Modeling the factors influencing the management of fear of entrepreneurial failure in Iranian start-up businesses
Subject Areas : Water Resource ManagementALiAsqar Karami 1 , Javad Mehrabi 2 , Parviz Saketi 3
1 - PhD student, Department of Management, Qazvin Branch, Islamic Azad University, Qazvin, Iran
2 - Assistant Professor, Department of Management, Qazvin Branch, Islamic Azad University, Qazvin, Iran
3 - Assistant Professor , Department of Management and Educatinal Planing,University of Shiraz, Shiraz, Iran
Keywords: fear of failure, Startup Businesses, Fear of failure in entrepreneurship,
Abstract :
Regarding the role of entrepreneurship in the economic and social growth of developed countries, analyzing the entrepreneurial process and the factors affecting the management of the fear of failure in entrepreneurship would contribute to the successful advancement of entrepreneurship, creating new job opportunities and exiting the single-product economic situation. The main goal of this research is to modelling the factors influencing the management of the fear of entrepreneurial failure in Iranian start-up businesses, by determining their effectiveness. Based on this, the research method of this research is applied in terms of purpose and mixed-exploratory in terms of information gathering. This research has two qualitative parts to identify the factors affecting the management of the fear of entrepreneurial failure and a quantitative part to determine the effectiveness of the factors. Sampling method in both quantitative and qualitative sections done purposefully and using snowball method. In the qualitative part, first, a semi-structured interview with 10 experts used to identify the factors influencing the management of the fear of failure in entrepreneurship in the quantitative analysis part of the DEMATEL method. For this purpose, DEMATEL questionnaire given to 12 experts and using DEMATEL modeling, the effect of factors was calculated. The research results show 7 important and effective factors in managing the fear of entrepreneurial failure of Iranian start-up businesses. Among these factors, legal factors were the most influential variables and personal and personality factors were the most influential variables.
_||_
مجله مدیریت توسعه و تحول
مدلسازی عوامل اثرگذار بر مدیریت ترس از شکست کارآفرینی در کسب و کارهای نوپای ایرانی
چكيده
با توجه به نقش کارآفرینی در رشد اقتصادی و اجتماعی کشورهای توسعه‌یافته، بررسی و تحلیل فرآیند کارآفرینی و عوامل موثر بر مدیریت ترس از شکست در کارآفرینی کمک شایانی به پیشبرد موفق کارآفرینی، ایجاد فرصت‌های شغلی جدید و خروج از وضعیت اقتصادی تک محصولی خواهد کرد. هدف اصلی این پژوهش، مدلسازی عوامل اثرگذار بر مدیریت ترس از شکست کارآفرینی در کسب و کارهای نوپای ایرانی، از طريق تعيين اثرگذاری آن‌هاست. بر این اساس روش تحقیق این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از منظر گردآوری اطلاعات، آمیخته-اکتشافی است. این پژوهش دارای دو بخش کیفی برای شناسایی عوامل موثر بر مدیریت ترس از شکست کارآفرینی و یک بخشی کمی جهت تعیین تاثیرگذاری عوامل است. روش نمونه‌گیری در هر دو بخش کمّی و کیفی، به‌صورت هدفمند و با استفاده از روش گلوله برفی انجام شده است. در بخش کیفی، ابتدا از مصاحبه نيمه‌ساختاريافته با 10 نفر از خبرگان جهت شناسایی عوامل اثرگذار در بر مدیریت ترس از شکست کارآفرینی در بخش تحليل کمی از روش دیمتل استفاده شده است. به این منظور پرسش‌نامه دیمتل در اختيار 12 نفر از خبرگان قرار گرفت و با استفاده از مدلسازی دیمتل، ميزان تاثير عوامل محاسبه شد. نتایج تحقیق، 7 عامل مهم و اثربخش را در مدیریت ترس از شکست کارآفرینی کسب و کارهای نوپای ایرانی نشان می‌دهد. در بین این عوامل، عوامل قانونی تاثیرگذارترین متغیر و عوامل فردی و شخصیتی تاثیرپذیرترین متغیر بود.
واژه‌های اصلی: کسب و کار های نوپا، ترس از شکست،ترس از شکست در کارآفرینی.
1- مقدمه
امروز کسب و کارهای کوچک نقشی غیر قابل انکار و مهم در توسعه و رشد اقتصادی کشور ایفا می‌کنند. این کسب و کار ها یکی از بهترین شیوه‌های فعالیت‌های کارآفرینانه هستند. اما گاهی مشاهده میشود که کارآفرینی با شکست مواجه است. یادگیری از شکست برای کارآفرینان مهم است تا در راه‌اندازی مجدد کسب و کار موفق شوند. برخی صاحبنظران عقیده دارند که ممکن است افراد از شکست بیشتر از موفقیت یادگیری و تجربه کسب کنند. شکست اجتناب‌ناپذیراست اما باعث یادگیری میشود[1]. ترس از شکست می‌تواند انتخاب افراد را تحت تاثیر قرار دهد.گاهی ترس از شکست می‌تواند زمینه‌ساز موفقیت های بعدی برای فرد باشد. اما آنچه آشکار است ترس از شکست همواره برای فرد غیرمنتظره و نامطلوب است و گاهی موجب عدم ورود کارآفرینان به حیطه کسب و کار می‌گردد[2]. در حالی موفقیت در کسب‌و‌کارها می‌تواند به اشکال مختلفی حاصل شود، مجموعه عواملی وجود دارد که باعث شکست در کسبوکار و کارآفرینی میشود[3]. بنا بر نظر دیویدسون کارآفرینی پدیده نوظهوری است که با ترکیب ایده و محیط با یک فرایند معلوم به کارایی و عملکرد موفق می‌انجامد. البته باید توجه داشت که هیچکدام از این عوامل به تنهایی نمی‌تواند مستقیماً به عملکرد موفق ختم شوند؛ بنابراین ترکیبی از این موارد موجب عملکرد بهترمی‌گردند[4]. در مراحل اولیه ایجاد یک کسب و کار جدید، خروج از کارآفرینی پدیده‌ای غالب است. تحقیقات قبلی هنوز نتوانسته است به این سوال پاسخ دهد که چرا کارآفرینان ایده‌های نوظهور خود را غالبا به کالا یا خدمت قابل عرضه به جامعه تبدیل نمی‌کنند؟و ترس از شکست از کارآفرینی چه جایگاهی در شکل‌گیری کسب‌و‌کارها دارد؟ نتایج تحقیقات نشان داده است ترس از شکست بر سرمایه‌گذاری و شکل‌گیری و شروع کسب‌و‌کارها تاثیر مستقیم دارد. توصیه میشود کارآفرینان نوپا ترس فعال خود را از شکست نادیده نگیرند و آنرا مدیریت کنند. چراکه ارزش‌های اطلاعاتی مهمی در آن نهفته است که منجر به ارزیابی بهتر فرصت‌های عینی شده و تجربه شکست، مسیر را برای موفقیت فراهم می‌سازد. قبرستان استارت آپ‌ها و کسب‌و‌کارهای نوپا پر است از مدیرانی که تصویب کرده بودند بشود، اما نگفته بودند چگونه بشود. برخی نیز راه حل‌ها را گفته بودند، اما به شرایط محیطی و عواملی که خارج از کنترل و مسئولیت آنها بوده است؛توجه نکرده بودند و این عوامل زمینه شکست کسب‌و‌کارها را ایجاد نموده است. شکست در کارآفرینی، مقوله ای است که بر نگرش کارآفرینان تاثیرگذار است. در حالیکه معمولا به این مقوله به عنوان مانعی برای توسعه کارآفرینی نگاه میشود، اما ترس از شکست می‌تواند تأثیر عمیقی بر انتخاب مسیرکارآفرینی داشته باشد و به عنوان کلید موفقیت تلقی شود[2]. در واقع ترس از شکست هم رفتار کارآفرینانه را باز می‌دارد و هم آن را تشویق می‌کند و بنابراین فرصت خوبی برای درک بهتر انگیزه کارآفرینانه را نشان می‌دهد. در تحقیقات کارآفرینی، ترس از شکست عمدتا به عنوان عامل روانی مورد بررسی قرار می‌گیرد که رفتار کارآفرینانه را باز می‌دارد و به عنوان مانع کارآفرینی عمل می‌کند. اگرچه چندین مطالعه تایید کرده‌اند که ترس از شکست تاثیر منفی‌ای بر فعالیت کارآفرینی می‌گذارد، اما شواهد تجربی نشان‌دهنده احتمال واکنش بازدارنده و برانگیزنده‌ای برای ترس از شکست در فعالیت کارآفرینانه می‌باشد. برخلاف تحقیقات پیشین در این موضوع نیاز است که ترس از شکست نه تنها به عنوان موردی که تاثیر بازدارنده بر رفتار کارآفرینانه دارد بلکه به عنوان موردی که به صورت بالقوه تاثیر انگیزشی دارد مورد بررسی قرار گیرد و بر همین اساس نظریه‌های کارآفرینی تاثیر ترس از شکست در زمینه‌های مختلف اجتماعی را مطرح نمودند. تحقیقات در حوزه انگیزه کارآفرینانه نشان داده است که چگونه نیاز برای دستاورد، خود کارآمدی، خوش بینی و اشتیاق، محرک رفتار کارآفرینانه است و موجب قبول ریسک میشود. بررسی کامل ادبیات موجود، نگرانی قابل توجهی در مورد ماهیت این مفهوم و ارتباطش با فرایند کارآفرینانه را نشان می‌دهد[5]. به عنوان نمونه در ادبیات روانشناسی ترس از شکست به عنوان انگیزه‌ای برای جلوگیری از شکست در مقابل انگیره دستیابی به موفقیت در نظر گرفته شده است[1]. در مجموع بایستی در نظر داشت که مجموعه عواملی نیاز است تا با همکاری هم کمک کنند که فرآیند کارآفرینانه شکل بگیرد و عملکرد موفق کارآفرینی رخ دهد[6].
در این راستا به وضعیت کنونی کشور ایران در زمینه‌های مرتبط با ترس از شکست در کسب و کارهای نوپا پرداخته میشود. بر اساس نتایج بررسی گزارش سهولت انجام کسبوکار بانک جهانی (2019)، کشور ایران با کسب نمره ۹۸/ ۵۶ در رده ۱۲۸ قرار گرفته است. در این بررسی شاخص‌های سهولت کسب و کار بر اساس ده زیرشاخص «شروع کسبوکار»، «شرایط صدور مجوز ساخت»، «دسترسی به برق »، «ثبت مالکیت»، «اخذ اعتبار»، «حمایت از سرمایه‌گذاران خرد»، «پرداخت مالیات»، «تجارت برون‌‌مرزی»، «اجرای قراردادها» و «رسیدگی به ورشکستگی و پرداخت دیون»؛ نمره ایران چهارپله نسبت به سال قبل نزول کرده است. ایران در زیرشاخص‌های شروع کسبوکار، حمایت از سرمایه‌گذاران خرد و پرداخت مالیات عملکرد بسیار ضعیفی را از خود نشان داده است. همچنین کشور ایران از لحاظ جایگاه منطقه‌ای در شاخص‌های سهولت کسبوکار، در بین کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، نتوانسته است رتبه شایسته‌ای را به خود اختصاص دهد، به‌طوریکه تنها توانسته است بالاتر از کشورهایی مانند عراق، سوریه، لبنان، لیبی و یمن قرار گیرد و دیگر کشورهای منطقه از جمله امارات، قطر، عربستان، تونس همه در قیاس با ایران رتبه بهتری را به خود اختصاص داده‌اند. لذا با توجه به اوضاع نابسامان اقتصادی و سیاسی که بر جو کشورحاکم است ؛توجه به کارآفرینی و توسعه کسب‌و‌کارها در کلیه صنایع کوچک امری حیاتی به نظر می رسد.
برای تحقق این امر مهم، توجه به شرایط و عوامل ایجاد کننده ترس از شکست در کسب‌و‌کارهای نوپا ضرورت دارد. مفهوم سازی های اولیه؛ ترس از شکست را به عنوان "وضعیت جلوگیری از شکست و یا ظرفیت تجربه شرمساری و حقارت به عنوان نتیجه شکست" و به عنوان " وضعیت تشویش و اضطراب در راستای دستیابی به اهداف و دستاوردهای کسب‌و‌کارها " تعریف می‌کند. این تعاریف نه تنها بر ارتباط بین وضع و تجربه احساسی مانند احساس شرمساری یا اضطراب تاکید می‌کند بلکه بر اهمیت موقعیت های زمینه ای (مانند زمینه دستاورد) در فعال‌سازی آن ارتباط را نیز مورد تاکید قرار می‌دهد. توسعه‌های مفهومی نشان می‌دهد که وضع جلوگیری از پیامدهای منفی یا تهدیدات محیطی می‌تواند منجر به رفتارهای رویکردی شود که رفتار برای دستیابی به پیامد مثبت موفقیت در نظر گرفته میشود. در تعریفی دیگر مدیریت ترس از شکست به عنوان فرایند ارزیابی تهدیدات در موقعیت‌هایی با پتانسیل برای شکست تعریف شده است و پنج باور شناختی متفاوت در مورد پیامدهای آزاردهنده شکست را مشخص می‌کند. در این مفهوم‌سازی، ترس از شکست از ترس‌های زیر نشات می‌گیرد: 1) تجربه شرم و خجالت، 2) تنزل برآورد خود، 3) داشتن آینده نامعلوم، 4) افراد مهمی که علاقه‌شان را از دست می‌دهند و 5) ناراحت کردن افراد مهم. با تعریف مدیریت ترس از شکست به عنوان فرایند ارزیابی تهدیدات در شرایط ارزیابی‌کننده با پتانسیلی برای شکست، تحقیقات نشان داده است شرایط محیطی نقش اساسی‌ای در شکلدهی تجربه ترس از شکست ایفا می‌کند[5].
ترس از شکست در کارآفرینی در علوم مختلف از جمله در علوم اقتصاد و روانشناسی مورد بررسی قرار گرفته است (با رویکردهای روانشناسی که به طور ویژه منعکس‌کننده دیدگاه روانشناسی اجتماعی و همینطور دیدگاه روانشناسی به طور عمومی هستند می‌باشند). پراکندگی گسترده‌ای از ترس از شکست در جریان‌های متفاوت تحقیق "با استناد کم یا بدون استناد در میان این جریان‌های تحقیق" در روانشناسی به طور کلی یا به طور خاص در کارآفرینی وجود دارد. لیکن تحقیقات نشان داده است؛ رابطه شخص-محیط در درک تجربه ترس از شکست بویژه در کارآفرینی مهم است[5]. استفاده از دیدگاه‌های متعدد منجر به عدم وجود مفهوم مشخص و عملیاتی کردن پدیده ترس از شکست شده است. با تمرکز بر جنبه خاص ساختار (ویژگی در برابر حالت)، به نظر می‌رسد ادبیات کارآفرینی موجود توسط رویکرد با تعریف کم و ایستا در درک ترس از شکست شناسایی شده باشد. با توجه به ماهیت پویا و مبتنی بر فرایند کارآفرینی، رابطه محیط-شخص پیچیده‌تری نسبت به موردی که در نظریه ارزیابی شناختی توصیف شد، انتظار می‌رود[7]. در موقعیت‌های نسبتا ایستا، مانند امتحان دادن در محیطی آموزشی یا عملکرد یک ورزش، درک محیط همانند نظریه ارزیابی شناختی به تنهایی به عنوان محرک فرایند داخلی که منجر به رفتار میشود محسوب می شود. در موقعیت‌های پویا‌تر مانند کارآفرینی، انتظار داریم که ترس از شکست نیز پویا باشد و بر مبنای تعامل جزیی‌تر لحظه به لحظه در میان ارزیابی های شناختی و تجارب عاطفی شخص و نشانه‌های اجتماعی واقع شده خارجی باشد. اهمیت درک تاثیر دوگانه ترس از شکست بر رفتار، بویژه همانطور که به ترس از شکست در موقعیت‌های خاص مرتبط است، منجر میشود می توان ترس از شکست را به عنوان ساختار اجتماعی درک کرد. بعلاوه، ارتباط بین ترس از شکست و کارآفرینی همچنان یکی از پیامدهای ننگین تجارت است[8]. عنصر اصلی تجربه ترس از شکست افراد به علل یا منابع خاصی مرتبط است که به طور عمده در چارچوب گسترده‌تر قرار گرفته‌اند. مورد دیگری که قابل تامل است اینکه؛ بيش تر تحقيق‌هاي انجام شده درباره تعطيلي كسب وكار، بر كسب وكار متمركز شده‌اند تا صاحب كسب وكار. بيش ترين مواردي كه توجه محققان اين حوزه را به خود جلب كرده است عبارتند از: دلايل شكست كسب وكار، الگوهاي پيش‌بيني شكست و راهبردهايي براي كسب وكارهاي ضعيف. با توجه به اهمیت بحث بر مدیریت ترس از شکست کارآفرینی و کمبود پژوهش‌ها در این زمینه، در اين مقاله به مدلسازی عوامل اثرگذار بر بر مدیریت ترس از شکست کارآفرینی از طريق تعيين ميزان شدت تاثیرگذاری آنها بر يکديگر پرداخته میشود.
2- مروری بر ادبیات پژوهش
به عنوان یک ساختار، ترس از شکست در اصل در ادبیات روانشناسی به عنوان انگیزه‌ای برای جلوگیری از شکست در مقابل انگیره دستیابی به موفقیت در نظر گرفته شد [9]. این مفهوم‌سازی‌های اولیه ترس از شکست را به عنوان "وضعیت جلوگیری از شکست و/یا ظرفیت تجربه ی شرمساری و حقارت به عنوان نتیجه شکست" و به عنوان " وضع مضطرب شدن در مورد شکست تحت فشار دستاوردها" تعریف می‌کند. این تعاریف نه تنها بر ارتباط بین وضع و تجربه احساسی مانند احساس شرمساری یا اضطراب تاکید می‌کند بلکه بر اهمیت موقعیت‌های زمینه‌ای (مانند زمینه دستاورد) در فعال‌سازی آن ارتباط را نیز مورد تاکید قرار می‌دهد [10]. توسعه‌های مفهومی نشان می‌دهد که وضع جلوگیری از پیامدهای منفی یا تهدیدات محیطی به خود می‌تواند منجر به رفتارهای رویکرد شود که رفتار برای دستیابی به پیامد مثبت موفقیت در نظر گرفته میشود. ترس از شکست به عنوان فرایند ارزیابی تهدیدات در موقعیت‌های ارزیابی با پتانسیل برای شکست تعریف شده است و پنج باور شناختی متفاوت در مورد پیامدهای آزاردهنده شکست را مشخص می‌کند. در این مفهوم‌سازی، انگیزه تحت ترس از شکست از ترس‌های زیر نشات می‌گیرد: 1) تجربه شرم و خجالت، 2) تنزل برآورد خود، 3) داشتن آینده نامعلوم، 4) افراد مهمی که علاقه شان را از دست می‌دهند و 5) ناراحت کردن افراد مهم. با تعریف ترس از شکست به عنوان فرایند ارزیابی تهدیدات در شرایط ارزیابی‌کننده با پتانسیلی برای شکست، تحقیقات نشان داده است شرایط محیطی نقش اساسی در شکلدهی تجربه ترس از شکست ایفا می‌کند.
ترس از شکست در کارآفرینی درعلوم اقتصاد و روانشناسی مورد بررسی قرار گرفته است (با رویکردهای روانشناسی که به طور ویژه منعکس‌کننده دیدگاه روانشناسی اجتماعی و همینطور دیدگاه روانشناسی به طور عمومی هستند می‌باشند). پراکندگی گسترده از ترس از شکست در جریان‌های متفاوت تحقیق "با استناد مقابل کم یا بدون استناد در میان این جریان‌های تحقیق" در روانشناسی به طور کلی یا به طور خاص در کارآفرینی وجود دارد. لیکن تحقیقات نشان داده است؛ رابطه شخص-محیط در درک تجربه ترس از شکست بویژه در کارآفرینی مهم است [5]. از سوی دیگر در دیدگاه مبتنی بر اقتصاد، ترس از شکست در کارآفرینی این است که ادراک ترس از شکست به صورت منفی کارآفرینی به عنوان فرصت شغلی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. چندین مطالعه حاکی از آن است که کاهش این ادراکات احتمال شروع یک تجارت را افزایش می‌دهد. از این دیدگاه، محققان بر پایگاه داده‌های نظارت کارآفرینی جهانی متکی هستند که ترس از شکست تنها با یک مورد اندازه‌گیری میشود: "ترس از شکست افراد را از آغاز یک تجارت باز می‌دارد" [11]. دیدگاه دوم، دیدگاه روانشناسی اجتماعی ترس از شکست در کارآفرینی این است که ترس از شکست ویژگی اجتماعی فرهنگی است که توجهات را به محیط اجتماعی معطوف می‌سازد. این تحقیق حاکی از آن است که نگرش افراد به شکست توسط حضور هنجارهای اجتماعی تحت تاثیر قرار می‌گیرد که شکست را به عنوان تجربه شرمساری در نظر می‌گیرد. همچنین در نظر می‌گیرد که ترس از شکست برابر با بیزاری از خطر است. به این صورت، ترس از شکست این احتمال را کاهش می‌دهد که افراد خودشان را در معرض موقعیت‌هایی قرار می‌دهند که توسط خطر شکست شناسایی میشود (برای مثال کارآفرینی). بسیاری از این مطالعات بر داده‌ها و مقیاس یک موردی متکی هستند. با توجه به فرمت مقیاس ترس از شکست، نتایج بدون هیچ تعجبی تاثیر منفی‌ای از ترس از شکست بر رفتار کارآفرینانه پیشنهاد می‌کند. سوم، دیدگاه کاملا روانشناسانه از ترس از شکست در کارآفرینی این است که ترس از شکست احساس منفی‌ای است که از پیش بینی احتمال شکست نشات می‌گیرد و با پیامدهای روانی و رفتاری مرتبط است. دیگر دانشمندانی که دیدگاه کاملا روانشناسی ترس از شکست را اتخاذ کرده‌اند از فهرست ارزیابی عملکرد شکست توسط استفاده کردند. در مورد این شاخص، مشخص نیست که آیا مقیاس تجربه احساسی واقعی را ارزیابی می‌کند یا تمایل به تجربه ترس از شکست را (ارزیابی می‌کند). اگرچه توسط تغییرات عملیاتی مشخص شده است، اما بیشتر تحقیقات در این رویکرد (نه همه آنها نیز ترس از شکست را به عنوان مانعی برای رفتار کارآفرینانه در نظر می‌گیرند. اگرچه تحقیقات پیشین در درک نقش ترس از شکست در کارآفرینی پیشرفت داشته است، اما پرسش‌های مهم در مورد ماهیت این مفهوم و رابطه‌اش با فرایند کارآفرینی باقی می‌ماند [5]. استفاده از دیدگاه‌های متعدد منجر به عدم وجود مفهوم مشخص و عملیاتی کردن پدیده ترس از شکست شده است. با تمرکز بر جنبه خاص ساختار (ویژگی در برابر حالت)، به نظر می رسد ادبیات کارآفرینی موجود توسط رویکرد با تعریف کم و ایستا در درک ترس از شکست شناسایی شده باشد. با این وجود، پیش فرض ایستا برای تجربه ترس از شکست و تجربه ترس از شکست دو سوی یک سکه را نشان می‌دهد. تاکید منحصری بر رابطه منفی بین ترس از شکست و تصمیم برای شروع تجارت نیز درک این ساختار در برابر پویایی فرایند کارآفرینانه محدود می‌سازد. در نتیجه، تحقیقات موجود چیز زیادی در مورد تجربه ترس از شکست در کارآفرینی توضیح نمی‌دهد.
روش تحقیق از لحاظ هدف، کاربردی و از منظر گردآوری اطلاعات، از نوع آمیخته-اکتشافی است. این پژوهش دارای یک بخش کیفی و یک بخش کمّی است. روش نمونه‌گیری در هر دو بخش کیفی و کمی به‌صورت هدفمند و از طریق روش گلوله برفی است. در بخش اول، جهت شناسایی عوامل موثر بر مدیریت ترس از شکست کارآفرینی در کسب و کارهای نوپای ایرانی، از رویکرد کیفی از نوع تحلیل محتوا استفاده شده است. گردآوری داده‌ها نیز از طریق مصاحبه نیمه‌ساختاریافته با 10 نفر از متخصصان و خبرگان استفاده شد. سپس با استفاده از روش کدگذاري باز، محوري و انتخابی عوامل اصلی و فرعی شناسایی شد. لازم به ذکر است خبرگان مد نظر این پژوهش دارای سابقه ایجاد حداقل یک کسب و کار کوچک و متوسط بوده‌اند و حداقل دارای سه سال سابقه فعالیت کارآفرینانه و تحصیلات و دانش کاربردی مرتبط بودند. جهت تأييد روایی تحقيق، عوامل شناسایی شده در اختیار سه نفر از کل خبرگان قرار گرفته و تمام عوامل مورد تأیید قرار گرفتند. محاسبه پایایی نیز از طریق روش بازآزمون صورت گرفت. با بررسی دو مصاحبه، تعداد کل کُدها در دو فاصله زمانی 20 روزه برابر 26، تعداد کل توافقات بین کُدها در این دو زمان برابر 12 و تعداد کل عدم توافقات در این دو زمان برابر3 است. اعتبار بازآزمون مصاحبههای انجام گرفته در این تحقیق با استفاده از فرمول ذکرشده، برابر 91.5درصد بود.
در بخش دوم پژوهش، جمع‌آوری داده‌های موردنیاز روش DEMATEL، از طریق پرسش‌نامه از خبرگان (مدیران و صاحبان کسب و کارهای نوپا در استان‌های قزوین، البرز و تهران) خواسته شد شدت اثرگذاری عوامل را بر یکدیگر به صورت کمّی و براساس طیف پنج‌تایی دیمتل نشان دهند. این پرسش‌نامه در اختيار 12 نفر از خبرگان آگاه قرار گرفت و با استفاده از مدلسازی دیمتل ميزان تاثير آنها محاسبه شد.
4- یافته‌های تحقیق
4-1- توصیف جمعیت‌شناختی
آمار توصیفی متغیرهای جمعیت‌شناختی نشان داد در بخش اول جهت شناسایی عوامل، 70 درصد مصاحبه‌شوندگان مرد و 30 درصد زن بودند. از منظر تجربه کاری، 40درصد از آنها بین 1 تا 5 سال، 30 درصد بین 5 تا 10 سال و 30 درصد بالای 10 سال سابقه دارند. در بخش روش دیمتل، تمامی مشارکت کنندگان مرد و دارای سابقه کاری بین 15 تا 20 سال بودند. همچنین تمام مشارکت‌کنندگان در هر دو بخش دارای تحصیلات دکترا در زمینه مهندسی صنایع، کارآفرینی و مدیریت بودند.
4-2- یافته‌های بخش کیفی: شناسایی عوامل
نتایج تحلیل محتوای مصاحبههای صورت گرفته در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی، هفت عامل اصلی در مدیریت ترس از شکست کارآفرینی در کسب و کارهای نوپای ایرانی شناسایی شد. عوامل حاصل از تحليل کیفی در جدول (1) به اختصار آورده شده است:
جدول 1. عوامل تشکيل‌دهنده مدیریت ترس از شکست کارآفرینی
عوامل | شاخص‌ها |
عوامل فردی و شخصیتی | سن، جنسیت، ریسک پذیری، خلاقیت، هوشیاری |
عوامل مالی و اقتصادی | بازارهای سهام و بازارمالی، پس انداز و تامین منابع مالی، اقتصاد جهانی |
عوامل فرهنگی | فرهنگ منطقه، فرهنگ کارآفرینانه، فرهنگ نوآوری و خلاقیت، فرهنگ سازمانی |
عوامل محیطی | بازار، رقبا، تغییر سلیقه و نیاز مشتری |
عوامل زیر ساختی | رسانه، آموزش کارآفرینانه، فناوری، مدیریت و تسهیم دانش، بانک جامع اطلاعاتی، شفافیت |
عوامل سیاسی | تحریم ها، موقعیت ژئوپلتیک منطقه، محیط سیاسی و روابط بین الملل، سیاستگذاری و رفتار دولت، بوروکراسی |
قوانین و اسناد بالادستی | قوانین مالیاتی، قوانین حمایتی، سیاستگذاری، حقوق مالکیت معنوی، مجوز ها |
4-3- یافته‌های بخش کیفی: تحلیل دیمتل
گام 1: تشکیل ماتریس ارتباط مستقیم فازی
برای شناسائی الگوی روابط میان n معیار ابتدا یک ماتریس n×n تشکیل میشود. تاثیر عنصر مندرج در هر سطر بر عناصر مندرج در ستون در این ماتریس به صورت یک عدد فازی درج میشود. اگر از دیدگاه بیش از یک نفر استفاده شود، هریک از خبرگان باید ماتریس موجود را تکمیل کنند. سپس از میانگین ساده نظرات استفاده شده و ماتریس ارتباط مستقیم z را تشکیل داده میشود.
جدول 2 ماتریس ارتباط مستقیم که همان مقایسات زوجی خبرگان هست را نشان می‌دهد. اگر در ارزیابی از چند خبره استفاده شده است ماتریس زیر میانگین حسابی تمام خبرگان می‌باشد.
جدول 2. ماتریس ارتباط مستقیم
| A1 | A2 | A3 | A4 | A5 | A6 | A7 | A8 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
A1 | (0.000,0.000,0.000) | (0.125,0.375,0.625) | (0.000,0.250,0.500) | (0.375,0.625,0.875) | (0.250,0.500,0.750) | (0.375,0.625,0.750) | (0.125,0.375,0.625) | (0.000,0.250,0.500) |
A2 | (0.000,0.000,0.250) | (0.000,0.000,0.000) | (0.000,0.000,0.250) | (0.000,0.250,0.500) | (0.125,0.375,0.625) | (0.000,0.125,0.375) | (0.125,0.375,0.625) | (0.000,0.250,0.500) |
A3 | (0.000,0.000,0.250) | (0.000,0.125,0.375) | (0.000,0.000,0.000) | (0.125,0.375,0.625) | (0.000,0.250,0.500) | (0.000,0.000,0.250) | (0.000,0.250,0.500) | (0.125,0.375,0.625) |
A4 | (0.000,0.000,0.250) | (0.000,0.000,0.250) | (0.000,0.000,0.250) | (0.000,0.000,0.000) | (0.000,0.000,0.250) | (0.000,0.000,0.250) | (0.250,0.375,0.625) | (0.250,0.375,0.625) |
A5 | (0.000,0.000,0.250) | (0.000,0.000,0.250) | (0.000,0.000,0.250) | (0.000,0.125,0.375) | (0.000,0.000,0.000) | (0.000,0.000,0.250) | (0.000,0.125,0.375) | (0.000,0.125,0.375) |
A6 | (0.000,0.000,0.250) | (0.000,0.125,0.375) | (0.000,0.250,0.500) | (0.000,0.250,0.500) | (0.000,0.125,0.375) | (0.000,0.000,0.000) | (0.000,0.250,0.500) | (0.000,0.125,0.375) |
A7 | (0.000,0.000,0.250) | (0.000,0.000,0.250) | (0.000,0.000,0.250) | (0.000,0.250,0.500) | (0.000,0.125,0.375) | (0.000,0.125,0.375) | (0.000,0.000,0.000) | (0.000,0.125,0.375) |
همچنین در جدول 3 طیف فازی به کار رفته در مدل آورده شده است.
جدول 3. طیف فازی
کد | عبارت کلامی | L | M | U |
1 | بدون تاثیر | 0 | 0 | 0.25 |
2 | تاثیر خیلی پایین | 0 | 0.25 | 0.5 |
3 | تاثیر پایین | 0.25 | 0.5 | 0.75 |
4 | تاثیر بالا | 0.5 | 0.75 | 1 |
5 | تاثیر خیلی بالا | 0.75 | 1 | 1 |
گام 2: نرمال کردن ماتریس ارتباط مستقیم فازی
برای نرمال کردن ماتریس ارتباط مستقیم فازی از رابطه زیر استفاده می شود.
که
جدول 4. ماتریس ارتباط مستقیم فازی
| A1 | A2 | A3 | A4 | A5 | A6 | A7 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
A1 | (0.000,0.000,0.000) | (0.027,0.081,0.135) | (0.000,0.054,0.108) | (0.081,0.135,0.189) | (0.054,0.108,0.162) | (0.081,0.135,0.162) | (0.027,0.081,0.135) |
A2 | (0.000,0.000,0.054) | (0.000,0.000,0.000) | (0.000,0.000,0.054) | (0.000,0.054,0.108) | (0.027,0.081,0.135) | (0.000,0.027,0.081) | (0.027,0.081,0.135) |
A3 | (0.000,0.000,0.054) | (0.000,0.027,0.081) | (0.000,0.000,0.000) | (0.027,0.081,0.135) | (0.000,0.054,0.108) | (0.000,0.000,0.054) | (0.000,0.054,0.108) |
A4 | (0.000,0.000,0.054) | (0.000,0.000,0.054) | (0.000,0.000,0.054) | (0.000,0.000,0.000) | (0.000,0.000,0.054) | (0.000,0.000,0.054) | (0.054,0.081,0.135) |
A5 | (0.000,0.000,0.054) | (0.000,0.000,0.054) | (0.000,0.000,0.054) | (0.000,0.027,0.081) | (0.000,0.000,0.000) | 0.000,0.000,0.054) | (0.000,0.027,0.081) |
A6 | (0.000,0.000,0.054) | (0.000,0.027,0.081) | (0.000,0.054,0.108) | (0.000,0.054,0.108) | (0.000,0.027,0.081) | (0.000,0.000,0.000) | (0.000,0.054,0.108) |
77 | (0.000,0.000,0.054) | (0.000,0.000,0.054) | (0.000,0.000,0.054) | (0.000,0.054,0.108) | (0.000,0.027,0.081) | (0.000,0.027,0.081) | (0.000,0.000,0.000) |
گام 3: محاسبه ماتریس فازی ارتباط کامل
در این گام ماتریس فازی روابط کل تشکیل میشود. به عبارت دیگر ابتدا معکوس ماتریس نرمال را محاسبه نموده و سپس آن را از ماتریس I کم می کنیم و در انتها ماتریس نرمال را در ماتریس حاصل ضرب می‌کنیم. جدول 5 ماتریس ارتباط کامل فازی را نشان می دهد.
جدول 5. ماتریس ارتباط کامل فازی
| A1 | A2 | A3 | A4 | A5 | A6 | A7 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
A1 | (0.000,0.000,0.124) | (0.027,0.089,0.284) | (0.000,0.062,0.248) | (0.081,0.167,0.412) | (0.055,0.128,0.350) | (0.081,0.141,0.307) | (0.032,0.119,0.360) |
A2 | (0.000,0.000,0.135) | (0.000,0.003,0.109) | (0.000,0.002,0.152) | (0.000,0.067,0.265) | (0.027,0.086,0.261) | (0.000,0.030,0.185) | (0.027,0.092,0.282) |
A3 | (0.000,0.000,0.136) | (0.000,0.030,0.185) | (0.000,0.000,0.100) | (0.027,0.093,0.289) | (0.000,0.061,0.238) | (0.000,0.003,0.161) | (0.001,0.068,0.260) |
A4 | (0.000,0.000,0.120) | (0.000,0.002,0.143) | (0.000,0.000,0.134) | (0.000,0.010,0.139) | (0.000,0.005,0.167) | (0.000,0.002,0.143) | (0.054,0.085,0.253) |
A5 | (0.000,0.000,0.111) | (0.000,0.001,0.131) | (0.000,0.000,0.124) | (0.000,0.030,0.196) | (0.000,0.002,0.101) | (0.000,0.001,0.131) | (0.000,0.030,0.191) |
A6 | (0.000,0.000,0.131) | (0.000,0.030,0.180) | (0.000,0.054,0.194) | (0.000,0.067,0.258) | (0.000,0.035,0.208) | (0.000,0.003,0.104) | (0.000,0.067,0.252) |
A7 | (0.000,0.000,0.118) | (0.000,0.002,0.139) | (0.000,0.001,0.132) | (0.000,0.059,0.231) | (0.000,0.029,0.185) | (0.000,0.027,0.162) | (0.000,0.008,0.129) |
گام 4: فازی زدایی مقادیر ماتریس ارتباط کامل
برای فازی زدایی از روش CFCS اپریکویک و زنگ استفاده شده است. مراحل روش فازی زدایی به صورت زیر است:
به طوری که:
محاسبه کران بالا و پایین مقادیر نرمال:
خروجی الگوریتم cfcs یک ماتریس با مقادیر قطعی است.
محاسبه کل مقادیر قطعی نرمال شده:
جدول 6 مقادیر دیفازی شده ماتریس ارتباط کامل را نشان می دهد.
جدول 6. ماتریس ارتباط کامل قطعی
| A1 | A2 | A3 | A4 | A5 | A6 | A7 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
A1 | 0.021 | 0.115 | 0.088 | 0.197 | 0.156 | 0.159 | 0.15 |
A2 | 0.023 | 0.02 | 0.027 | 0.098 | 0.113 | 0.056 | 0.12 |
A3 | 0.023 | 0.056 | 0.016 | 0.123 | 0.089 | 0.029 | 0.098 |
A4 | 0.02 | 0.026 | 0.023 | 0.029 | 0.032 | 0.026 | 0.114 |
A5 | 0.019 | 0.022 | 0.021 | 0.058 | 0.016 | 0.022 | 0.058 |
A6 | 0.022 | 0.055 | 0.075 | 0.097 | 0.065 | 0.018 | 0.095 |
A7 | 0.02 | 0.025 | 0.024 | 0.086 | 0.056 | 0.05 | 0.027 |
گام 5: محاسبات حد آستانه
تمام مقادیر ماتریس ارتباط کامل قطعی شده که کمتر از میانگین ماتریس ارتباط کامل باشند، با استفاده از رابطه زیر شناسایی و صفر می شوند، به عبارت دیگر آن رابطه علی در نظر گرفته نمی شود.
جدول زیر ماتریس ارتباط کامل که مقادیر کمتر از آستانه حذف شده است را نشان می دهد. بر اساس جدول 7 روابط علی معلولی بین عناصر ترسیم میشود. مقدار آستانه (
) در این تحقیق برابر 0.0620.062است.
جدول7. ماتریس ارتباط کامل قطعی با حذف مقادیر کمتر آستانه
| A1 | A2 | A3 | A4 | A5 | A6 | A7 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
A1 | 0 | 0.115 | 0.088 | 0.197 | 0.156 | 0.159 | 0.15 |
A2 | 0 | 0 | 0 | 0.098 | 0.113 | 0 | 0.12 |
A3 | 0 | 0 | 0 | 0.123 | 0.089 | 0 | 0.098 |
A4 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0.114 |
A5 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
A6 | 0 | 0 | 0.075 | 0.097 | 0.065 | 0 | 0.095 |
A7 | 0 | 0 | 0 | 0.086 | 0 | 0 | 0 |
گام 6: خروجی نهایی و ایجاد نمودار علی
گام بعدی به‌دست آوردن مجموع سطرها و ستون‌های ماتریس
است. مجموع سطرها ( D) و ستون‌ها ( R) با توجه به فرمول‌های زیر به‌دست می‌آوریم.
سپس با توجه به D و R ، مقادیر D+R و D-R را به دست می آوریم که به ترتیب نشان دهنده میزان تعامل و قدرت تاثیرگذاری عوامل هستند. خروجی نهائی در جدول8 آمده است.
جدول 8. خروجی نهایی
| R | D | D+R | D-R |
A1 | 0.167 | 1.006 | 1.173 | 0.839 |
A2 | 0.37 | 0.55 | 0.92 | 0.18 |
A3 | 0.295 | 0.554 | 0.848 | 0.259 |
A4 | 0.775 | 0.382 | 1.156 | -0.393 |
A5 | 0.583 | 0.272 | 0.855 | -0.311 |
A6 | 0.385 | 0.499 | 0.884 | 0.114 |
A7 | 0.726 | 0.348 | 1.074 | -0.377 |
شکل زیر نیز الگوی روابط معنی دار را نشان می دهد. این الگو در قالب یک نمودار هست که در آن محور طولی مقادیر D + R و محور عرضی براساس D - R می‌باشد. موقعیت و روابط هر عامل با نقطه‌ای به مختصات (D + R, D - R) در دستگاه معین میشود.
نمودار 1. الگوی روابط
گام 7: تفسیر نتایج
با توجه به نمودار و جدول فوق هر عامل از چهار جنبه بررسی می شود:
§ میزان تاثیر گذاری متغیرها: جمع عناصر هر سطر (D) برای هر عامل نشانگر میزان تاثیرگذاری آن عامل بر سایر عامل‌های سیستم است. در این تحقیق عوامل قانونی از بیشترین تاثیرگذاری برخوردار است و عوامل زیرساختی، عوامل مالی و اقتصادی، عوامل سیاسی، عوامل محیطی، عوامل فردی و شخصیتی و عوامل فرهنگی در درجات بعدی تاثیرگذاری قرار دارند.
§ میزان تاثیرپذیری متغیرها: جمع عناصر ستون (R) برای هر عامل نشانگر میزان تاثیرپذیری آن عامل از سایر عامل‌های سیستم است. در این تحقیق عوامل فردی و شخصیتی از بیشترین تاثیر پذیری برخوردار است و عوامل زیرساختی، عوامل قانونی، عوامل مالی و اقتصادی، عوامل سیاسی، عوامل محیطی و عوامل فرهنگی در درجات بعدی تاثیر پذیری قرار دارند.
§ بردار افقی (D + R) میزان تاثیر و تاثر عامل مورد نظر در سیستم را نشان می دهد. به عبارت دیگر هرچه مقدار D + R عاملی بیشتر باشد، آن عامل تعامل بیشتری با سایر عوامل سیستم دارد. در این تحقیق عوامل قانونی از بیشترین تاثیرگذاری برخوردار است و عوامل زیرساختی، عوامل فردی و شخصیتی، عوامل مالی و اقتصادی، عوامل سیاسی، عوامل محیطی و عوامل فرهنگی در درجات بعدی تاثیرگذاری قرار دارند.
§ بردار عمودی (D - R) قدرت تاثیرگذاری هر عامل را نشان می‌دهد. بطور کلی اگر D - R مثبت باشد، متغیر یک متغیر علی محسوب میشود و اگر منفی باشد، معلول محسوب میشود. در این تحقیق عوامل قانونی، عوامل زیرساختی، عوامل مالی و اقتصادی، علی بوده‌اند و مابقی متغیرهای متغیرهای معلولی محسوب می‌شوند.
5- نتيجه‌گيري
با توجه به نقش کارآفرینی در رشد اقتصادی و اجتماعی کشورهای توسعه یافته، شناخت عوامل موثر بر مدیریت ترس از شکست در کارآفرینی کمک قابل‌توجهی به پیشبرد موفق کارآفرینی، ایجاد فرصت‌های شغلی جدید و خروج از وضعیت اقتصادی تک محصولی خواهد نمود. بر اساس نتایج بخش کیفی و مصاحبههای انجام شده و کدگذاری صورت گرفته عوامل اثرگذار بر ترس از شکست در کسب و‌کارهای نوپای کار آفرینانه عبارتند از: عوامل سیاسی، عوامل قانونی، عوامل زیرساختی، عوامل محیطی، عوامل مالی و اقتصادی، عوامل فرهنگی و عوامل فردی و شخصیتی.
بر اساس نتایج تحلیل دیمتل مشخص شد که عوامل قانونی دارای بیشترین تاثیرگذاری بر سایر عوامل است. این عامل شامل شاخص‌های مجوز، حقوق مالکیت معنوی، قوانین حمایتی و قوانین مالیاتی است که در مدیریت ترس از شکست کارآفرینی در کسب و کارهای نوپا در ایران تاثیر گذارند. این یافته‌ها با مطالعات [12] همسو است. عوامل زیرساختی، دومین عامل اثرگذار که شامل شاخص‌های بانک جامع اطلاعاتی، مدیریت و تسهیم دانش، شفافیت، فناوری و آموزش کارآفرینانه است که در مدیریت ترس از شکست کارآفرینی در کسب و کارهای نوپا در ایران تاثیر گذار است. این یافته‌ها با مطالعات [12]؛ [13]؛ [14]؛ [15] همسو است. عوامل مالی و اقتصادی، سومین عامل اثرگذار شامل شاخص‌های اقتصاد جهانی، بازار سهام و بازار مالی و پس انداز و تامین مالی است که در مدیریت ترس از شکست کارآفرینی در کسب‌و‌کارهای نوپا در ایران تاثیرگذار است این یافته‌ها با مطالعات [12]؛ [15]؛ [5]؛ [16] همسو است. عوامل فردی و شخصیتی به عنوان تاثیرپذیرترین عامل شامل شاخص‌های سن، هوشیاری، جنسیت، ریسک‌پذیری، خلاقیتکه در مدیریت ترس از شکست کارآفرینی در کسب و کارهای نوپا در ایران تاثیرگذار است. این یافته‌ها با مطالعات [17] همسو می باشد در این تحقیقات بر نقش ویژگی های شخصیتی کارآفرینان پرداخته شده است و نتایج این قسمت از پژوهش حاضر را تایید می‌کند. سایر عوامل شامل عوامل محیطی مشتمل بر تغییر سلیقه و نیاز مشتری، رقبا و بازار می‌باشند که در مدیریت ترس از شکست کارآفرینی در کسب و کارهای نوپا در ایران تاثیرگذار است. این یافته‌ها با مطالعات [12]؛ [18] همسو است. همچنین، عوامل فرهنگی مشتمل بر فرهنگ منطقه، فرهنگ نوآوری و خلاقیت، فرهنگ کارآفرینانه، فرهنگ سازمانی است که در مدیریت ترس از شکست کارآفرینی در کسب و کارهای نوپا در ایران تاثیرگذارند. این یافته‌ها با مطالعات[12]؛ [18]؛[15]همسو است. در نهایت عوامل سیاسی مشتمل بر بوروکراسی، محیط سیاسی و روابط بین الملل، سیاستگذاری و رفتار دولت، موقعیت ژئوپلتیک و تحریم است که در مدیریت ترس از شکست کارآفرینی در کسب و کارهای نوپا در ایران تاثیرگذارند. این یافته‌ها با مطالعات [12]؛ [19]؛ [5] همراستا است.
ادبیات پیشین نشان می‌دهد که ترس از شکست گزارش شده توسط خود فرد، تأثیر منفی قابل توجهی بر انتخاب افراد برای تبدیل شدن به فرد کارآفرین را دارد. همچنین تعداد فرصت‌های کارآفرینی به‌طور قابل‌توجهی با داشتن قوانین و اسناد بالادستی سازگار با سطوح بالاتر آزادی اقتصادی افزایش می‌یابد. بنابراین تایید شده است که ترس از شکست زمانی که سطوح آزادی اقتصادی بالاتر است کمتر به فرآیند کارآفرینی آسیب می رساند زیرا شانس بیشتری برای کارآفرینان شکست خورده برای پیگیری وجود دارد[20]. برخی تحقیقات نیز همسو با تحقیق حاضر به تأثیر ترس از شکست فردی، پرداخته اند و نتیجه گرفته اند که جوانان بین 15 تا 24 سال در یونان و آلمان کمتر کارآفرین هستند، در حالی که جوانان 25 تا 34 ساله در یونان در حال حاضر در همان سطح کارآفرینی هستند. همچنین تفاوت‌های جنسیتی موجود را بررسی نموده اند که با عوامل «فردی» در تحقیق حاضر همسویی دارد[21]. بر همین اساس نتایج مطالعه حاضر نیز نشان داد که عوامل قانونی تاثیرگذارترین عامل و عوامل فردی و شخصیتی تاثیرپذیرترین عامل محسوب میشود.
6- منابع و مأخذ
[1] آقایان، علی(1396). بررسی و شناسایی مهمترین عوامل شکست بر بنگاه‌های کوچک و متوسط فعال در صنعت شیمیایی در استان مازندران.، استاد راهنما: ابوالحسن حسینی، دانشگاه مازندران، دانشکده علوم اقتصادی و اداری
[2] بخشور، فرجاد(1394). پیش‌بینی و ارزیابی شکست کسب و کار شرکت‌ها و موسسات مالی در ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: مصطفی جهانگشای رضایی، دانشگاه صنعتی ارومیه، دانشکده مهندسی صنایع
[3] خلوت، بهنام(1398). شناسایی و تحلیلی بر مولفه‌های بنیادین مرگ استارت آپ ها،پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: حامد فلاح تفتی، دانشگاه علم و هنر یزد، دانشکده علوم انسانی
[4] معتمد، فقیه (1397). طراحی مدلی جهت موفقیت استارت آپ ها با استفاده از نقشه شناختی فازی، استاد راهنما: سیدحبیب‌اله میرغفوری، دانشگاه علم و هنر یزد، دانشکده علوم انسانی
[5] وکیلی صادقی، معصومه، نوری، روح الله، عبادتی، امید مهدی (1396). شناسایی و اولویت بندی مدل های کسب و کار الکترونیکی موفق در ایران با استفاده از تکنیک‌های یادگیری ماشین. فصلنامه فناوری آموزش. 11 (4). 335-323.
[6] Boso, N., Adeleye, I., Donbesuur, F., & Gyensare, M. (2019). Do entrepreneurs always benefit from business failure experience? Journal of Business Research, 98, 370-379.
[7] Cacciotti, G., Hayton, J. C., Mitchell, J. R., & Giazitzoglu, A. (2016). A reconceptualization of fear of failure in entrepreneurship. Journal of Business Venturing, 31(3), 302-325.
[8] Davidsson, P. (2015). Entrepreneurial opportunities and the entrepreneurship nexus: A re-conceptualization. Journal of Business Venturing
[9] Dutta, N., & Sobel, R. S. (2021). Entrepreneurship, fear of failure, and economic policy. European Journal of Political Economy, 66, 101954.
[10] Gooberman, L. (2018). Business failure in an age of globalization: Interpreting the rise and fall of the LG project in Wales, 1995–2006. Business History.
[11] Kücher, A., Mayr, S., Mitter, C., Duller, C., & Feldbauer-Durstmüller, B. (2020). Firm age dynamics and causes of corporate bankruptcy: age dependent explanations for business failure. Review of Managerial Science, 14(3), 633-661.
[12] Lin, S., Wang, S. (2019) How does the age of serial entrepreneurs influence their re-venture speed after a business failure? Small Business Economics,52(3), pp. 651-666
[13] Liu, Y., Li, Y., Hao, X., & Zhang, Y. (2019). Narcissism and learning from entrepreneurial failure. Journal of Business Venturing, 34(3), 496-512.
[14] MacKenzie, N. G. (2018). Creating market failure: Business-government relations in the British paper-pulp industry, 1950–1980. Business History Review, 92(4), 719-741.
[15] McClelland, D. C. (1965). N achievement and entrepreneurship: A longitudinal study. Journal of personality and Social Psychology, 1(4), 389.
[16] McGregor, H. A., & Elliot, A. J. (2005). The shame of failure: Examining the link between fear of failure and shame. Personality and social psychology bulletin, 31(2), 218-231.
[17] McMullen, J. S., & Dimov, D. (2013). Time and the entrepreneurial journey: The problems and promise of studying entrepreneurship as a process. Journal of management studies, 50(8), 1481-1512.
[18] Morgan, J., & Sisak, D. (2016). Aspiring to succeed: A model of entrepreneurship and fear of failure. Journal of Business Venturing, 31(1), 1-21.
[19] Shepherd, D. A. (2011). Multilevel entrepreneurship research: Opportunities for studying entrepreneurial decision making. Journal of management, 37(2), 412-420.
[20] Spigel, B. (2017). The relational organization of entrepreneurial ecosystems. Entrepreneurship theory and practice, 41(1), 49-72.
[21] Tubadji, A., Dietrich, H., Angelis, V., Haas, A., & Schels, B. (2021). Fear-of-failure and cultural persistence in youth entrepreneurship: Comparative analysis: Greece versus Germany. Journal of Small Business & Entrepreneurship, 33(5), 513-538.
