کارایی مدل HEC-RAS و GISدر پهنه ‎بندی سیلاب رودخانه دز (محدوده مطالعاتی : بازه سد تنظیمی تا روستاهای زاویه دزفول)

Subject Areas : River Engineering

حامد  پورصمصام ¹ ()
الهام  اکبری ² ()
کاظم  حمادی ³ ()

Received: 2023-05-31 Accepted : 2023-08-22 Published : 2023-08-30

Keywords:

Abstract :

هدف از این مقاله به ‎کارگیری سامانه­ ی اطلاعات جغرافیایی درجهت شناسایی پهنه­ های سیل­ خیز و مخاطره­ آمیز رودخانه دز واقع در شهرستان دزفول از حدفاصل سد تنظیمی تا روستاهای زاویه و هدف اصلی، شناسایی سکونت ‎گاه ­ها و مناطق در معرض خطر وقوع سیلاب می­ باشد. بدین ترتیب حریم بستر رودخانه دز و پهنه­ بندی سیل در دوره­ بازگشت 25 ساله با استفاده از نرم ‎افزارهای  HEC-RAS،ARCGIS  و برنامه جانبی HEC-GeoRAS تعیین شد. نتایج نشان داد که به ازای دوره بازگشت 25 ساله، 1430 کیلومترمربع از اراضی، زیرپوشش سیل قرار می گیرد که این مقدار خارج از حریم رودخانه است و با احتساب مساحت حریم رودخانه، 4318 کیلومترمربع در معرض سیلاب می ‎باشند. در برخی نقاط، اراضی مسکونی، زراعی، تفریحی و پارک­ ها در حریم رودخانه قرار دارند. باتوجه به وجود مناطق مسکونی و کاربری‎ های تفرج‎گاهی در حاشیه رودخانه لازم است در قسمت هایی که آسیب­ پذیری بیش‎تری پیش­ بینی می­ شود برای عملیات کنترل سیلاب و سیستم­ های هشداردهندۀ سیل اقدام گردد و به منظور رفع تصرف­ های غیرقانونی که در بستر و حریم رودخانه دز صورت گرفته است، اقدام لازم به عمل آید. با توجه به اینکه منطقه مورد مطالعه در قسمت متراکم شهری قرار گرفته است؛ با کنترل و مهار سیل در حوضه ‎های آبخیز بالادست با انجام عملیات آبخیزداری، مهندسی ‎سازی ساخت و سازهای شهری، عدم توسعه آن در داخل حریم مسیر آبراهه­ ها و شناسایی مناطق پرخطر و ارایه راهکارهای سازه ­ای و غیرسازه ­ای در حد امکان از خطر بروز سیل در این منطقه کاسته شود.

References:

حجازی، ا.، خدایی ‎قشلاق، ف. و خدایی‎ قشلاق، ل. (1398). پهنه‎ بندی خطر وقوع سیلاب در حوضه‎ ی آبریز ورکش‎چای با استفاده از نرم‎افزار‌HEC-RAS  و الحاقیه‌یHEC-GEO-RAS . نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دوره 19، شماره 53، ص 155-137.

 رضایی‎ مقدم، م.ح.،  یاسی، م.،  نیکجو، م.ر. و  رحیمی،م. (1397). پهنه‎ بندی و تحلیل مورفولوژیکی سیلاب‎ های رودخانه قره‎ سو با استفاده از مدل هیدرودینامیکیHEC-RAS  (از روستای پیرازمیان تا تلاقی رودخانه اهرچای). نشریه جغرافیا و مخاطرات محیطی، دوره 7، شماره 1، ص 15-1.

رکن‌الدین ‎افتخاری، ع.ر.، صادقلو، ط.، احمد‌آبادی، ع. و سجاسی‎ قیداری، ح. (1388). ارزیابی پهنه‌بندی روستاهای در معرض خطر سیلاب با استفاده از مدل HEC-Geo RAS  در محیط GIS مطالعه موردی: روستاهای حوزه گرگانرود. نشریه توسعه محلی (روستائی-شهری). دوره 1، شماره 1، ص 182-157.

Demir, V. and Kisi, O. (2016). Flood Hazard Mapping by Using Geographic Information System and Hydraulic Model: Mert River, Samsun, Turkey. Advances in Meteorology, 2677, pp: 1-9.

Zelenakova, M., Fijko, R., Labant, S., Weiss, E., Markovič, G. and Weiss, R. (2019) . Flood risk modelling of the Slatvinec stream in Kružlov village, Slovakia. Journal of Cleaner Production, 212, pp: 109-118.