعایت اخلاق در پژوهش، رضايت زنان متاهل آسیب دیده از خیانت براي شرکت در برنامه مداخله کسب و از کليه مراحل مداخله آگاه شدند. همچنين به افراد گروه شاهد اطمينان داده شد که در صورت تمایل پس از اتمام فرايند پژوهشي اين مداخات را دريافت خواهند نمود. همچنین به هر دو گروه اطمینان داده شد که اطلاعات آنها محرمانه باقی می ماند و نیازی به درج نام نیست. حاضر دارای کداخلاق به شماره IR.IAU.TABRIZ.REC.1401.077 ازدانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز است.
جدول 1. خلاصه مداخلات درمان درمان هیجان مدار
جلسه | شرح جلسه |
جلسه اول | آشنایی و ایجاد رابطه حسنه بین اعضاء و رهبر گروه و ارزیابی و ایجاد پیوستگی |
جلسه دوم | ادامه ارزیابی و شناسایی چرخه تعاملات منفی و تعیین اهداف کلی |
جلسه سوم | تقویت پیوستگی و تحلیل و تعییر هیجانات |
جلسه چهارم | تشدید تجربه هیجانی |
جلسه پنجم | پذیرش احساسات و شناسایی نیازهای دلبستگی، تقویت تعامل اعضای گروه |
جلسه ششم | ایجاد الگوهای تعاملی جدید تملک هیجانات |
جلسه هفتم | ایجاد درگیری های هیجانی افزایش شناسایی نیاز های دلبستگی تسهیل بیان نیازها و خواسته ها در روابط جنسی |
جلسه هشتم | تمرکز بر روی خود نه دیگری، چارچوبندی مجدد روابط جنسی، عمق بخشیدن به درگیری های جنسی زوجین |
جلسه نهم | بارسازی تعاملات جنسی و غیر جنسی همسره ارتقاء روش های جدید تعامل زوجين - تحکیم وضعیت و پاسخ های جدید، حمایت از الگوهای تعاملی سازنده |
در این پژوهش براي تجزیه و تحلیل داده ها از دو سطح آمار توصیفی و استنباطی استفاده شد. در سطح آمار توصیفی از میانگین و انحراف استاندارد و در سطح آمار استنباطی از آزمون کالموگروف اسمیرنف جهت بررسی نرمال بودن توزیع متغیرها، آزمون لوین براي بررسی برابري واریانسها استفاده شد. در نهایت جهت بررسی اثربخشی درمان هیجان مدار بر دلزدگی زناشویی، صمیمیت جنسی و عملکرد جنسی زنان آسیب دیده از خیانت زناشویی از آزمون تحلیل کوواریانس تک متغیري استفاده شد. نتایج آماري با استفاده از نرم افزار آماري23SPSS- مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافته ها
یافته هاي حاصل از داده هاي جمعیت شناختی نشان داد که افراد نمونه پژوهش داراي دامنه سنی22تا45سال بودند که در این بین دامنه سنی بین 26تا31 سال داراي بیشترین فراوانی بود تعداد 9 نفر معادل (33/33درصد). از طرفی این افراد داراي سطح تحصیلات دیپلم تا فوق لیسانس بودند که بیشترین تعداد فراوانی مربوط به دوره دیپلم بود تعداد 10 نفر معادل (66/41) درصد. بیشتر این زنان، تجربه اولین خیانت همسرشان بود تعداد 14 نفر معادل (16/54) درصد. حال یافته هاي توصیفی پژوهش مورد بررسی قرار می گیرد.
جدول (1) : میانگین و انحراف استاندارد نمرات نمونه آماری در پرسشنامۀ دلزدگی زناشویی، صمیمت جنسی و عملکرد جنسی(تعداد: گروه آزمایش 15 نفر و گواه 15 نفر)
|
| پیش آزمون | پس آزمون | ||
متغیرها | گروه | میانگین | انحراف استاندارد | میانگین | انحراف استاندارد |
دلزدگی زناشویی | آزمایش | 117/46 | 12/414 | 87/40 | 14/024 |
گواه | 117/53 | 9/463 | 125/60 | 8/813 | |
صمیمیت جنسی | آزمایش | 36/66 | 6/553 | 81/13 | 11/134 |
گواه | 35/80 | 6/224 | 39/66 | 10/827 | |
عملکرد جنسی | آزمایش | 12/26 | 7/136 | 27/33 | 6/704 |
گواه | 12/73 | 7/573 | 14/13 | 7/462 | |
همانطورکه در جدول (1) مشاهده مي شود میانگین گروه آزمایش و گواه در متغیرهای دلزدگی زناشویی، صمیمیت جنسی و عملکرد جنسی در پيش آزمون نتايج نسبتا مشابهي داشتند؛ ولی نمرات پس آزمون نسبت به پیش آزمون در گروه آزمایش در مقایسه با گروه گواه کاهش چشمگیری داشته است.
برای دانستن این مطلب که این تغییرات حاصل شده در پس آزمون متغیرهای مورد پژوهش به لحاظ آماری معنادار می باشند یا خیر، فرضیه های پژوهش مورد بررسی قرار گرفت و قبل از بررسی فرضیه ها هم پیش فرضهای مربوطه مورد مطالعه قرار گرفت.
جدول : نتایج آزمونهای پیش فرض برای دلزدگی زناشویی، صمیمیت جنسی و عملکرد جنسی
متغیرها |
کالموگروف - اسمیرنوف |
آزمون لوین برای تساوی واریانسها |
يكساني شيب رگرسیون | ||||
|
| Z | Sig. | F | Sig. | F | Sig. |
دلزدگی زناشویی | پيش آزمون | 0/961 | 0/314 | 2/166 | 0/152 | /0242 | /0627 |
پس آزمون | 1/050 | 0/220 | |||||
صمیمیت جنسی | پيش آزمون | 1/195 | 0/115 | /0517 | /0478 | 4/202 | /0051 |
پس آزمون | 0/943 | 0/337 | |||||
عملکرد جنسی | پيش آزمون | 0/639 | 0/808 | /0329 | /0571 | /0646 | /0429 |
پس آزمون | 0/957 | 0/319 | |||||
نتایــج (جــدول3) نشــان مــی دهد: آزمون کولموگروف-اسمیرنف برای بررسی نرمال بودن متغیرهای پژوهشی، آزمون لوین برای تساوی واریانس ها و يكساني شيب رگرسیون غیر معنادار بود. (05/0< p) بنابراین می توان گفت که مفروضه ها برای اجرای تحلیل کواریانس تک متغیره برقرار است.
فرضیه اول: درمان هیجان مدار بر دلزدگی زناشویی زنان آسیب دیده از خیانت زناشویی موثر است.
جدول (5) : نتايج تحليل كوواريانس روي نمره هاي پس آزمون با کنترل پيش دلزدگی زناشویی
متغیرها |
شاخص های آماری متغیرها |
مجموع مجزورات |
درجه آزادی |
میانگین مجذورات |
مقدار واریانس |
سطح معنی داری |
اندازه اثر |
دلزدگی زناشویی | پیش آزمون | 243/595 | 1 | 243/595 | 1/828 | /0188 | /0063 |
گروه ها | 10954/403 | 1 | 10954/403 | 82/213 | /0000 | /0753 | |
خطا | 3597/605 | 27 | 133/245 |
|
|
|
هما نگونه که در جدول 4 مشاهده می شود نتایج تحلیل کوواریانس تک متغیری نشان می دهد که بعد از تعدیل اثر
پیش آزمون، در پس آزمون بین دو گروه کنترل و آزمایش در متغیر با توجه به نمرات دلزدگی زناشویی تفاوت
معناداری وجود داشت(p> 0/ 05) و میانگین پس آزمون گروه آزمایش نمرات دلزدگی زناشویی گروه آزمایش در
مرحله پس آزمون نسبت به گروه کنترل کاهش یافته است که نشان از اثر آموزش رویکرد هیجا ن مدار بر کاهش
دلزدگی زناشویی بود. نمره اندازه اثر نیز نشان داد که میزان تأثیر درمان75 درصد بوده است.
فرضیه دوم: درمان هیجان مدار بر صمیمیت جنسی زنان آسیب دیده از خیانت زناشویی موثر است.
جدول (5) : نتايج تحليل كوواريانس روي نمره هاي پس آزمون با کنترل صمیمیت جنسی
متغیرها |
شاخص های آماری متغیرها |
مجموع مجزورات |
درجه آزادی |
میانگین مجذورات |
مقدار واریانس |
سطح معنی داری |
اندازه اثر |
صمیمیت جنسی | پیش آزمون | /0561 | 1 | /0561 | /0004 | /0947 | /0000 |
گروه ها | 12844/811 | 1 | 12844/811 | 102/713 | /0000 | /0792 | |
خطا | 3376/506 | 27 | 125/056 |
|
|
|
هما نگونه که در جدول 4 مشاهده می شود نتایج تحلیل کوواریانس تک متغیری نشان می دهد که بعد از تعدیل اثر
پیش آزمون، در پس آزمون بین دو گروه کنترل و آزمایش در متغیر با توجه به نمرات صمیمیت جنسی تفاوت
معناداری وجود داشت(p> 0/ 05) و میانگین پس آزمون گروه آزمایش نمرات صمیمیت جنسی گروه آزمایش در
مرحله پس آزمون نسبت به گروه کنترل کاهش یافته است که نشان از اثر آموزش رویکرد هیجا ن مدار بر افزایش
صمیمیت جنسی بود. نمره اندازه اثر نیز نشان داد که میزان تأثیر درمان 79 درصد بوده است.
فرضیه سوم: درمان هیجان مدار بر عملکرد جنسی زنان آسیب دیده از خیانت زناشویی موثر است.
جدول (5) : نتايج تحليل كوواريانس روي نمره هاي پس آزمون با کنترل عملکرد جنسی
متغیرها |
شاخص های آماری متغیرها |
مجموع مجزورات |
درجه آزادی |
میانگین مجذورات |
مقدار واریانس |
سطح معنی داری |
اندازه اثر |
عملکرد جنسی | پیش آزمون | 157/230 | 1 | 157/230 | 3/391 | /0077 | /0112 |
گروه ها | 1335/289 | 1 | 1335/289 | 28/800 | /0000 | /0516 | |
خطا | 1251/837 | 27 | 46/364 |
|
|
|
هما نگونه که در جدول 4 مشاهده می شود نتایج تحلیل کوواریانس تک متغیری نشان می دهد که بعد از تعدیل اثر
پیش آزمون، در پس آزمون بین دو گروه کنترل و آزمایش در متغیر با توجه به نمرات عملکردجنسی تفاوت
معناداری وجود داشت(p> 0/ 05) و میانگین پس آزمون گروه آزمایش نمرات عملکرد جنسی گروه آزمایش در
مرحله پس آزمون نسبت به گروه کنترل کاهش یافته است که نشان از اثر آموزش رویکرد هیجا ن مدار بر افزایش
عملکردجنسی بود. نمره اندازه اثر نیز نشان داد که میزان تأثیر درمان 51 درصد بوده است.
بحث و نتيجه گيري
با توجه به نتايج پژوه شها، خيانت زناشويي يكي از مشكلات شايعي است كه زوجين و خانواده درمانگران با آن روبه رو هستند )اشنایدر، باکوم و گوردون، 2007). خیانت زناشویی در ایران به عنوان یک نگرانی رو به رشد، مطرح است (مدرسی، زاهدیان و هاشمی محمدآباد،1393) و عمده ترین دلیلی است که زوجین برای طلاق به کلینیکهای مشاوره خانواده مراجعه می کنند و مسأله ای بسیار دردناک برای زوج ها و خانواده ها به ویژه زنان است که نظام خانواده را نیز تهدید می کند ) استاررت، ویکس-شاکلفورد، شاکلفورد22،2017). از آنجا که خیانت زناشویی همیشه موجب ضربه شدید احساسی به فرد خیانت دیده میشود )مؤمنی جاوید وهمکاران، 1394) نه تنها عواقب ناگوار و پیامدهای سوء نهاد خانواده و تربیت فرزندان را تهدید میکند، بلکه سلامت و امنیت جامعه را دچار اختلال و آشفتگی می سازد. بنابراین باید این معضل را از آسیب های اجتماعی پنهان و بسیار جدی به شمار آورد و روشهایی در جهت پیشگیری از وقوع این پدیده، و کاهش یا افزایش اثرات و توانمندیهای روانشناختی آن در افراد مواجهه با این موضوع در نظر گرفته شود.
در این راستا هدف از پژوهش حاضر بررسی اثربخشی درمان هیجان مدار بر دلزدگی زناشویی، صمیمیت جنسی و عملکرد جنسی زنان آسیب دیده از خیانت زناشویی بود. نتایج نشان داد درمان هیجان مدار اثربخشی معناداری بر کاهش دلزدگی زناشویی داشته است. این نتیجه به دست آمده با نتایج گریمن و جانسون (2022)، مارن و همکاران (2022)، گودرزی و همکاران (1400)، میرلوحیان و همکاران (1400) و باقری و همکارانش (1399)، همسویی داشته باشد. در تبیین این نتیجه به دست آمده میتوان گفت که در درمان هیجان مدار، مهارتهای هیجانی كه به عنوان توانایی تشخیص و ابراز هیجانات و همچنین توانایی همدلی با دیگران تعریف شده است، باعث افزایش صمیمیت و احساس امنیت شده و انتقادپذیری(البته در بعد مثبت) را در فرد افزایش میدهد و به بازگشت آرامش به زندگی زوج متعارض و حفظ و تداوم رابطه زناشویی كمک مینماید؛ افزون بر آن، درمان هیجان مدار به زوجین درگیر تعارضات زناشویی كمک میكند تا دوباره با یکدیگر ارتباط برقرار كنند و بر كاهش آشفتگی از طریق مداخله در سطح هیجانی به منظور پیشرفت تعاملات نزدیکی كه منجر به علاقه بیشتر و روابط صمیمانه میشود تلاش نمایند (گرینبرگ، 2017؛ به نقل از حسین زاده و همکاران، 1400). همچنین میتوان گفت که درمان هیجانمدار با تأثیر بر سبك برقراری ارتباط مؤثر زوجین با یکدیگر و آشنا شدن آنها با چرخههای هم کنشی زوجین؛ توسعه پیوند عاطفی؛ شناسایی ترسها، اعتقادات، باورها، و پیشینه دلبستگی؛ شناسایی هیجانات و درک رابطه رفتار، افکار، هیجانها، و نیازهای دلبستگی هر یك از آنها؛ ایجاد انتظارات واقعبینانه در مورد زندگی زناشویی، آموزش زندگی زناشویی مسئولانه به آنها و در نهایت درک اهمیت رابطه جنسی در زندگی زناشویی به خصوص پس مشکلات زناشویی، موجب ارتقا و بهبود صمیمیت زناشویی بین زوجین میشود. بنابراین زوجینی که صمیمیت بیشتری را در زندگی زناشویی خود تجربه کنند، کمتر احساس دلزدگی میکنند و نسبت به نیازهای روانشناختی، جنسی و عاطفی همدیگر حساس هستند و در راستای برآورده کردن نیازهای همدیگر تلاش میکنند. لذا منطقی است که گفته شود درمان هیجان مدار بر کاهش دلزدگی زناشویی زوجین اثربخش باشد.
در بخش دیگری، نتایج نشان داد؛ درمان هیجان مدار بر افزایش صمیمیت جنسی و عملکرد جنسی زنان آسیب دیده از خیانت زناشویی اثربخشی معناداری داشته است. این نتایج به دست آمده با نتایج صفرمحمدلو، ملازاده و مسچی (1400)، غفرالهي، اعتمادي، يوسفي، عابدي و تركان (1399)، خدادادی سنگده و رضایی (1395)، رستمی و همکارانش (1397)، علوی و همکاران (1397)، زنگنه مطلق و همکارانش (1396)، باسلي (2019)، ویبی و همکارانش (2019)، سودون، برئور، كاتمور و بيرد23 (2016)، گرينبرگ، واروار و مالكولم (2010) همسویی داشت و در تبیین این نتیجه میتوان گفت که درمان هیجان مدار بیان احساسات و پردازش و توجه به نیازها و احساسات بیان نشده افراد به ایجاد احساس آرامش چه به طور فردی و چه به طور زوجی می انجامد. این آرامش می تواند به توجه بیشتر همسران به یکدیگر و در نتیجه ارضای بیشتر نیازهای عاطفی افراد بی انجامد. ارضای بهینه نیازهای عاطفی و جنسی می تواند افزایش تعلق پایدار و تعاملات مثبت زوجی را در پی داشته باشد و هم این موارد می توانند بر بهبود صمیمیت همسران به طورکلی و صمیمیت جنسی به طورخاص اثرگذار باشند )صیادی و همکاران،1396). زوج درمانی هیجان مدار به اختلاف و ناسازگاریهای ارتباطی توجه می کند و همسران را تشویق می نماید تا در مورد هیجانات خود سخن بگویند و دربارة آن بحث کنند؛ همچنین با تحلیل روابط بین فردی و شناسایی الگوهای ارتباطی میان همسران، در راستای بهبود تعاملات آنها و افزایش رضایتمندی همسران گام بر می دارد (کیانپو و آمینه، 2020).
به طوري كلي،در دهه اخير، لزوم پرداختن به هيجان در فرايند ترميم رابطه روشن شده است و شيوه ها و مداخلات خاص براي نشان دادن اثربخشي آن در دسترس قرار گرفته است (پلوسو،2007). با اين حال پژوهش حاضر داراي محدوديت هايي مي باشد كه در تعميم نتايج بايد مد نظر قرار گيرد. آزمودني ها همگي از ميان كساني انتخاب شد ه اند كه داوطلب بوده اند و طبيعي است كه براي چنين آزمايشي امكان انتخاب تصادفي آزمودني ها غير ممكن است. همچنين كمي تعداد نمونه و كوتاه بودن طول مدت درمان از جمله محدوديت هاي اين پژوهش مي باشد. اين مطالعه بر پايه يافته هاي نهايي رساله دكتري مشاوره نگاشته شد، موضوع آن با منافع شخصي نويسندگان ارتباطي نداشته است. نگارندگان لازم مي دانند كه از تمامي كساني كه در انجام اين مطالعه آنان را ياري رساندند و همچنين از شركت كنندگان در پژوهش كمال سپاسگزاري را نمايند.
منابع
باقری، سمیه، خواجه وند خوشلی، افسانه و اسدی، جوانشیر. (1399). اثربخشی رویکرد زوج درمانی هیجانمدار را به منظور بهبود دلزدگی زناشویی و خودافشایی هیجانی زوجین متقاضی طلاق. مجله مطالعات ناتوانی، 11(44):47-56.
باقری، فریبرز و کیامنش، علیرضا. (1397). مقایسه اثربخشی دو روش درمان گروهی مبتنی بر ذهن‌آگاهی و مبتنی بر پذیرش و تعهد بر بخشش، تنظیم هیجان و صمیمیت زناشویی. مجله اخلاق زیستی، 8(29):87-98.
بطلاني، سعیده، احمدي، سیداحمد، شاه سیاه، مرضیه و بهرامي، فاطمه. (1389). تاثیر زوج درماني مبتني بر دلبستگي بر رضایت و صمیمیت جنسي. اصول بهداشت روان، 12 (2): 496-505.
پاینز،آیاالماالچ. (1996). چه کنیم تا عشق رویایی به دلزدگی نینجامد. ترجمه فاطمه شاداب، (1381). تهران: انتشارات ققنوس.
ﺟﺎﻧﺴﻮن،ﺳﻮزان. (2004). ﺗﻤﺮﯾﻦ زوج درﻣﺎﻧی ﻫﯿﺠﺎن ﻣﺪار. ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﻬﺮاﻣی، زﻫﺮا آذرﯾﺎن، ﻋﺬرا اﻋﺘﻤﺎدي و ﺷﻬﯿﻦ ﺻﻤﺪي (1396). ﻧﺸﺮ داﻧژه.
حسین زاده، زهرا، قربان شیرودی، شهره، خلعتبری، جواد و رحمانی، محمدعلی. (1400). مقایسه اثربخشی زوج
درمانی هیجان مدار و زوج درمانی با رویکرد واقعیت درمانی بر باورهای ارتباطی و انتظارات زناشویی زوجین.
سنجش و پژوهش در مشاوره و روانشناسی، 3(2): 13-1.
خدادادی سنگده، جواد و رضایی، محسن. (1395)، پیش بینی دلزدگی زناشویی بر اساس سلامت عمومی و صمیمیت زناشویی در پرستاران . مراقبت های پیشگیرانه در پرستاری و مامایی، 6(2):45-52
رستمی ، مهدی، سعادتی، نادره و یوسفی، زهرا. (1397). بررسی و مقایسه اثربخشی زوج‌درمانی هیجان مدار و راه‌حل مدار بر کاهش ترس از صمیمیت و افزایش رضایت جنسی زوجین. پژوهشهای روانشناسی بالینی و مشاوره،1(2): 25-38.
زنگنه مطلق، فيروز، بني جمالي، شكوه السادات، احدي، حسن و حاتمي، حميد رضا. (1396). اثربخشي زوج درماني مبتني بر پذيرش و تعهد و زوج درماني هيجان مدار بر بهبود صميميت و كاهش نارسايي هيجاني زوجين. اندیشه و رفتار، 11(44):47-56.
سیاه کمری، راهله، مومنی، خدامراد و کرمی، جهانگیر. (1397). نقش میانجی گری خودکارآمد پنداری جنسی در رابطه بین سبک های دلبستگی و رضایت جنسی در مردان معتاد شهر کرمانشاه. فصلنامه علمی پژوهشی علوم روانشناختی، 17(68): 437-442.
صیادی، معصومه، سعید، شاه حسینی و مسعود غلامعلی لواسانی. (1396). اثربخشی زوج درمانی هیجان مدار بر تعهد زناشویی و دل زدگی زناشویی در زوجین نابارور. آموزش و سلامت جامعه، 4(3): 26-37.
علوی، سیده زهرا و امان الهی، عباس. (1397). اثربخشی زوج درمانی متمرکز بر هیجان بر صمیمیت هیجانی و جنسی زوج های ناسازگار. فصلنامه مشاوره و رواندرمانی خانواده، 8(2): 24-46.
علوی زاده، فرانک و شاکریان، عطا. (1395). درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کاهش علائم استرس، اضطراب و افسردگی زنان دارای تجربه روابط فرازناشویی )عاطفی، جنسی(.نشریه روان پرستاری،4 (6) :8-14.
غفرالهي، الهام، اعتمادي، عذرا، يوسفي، زهرا، عابدي، محمدرضا و تركان، هاجر. (1399). اثربخشی زوج درمانی هیجان مدار بر دلزدگی زناشویی و بخشودگی زنان متأهل عهدشکن مجازی. مجله مطالعات ناتواني، 10(189): 1-10.
فیروزی، آرمین. (1392). تدوین بستهی درمانی چندبعدی غیرداروئی و مقایسه اثربخشی آن با درمان دارویی در درمان بیماران مبتلا به انزال زودرس. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه خوارزمی. دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی.
کریمی، بهزاد و خلعتبری، جواد. (1396). اثربخشی درمان شناختی-رفتاری بر دلزدگی زناشویی، رضایت زناشویی و صمیمیت زوجین. فصلنامه روانشناسی تربیتی، 8(1):65-74.
گودرزی، امیرحسین، کیخسروانی، مولود، دیره، عزت و گنجی، کامران. (1400). اثربخشی درمان هیجان مدار
بر دلزدگی زناشویی و تعهد اخلاقی در زوجین متقاضی طلاق. مجله علوم پزشکی رازی، 29(5): 126-117.
میرلوحیان، میترا، علیزاده، زهرا، زارع، حسین و زادگان، زهره. (1400). مقایسه اثربخشی زوج درمانی هیجان مدار و واقعیت درمانی در کاهش نشانه های افسردگی و انعطاف پذیری کنشی زوجین با مشکلات زناشویی. نشریه علمی و پژوهشی خانواده درمانی کاربردی،2(2): 269-250.
محمدلو، صفر ملازاده، علیرضا و مسچی، فرحناز. (1400). مقایسه اثربخشی درمان هیجان مدار و درمان شناختی رفتاری بر کیفیت زندگی جنسی و عملکرد جنسی زنان مبتلا به سرطان سینه. نشریه مطالعات ناتوانی، 11(71): 1-12.
مدرسی، فریبا، زاهدیان، سید حسین و هاشمی محمدآباد، سید نذیر. (1393). میزان سازگاری زناشویی و کیفیت عشق در متقاضیان طلاق دارای سابقه خیانت زناشویی و فاقد سابقه خیانت زناشویی. ارمغان دانش،19(1):78-88.
محمدی، خدیجه، حیدری، معصومه و فقیه زاده، سقراط. (1387). شاخص عملکرد جنسی زنان (FSFI): اعتبار سنجی نسخه ایرانی مجله پایش، 7(2)، 269-278.
ﻧﻮﯾﺪي، ﻓﺎﻃﻤﻪ. (1384). ﺑﺮرﺳی و ﻣﻘﺎﯾﺴۀ دﻟﺰدگی زﻧﺎﺷﻮﯾی ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺟﻮ ﺳﺎزﻣﺎﻧی در کﺎرکﻨﺎن ادارات آﻣﻮزش و پﺮورش و پﺮﺳﺘﺎران ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان. پﺎﯾﺎن ﻧﺎﻣۀکﺎرﺷﻨﺎﺳی ارﺷﺪ ﻣﺸﺎوره ﺧﺎﻧﻮاده، داﻧﺸگﺎه ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻬﺸﺘی.
Allison R. T. (2017). Communication and parental infidelity: A qualitative analysis of how adult children cope in a topic-avoidant environment. Journal of Divorce & Remarriage, 58(3): 175-193.
Atkins DC. Infidelity and marital therapy: Initial findings from a randomized clinical trial. [PhD Thesis]. Washington, DC: University of Washington. 2003.
Bagarozzi, D.A. (2013). Enhancing Intimacy in Marriage: A clinician Guide. New York: Routledge.
Beasley CC, Ager R. (2019). emotionally focused couples therapy: A systematic review of its effectiveness over the past 19 years. J Evid Inf Soc Work. 16(2):1-9
Bradley C; Renay P; Daniel J; John M. (2011).Supporting Healthy Relationships in Low-Income, Violent Couples: Reducing conflict and strengthening relationship skills and satisfaction. Journal of couple & relationship therapy: Innovations in Clinical and Educational Interventions . 10( 2): 97-116.
Beasley, C.C., Ager, R. (2019). Emotionally Focused Couples Therapy: A
Systematic Review of Its Effectiveness over the past 19 Years. Journal Evid Based
Soc Work, 16(2): 144 -59.
Bossio, J. A. Higano, C. S. & Brotto, L. A. (2021). Preliminary development of a mindfulness-based group therapy to expand couples’ sexual intimacy after prostate cancer: a mixed methods approach. Sexual Medicine, 9(2): 100310.
Cyranowski JM, Aarestad SL, Andersen BL. The role of sexual self-schema in a diathesis-stress model of sexual dysfunction. Appl Prev Psychol. 1999; 8(3): 217-228. [DOI:10.1016/S0962-1849(05)80078-2]
Charny IW, Parnass S. (2007). The impact of extramarital relationships on the continuation of marriages. J Sex Marital Ther; 21(2): 100-15.
Dyrbye, L. N., Shanafelt, T. D., Balch, C. M., Satele, D., Sloan, J., & Freischlag, J. (2011). Relationship between work home conflicts and burnout among American surgeons: a comparison by sex. Archives of surgery, 146(2): 211-217.
Glass SP, Wright TL. Reconstructing marriages after the trauma of infidelity. In: Halford WK, Markman HJ, editors. Clinical handbook of marriage and couples inte rventions. New York, NY: John Wiley & Sons; 2007:471-507.
Greenman, P. S., & Johnson, S. M. (2022). Emotionally focused therapy:
Attachment, connection, and health. Current Opinion in Psychology, 43: 146-150.
Guitar, A. E., Geher, G., Kruger, D. J., Garcia, J. R., Fisher, M. L., & Fitzgerald, C. J. (2017).
Defining and distinguishing sexual and emotional infidelity. Current Psychology, 36(3):434-446.
Gaeta, T., Dam, A., Perera, T., Jones, M., & Dulani, T. (2017). 3 A Multicenter Study of Grit and its Relationship to Burnout. Western Journal of Emergency Medicine: Integrating Emergency Care with Population Health, 18(5): 78-89.
Gordon KC, Baucom DH, Snyder DK. (2005). Treating couples recovering from infidelity: an integrative approach. J Clin Psychol , 61(11): 1393-405.
Greenman, P. S., & Johnson, S. M. (2022). Emotionally focused therapy:
Attachment, connection, and health. Current Opinion in Psychology, 43:
146-150.
Greenberg, L., Warwar, S., & Malcolm, W. (2010), Emotion-Focused Couples Therapy and the Facilitation of Forgiveness. Journal of Marital and Family Therapy, 36: 28–42.
Kroger, Ch. Reiner, T. Vaster ling, I. Schultz, K. Kliem, S. (2012). Therapy for couples after an affair: A randomized – controlled trial. Behavior research and therapy.50: 786-796.
Greenberg, L., Warwar, S., & Malcolm, W. (2010), Emotion-Focused Couples Therapy and the Facilitation of Forgiveness. Journal of Marital and Family Therapy: 36, 28–42.
Kally, E. (2010). Work Stress. Personal life and burnout. Cognitive Brain Behavior, 14 (3): 261-280.
Kianipour, F., & Aminiha, A. (2020). The effectiveness of emotion-focused couple therapy on emotional divorce and the quality of the relationship with the spouse's family. Family Counseling and Psychotherapy, 9(2): 195-212
Marita P, Denisa L Goldhammer . (2012). Demographic and Psychological Factors Related to Sexual Desire among Heterosexual Women in a Relationship. Journal of Sex Research ,9(1):78-87.
Mitchell, E. A., Wittenborn, A. K., Timm, T. M., & Blow, A. J. (2020). Examining the Role of the Attachment Bond in the Process of Recovering from an Affair. American Journal of Family Therapy, 48(5): 603-624.
Marren, C., Mikoška, P., O'Brien, S., & Timulak, L. (2022). A qualitative
meta‐analysis of the clients' experiences of emotion‐focused therapy. Clinical Psychology & Psychotherapy, 29(5): 1611-1625.
Marren, C., Mikoška, P., O'Brien, S., & Timulak, L. (2022). A qualitative
meta‐analysis of the clients' experiences of emotion‐focused
therapy. Clinical Psychology & Psychotherapy, 29(5): 1611-1625.
Parker, M. L., & Campbell, K. (2017). Infidelity and attachment: the Moderating Role of Race/Ethnicity. Contemporary Family Therapy, 39(3): 172-183.
Pines, A. M. (2002). Teacher Burnout: A Psychodynamic Existential Perspective. Teachers And Teaching: Theory And Practice, 8: 121- 40.
Pines, A. M., Neal, M. B., Hammer, L. B., & Icekson, T. (2011). Job burnout and couple burnout in dual-earner couples in the sandwiched generation. Social Psychology Quarterly. 74(4):.386-361
Peng Y. The use of recursive frame analysis on an emotionally focused couples therapy session. Qual Rep. 2014; 19(32):1-25.
Palmer‐Olsen, L., Gold, L. L., & Woolley, S. R. (2011). Supervising emotionally focused therapists: A systematic research‐based model. Journal of marital and family therapy37(4),: 411-426.
Peluso, P. R. (Ed.). (2007). Infidelity: A practitioner's guide to working with couples in crisis. Routledge/Taylor & Francis Group.
Peluso PR. Infidelity: A practitioner's guide to working with couples in crisis. New York, NY: Routledge; 2007.
Rosen, R.C., Riley, A., Wagner, G., Osterloh, I.H., Kirkpatrick, J., & et al. (2000). The international index of erectile function (IIEF): a multidimensional scale for assessment of erectile dysfunction. Urology, 49(6): 822‐830.
Snyder DK, Baucom DH, Gordon KC. Treating infidelity: An integrative approach to resolving trauma and promoting forgiveness. In: Peluso PR, editor. Infidelity: A practitioner's guide to working with couples in crisis. New York, NY: Routledge; 2007.
Sowden, Sophie., Brewer, Rebecca. R., Catmur, Caroline., & Bird, Geoffrey. (2016). The Specificity of the Link Between Alexithymia,Interoception, and Imitation. Journal of Experimental Psychology:Human Perception and Performance© 2016 The Author(s), 42(11): 1687–1692 .
Starratt, Michele N. Alesia. Sexual Adaptations in Women. Front Matter ... Weekes-Shackelford, Todd K. Shackelford. Back to top. About the editors. Pages 197-205.
Sowden, S., Brewer, R. R., Catmur, C., Bird, G. (2016). The Specificity of
the Link Between Alexithymia,Interoception, and Imitation. Journal of
Experimental Psychology: Human Perception and Performance, 42(11):
1687–1692.
Timulak, L., McElvaney, J., Keogh, D., Martin, E., Clare, P., Chepukova, E., & Greenberg, L. S. (2017). Emotion-focused therapy for generalized anxiety disorder: An exploratory study. Psychotherapy, 54(4): 361.
Wiebe, S. A., Johnson, S. M., Burgess Moser, M,. Dalgleish, T. L., & Tasca, G. A. (2017). Predicting follow up outcomes in emotionally focused couple therapy: The role of change in trust, relationship specific attachment, and emotional engagement. Journal of Marital and Family Therapy, 43(2):213-226.
Wiebe SA, Elliott C, Johnson SM, Moser MB, Dalgleish TL, Lafontaine MF, Tasca GA. Attachment change in emotionally focused couple therapy and sexualsatisfaction outcomes in a two-year follow-up study. J Couple Relatsh Ther. 2019; 18(1):1-21
The effectiveness of emotional therapy on marital boredom, intimacy and sexual performance of women affected by marital infidelity
Abstract
The purpose of the present study was to investigate the effectiveness of emotional therapy on marital despondency, sexual intimacy and sexual performance of women affected by marital infidelity in Tabriz city. The semi-experimental research method was pre-test, post-test with an experimental group and a control group; The statistical population of the research consisted of women who referred to the Metacognitive Counseling Center of Tabriz between 1400 and September 1402 due to their husband's marital infidelity; Among them, 30 women who had obtained higher scores in the marital dissatisfaction questionnaire and lower scores in the sexual intimacy and sexual performance questionnaires and who met the conditions for entering the research, were randomly selected and 15 People were replaced in the experimental group and 15 people in the control group. The experimental group underwent emotional therapy for 8 sessions. The questionnaires used in this research included the Marital Boredom Questionnaire (CBM), the Standard Sexual Intimacy Questionnaire (Batlani, Ahmadi, Bahrami and Shah-Siah, 2019) and the Women's Sexual Performance Questionnaire (FSFI). The data obtained from the research were analyzed using univariate covariance analysis and the results of the research showed that emotion-oriented therapy was effective in increasing intimacy and sexual performance and reducing marital boredom of women affected by marital infidelity. (a<0/05). The result is that emotional therapy group therapy can be effective in increasing intimacy and sexual performance and reducing marital despondency of women affected by marital infidelity.
Keywords: emotional therapy, marital boredom, sexual intimacy, sexual performance and marital infidelity.
[1] - Allison
[2] - Parker & Campbell
[3] - Kroger, Reiner, Vaster ling, Schultz & Kliem
[4] - Glass & Wright
[5] - Guitar & Geher
[6] - Charny & Parnass
[7] - Pines
[8] - Kally
[9] -Gaeta, Dam, Perera, Jones & Dulani
[10] - Dyrbye, Shanafelt, Balch, Satele, Sloan & Freischlag
[11] - Cyranowski, Aarestad & Andersen
[12] - Bradley, Renay, Daniel &John
[13] - Marita P, Denisa L &Goldhammer
[14] - Mitchell, Wittenborn, Timm & Blow
[15] -Atkins
[16] - Snyder, Baucom & Gordon KC
[17] Timulak -
[18] - Peluso
[19] . Sowden, Brewer, Catmur & Bird
[20] - Greenberg,Warwar & Malcolm
[21] - Rosen & ea tl
[22] - Starratt, Weekes-Shackelford, & Shackelford
[23] . Sowden, Brewer, Catmur & Bird
