بررسی روند تغییرات زمانی و مکانی کیفیت آب رودخانه کارون در سراب و پایاب سد مخزنی گتوند

Subject Areas : Irrigation and Drainage

راضی خلف ¹ (آبخیزداری، شرکت مهندسی مشاور دزآب، اهواز. ایران.)
سیده زینب یعقوبی ² (گروه مهندسی محیط زیست، گرایش منابع آب، اهواز، ایران.)

Received: 2017-06-01 Accepted : 2017-06-01 Published : 2013-12-01

Keywords:

Abstract :

در این مطالعه روند تغییرات زمانی و مکانی متغیرهای کیفی آب رودخانه کارون شامل سری های ماهانه کل جامدات محلول، هدایت الکتریکی، سولفات، کلرید، کلسیم و سدیم در دوره مشترک آماری 93- 1372 مورد ارزیابی قرار گرفت. این ارزیابی مبتنی بر آمار کیفی ایستگاه سوسن در بالادست سدگتوند و ایستگاه‎های گتوند، ملاثانی و اهواز در پایاب سد است. نتایج نشان داد که در ایستگاه سوسن در کلیه پارامترهای کیفی، تلفیقی از روند صعودی و نزولی مشاهده می شود. عمدتا روند نزولی منطبق بر ماه‎های پرآب و روند صعودی منطبق بر ماه‎های کم آب بوده است. ایستگاه های گتوند، ملاثانی و اهواز بعد از ایستگاه سوسن و در پایین دست سد گتوند واقع شده است. نتایج حاصل از آزمون من- کندال اصلاح شده نشان دهنده کاهش چشمگیر کیفیت آب رودخانه کارون بعد از سد گتوند می باشد. به طوری که روندی صعودی برای پارامترهای کیفی مورد بررسی در همه ماه‎ها برای ایستگاه‎های مزبور مشاهده گردید. به استناد نتایج حاصل از تخمین گر شیب سن، شدیدترین روند صعودی سری هدایت الکتریکی به مقدار 83/108 میکروموس بر سانتی متر در هر سال، سری کل جامدات محلول به مقدار 07/76 میلی گرم در لیتر در هر سال و برای یون های سولفات، کلرید، کلسیم و سدیم به ترتیب 52/0، 65/0، 41/0 و 75/0 میلیگرم در لیتر در هر سال بوده است. به طور کلی می توان گفت که در بالادست سد گتوند تغییرات چندانی در کیفیت آب در طی دوره آماری مورد بررسی رخ نداده است اما بعد از سد، تغییرات بسیار شدید در پارامترهای کیفی آب رودخانه به وقوع پیوسته است. بیشترین میزان تغییرات نیز براساس نتایج آزمون پتیت در سال های 1385و 1386 رخ داده است. با توجه به اینکه در طی سال های مزبور ساخت بدنه سد تقریبا کامل شده و آبگیری محدودی نیز در آن انجام می شده است، میتوان نتیجه گرفت که ساخت سد گتوند و تونل های انحراف و همچنین ریزش های کناره ای، پارامترهای کیفی رودخانه کارون را تحت تاثیر قرار داده است. این امر نیز با توجه به مقایسه کیفیت آب رودخانه کارون در دوره‌های قبل و بعد از احداث سد گتوند در ایستگاه‌های هیدرومتری مبنا، به خوبی منعکس شده است.

References:

دیلم، م. تیموری، م. روحانی، ح. ) 1395 (. روند تغییرات رواناب و کیفیت آب سطحی در رودخانه گرگانرود. نشریه
انجمن آبخیزداری ایران، سال چهارم، شماره 15 ، ص 16 - 11 .
دین پژوه، ی. ) 1395 (. تحلیل روند کیفیت شیمیای آب رودخانه های استان آذربایجان شرقی. نشریه علمی پژوهشی
جغرافیا و برنامه ریزی، سال بیستم، شماره 55 ، ص 124 - 105 .
زارع گاریزی، آ. سعدالدین، ا. بردی شیخ، و. سلمان ماهینی، ع. ) 1391 (. بررسی روند تغییرات بلند مدت متغیرهای
کیفیت آب رودخانه چهلچای )استان گلستان(. مجله پژوهش آب ایران، سال ششم، شماره دهم، ص 165 - 155 .
سلیمانی ساردو، م. ولی، ع. قضاوی، ر و سعیدی، گ. ) 1392 (. آنالیز و روندیابی پارامترهای کیفیت شیمیایی آب.
مطالعه موردی رودخانه چم انجیر خرم آباد، مهندسی آبیاری و آب، شماره دوازدهم، ص 95 - 12 .
موسوی، ر. میرگلوی بیات، ر. معروفی، ص. زارع ابیانه، ح. ) 1388 (. ارزیابی کیفیت آب و تیپ هیدروشیمیایی
رودخانه های نکا، تجن و سفید رود از نظر شرب و کشاورزی. همایش ملی بحران آب در کشاورزی و منابع طبیعی،
شهرری، دانشگاه آزاد شهر ری.
میرعباسی، ر. و دینپژوه، ی ) 1389 (. تحلیل روند تغییرات آبدهی رودخانههای شمالغرب ایران در سه دهه اخیر.
نشریه آب و خاک، شماره بیست و چهارم، ص 768 - 757 .

Anbazhagan, S. and Nair, A. (2004). Geographic information system and ground water quality mapping in Panvel basin, Maharashtra, India. J. Environ. Geol. 45,pp: 753–761.
Antonopoulus, V., Papamichail , D. and Mitsiou, K. (2008).Statistical and trend analysis of water quality and quantity data for the Strymon River in Greece. Hydrology and Earth System Science, 5(4), pp: 679-691.
Boyacioglu, H. (2008). Investigation of Temporal trends in hydro chemical quality of surface water in Western Turkey. Bull Environ Contam Toxicol, 80, pp: 469-474.
Dinpashoh, Y., Mirabbasi, R., Jhajharia, D., Zare Abianeh, H. and A. Mostafaeipour(2014). Effect of Short-Term and Long Term Persistence on Identification of Temporal Trends. Journal of Hydrologic Engineering, 19(3), pp: 617-625.
Hamed, K.H. and Rao, A.R., (1998). A modified Mann Kendall trend test for auto correlated data . Journal of Hydrology, 204, pp: 182–196.
Kauffman, G. J. and Belden, A.C. (2010). Water quality trends (1970 to 2005) along Delaware streams in the Delaware and Chesapeake Bay watersheds, USA. Water Air Soil Pollut, 208, pp:345-375.
Kendall, M.G., (1975). Rank Correlation Measures . Charles Griffin, London .
Kumar, S., Merwade V., Kam, J. and Thurner K. ( 2009). Stream flow trends in Indiana: Effects of long term persistence, precipitation and subsurface drains. Journal of Hydrology, 374(1-2), pp: 171-183.
Mann, H.B. (1945). Non parametric tests against trend. Econometrica, 13, Math Sci Net, pp: 245-259 .
Pettit, A.N. (1979). A non parametric approach to the change-point problem. Applied statistics, 28(2), pp: 126-135.
Yue, S., Pilon, P. and Cavadias, G. (2002). Power of the Mann-Kendall and Spearman's rho tests for detecting monotonic trends in hydrological series. J. Hydrology, 259, pp: 254-271.
Yue, S., and Wang, C.Y., (2003), Applicability of pre whitening to eliminate the influence of serial correlation on the Mann-Kendall test. Water Res., 38 (6), pp: 4-1_4-7.
Yu, Y. S., Zou, S. and Whittemore, D. (1993). Non parametric trend analysis of water quality data of rivers in Kansas . Journal of Hydrology, 150, pp: 61-80.