cinema and health messages

Subject Areas : Media Management

سمانه  مهرپرور ¹ (پژوهشگر سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران)

Received: 1970-01-01 Accepted : 1970-01-01 Published : 2019-08-23

Keywords: Cinema, health communication, representation, Lantoori,

Abstract :

در این مقاله تلاش شده است با استفاده از شاخص‌های سلامت در جامعه، نقش سینما را در این حوزه مورد مطالعه قرار دهیم. فیلم لانتوری که در جشنواره سلامت شهریورماه 1395 برگزیده شد، در به تصویر کشیدن شاخص‌های از بین برنده سلامت جسمی، روانی، ذهنی، معنوی، اجتماعی و شغلی عمل کرده‌است. بر این اساس با استفاده از چارچوب نظریه بازنمایی، کاشت و جامعه‌پذیری به این پرسش پاسخ داده شده که شاخص‌های سلامت در این فیلم چگونه رمزگذاری شده است. با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی کل فیلم مورد بازبینی قرار گرفت و مرتبط‌ترین سکانس‌ها با موضوع و محتوای مقاله انتخاب شد. یافته‌های .... سکانس مطالعه شده، نشان می‌دهد که لانتوری بر رمزگذاری شاخص‌های سلامت روانی و سلامت ذهن، تاکید ویژه‌ای داشته است. سبک زندگی نابه‌هنجار، عدم تبعیت از هنجارهای اجتماعی، نبود توجه لازم به جسم و فیزیک انسانی، بیمارهای روانی پنهان، عشق ناسالم و خطرساز، سلامت افراد و اجتماع را به خطر می‌اندازد. اسیدپاشی به عنوان عملی قبیح مورد نکوهش کلیه گرو‌ه‌های فکری جامعه است. روشنفکر، محقق، پزشک، متدین همگی این عمل را تقبیح کرده و با قصاص فرد مجرم موافق هستند. سلامت روان مهم‌ترین عامل در ارتباطات صحیح انسانی است که باید مورد نظر فرهنگ‌سازان جامعه و سینمای آموزش محور قرار گیرد. واژگان کلیدی: سلامت، ارتباطات سلامت، بازنمایی، اسیدپاشی، سلامت روان، سینما، لانتوری.

Full-Text:



نقش سینما در توسعه و ترویج پیام‌های سلامت؛ 
بازنمایی شاخص‌های سلامت در فیلم سینمایی لانتوری

 

چکیده:

این مقاله با هدف مطالعه شاخص‌های سلامت در فیلم سینمایی لانتوری، به مطالعه توسعه و ترویج پیام‌های سلامت در سینما پرداخته است. نظریه بازنمایی، کاشت و جامعه­پذیری چارچوب مناسبی برای پاسخ به این سوال است که شاخص­های سلامت در فیلم سینمایی لانتوری چگونه رمزگذاری شده است. با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی کل فیلم مورد بازبینی قرار گرفت و مرتبط­ترین سکانس­ها با موضوع و محتوای مقاله انتخاب شد. یافته­های شش سکانس مطالعه شده، نشان می­دهد که لانتوری بر رمزگذاری شاخص­های سلامت روانی و سلامت ذهن، تاکید ویژه­ای داشته است. سبک زندگی نابه­هنجار، عدم تبعیت از هنجارهای اجتماعی، نبود توجه لازم به جسم و فیزیک انسانی، بیمارهای روانی پنهان، عشق ناسالم و خطرساز، سلامت افراد و اجتماع را به خطر می­اندازد. اسیدپاشی به عنوان عملی قبیح مورد نکوهش کلیه گرو­ه­های فکری جامعه است. روشنفکر، محقق، پزشک، متدین همگی این عمل را تقبیح کرده و با قصاص فرد مجرم موافق هستند. سلامت روان مهمترین عامل در ارتباطات انسانی است که باید مورد نظر فرهنگ­سازان جامعه و سینمای آموزش محور قرار گیرد.

واژگان کلیدی: ارتباطات سلامت، بازنمایی، اسیدپاشی، سلامت روان، لانتوری.

طرح مسئله:

سلامت از موضوعات مهم در هر جامعه است. تحول در سبک زندگی در دنیای مدرن امروزی بسیاری از شاخص‌ها و کیفیات زندگی را تغییر داده و از این لحاظ می‌توان گفت که سلامت یکی از مهم‌ترین مسائل بشری است که متناسب با تحولات سبک‌ها و شیوه‌های زندگی دچار تغییر و تحول شده است. در واقع سلامتی و تأمین آن یکی از مقوله­هایی است که از دیر باز مورد توجه بشر بوده و دولت‌ها تلاش کردند تـا شـرایطی را فـراهم نمایند که مردم از حداکثر سطح سلامت با توزیعی عادلانه از آن بهره‌مند شوند. در گذشته، مقوله سلامتی به عنوان یک پدیـده اجتماعی تلقی نمی‌شده و بیشتر به عنوان یک پدیده فردي به حساب می‌آمده است. اما امروزه پرداختن به مسئله سلامت از قالب فردی آن خارج شده، و به صورت جمعی در یک جامعه مفهوم و معنای عمیقی پیدا کرده است. چرا که در جهان امروز این فرد نیست که شیوه و نحوه زندگی خود را انتخاب می‌کند، بلکه دولت‌ها، ارتباطات میان فردی، رسانه‌های مختلف، نهادهای آموزشی و تربیتی و... همگی در تعیین یک زندگی سالم تاثیرگذار و تعیین کننده‌اند. بنابراین مفهوم ارتباطات سلامت در این امر مطرح می‌شود.

رسانه‌ها همواره به عنوان درگاه اطلاع‌رسانی و آموزش‌دهی، متناسب با مقتضیات زمان، سبک‌های گوناگونی از زندگی را به مخاطبان ارائه می‌دهند. آنها همواره در نمایش و معرفی تازه‌ترین نوآوری‌های پزشکی، تغییر در رفتار سلامت، تولید اطلاعات سلامت، نمایش تصاویر مربوط به سلامت، سبک زندگی، پزشکی، دارو و درمان و بیماری سهیم بوده است. رسانه‌های جمعی قدرت قابل توجهی در ساختن الویت ها - این که ما باید به چه مسائلی بیندیشیم- و چارچوب بندی کردن مسائل - و این که چگونه باید به آن مسائل بیندیشیم، دارند. نمایش‌های رسانه‌ای، باورها و ادراکات افراد از بیماری‌ها و سلامت را می‌سازند یا بر آنها تاثیر می‌گذارند و این باورها و ادراکات به نوبه خود رفتار سلامت فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهند. مسائل سلامت که در رسانه‌ها به نمایش گذاشته می‌شود، به سرعت می‌تواند نگرش مخاطب را تغییر دهد. علاوه بر شکل دادن باورها و ادراکات، نمایش‌های رسانه‌ای می‌توانند تولید معنا کنند (لاپتن، 1999: 125). تصاویر، کلام و گفتمان رسانه بر نحوه نگریستن به مسائل، مفاهیم و حتی موجودات انسانی تاثیر می‌گذارد. رسانه می‌تواند ایدئولوژی خود را در چارچوب بندی کردن موضوعات سلامت دخیل سازد یا این‌که صرفا در راستای تامین منافع ایدئولوژیک خود به ارائه اطلاعات سلامت بپردازد. بنابراین باید گفت که در این موارد رسانه دیگر ارزش اطلاع­رسانی یا آگاهی‌دهی ندارد، بلکه صرفا یک ایدئولوژی خاص را منعکس می‌سازد، یا آن را حفظ و جاودانه می‌کند. اهمیت این مهم باید در برنامه های آموزش سلامت و کمپین های تبلیغاتی،  حمایت رسانه ای و حتی فعالیت­های آموزش سلامت لحاظ شود (کلاین، 2006: 56)

در کشور ما نیز توجه به امر سلامت در جامعه، هم مورد توجه دولت و وزرات بهداشت، سلامت و آموزش است و هم در رسانه‌ها به این مسئله تاکید می‌شود. شورای سیاستگذاری سلامت در صدا و سیما نمونه آن است. در حقیقت رسانه‌های داخلی ایران از این مسئله دور نمانده‌اند و همواره با ارسال پیام‌های سلامت، تلاش کردند تا الگوهای صحیح زندگی سالم را به مردم آموزش دهند. به عنوان مثال شبکه تلویزیونی و شبکه رادیویی سلامت دو شبکه رسانه ملی هستند که در جهت تامین برنامه‌های توسعه و ارتقای سلامت در جامعه برنامه‌های گوناگونی را تولید کرده و می‌کنند.

علاوه بر رادیو و تلویزیون، سینما نیز که به عنوان رسانه‌ای پر مخاطب شناخته شده، در ترویج پیام‌های سلامت و نشر آن در میان مردم جامعه به تولید محتوا مشغول است. آشنا کردن مردم نسبت به اهمیت سلامت فرد، جامعه و محیط، و نحوه توجه به اولویت‌های مرتبط با سلامت از مواردی است که در فیلم‌های سینمایی ایرانی مشاهده می‌شود. در سال‌های اخیر برخی فیلم‌های سینما به صورت اختصاصی به این موضوع پرداخته‌اند.

حفظ و ارتقای سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی (نظیر پیشگیری و درمان انواع بیماری­های واگیردار و غیرواگیردار و بیماری­های خاص- ترویج تغذیه سالم، تحرک فیزیکی، دوری از دخانیات، دوری از مواد مخدر و محرک، دوری از الکل، زندگی عاری از خشونت و آسیب ها به ویژه حوادث ترافیکی، سلامت روان، مهارت­های زندگی و خودمراقبتی، ترویج فرهنگ صحیح مصرف دارو، نقش مردم و ارائه دهندگان خدمات بهداشتی در تأمین، حفظ و ارتقای سلامت، طرح تحول سلامت، سلامت و ایمنی غذا، سلامت و ایمنی محیط زیست، پیوند اعضاء، اهداء خون، ایدز از جمله مواردی است که در بحث ارتباطات سلامت در فیلم‌های سینمایی دنبال می‌شود. به عبارتی مخاطب سینما با تماشای فیلم‌های حاوی پیام‌های سلامت در معرض محتوای سلامت قرار می‌گیرد و بر اساس دریافت و خوانش خود به تفسیر معنا می‌پردازد. یکی از محصولات سینمای ایران که به نشر پیام‌های سلامت مبادرت ورزید، فیلم سینمایی لانتوری به کارگردانی، نویسندگی و تهیه‌کنندگی «رضا درمیشیان» محصول سال ۱۳۹۴ است که در مرداد ماه 1395 اکران عمومی شد. این فیلم داستان مردی به نام پاشا است که در گروه تبه‌کاری به نام لانتوری که متشکل از دو مرد و یک زن دیگر است اقدام به دزدی و زورگیری می‌کند، عضویت دارد، پاشا ناخواسته عاشق زنی به نام مریم می‌شود. اما پس از بی‌توجهی وی اقدام به اسیدپاشی به صورت دختر می‌کند. این فیلم در سی وچهارمین جشنواره فیلم فجر شرکت کرد و برنده بهترین فیلم از سومین جشنواره‌هاى فیلم‌هاى ایرانى زوریخ شد و در شصت و ششمین دوره جشنواره برلین، پنجاه و یکمین جشنواره کارلووى وارى و نوردهمین جشنواره بین المللى فیلم شانگهاى نیز به نمایش درآمد. این محصول فرهنگی – رسانه ای، به عنوان فیلم برگزیده نخستین جشنواره فیلم سلامت¹ انتخاب شده است.

از همین‌رو این پژوهش قصد دارد با تاکید بر شاخص‌های ارتباطات سلامت در جامعه، به بازنمایی فیلم سینمایی لانتوری بپردازد تا ضمن معرفی این شاخص‌ها در فیلم لانتوری، نحوه بازنمایی پیام‌های سلامت در متن داستان را مورد مطالعه قرار دهد. بر این مبنا سوال‌هایی که مطرح می‌شود این است که کدام مقولات ارتباطات سلامت در متن فیلم سینمایی لانتوری گنجانده شده است؟ شاخص‌های سلامت در فیلم لانتوری چگونه طراحی و  معرفی شده است؟ آیا متن فیلم لانتوری توانسته زندگی و رفتار سالم فردی و جمعی را ارائه دهد؟ در مجموع مقاله حاضر با هدف شناخت مولفه‌های سلامت در پیام‌های متن فیلم سینمایی لانتوری به بررسی شاخص‌های سلامت فردی و جمعی در این فیلم می‌پردازد.

در ابتدا اشاره کوتاهی به تحقیقات مشابه با هدف و عنوان این مقاله می‌شود.

«روشنک عاطفی منش» در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان «بررسی دیدگاه دانشجویان آموزش بهداشت نسبت به ارتباطات سلامت و تلویزیون؛ سنجش نگرش دانشجویان دانشگاه های علوم پزشکی شهید بهشتی، ایران و تهران نسبت به برنامه‌های سلامت سیمای جمهوری اسلامی ایران» به راهنمایی «هادی خانیکی» نشان می‌دهد که «بین مقطع تحصیلی دانشجویان و نحوه نگرش آنان نسبت به برنامه های تلویزیون رابطه معنادار وجود دارد به طوری که با افزایش مقطع تحصیلی ارزیابی ایشان از میزان موفقیت برنامه ها و رویکرد فعلی برنامه های سلامت محور تلویزیون کاهش می یابد»(عاطفی منش، 1389: 5).

«حبیب راثی تهرانی» در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان «سنجش نگرش مخاطبان تلویزیون نسبت به تاثیر پیام های سلامت» به راهنمایی «هادی خانیکی» در پی آنست که اصول حاکم بر طراحی پیام‌های سلامت در رسانه‌ها را از سویی و نگرش مخاطبان را درباره میزان تأثیرگذاری این پیام‌ها از سویی دیگر مورد سنجش و بررسی قرار دهد. وی به این نتیجه می‌رسد که پیام‌های سلامت تلویزیون برای تغیر رفتار در فرد کافی نبوده و ارتباطات میان‌فردی نقش مکمل را برای پیام‌های رسانه‌ای دارند (راثی تهرانی، 1389: 6).

«جواد فردمنش» » در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان «الگوی جدید برنامه‌سازی رادیویی برای ارتقای سلامت عمومی جامعه» به راهنمایی «عباس قارونی» به تحلیل محتوای کیفی برنامه‌های رادیو سلامت پرداخته است. نتایج این رساله نشان می‌دهد که «بیش از 76 درصد از مردم، اطلاعات سلامتی خود را از رادیو و تلویزیون دریافت می‌کنند و رادیو سلامت از بدو تاسیس در رفتار جامعه و ارتقای سلامت موثر بوده است» (فردمنش، 1395: 7).

ارتباطات سلامت

سلامت یک مفهوم دیرینه است. تعریف کلاسیک یونانی از پزشکی به معنی «طولانی نمودن عمر و پیشگیری از بیماری» یا به عبارت دیگر سالم نگه داشتن مردم بوده است. با تشکیل سازمان بهداشت جهانی² واژه سلامت صورت تازه‌ای گرفت. تقریبا در همان زمان آزمایشگاه بهداشتی ایالات متحده به موسسات ملی سلامت تغییر نام یافت.  در سال 1987 اجزای منفرد سلامت در مطالعاتی توسط «گوداستات»، «سیمپستون» و «لورانگر» توصیف شدند:

1.       سلامت جسمانی: فقدان بیماری و ناتوانی، عملکرد کافی از نظر توانایی‌های جسمانی و فیزیولوژیک (تفکر و شناختی) یا تمامیت زیست شناختی فرد.

2.       سلامت روانی: سلامت عاطفی افراد است که، منبع آشکاری برای قابلیت های عقلانی و درک ذهنی رفاه باشد.

3.       سلامت اجتماعی: توانایی تعامل موثر با افراد دیگر و محیط اجتماعی و رضایت مندی از روابط بین فردی و ایفای نقش تعریف می‌شود.

4.       سلامت روحی: که سلامت شخصی نیز نامیده می‌شود، مرتبط با مفهوم تعالی نفس است. گاهی اوقات نگرانی درباره مسائل مربوط به سیستم ارزشی یک فرد را منعکس می‌کند. گاهی ممکن است مرتبط با عقیده‌ای در مورد یک پدیده ماورایی یا نیروی واحد باشد.

5.       سلامت جامعه: وضعیت سلامت گروه معینی از افراد و اعمال و شرایطی در جهت حفظ و بهبود سلامت جامعه (صفاری و دیگران، 1387).

در این مقاله شاخص‌ها و ابعاد سلامت به صورت زیر در فیلم لانتوری بازنمایی می‌شود:

1.       نیازهای ابتدایی انسانی که به چهار معیار فرعی تغذیه و مراقبت‌های پزشکی، دسترسی به آب بهداشتی، تسهیل در مسکن و امنیت اجتماعی تقسیم‌بندی می‌شود.

2.       امید به زندگی، شادی و تندرستی است که به چهار معیار فرعی توسعه آموزش و پرورش، دسترسی به چرخه آزاد ارتباطات و اطلاعات، تسهیل آسان بهداشت برای سلامتی و حفظ و پایداری محیط زیست

3.       فرصت‌های اجتماعی مانند: حقوق فردی، آزادی، و حق انتخاب شخصی، صبر و متانت اجتماعی و دسترسی آسان به آموزش‌های عالی.

4.       شادکامی و رضایت از زندگی شخصی، محیط کاری سالم، زندگی اجتماعی و تفریح سالم.

به طور کلی همانطور که گفته شد در این پژوهش با تاکید بر هفت مولفه ابعاد سلامت در منشور سازمان بهداشت جهانی، سلامت جسمی و فیزیکی، سلامت ذهنی (روحی و روانی)، سلامت اجتماعی، سلامت احساسی و عاطفی، سلامت محیط زندگی، سلامت شغلی، سلامت معنوی و توجه به شادکامی و رضایت در فیلم لانتوری مورد مطالعه قرار می‌گیرد.

ارتباطات سلامت نیز رشته‌ای در حال تحول است و به نحو فزاینده‌ای به حوزه مهم و برجسته‌ای هم در بخش بهداشت عمومی و هم در بخش ارتباطات و رسانه‌ها تبدیل شده است. ارتباطات سلامت، مطالعه و استفاده از فنون ارتباطی به منظور آگاهی دادن و تاثیر بر تصمیمات فردی و جمعی افراد جامعه است تا موجب تقویت سلامت آنان شود. به عبارت دیگر پرسش مهم در ارتباطات سلامت این است که چگونه ارتباطات رسانه‌ای منجر به تغییر رفتار در حوزه سلامت می‌شود؛ که البته حوزه‌ای وسیع و گسترده است که شامل شاخه های مطالعاتی و پژوهشی زیادی مانند روابط بین متخصصان سلامت و بیماران، جستجو و استفاده اشخاص از اطلاعات سلامت، ساخت پیام‌های سلامت عمومی، ارتباطات ریسک، تصویر سلامت در رسانه‌های جمعی و فرهنگ، آموزش همگان در مورد چگونگی دسترسی به خدمات بهداشت عمومی و سیستم مراقبت‌های بهداشتی و توسعه و پیشبرد سلامت الکترونیکی و سلامت و مراقبت از راه دور است (بابایی، 1386: 56).

ارتباطات سلامت می‌تواند در تاثیرگذاری و پشتیبانی از افراد، جوامع، متخصصان مراقبت‌های بهداشتی، سیاستگذاران و گروه‌های خاص نقش مهمی را ایفا کند و با کمک آن اقدام به گزینش و تداوم شیوه‌های رفتاری، عملکردهای اجتماعی و یا تغییر سیاست‌هایی نمایند که در نهایت منجر به بهبود پیامدهای بهداشتی شود. (همان: 62).

در حقیقت ارتباطات سلامت حوزه نوینی است که تمرکز خود را بر «نقش قدرتمندی» که ارتباطات انسانی و رسانه‌ای در ارائه مراقبت‌های بهداشتی و ارتقای سطح سلامت ایفا می‌کند، معطوف کرده است (Kreps et al, 1998) برخورداری از یک عرصه سلامت همگانی موفق و مؤثر مستلزم ارتباطات صریح و روشن در تمامی سطوح و مدل‌های اکولوژیکی است، از جمله ارتباطات درون‌فردی، بین‌فردی، گروهی، سازمانی و اجتماعی. در هر یک از این سطوح، مجاری ارتباطی متنوعی مورد استفاده قرار می‌گیرد که طیفی گسترده از ارتباطات چهره به چهره تا ارتباطات جمعی را شامل می‌شود (خانیکی، 1393: 25). ارتباطات سلامت در مقیاس وسیعی از زمینه‌های اجتماعی، منازل، مدارس، مطب پزشکان، محل کار افراد و نظایر آن‌ها را پوشش می‌دهد .ارتباطات سلامت از رشته‌های متعددی شامل آموزش سلامت، ارتباطات اجتماعی، ارتباطات کلامی، بازاریابی، بازاریابی اجتماعی، روان‌شناسی، مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی تشکیل شده است. به این لحاظ این رشته اکنون با حوزه‌های عملی و فعالیت‌های مختلف ارتباطی از جمله ارتباطات بین فردی، روابط عمومی، حمایت عمومی، بسیج اجتماعی و ارتباطات حرفه‌ای ارتباط دارد (همان: 29). به طور کلی «ارتباطات سلامت یک رویکرد چند وجهی و چند رشته‌ای برای دستیابی به مخاطبان مختلف و به اشتراک گذاشتن اطلاعات سلامت محور است، که هدف آن تاثیرگذاری و درگیرسازی و حمایت از افراد، جوامع، متخصصان بهداشتی، گروه‌های خاص، سیاستگذاران و کمپین‌های عمومی، به منظور معرفی، اقتباس و تداوم رفتار، عمل یا سیاست‌هایی است که در نهایت منجر به بهبود پیامدهای بهداشت و سلامتی می‌شود (اسچیوو، 2007: 7)». کمپین‌های اطلاعاتی یا رسانه‌ای از رایج‌ترین انواع ارتباطات سلامت هستند که حامل برنامه‌های ترویج رفتارهای سالم و یا پیشگیری از بیماری‌ها می‌باشند. راجرز و استوری (1987) چهار ویژگی برای این کمپین‌ها برشمردند که عبارتند از: «اقناعی بودن، طراحی شده برای مخاطبان انبوه، دارا بودن زمان‌بندی مخصوص و تعریف شده، و مجموعه‌های سازمان یافته از فعالیت‌های ارتباطی» (روگر و استوری، 1987: 213). در حقیقت کمپین‌های رسانه‌ای همگی در یک محیط رسانه‌ای اشباع شده از پیام‌هایی صورت می‌گیرند که منابع رسانه‌ای آن در حال رقابت با یکدیگر هستند، از طرفی مخاطبان این کمپین‌ها نیز در این محیط مشحون از پیام، با نوعی اضافه بار اطلاعاتی رودررو هستند، لذا طراحان و دست اندرکاران کمپین‌های ارتباطات سلامت نه تنها باید توجه و نظر مخاطبان هدف خود را به پیام‌های رسانه‌ای خود جلب کنند، بلکه فراتر از آن باید انگیزه لازم برای تغییر رفتار را نیز درآنها به وجود آورده و در نهایت موجب تغییر رفتارهای ناسالم گردند.

ارتباطات سلامت و توسعه

برای پرداختن به ارتباطات سلامت، باید به امر توسعه و به ویژه توسعه انسانی و مؤلفه‌های وابسته به آن توجه داشت. تعریف توسعه از نیازهای انسانی آغاز می‌شود که صرف‌نظر از خوراک و پوشاک و مسکن به مسائل زندگی معنوی انسان نیز می‌پردازد. تجربه تاریخی نشان داده است که این ظرفیت انسان و نهادهای اجتماعی اوست که تعیین‌کننده و سطح و محتوای توسعه است، پس می‌توان نتیجه گرفت که راهبرد توسعه‌ای که پیشینگی (اولویت) را به گسترش ظرفیت انسان و نهادهای اجتماعی می‌بخشد، از راهبردی که پیشینگی را به توسعه ظرفیت تولید می‌دهد، مؤثر‌تر و انسانی‌تر عمل می‌کند. (تهرانیان، بی‌تا: ۱۴).

ارتقای سطح زندگی افراد در جامعه در گرو بالا رفتن کیفیت ابعاد فرهنگی یا اجتماعی اقتصادی، ارتباطی و سیاسی آنان است. (گرین، 2002) از این‌رو به کارگیری روابط متقابل و برابر و جلب مشارکت یکایک افراد جامعه، برای پیشبرد امر توسعه ملی، ضرورتی گریزناپذیر است که با تکیه بر آگاهی و علاقه‌مندی و باورهای آنان امکان‌پذیر است. در این راه انجام مطالعه‌های تطبیقی و تاریخی و توجه به تجربه‌ها و درس‌هایی که از توسعه جوامع دیگر می‌توان آموخت راهگشا خواهد بود. آگاهی‌رسانی و جلب مشارکت از ارتباطات چهره‌به‌چهره آغاز می‌شود و همه صورت‌های کلان ارتباطات اجتماعی، رسانه‌های جمعی و ارتباطات نوین و شبکه‌ای را در برمی‌گیرد.

پژوهش‌ها نشان می‌دهند که راهبردهای ارتباط‌محور می‌توانند، به منظور ارتقای سطح سلامت، مسائل بهداشتی را به عنوان یک اولویت ارتباطی در دستور کار برنامه‌های همگانی قرار دهند، پیام‌های سلامت را قوت بخشند و انگیزه جست‌وجوی اطلاعات بیشتر در این زمینه را در افراد افزایش دهند و در بسیاری موارد سبک زندگی سالم و پایدار را نیز به آنان بیاموزند.

به این ترتیب ارتباطات سلامت از ابزار قدرتمندی در زمینه آموزش و اطلاع‌رسانی به افراد جامعه برخوردار است که می‌تواند نوع نیاز‌ها و تقاضای افراد جامعه را نسبت به شرایط و امکانات مورد لزوم تغییر دهد. بر این اساس یکی از وظایف اصلی ارتباطات سلامت، جایگزین کردن خواست‌های مطلوب و تقاضاهای درست مخاطبان و افراد جامعه به جای نیاز‌ها و تقاضاهای نامطلوب و نادرست است. این نیاز‌ها می‌توانند به نحوی که با اهداف توسعه و مشارکت درونی افراد یک جامعه هماهنگ باشند، از طریق ارتباطات سلامت تبیین و مطرح شوند.

نقش رسانه‌های جمعی در ارتباطات سلامت 

دو بخش عمده از حوزه ارتباطات سلامت وجود دارد که به یکدیگر وابسته می‌باشند: نخستین بخش «ارائه مراقبت‌های بهداشتی» است که چگونگی تأثیر ارتباطات بر نحوه ارائه مراقبت‌های بهداشتی را مورد توجه قرار می‌دهد.

دومین بخش «ارتقای سلامت» است که استفاده اقناعی از پیام‌های ارتباطی در رسانه‌ها را به منظور افزایش سطح بهداشت همگانی، مورد مطالعه و بررسی قرار می‌دهد. این دو بخش ارتباطات سلامت به موازات تقسیم‌بندی آکادمیک علم ارتباطات پیشرفته و توسط متخصصان این رشته به دو شاخه اصلی «ارتباطات رسانه‌ای» و «ارتباطات انسانی» تقسیم شده است.

ارتباطات انسانی در حوزه «نظام ارائه مراقبت‌های بهداشتی» کاربرد دارد و در اصل بخش اول ارتباطات سلامت که شامل نظام سازمان‌دهی‌شده از خدمات، تجهیزات، ‌کارکنان و مکان‌هایی است که از طریق آن‌ها افراد، خانواده‌ها یا گروه‌ها، مراقبت‌های سلامت شامل اقدامات تشخیصی، درمانی، پیشگیری و آموزش بیماران را با هدف افزایش، حفظ و بازتوانی سلامت دریافت می‌کنند.

در مقابل حوزه اول، حوزه «ارتقای سلامت» پژوهشگران ارتباطات جمعی را بیشتر جذب خود می‌کند. وظایف موجود در ارتقای سلامت، شامل نیازسنجی، شناسایی مشکل، تعیین اهداف کلی و اختصاصی، طراحی و اجرای مداخلات و ارزیابی پیامد‌ها می‌باشد و فواید اطلاعات ارتقای سلامت ممکن است شامل تغییر در دانش و نگرش‌ها، آگاهی افزایش‌یافته و بهبود کیفیت زندگی و سلامت افراد شود. طراحی، اجرا و ارزیابی «کمپین‌های اقناعی ارتباطات سلامت» برای مقابله با خطرات عمده سلامتی و ارتقای سطح بهداشت همگانی، نظیر کمپین‌های ارتباطی برای مقابله و پیشگیری از ایدز و بیماری‌های قلبی و سرطان‌ها در حیطه عملکرد ارتباطی این حوزه می‌گنجد. استفاده از ظرفیت رسانه‌های جمعی، کانال‌های ارتباطی متعدد و متخصصان ارتباطات، طراحی پیام‌های هدفمند و اختصاصی، ‌تهیه برنامه‌های بهداشتی و نظایر آن از اقدامات ارتباطاتی مورد نیاز است.

به هر حال، ‌ارتباطات سلامت به تنهایی قادر به ایجاد تغییر در مشکلات مرتبط با سیستم اجتماعی نمی‌باشد. مسایلی همچون فقر و تنگدستی، تخریب و فرسایش محیط زیست، عدم دسترسی به خدمات بهداشت و درمان و… از جمله معضلاتی هستند که به زیرساخت‌های جامعه مربوط می‌باشند. اما برنامه‌های جامع ارتباطات سلامت باید پژوهش‌های نظام‌مند را از همه عوامل دخیل در امر بهداشت و سلامت و راهبردهایی که می‌توانند برای تأثیرگذاری بر این عوامل به کار روند در بر گیرد. فعالیت‌های ارتباطات سلامت اگر به خوبی طراحی شده باشند، قادر هستند به افراد و جامعه یاری برسانند تا درک بهتری از نیازهای خود پیدا کنند و اولویت نیازمندی‌های فردی، محیطی و جمعی خود را دریابند.

در این چشم‌انداز نقش رسانه‌ها در سلامت به عنوان یک عامل اثرگذار و تعیین‌کننده در باور‌ها، نگرش‌ها و رفتارهای بهداشتی در ادبیات مربوط به این حوزه برجسته می‌شود. در واقع اولین اقدامات صورت گرفته در این حوزه به نقش و کاربرد رسانه‌ها در انتشار اطلاعات به منظور تأثیرگذاری بر باور‌ها و نگرش‌های مخاطبان و در ‌‌نهایت تغییر رفتارهای سلامت اختصاص داشته است (خانیکی، 1393: 32).

به طور کلی حیطه عملکرد و نقش‌آفرینی رسانه‌ها در ارتباطات سلامت به دو بخش عمده تقسیم می‌شود:

1.       آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی از طریق انتشار مطالب روز، نظیر خبر‌ها و گزارش‌هایی پیرامون اختراعات و اکتشافات، مباحث پزشکی و بهداشتی، حوادث از قبیل سیل و زلزله و بحران‌ها و فجایع انسانی و بروز اپیدمی‌ها و نیز مطالب تحلیلی کار‌شناسان حوزه بهداشت و سلامتی قرار می‌گیرد که در قالب برنامه‌ها و میزگردهای رسانه‌ای به نیاز‌ها و مشکلات بهداشتی جامعه می‌پردازند.

2.       ساخت و پخش برنامه‌های سرگرم‌کننده مانند فیلم‌ها و سریال‌هایی که با هدف اطلاع‌رسانی و جلب توجه مخاطب تولید می‌شوند. این برنامه‌ها با معرفی مدل‌ها، منابع اطلاعاتی و نمایش رفتارهای سالم می‌توانند به عنوان عواملی تأثیرگذار در جهت تصمیم‌گیری‌های درست بهداشتی نقش‌آفرینی کنند.

به این ترتیب دانش ارتباطات سلامت پیش از طی یک دوره در منفعل پنداشتن مخاطب، اکنون شناخت و آگاهی نسبت به موقعیت‌های فرهنگی، بهداشتی، اقتصادی، اجتماعی و نیازمندی‌های مخاطبان را یک ضرورت عملی برای جلوگیری از شکست برنامه‌های خود می‌داند (خانیکی، 1393: 35). موفقیت راهبردهای ارتباطات سلامت در نقاط مختلف دنیا به ویژه در جوامع محروم و در حال توسعه بیانگر این است که در تمامی این برنامه‌ها و توجه به عناصر مؤثر در فرآیند ارتباطات و استفاده هدفمند از رسانه‌ها یعنی جلب مشارکت توأمان کار‌شناسان و متخصصان ارتباطات از سویی و دست‌اندرکاران نظام سلامت و خدمات بهداشتی از سوی دیگر نیل به اهداف این برنامه‌های توسعه را تسهیل کرده است.

در کشور ما نیز با توجه به گستردگی‌های جغرافیایی، تنوع فرهنگی و قومی، سطح سواد عموم جامعه در کنار اولویت‌بندی نیازهای سلامت برای گروه‌های مختلف اجتماعی و افزایش مراقبت‌های بهداشتی و توسعه خدمات باید برای استفاده از برنامه‌های ارتباطات سلامت در جهت توسعه ملی به آموزش ارتباطات سلامت در سطوح دانشگاهی و تربیت کار‌شناسان توانا در این حوزه اهتمام ورزید (همان: 41). در ‌‌نهایت می‌توان گفت رهیافت‌های جدید نظری و فرصت‌های برآمده از آن‌ها بیانگر وجود ظرفیت‌ها و حوزه‌های مهمی در فرآیند پیشبرد سلامت فردی و جمعی از طریق دانش ارتباطات است. به این منظور این ضرورت وجود دارد که به بررسی وضعیت ارتباطات سلامت در سینمای ایران از طریق خوانش متون و بازنمایی ابعاد سلامت در فیلم‌های سینمایی پرداخته شود.

نظریه بازنمایی

رسانه­هاي جمعي مجرا و ميانجي بيان واقعيت (جهان خارج) اند. اينكه اين رسانه­ها تا چه ميزان قادر به بيان واقعيت­اند و چه امكاناتي براي بيان آن ايجاد مي­كنند در كنار موانع و نواقص فرمي و محتوايي آنها در بيان جهان بيرون، بحث قابل توجهي را در حوزة رسانه­ها دامـن زده اسـت. در حوزة رسانه­ها از واژه «بازنمايي» بـراي بيـان ويژگـي رسـانه­اي عرضـه تـصويري از جهـان استفاده مي­شود. اكثر متفكران اين حوزه، معمولاً بازنمايي را «معناسازي از طريـق بـه كـارگيري نشانه­ها و مفاهيم» و «استفاده از يك چيز به جاي چيز ديگر با هدف انتقال معنا» تعريف مي­كنند (ميلنر، به نقل از خالق­پناه، 1388: 164). امروزه مفهوم بازنمايي به شدت وامدار آثـار اسـتوارت هال است و به ايدهاي بنيادين در مطالعات فرهنگي و رسانه­اي مبدل شـده اسـت. نگـاه جديـد ارائه شده از سوي هال به مفهوم بازنمايي، از ديدگاه­هاي متفكراني مانند فوكو و سوسـور بـراي بسط نظريه بازنمايي استفاده كرده است.  هال در يكي از آخرين كارهاي نظريه تجربـي خـود بـه نـام «بازنمـايي: نظريـه و عمـل»،

صورت­بندي نويني از فرهنگ و طرح تكميل­شدهاي از مدار فرهنگـي مـدنظرش را بـه تـصوير كشيده است. هال با استفاده از ديدگاه نشانه­شناسي منـتج از آراي سوسـور و نگـاه گفتمـاني برگرفتـه از ديدگاه­هاي ميشل فوكو نشان مي­دهد كه بازنمايي داراي ويژگي­هاي برساختي اسـت. برسـاختي بودن بازنمايي براي استوارت هال از خلال نگاه به زبـان بـه مثابـه رسـانة محـوري در چرخـه فرهنگ شكل مي­گيرد كه معاني به وسيلة آن در چرخة فرهنگ، توليد و چرخش مي­يابند (گای و هال، 1997: 24). به عقیده استوارت هال «هيچ چيز معناداري خارج از گفتمان وجود ندارد؛ و مطالعات رسانه­اي وظيفه­اش سنجش شكاف ميان واقعيت و بازنمايي نيست، بلكه تلاش براي شناخت اين نكته است كه معاني به چه نحوي از طريق رويه­ها و صورت­بندي هاي گفتماني توليد مي­شود. از ديدگاه هال، ما جهان را از طريق بازنمايي مي­سازيم و بازسازي مي­كنيم» (ویلی و همکاران، 1991: 715)

نظریه جامعه­پذیری

تأثير رسانه­هاي جمعي در زندگي روزانة شهروندان، محدود به تقويت يا تغيير نگـرشهـا و رفتارهـا نيست، بلكه ميتواند منجر به كسب ارزش­ها و نگرش­ها و الگوهاي رفتاري شـود كـه از آن بـه آثـار اجتماعي رسانه­ها تعبير مي­كنند. يكي از نظريه­هاي مربوط به آثار اجتماعي رسانه­ها، نظريـه يـادگيري اجتماعي آلبرت باندورا (1986) است كه به طور ويژه با ارتباط جمعي در ارتباط اسـت. براسـاس اين نظريه، انسانها بيشتر آنچه را كه براي راهنمايي و عمل در زندگي نياز دارند، صـرفاً از تجربـه و مشاهدة مستقيم ياد نمي­گيرند، بلكه عمدة آنها به طور غيرمستقيم و به­ويژه از طريق رسانه­هاي جمعي آموخته مي­شود. ادعاي اصلي باندورا اين است كه بيشتر رفتارهاي آدمي بـه صـورت مشـاهدة رفتـار ديگران و از طريق الگوبرداري ياد گرفته مي­شود (به نقل از مهدي­زاده، 1389: 56). رسانه­ها اغلب به عنوان پلي بين زندگي شخصي و جهان اجتماعي عمل مي­كنند و عاملي قدرتمند در جامعه­پذيري ما هستند. ما، خودمان و جايگاه­هايمان در جامعه را از طريق رسانه­ها فهم مي­كنيم و بـه همين علت، براي ايفاي وظايف و كاركردهاي اجتماعي­مان در جامعه، ناگزير از توجه به رسـانه­هـا و
درك محتواي آنها هستيم. يعني همة ما نحوة رفتـار در موقعيـت­هـاي خـاص اجتمـاعي و انتظـارات
نقش­ها در جامعه را ياد مي­گيريم. بنابراين، رسانه­ها به طـور متنـاوب تصـاوير و الگوهـاي رفتـاري درباره زندگی را به مخاطبان عرضه می­کنند (همان: 58).

نظریه کاشت

گربنر در واكنش به بعضي انتقادها از جمله انتقاد پل هير مبني بر اين كه گربنر كار كنترل ساير
متغيرها در پژوهش­هاي كاشت را به خوبي انجام نداده­است و اگر متغيرهاي ديگر را همزمان كنترل
كند، تغيير باقيمانده كه بتوان آن را به تلويزيون نسبت داد، خيلي كم است؛ نظرية كاشت را مورد
تجديدنظر قرار داد و دو مفهوم «جریان اصلی» و «تشدید» را اضافه كرد (گربنر، 1980). جريان اصلي، اشارهاي به تأثيرات تلويزيون در تثبيت و يكسان­سازي ديدگاه­ها در داخل جامعه است. به اين معنا كه تعبير و تفسير تلويزيوني شدة زندگي، به عنوان جريان اصلي رايج مي­شود و نفوذ مي­كند. سورين و تانكارد مي­نويسند: جريان اصلي­سازي، هنگامي روي مي­دهد كه تماشاي بيش حد تلویزیون موجب تقارن دیدگاه­ها در جامعه می­شود (سورین و تانکارد، 1381: 291). تشديد زماني رخ مي­دهد كه اثر كاشت بر گروه خاصي از جمعيت بيشتر مي­شود. براي مثال تماشاگران پرمصرف اعم از مردان و زنان بيشتر از تماشاگران كم­مصرف احتمال دارد بپذيرند كه
ترس از جنايت يك مشكل جدي است. اما گروهي كه با تأكيد بيشتري اين نظر را قبول دارد، گروه
زنان تماشاگر پرمصرف است، زيرا به نظر مي­رسد شكنندگي خاص آنها در برابر جنايت، با تصوير
جهان پرجنايت عرضه­شده در تلويزيون همساز و تشديد مي­شود (گربنر، 2002: 256). با اين وجود به نظر مي­آيد هم نظريه­هاي «جامعه­پذيري» و هم نظريه «كاشت» تا حدود زيادي توانسته­اند در توجيه تأثير رسانه­ها بر مخاطبان موفق عمل كرده و جانب تعادل را ميان دوقطبي مخاطب منفعل- مخاطب فعال رعايت كنند.

روش پژوهش:

در این تحقیق از نظریه بازنمایی و روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شده است. سيه و شانون عنوان مي­كنند كه اگر هدف تحليل محتوا را فراهم آوردن دانش و دركي پيرامون پديده تحت مطالعه بدانيم، تحليل محتواي كيفي روش پژوهشي براي تفسير فعالانه از داده­هاي محتواي متن، از طريق فرايند طبقه­بندي نظام­مند كدگذاري و تعيين موضوعات يا الگوهاست (سیه³ و شنون، 2005: 1227). يكي از ويژگي­هاي برجستة اين روش استفاده از مقوله­هايي است كه غالباً از الگوهاي نظري اخذ شده­اند؛ مقوله­هايي كه روي داده­ها اعمال مي­شوند. مقوله­ها ضرورتاً براساس اين داده­ها تدوين نشده­اند. البته این مقولات بارها بر اساس داده­ها ارزیابی و در صورت نیاز اصلاح می­شوند. سیه و شانون (2005) سه رهیافت متمایز تحلیل محتوای کیفی را نشان می­دهند: عرفی، هدفمند و تلخیصی (ص 1286)، که در این مقاله از تحلیل محتوای عرفی استفاده می­شود. تحليل محتواي عرفي عموماً با طرح مطالعه­اي به كار مي­رود كه هدف آن تبيين يك پديده است. اين نوع از طرح زماني مناسب است كه نظريه يا ادبيات پيشين در مورد يك پديده محدود باشد. در اين رهيافت، پژوهشگران از مقوله­هاي از پيش تصور شده دوري مي­كنند و در عوض، اجازه مي­دهند مقوله­ها و عناوين آنها از داده­ها منشعب شوند. ميرينگ نام اين رهيافت را توسعه استقرايي مقوله گذاشته است. بدین منظور پس از بررسی فیلم لانتوری سکانس­هایی که بنابر بازبینی محقق، شاخص­های سلامت را دارا بودند، انتخاب شد و بر این اساس کل فیلم لانتوری جامعه مورد مطالعه و سکانس­هایی که شاخص­های سلامت را به نمایش گزارده بودند، به عنوان نمونه در نظر گرفته شدند. برای تعیین حجم نمونه نیز متناسب با شاخص­های سلامت و اشباع نظری اقدام شد. به عبارتی پس از تماشای کل فیلم لانتوری، واحد تحليل كه در اينجا مضمون است، انتخاب شد. واحدهاي تحقيق  شامل «رفتاركلامي و غيركلامي»، شرح صحنه و به نوعي هرآنچه در رابطه با ارتباطات سلامت است، مشخص و كدگذاري شده است و در نهايت براساس كدگذاري انجام شده، اطلاعات مورد نياز از هر سکانس مرتبط با موضوع جمع­آوري و مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. نكته اصلي آن است كه در اين تحليل محتوا حضور يا عدم حضور يك مضمون اهميتي بيش از تعداد دفعات تكرار آن دارد.

همانطور که در بخش نظری این مقاله آمده است، مصداق­های شاخص­های سلامت که در این مقاله مدنظر تحلیل­ها قرار می­گیرد، عبارتند از:

1.       حفظ و ارتقای سلامت جسمی: مانند تحرک فیزیکی و ورزش، تغذیه سالم و مدیریت نوع غذا، تسلط بر مدیریت استرس، پیشگیری از بیماری­ها، ترویج فرهنگ صحیح مصرف دارو، خواب منظم و کاهش اثرات بی­خوابی، اجتناب از اعتیاد به موادی مانند مخدرها، الکل و کافئین.آگاهی از پیشگیری و مراقبت از بیماری­های خاص مانند هپاتیت، ایدز و...

2.       سلامت ذهنی: درک بالا، یادگیری قوی، ذهن سالم و به دور از انحرافات اخلافی، توانایی تجزیه و تحلیل موقعیت­ها و شرایط زندگی و تصمیم­گیری موقعیت­های بحران.

3.       سلامت روان: مانند مدیریت خشم، کنترل هیجان­های درونی، کنترل احساسات و عواطف، سلامت روانی و شخصیت سالم، رفتار سالم و نرمال، عشق و علاقه قابل قبول و سالم.

4.       سلامت محیط زندگی: این شاخص را می­توان بر اساس نوع منزل و کیفیت زندگی، محله و شهری که فرد ساکن است، آب و هوای سالم ارزیابی کرد. فضای مناسب فیزیکی منزل، محله و محیط کار، نور کافی، اکسیژن مناسب و...

5.       سلامت اجتماعی: نظیر توانایی تعامل انسان با محیط اطراف، ارتباط صادقانه، احترام، دوری از الفاظ نامتعارف، قبول مسئولیت، اجتناب از سوء استفاده از دیگران، دوری از رفتار انفعالی و تهاجمی در مذاکره با دیگران،

6.       سلامت معنوی: که اعتقاد به خدای یکتا، دین­داری، تدین، ایمان قلبی، اجتناب از گناه و حرکت در چارچوب مسائل شرعی را شامل می­شود.

7.       سلامت شغلی: مانند محیط کار مناسب، رضایت از مدیر و همکاران، رضایت از شغل، احساس خرسندی و شکوفایی در شغل، رضایت از وضعیت مالی.

یافته‌های پژوهش:

در این بخش ابتدا خلاصه کوتاهی از فیلم لانتوری بیان می­شود و در ادامه به تحلیل محتوای کیفی این فیلم پرداخته می­شود.

«مریم روزنامه­نگاری است که به موضوعات جنایی علاقه­مند است، وی تلاش می­کند تا از خانواده­های مقتولان رضایت بگیرد. از طرفی پاشا به همراه چهار نفر همدست به انواع و اقسام دزدی­ها مبادرت می­ورزد. در میانه راه پاشا عاشق مریم می­شود و سعی می­کند نظر او را جلب کند، اما مریم به او این اجازه را نمی­دهد. پاشا به طرق مختلف نظر مریم را مساعد کند، اما موفق نمی­شود و در نهایت پس از اینکه متوجه می­شود مریم با خواستگارش قراری گذاشته، او را به پارک دعوت می­کند و تلاش می­کند باز هم نظر مریم را تغییر دهد، اما مجددا ناکام می­ماند و در نهایت در حالی که مقدار زیادی الکل مصرف کرده است، اسید را بر صورت مریم می­پاشد. پاشا دستگیر می­شود و حکم متقابل چشم در ازای چشم توسط دادگاه برای وی ابلاغ می­شود، مریم در نهایت رضایت می­دهد و می­بخشد».

در این فیلم سه کارکتر مهم و تعیین­کننده اند:

1-       پاشا: او در پرورشگاه بزرگ شده است. به عقیده دوست صمیمی­اش بسیار رئوف و خوش قلب است. اما در مسیر زندگی به انحراف کشیده می­شود. وی عمیقا نمی­خواهد انسان ناخلفی باشد و حتی در مواقعی از دزدی روحش به شدت سرخورده و نادم می­شود. پس از علاقمندی به مریم تصمیم می­گیرد تغییر کند. اما بی­تفاوتی مریم باعث می­شود که در این روند ناکام بماند.

2-       باران: وی از همسر معتادش جدا شده است و به تهران آمده است. او با خودفروشی امورات خود و گروه پاشا را که به تازگی با آنها آشنا شده است، می­گذراند. وی عاشق پاشاست، اما عشق­اش را بروز نمی­دهد. باران، پاشا را از رابطه مریم با خواستگارش مطلع می­کند و سعی دارد پاشا را از این عشق منصرف کند.

3-       مریم: روزنامه­نگار موضوعات جنایی که مدام وقت خود را در دادگاه و صرف امور زندانیان اعدامی می­کند. وی با مدیر خود در دفتر روزنامه به شدت درگیر است. اما دست از تلاش خود برای رضایت گرفتن از خانواده مقتولان بر نمی­دارد. مریم برای کسب موضوعات جنایی و دلایل ارتکاب جرم با پاشا آشنا می­شود و از طریق او چندین عکس از نحوه ساخت مواد مخدر توسط آشنایان پاشا می­گیرد. مریم خواستگاری دارد که پدرش از اختلاس­گران کلان بوده است و زمانیکه از این موضوع مطلع می­شود، خواستگارش را رها می­کند. باران مریم را در سکانسی که با خواستگارش قرار گذاشته تا همه چیز را تمام کند، در پارک می­بیند و پاشا را مطلع می­کند. در نهایت مریم توسط پاشا اسید بر صورت­اش پاشیده می­شود و پس از جدال­های زیاد درونی با خودش در لحظه آخر اجرای حکم، رضایت می­دهد و پاشا را در قبال حکم چشم در ازای چشم می­بخشد.

در این فیلم دیالوگ­هایی از یک روشنفکر، یک دانشجو، یک کارگاه، یک قاضی، یک روان­پزشک، یک فرد متدین راست اندیش، دوست مریم، و پزشک اجرا کننده حکم، به صورت شات­های کوتاه آورده شده است. این افراد هر کدام عقیده خود را درمورد اسیدپاشی بیان می­کنند.

§        روشنفکر: ابعاد ارتکاب جرم را از منظر گفتمان مدرن و امروزی بیان می­کند: «اونی که چاقو دستش می­گیره فقط لات نیست، لات واقعی اونی که ده تا شناسنامه و پاسپورت داره، هواپیمای خصوصی سوار میشه، از خون می­ترسه اما خون میلیون­ها انسان را داره می­مکه هر روز، لات اونه، اینا که جوجه لات هستند، همه هم می­گیرنشون، هر چی میشه زود اینا را می­گیرن اما اونا را نمی­تونن بگیرن که». ظاهر این فرد با البسه مدرن (کربات و کت و شلوار) نمایش داده شده است. 

§        متدین راست اندیش: این فرد گفتمان خدا پیغمبری دارد، نگاهی روحانی که این افراد (پاشا و همدستان) را به شدت تقبیح می­کند و مورد انتقاد قرار می­دهد. وی می­گوید: «لات اونی که کربات می­بنده با عینک گرد روشنفکری به مردم نگاه می­کنه، شما اول کرباتت را باز کن جنس مردا شو، بعد قلمبه سلمبه حرف بزن» و یا «زورگیری باعث خشونت در جامعه ما میشه، اما خداروشکر در جامعه ما ریشه­کن شده، نمی­گم نداریم، داریم اما نه انقدری که شماها الکی دارین گنده­اش می­کنید». نوع پوشش این کارکتر به صورت پوشش مذهبیون و به بیانی بسیجی است و دارای ریش و تسبیح است.

در گفتمان این دو فرد نوعی تضاد میان سنت و مدرنیته به چشم می­خورد. هر کدام مروج یک گفتمان از سلامت روان و ذهن هستند، روشنفکر جامعه را مقصر در ترویج ناصحیح گفتمان سلامت روان، سلامت جسم، و سلامت ذهن می­داند و فرد متدین راست اندیش فرد را که دارای ایمان ضعیف و خدانترسی است را عامل ضعف سلامت می­داند. این دو در دو شات گسسته مقابل یکدیگر قرار می­گیرند. اما در نهایت هر دو از شرایط نابه­سامان اجتماع انتقاد کرده و آن را عامل نبود سلامت در جامعه قلمداد می­کنند.

سکانس شماره یک: چاقو زدن پاشا به شخصی

این سکانس در کوچه­ای باریک به تصویر کشیده شده است. پاشا، باران و دو نفر دیگر که یک گروه چهار نفره به نام لانتوری را تشکیل داده­اند، به شخصی حمله کرده­اند. فرد مقاومت می­کند و کیف را به پاشا نمی­دهد، پاشا با چاقو او را مصدوم می­کند. فرد روی زمین می­افتد باران و دو نفر همراه کیف را بر می­دارند و منتظر پاشا می­مانند، وی بالای سر فرد نشسته و گریه می­کند.

تحلیل سکانس:

وسایل صحنه چاقوی خونی است که در دست پاشاست، او به شدت احساس ناراحتی و پشیمانی می­کند.

ریختن اشک با صدای بلند، از پله­ها افتادن، نشانه احساسی شدن پاشا است. سلامت روانی و هیجانی وی در این صحنه به شدت آسیب دیده است. نابه­هنجاری در اجتماع و رفتار بزهکارانه از شاخص­های سلامت اجتماع است که در این سکانس به مخاطب ارائه می­شود. احساس ناراحتی از ضربه زدن با چاقو به فردی در نهایت مبین آن است که پاشا عمیقا با وضعیت موجود بیگانه و در تضاد است. به عبارتی وی از دزدی و زورگیری کردن و صدمه زدن به دیگران رضایت ندارد، و دزدی برای وی امری عادی نیست، بلکه پس­زمینه­هایی عامل این اتفاق است. پاشا شغل ندارد شغل او دزدی است. وی از این مسئله احساس رضایت و خرسندی ندارد. بر این مبنا هم سلامت ذهنی وی آسیب دیده است و هم سلامت روانی او. شرایط اجتماعی و نوع کیفیت زندگی فاقد والدین و خانواده او را در مسیر تبه­کاری و بزهکاری قرار داده است و لحظه به لحظه عمیق­تر غرق این بحران می­شود.

از طرفی روابط او با دو نفر از همدستان و باران نیز عامل دیگر نبود سلامت محیط زندگی است. وی با همکاری همدستان­اش در مسیر تبه­کاری به پیشرفت می­رسد.

سکانس شماره دو: خالکوبی کردن

این سکانس بدون دیالوگ است، یکی از همدستان پاشا بر روی بازوی او نام مریم را خالوبی می­کند. وی درد زیادی را متحمل می­شود. وسایل صحنه ابزار خالکوبی است. نمای دوربین عمق درد ناشی از خالکوبی را نشان می­دهد. صدای دلخراش دستگاه خالکوبی درد را بیشتر به تصویر کشیده است. بازوی فردی که در حال خالکوبی است نیز پر از اشکال تتو شده است.

در ادامه صحنه باران موهای پاشا را بسیار نامنظم، بلند و نامرتب را کوتاه می­کند. موهای کوتاه شده و خرده موهای کف زمین، تصویر مرتب شده پاشا، بیانگر شاخص­های سلامت جسمی است.

تحلیل سکانس:

خالکوبی یکی از عوامل آسیب­رسان به سلامت جسمانی است. در لانتوری کمترین توجهی به سلامت جسم نمی­شود. پاشا به دلیل علاقه بیش از حد به مریم، حاضر است درد زیادی را تحمل کند تا نام وی بر بازوی­اش حکاکی شود. در واقع عشق و علاقه هیجانی، بدون منطق و افراطی وی، سلامت جسمی پاشا را نیز تحت شعاع قرار داده است و وی علاوه بر نبود تعادل روحی و روانی در ابراز علاقه دچار نقص جسمی نیز است.

در ادامه سکانس باران به نظافت موهای پریشان پاشا می­پردازد. صحنه فاقد هر نوع پاکیزگی و رعایت بهداشت فردی است. پاشا یک روزنامه زیر پایش انداخته و موهای بلندش کوتاه می­شود و بر روزنامه ریخته می­شود. هیچ مقوله­ای از بهداشت فردی و سلامت جسمی در این سکانس رعایت نمی­شود. از طرفی در یکی از سکانس­ها نیز باران با دستان کثیف برای سه مرد همدست­اش میوه پوست می­کند. به عبارتی مراقبت­های فردی و رعایت نظافت و بهداشت فردی به شدت برای شخصیت­های داستان بی­اهمیت است.

سکانس شماره سه: اسیدپاشی

این سکانس در پارک تصویربرداری شده است. پاشا چاقویی از جیب­اش در می­آورد و به مریم می­گوید: «بکش!» مریم: «این مسخره­بازی­ها چیه؟». پاشا با لباسی آراسته مقابل مریم نشسته و ازش درخواست می­کند که به عشق او پاسخ دهد. تمامی سکانس رفتار عاشقانه پاشا را نشان می­دهد. پاشا شیشه مشروب را از جیب­اش درمی­آورد و هی می­نوشد. مریم عصبانی می­شود و او را منع می­کند. پاشا شیشه مشروب را سر می­کشد و شیشه دیگری از جیب­اش در می­آورد و می­گوید: «میشه مال من شی؟».

مریم: «تو دیونه­ای».

پاشا: «یا مال من میشی یا هیشکی» و شیشه اسید را بر صورت مریم می­پاشد. مریم شروع می­کند و به جیغ و داد و صحنه کات می­شود.

پاشیدن اسید یک ضدرفتار اجتماعی است. فردی که به این امر مبادرت می­ورزد نه سلامت روان و نه سلامت ذهن دارد. پاشا به قدری مست است که شرایط را درک نمی­کند و آنقدر غرق در عشقی بی­منطق و خارج از تعقل است که توانایی تصمیم­گیری و عقلانیت را ندارد، براین اساس رفتار نابه­هنجار و خطرناک را بروز می­دهد. وی در تعامل با مریم با شکست مواجه شده، نتوانسته توجه او را جلب کند، مدام از سمت مریم منع می­شود، مریم او را نفهم خطاب می­کند، و همه این معلول­ها، دال بر ضد رفتار صحیح و نرمال پاشا می­شود. در نتیجه وی سلامت جسمی مریم را به خطر می­اندازد و از این رو آینده مریم و خودش را نیز سیاه می­کند.

برخورد صحیح و سالم و در چارچوب عرف و شرع در این سکانس به رفتاری نابه­هنجار، خارج از عرف، عشقی کاذب، دروغ، اعتقادی ضعیف تبدیل شده است که تمامی شاخص­های سلامت در ارتباط مریم و پاشا را زیر سوال برده است. خشونت محوری و گفتمان مردسالاری پاشا مبنی بر اینکه اگر مریم عاشق من نیست پس عاشق هیچکس دیگر نیز نباید باشد، سلامت روان وی را با اختلال مواجه کرده است. در حقیقت فیلم دارای گفتمان خشونت­طلبی علیه زنان است که سلامت­ در ارتباطات کلامی و غیرکلامی میان مریم و پاشا را سیاه و مخدوش نشان می­دهد.

سکانس شماره چهار: قصاص اسیدپاشی

این سکانس در ابتدا گفته­های مریم درباره قانون قصاص اسیدپاش را نشان می­دهد: «روحم و تنم سوخته! از تو دارم می­سوزم ولی نفس می­کشم روزی صد بار دوباره می­سوزم ولی بازم زنده­ام». مریم به شدت با بخشش پاشا مخالف است و می­گوید که عوض شده است و دیگر دنبال بخشیدن و رضایت گرفتن از خانواده مقتول­ها نمی­رود و اگر تا الان می­رفته اشتباه کرده است. خودش قصد ندارد پاشا را ببخشد. دوست­اش نیز چنین عقیده­ای دارد. پزشک اجرای حکم دادگستری نیز بر این عقیده است. در حقیقت این سکانس اصرار بر اجرای حکم مجرم اسیدپاش دارد. روان­پزشک نیز اجرای قصاص را بر عهده مریم می­­گذارد. روشنفکر نیز در همین سکانس می گوید «من با تنبیه پاشا مخالفتی ندارم اما نمی­خواهم یک مجروح دیگه به جهان اضافه بکنند». متدین راست اندیش نیز در جواب روشنفکر می­گوید: «شما چرا فکر می­کنی که همه باید مثل تو فکر کنند؟ برای چی می­خواهی جامعه را تحریک کنی؟»⁴.

صحنه کاملا سیاه و خنثی است. دوربین بر صورت پانسمان شده مریم زوم است و دستان خونین او. هیچ وسایل صحنه دیگری وجود ندارد. تصویر کامل راکد است.

تحلیل سکانس: درخواست بخشش پاشا نوعی برجستگی و بازنمایی سلامت روان، ذهن، و اجتماع است. مضمون این سکانس می­خواهد درخواست بخشش را مطرح کند. مریم که به شدت از اسیدپاشی دچار آسیب­های روحی و هیجانی، جسمی و روانی و عاطفی است، کلیه اعتقادات پیشین خود را از یاد برده است. حتی تلاش­هایش برای رضایت گرفتن از خانواده مقتولانی که درصدد جلب رضایت شاکی­شان بود، را نیز نکوهش می­کند و خود را احمق بیان می­دارد. حاضر نیست پاشا را ببخشد. در واقع آسیب جسم او آنچنان روان و عاطفه وی را نشانه گرفته است که به تغییر نگرش وی نسبت به فلسفه بخشش منجر شده است. دیگر حاضر نیست به سراغ بخشش برود و قصد دارد امثال پاشا را طوری دیگری اصلاح کند.

شاخص­های سلامت در این سکانس کاملا سیاه نشانه­گذاری شده است. جسم مریم به شدت آسیب دیده و امکان ترمیم و جبران این آسیب لاممکن است. مریم دچار افسردگی و ناامیدی است و زندگی را پایان­یافته می­پندارد و تنها آرامش را در گرفتن انتقام و قصاص می­اندیشد.

سکانس شماره پنج: رضایت گرفتن باران از مریم

باران برای گرفتن رضایت با مریم که در بیمارستان بستری است ملاقات می­کند. تمامی افراد همدست پاشا دستگیر شدند و از روند ماجرا آگاه هستند. پاشا خانواده­ای ندارد تا از مریم رضایت بگیرد، باران این نقش را بر عهده می­گیرد. چرا که باران عاشق پاشاست. باران از مریم خواهش و التماس می­کند که بزرگواری کند و بگذرد. مریم با نشان داده چهره­اش به باران می­گوید: «چیو ببخشم!». تلاش باران بی­نتیجه می­ماند.

وسایل صحنه در این سکانس تخت بیمارستان و مریم است که سر خود را با شال مشکی پوشانده است. شال مشکی در اینجا نماد سیاهی و بدبختی­ای است که گریبان کارکترهای فیلم را گرفته است.

تحلیل سکانس: صدمه ناشی از اسید آنقدر بر روح و جان مریم بیتوته کرده است که او حتی لحظه­ای نمی­خواهد به بخشش فکر کند. او نابینا شده است و زیبایی چهره­اش را از دست داده­ است. بار روانی این حادثه چنان حجیم و گسترده است که قدرت فکر کردن و تصمیم گرفتن را از مریم گرفته است. مریم به هیچ­وجه حاضر به گذشتن از حق خود نیست. واژگان بزرگواری، بزرگ­اندیشی، سخاوت، روح بزرگ هیچ­کدام نمی­تواند مریم را راضی کند. در ارتباط با شاخص­های سلامت، تعامل میان مریم و باران و طلب بخشش پاشا از سوی باران، از مقولات سلامت اجتماعی است که در این سکانس بینابین نمایش داده می­شود. مریم در عین احترام و خالی از آرامش و ناراضی از حضور باران، اعلام می­کند که حاضر به ببخشش نیست.

سکانس شماره شش: قصاص پاشا

این سکانس حساس­ترین و نقطه اوج فیلم لانتوری است. دو پرستار، مریم، قاضی و یک مقام قضایی در اتاقی شیشه­ای نشسته­اند و پزشک اجرا کننده حکم به همراه دو دستیار قصد دارند حکم پاشا را اجرا کنند. پاشا دست و پا می­زند، مرد روحانی از مریم می­خواهد که از حق­اش بگذرد، مریم همچنان پافشاری می­کند، و بر اجرای حکم مصر است. پاشا همچنان دست و پا می­زند و تلاش می­کند مانع تزریق اسید به چشم­اش شود، در نهایت در آخرین لحظه مریم می­گوید: «بخشیدم».

وسایل صحنه در این سکانس یک اتاق در بسته و چند صندلی و یک تخت و وسایل جراحی است. صحنه کاملا در خلسه است. استرس و ترس بالایی به مخاطب منتقل می­شود و صحنه تحمل بالایی برای تماشا می­طلبد.

مریم با گذشتن از حق­اش واژه­های مهربانی، بخشش، سخاوت و بزرگ­منشی را به مخاطب ارائه می­دهد که می­توان آن را در زمره سلامت ذهن، روان و اجتماع قرار داد. در حقیقت فرد چنان قدرت کنترل بحران و شرایط حساس را دارد، و از چنان تمرکز ذهن و تفکر بالاست که بر احساس خود چیره می­شود، و علی­رقم از دست دادن زیبایی چهره تصمیم به گذشت می­گیرد. در حقیقت این کارکتر نماد سلامت روحی و کنترل هیجانی بالاست که به مخاطب این مسئله را آموزش می­دهد. در درجه اول تماشاگر لانتوری با انسانی باشعور و احساسات کنترل شده و مقتدر در تصمیم­گیری روبه­روست که بخاطر اصلاح اجتماع از حق مسلم و حقوقی خود می­گذرد تا روحیه بخشش را در جامعه اشاعه دهد. در ادامه این سکانس پلاکاردهایی در دست مردم به صورت شات های کوتاه نشان داده می­شود که تشکر افکار عمومی از این اقدام بزرگ­منشانه مریم را نشان می­دهد، کارکتر روشنفکر (جامعه­شناس) نیز می­گوید: «این شجاعت فقط از یک زن بزرگ برمیاد، ایشون با این کارشان به ما درس بزرگی دادند، درس گذشت، مهربانی، ایثار، ایمان». تمامی این گفتمان در حوزه سلامت روان و ذهن جای می­گیرد. مریم با بخشیدن پاشا، نوعی سلامت فکر و روان را به جامعه تلقین می­کند و مخاطبی که بیننده این تصویر است، بخشش را نشانه سلامت روحی و روانی مریم می­پندارد.

نتیجه‌گیری:

لانتوری ترکیبی از شخصیت­های گوناگون است. لانتوری؛ روشنفکر، متدین، پزشک، وکیل، قاضی، دانشجو و مردم عادی را کنار هم چیده است. تمامی قشرهای تفکری از عامه تا نخبه در این فیلم حضور دارند و به ابراز عقیده می­پردازند و درباره یک موضوع (سلامت روان) صحبت می‌کنند. هر کدام با گفتمان مخصوص خود دلالت‌های کلامی متفاوتی را بیان می­کنند که در بستر تفکر و اندیشه­شان شکل گرفته است. ارتباطات سلامت مقوله اصلی این مقاله بود. به بیانی هدف از نگارش این پژوهش کشف و شناسایی کدها و رمزهایی بود که در قالب گفتمان سلامت به مخاطب ارائه شد. مضمون فیلم سینمایی لانتوری درباره اسیدپاشی است. آسیب­های دیگر اجتماعی مانند بزه­کاری، خودفروشی، نگاه ابزاری به زنان، خشونت­محوری، فساد اخلاقی نیز در این فیلم در پس­زمینه دال­ها و مدلول­های محتوا و مضامین دیالوگ­ها آورده شد. پاشا تبه­کاری است که ادای رابین­هود را درمی­آورد. او به مردم کمک می­کند، از طرفی جیب مردم را نیز می­زند. این تصویر دوگانه از پاشا نشان دهنده عدم توازن سلامت روان و ذهن اوست. پاشا دوست دارد که خیر باشد، اما شرایط و کیفیت ناسالم زندگی فردی او و آشنایی­اش با سه خلافکار دیگر، او را از معیارهای انسانی­اش دور و به شر نزدیک می­کند. سینمای لانتوری به خوبی توانسته این دوگانگی شخصیتی را به مخاطب نشان دهد. «طبق نظریه اپستین (1994)، سیستم منطقی ما دریافت­های خود را از واقعیت در قالب­های ذهنی شناختی مانند، نمادها، کلمه­ها و شماره­ها رمزگشایی می­کند. در مطالعه­های مربوط به اقناع، بیشترین توجه به واکنش های شناختی به پیام­های اقناعی مبذول شده است» (به نقل از کریگر، 2001: 899). لانتوری نوعی اقناع فرهنگ ازخودگذشتگی و ایثار است که چندان هم در میان ما غریبه نیست. به عنوان مثال آمنه بهرامی نوا در ۱۲ آبان سال ۱۳۸۳ در تهران، قربانی اسیدپاشی خواستگارش شد و او را بخشید. بنابراین مخاطبی که از سرنوشت آمنه آگاه است، با مفاهیم القا شده در لانتوری بیگانه نیست. مریم نماد آمنه است. آمنه مصداق عینی بخشش در جامعه­ای است که او را پرورانده است. وظیفه لانتوری یادآوری پیام­های سلامت به تماشاگران است. به عبارت دیگر، لانتوری از وجدان عمومی می­گوید. و اینکه یک اسیدپاشی نه فقط مریم را آسیب رسانده بلکه یک افکار عمومی را تحت شعاع قرار داده است. روان مریم سرشار از توازن و تعادل روحی است. او علی­رغم اینکه به شدت صدمه دیده و بینایی و زیبایی سیمای خود را از دست داده است، اما باز هم از روحیه شجاعت و بزرگ­منشی­اش کاسته نشد و در آخرین دقایق با تصمیم­گیری در موقعیت بحران، پاشا را می­بخشد. در حقیقت مریم سلامت روان دارد، شخصیت وی سفید است و پیام­های سلامت در قالب این کارکتر به درستی مخاطب القا می­شود، هرچند بار اندوه و غم فیلم بالاست، و مضمون آن سراسر بدبختی و نکبت است. سیاهی در دیالوگ­ها و تصاویر دیده می­شود و مخاطب با فراغت خاطر به تماشای فیلم نمی­پردازد. می­توان گفت که لانتوری در ارائه پیام­های سلامت هم موفق بوده و هم ناموفق. به تصویر کشیدن اعتیاد، مصرف مشروبات الکلی، دزدی، استفاده ابزاری از زنان (نقش تن­فروشی باران برای اخاذی بچه پولدارها)، عشق­ بی­منطق، هوسرانی، کاربرد الفاظ نامتعارف و دشنام­های خارج از عرف، سلامت جامعه و مخاطبان را با چالش مواجه می­کند که این مضامین محتوای اصلی لانتوری را تشکیل دادند. از طرفی شخصیت سالم و ایثارگر (خیر) مریم که به دنبال رضایت گرفتن از خانواده مقتولان است، حاضر نیست با خواستگاری که پدرش اختلاس­گر است، ازدواج کند، و پس از قربانی اسیدپاشی شدن شجاعانه پاشا (شر) را می­بخشد. وی نماد و مصداق عینی بخشش و ازخودگذشتگی است که مضمون سلامت را واضح و آشکار به مخاطب القا می­کند.

در مجموع می­توان گفت که لانتوری فیلمی است که در موضع گیری توصیفی­اش، به فرهنگ لایه لایه و موزائیکی جامعه پرداخته است. این فیلم کاراکترهایی را که نشانه اقشار اجتماعی مختلف هستند، را کنار هم چیده تا راجع به مسئله اخلاقی اظهارنظر کنند. کاراکتر روشنفکر (جامعه­شناس) یا وکیل نمایانگر قشر تحصیل­کرده جامعه هستند و نسبت به قصاص«دیدگاهی مداراگرانه» دارند. کاراکتر مرد مذهبی نماینده قشری است که در رابطه با قصاص دیدگاه تندرو و ضربتی دارد. به همین سیاق، فیلم، خصلت تکثر دیدگاه­ها و لایه­لایگی جامعه را نه فقط با طرف دیالوگ قراردادن اقشار مختلف، بلکه با تناقض­های شخصیتی کاراکترها (پاشا) به تصویر کشیده است. بنابراین شاخص­های سلامت با گونه و نحوه­های مختلفی به مخاطب ارائه شده است. هدف رسانه آگاهی­بخشی در امر سلامت است. سینمای لانتوری با آگاه­سازی مخاطبان از خطرات و آسیب­های اسیدپاشی، بزه­کاری، فساد اخلاقی، و ناهنجاری­های اجتماعی، جامعه ناپاک را جامعه منزوی و تباه­شده به تصویر کشیده است که در غایت آن جز تباهی و نابودی اعضای جامعه و دیوانگی چیز دیگری نیست. مخاطب هوشمند با بهره­گیری از نشانه­های بهداشت روانی و ذهنی می­تواند از آسیب­های اجتماعی آگاه شود و راه‌های مقابله و پیشگیری با آن را دریابد.

منابع و ماخذ:

·       بابایی، نعمت­الله (1386). روش­های موثر آگاه­سازی در حوزه سلامت، تهران: فصلنامه پژوهش و سنجش، سال چهاردهم، شماره 49.

·       خالق­پناه، كمال (1388)، نشانه­شناسي و تحليل فيلم: بررسي نشانه­شناختي فيلم لاك­پشت­ها هم پرواز مـيكننـد، فصلنامه مطالعات فرهنگي و ارتباطات، سال چهارم، شماره 12.

·       خانیکی، هادی (۱۳۸۴)، بنیان‌های مطالعات ارتباط و توسعه ملی در ایران، تهران: فصلنامه علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی، شماره ۲۸ و ۲۹.

·       خانیکی، هادی و حبیب راثی­تهرانی (1390). بررسی نگرش مخاطبان درباره تاثیر پیام­های سلامت تلویزیون، تهران: فصلنامه فرهنگ و ارتباطات، سال دوازدهم، شماره 15.

·       خانیکی، هادی و عاطفی منش (1389). ارتباطات سلامت، دورنماها و زمینه­ها، تهران: فصلنامه علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی، شماره 36.

·       سورين،ورنر. تانكارد، جيمز (1384). نظريه­هاي ارتباطات، (عليرضا دهقان، مترجم). تهران: دانشگاه تهران.

·       مهدي­زاده، سيدمحمد (1389). نظريه­هاي رسانه؛ انديشه­هاي رايج وديدگاه هاي انتقادي. تهران: انتشارات همشهري.

·       مهدي­زاده، مهدي (1387). رسانه­ها و بازنمايي، تهران، مركز مطالعات و توسعة رسانه­ها.

·       Gerbner, G., Gross, L., Morgan, M., & Signorielli, N. (1980). “The ‘‘mainstreaming’’ of America”: Violence profile no. 11. Journal of Communication, 30(3), 10–29.

·       Gerbner, G., Gross, L., Morgan, M., Signorielli, N., & Shanahan, J. (2002). “Growing up with television: Cultivation processes”. In J. Bryant & D. Zillman

·       Green, M. C., & Brock, T. C. (2000). “The role of transportation in the persuasiveness of public narratives”. Journal of Personality and Social Psychology, 79, 701–721.

·       Hall, Stuart (1997). The Work of Representation, In Cultural Representation and Signifying Practice, Sage Publication.

·       Hawe, P., & Shiell, A. (2000). “Social capital and health promotion: A review”. Social Science and Medicine, 51, 871–885.

·       Hsieh, Hsiu-Fang and Sarah E. Shannon. Three Approaches to Qualitative Content Analysis, Qualitative Health Research, November, 2005.

·       John Wiley & Sons, Viswanath, K., Finnegan, J. R., Hannan, P. J., and Luepker, R. V. "Health and Knowledge Gaps: Some Lessons from the Minnesota Heart Health Program." American Behavioral Scientist, 1991, 34, 712-726.

·       Kline, K. (2006). A decade of research on health content in the media: The focus on health challenges and sociocultural context and attendant informational and ideological problems. Journal of Health Communication, 11, 43-59.

·       Krieger, N. (2001). “Historical roots of social epidemiology: Socioeconomic gradients in health and contextual analysis”. International Journal of Epidemiology, 30, 899–900.

·       Lupton, D. (1999). Editorial: Health, illness and medicine in the media. Health, 3(3), 259-262.

·       Mayring, Philipp. Qualitative Content Analysis, Qualitative social research, Volume 1 . No 2, 2000.

·       Rogers, E., & Storey, D. (1987). "Communication campaigns". In C. Berger & S. Chaffee (Eds.), Handbook of communication science (pp. 817-846). Newbury Park, CA: Sage.

·       Schiavo, R. (2007). Health communication: from theory to practice. 1st ed,

 

24

 

---

[1] . جشنواره فیلم سلامت برای نخستین بار در اول تا پنجم شهریور ماه 1395 با حضور با حضور وزیر بهداشت، جمع کثیری از هنرمندان، دانشجویان و خانواده‌ها، در سالن همایش‌های رازی دانشگاه علوم پزشکی ایران آغاز شد، که در این مراسم لوح زرین و جایزه‌ نقدی ویژه‌ هیئت داوران، به دلیل "بازنمایی روابط نامناسب بر سلامت جوانان، واکاوی ریشه‌های خشونت و ترویج بخشش به جای خشونت" به رضا درمیشیان برای فیلم «لانتوری» اهدا شد (منبع ایسنا، 1395).

[2]  World health organization

سازمان بهداشت جهانی یک سازمان تخصصی و ابسته به سازمان ملل متحد است که به عنوان مرجع هماهنگ کننده بهداشت عمومی بین‌المللی عمل می کند. این سازمان که در 7 آوریل 1948 بنیانگذاری شد و مقر آن در شهر ژنو در سوئیس است، یکی از اهداف مهم این سازمان هماهنگ کردن تلاش‌های بین‌المللی برای حفظ و ارتقای سلامت است.

[3]  Hsieh

[4]  . ذکر این نکته الزامی است که مکالمه این دو کارکتر به صورت گسسته است و در مقابل یکدیگر نیستند و در شات­های مختلف تنها مضمون تهاجمی علیه یکدیگر دارند و به هیچ وجه در تصویر مقابل هم قرار نگرفته اند.

---