The effect of Corporate Social Responsibility on Organizational Citizenship Behavior with the mediating role of Job Satisfaction by moderating Corporate Size in the Food Industry of Isfahan Province

Subject Areas : Management

samaneh  hadi sichani ¹ (Department of Management, Faculty of Human Science, Najaf Abad Branch, Islamic Azad University, Najaf Abad, Iran.)

Received: 2022-12-04 Accepted : 2023-09-03 Published : 2023-08-23

Keywords: Organizational Citizenship Behavior, Corporate social responsibility, Company size, Job Satisfaction, Food Industry,

Abstract :

Organizational citizenship behavior is the self-sacrificing actions of employees to ensure the comfort of others and expresses related, voluntary and activities that are directly or indirectly regulated through corporate social responsibility and employee satisfaction. The aim of this research is study the effect of corporate social responsibility on organizational citizenship behavior with the mediating role of job satisfaction by moderating corporate size in the food industry of Isfahan province. The method of the research is survey - descriptive of correlation type and in the theoretical framework of the research has been used library research and field method was used for data collection. Statistical society is emploee in the food industry and data were collected from a sample of 229 people and the sampling method is available random sampling. Descriptive and inferential statistical analyzes were performed in SPSS and PLS softwares. The results of hypothesis testing show that, The effect of corporate social responsibility with standard coefficient of 0.519 on organizational citizenship behavior and the effect of corporate social responsibility with standard coefficient of 0.589 on job satisfaction and the effect of job satisfaction with standard coefficient of 0.511 on organizational citizenship behavior and mediating the role of job satisfaction with standard coefficient 0.301 in the effect of corporate social responsibility on organizational citizenship behavior and the role of the size modifier of the company has been confirmed with a standard coefficient of 0.416 in the effect of corporate social responsibility on organizational citizenship behavior.

Full-Text:



 

تأثیر مسئوليت اجتماعي شركت بروي رفتار شهروندي سازماني با نقش ميانجي‌گري رضايت شغلي با تعديگري سايز شركت در صنعت مواد غذايي استان اصفهان

 

رسول عسگرپور (مسئول مکاتبات)

استادیار، عضوهيئت علمي گروه مديريت، دانشگاه آزاد اسلامي، واحد نجف آباد، اصفهان، ايران.

E-mail: [e-mail]

 

سمانه هادي سيچاني

دانشجوي کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی بین‌الملل، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نجف آباد ،

اصفهان، ايران.

E-mail  : [e-mail]

 

 

 

 

چكيده

رفتار شهروندی سازمانی اقدامات ایثارگرانه و از خودگذشتگی کارکنان به منظور تأمین آسایش دیگران است و بیانگر فعالیت های کاری مرتبط، داوطلبانه است که به طور مستقیم یا غیرمستقیم از طریق مسئولیت اجتماعی شرکت و رضایت شعلی کارکنان تنظیم می شود. هدف از این پژوهش، بررسی تأثیر مسئوليت اجتماعي شركت بروي رفتار شهروندي سازماني با نقش ميانجي‌گري رضايت شغلي با تعديلگري سايز شركت در صنعت مواد غذايي استان اصفهان می‌باشد. روش تحقیق، از نوع همبستگی و توصیفی پیمایشی است و روش کتابخانه‌اي در جمع‌آوری مبانی نظري و روش میدانی در جمع‌آوری داده‌ها مورد استفاده قرار گرفته. جامعه¬ی آماری این تحقیق، کلیه‌ی کارکنان صنعت مواد غذايي استان اصفهان می‌باشد و داده‌ها از نمونه¬ای 229 نفری به روش تصادفی دردسترس جمع‌آوری شده است. در این تحقیق از پرسشنامه‌هاي استاندارد استفاده شده و تحلیل‌های آمار توصیفی و استنباطی در محیط نرم افزارهای SPSS و PLS انجام شده است. نتایج آزمون فرضیه‌ها نشان داد که، تأثیر مسئوليت اجتماعي شركت با ضریب استاندارد 519/0 بر رفتار شهروندي سازماني و تأثیر مسئوليت اجتماعي شركت با ضریب استاندارد 589/0 بر رضايت شغلي و تأثیر رضايت شغلي با ضریب استاندارد 511/0 بر رفتار شهروندي سازماني و نقش ميانجي‌گري رضايت شغلي با ضریب استاندارد 301/0 در تأثیر مسئوليت اجتماعي شركت بر روي رفتار شهروندي سازماني و نقش تعديلگر سايز شركت با ضریب استاندارد 416/0 در تأثیر مسئوليت اجتماعي شركت بر رفتار شهروندي سازماني تأیید شده است.

واژگان کلیدی: مسئوليت اجتماعي شركت، رفتار شهروندي سازماني، رضايت شغلي، سايز شركت، صنعت مواد غذايي. 

 

 

1- مقدمه

مسئولیت اجتماعی شرکت برای چندین دهه در جوامع دانشگاهی و تجاری در سراسر جهان یک حوزه مطالعاتی جذاب بوده است. پژوهش‌ها در مورد این موضوع عمدتاً با بحث در مورد مسئولیت بازرگانان در جامعه آغاز شد که باعث مطالعات تجربی در مورد تأثیر آن بر عملکرد سازمان شد، که در پی آن منجر به ظهور مفاهیمی مانند رفتار شهروندی سازمانی و اخلاق کسب و کار شد. ادبیات موجود نشان می‌دهد که مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکت از چند روش مورد بررسی و تعریف قرار گرفته است. تحقیقات در مورد این موضوع عمدتاً با بحث در مورد مسئولیت بازرگانان در جامعه آغاز شد و به مطالعات تجربی در مورد تأثیر آن بر عملکرد مالی سازمان و سودآوری که در پی آن منجر به ظهور مفاهیم جایگزین مختلف، مانند عملکرد اجتماعی سازمانی، شهروندی سازمانی و اخلاق کسب و کار شد. در نتیجه فقدان تمایز واضح در استفاده از این مفاهیم، مقایسه نتایج در بین مطالعات یا تعمیم دادن نتایج را دشوار کرده است. (گلاوز¹، 2016).

امروزه برخلاف گذشته، جایی که عمدتاً تحقیقات مسئولیت اجتماعی شرکت در مورد مسئولیت سازمان‌ها در جامعه یا تأثیر فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی شرکت بر عملکرد مالی سازمانی بحث کرده است، کسب و کارها در تمامی اندازه ها - اعم از شرکت‌های چند ملیتی و شرکت‌های کوچک و متوسط، مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکت را پذیرفته و در تلاش هستند تا چندین ذینفع را در سیاست‌ها، تصمیم‌گیری‌ها و عملیات خود وارد کنند. درنتیجه، مطالعات تجربی در مورد تأثیر مسئولیت اجتماعی شرکت گسترش یافته و به یک استراتژی اصلی کسب و کار در تجارت جهانی تبدیل می‌شود که بسیاری از دانشگاهیان و مدیران توجه بیشتری به پیامدهای استراتژیک آن می‌کنند. (کارول²، 2015).

نتایج پژوهش‌های مختلف در مورد مسئولیت اجتماعی شرکت نشان داده شده است که در دهه‌های مختلف مقاله‌های زیادی در خصوص مسئولیت اجتماعی شرکت منتشر شده است و حتی تقریبا نیمی از آنها، مقالات و کتاب‌هایی که در دهه های گذشته منتشر شده اند را مرور کرده‌اند. تجزیه و تحلیل محتوای پژوهش‌های قبلی نشان داده است که حدود 90 درصد از مقالات مورد بررسی در حوزه تحقیقات مسئولیت اجتماعی شرکت عمدتاً بر سطح کلان (سطوح نهادی و سازمانی)، مانند تأثیر فعالیتهای مسئولیت اجتماعی شرکت بر عملکرد مالی شرکتها متمرکز شده اند(پلوزا³، 2009).

تحلیل محتوا نشان داد، مطالعات بسیار کمی بر تأثیر فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی شرکت در سطح خرد (سطح فردی) متمرکز شده‌اند(کاندا و همکاران⁴ (2019). نتیجه فرا تحلیل گلاوز (2016) نشان داد که بیشتر مطالعات تجربی در مورد تأثیر فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی شرکت در سطح فردی عمدتاً روی کارکنان آینده‌نگر متمرکز شده است. بنابراین ، لازم است تأثیر درک فعالیت های مسئولیت اجتماعی شرکت بر پیامدهای رفتاری و نگرشی کارکنان فعلی بررسی شود. مطالعاتی اندکی در مورد تأثیر فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی شرکت بر پیامدهای نگرشی و رفتاری کارکنان فعلی انجام شده است، که عمدتاً نتایج آنها نشان داده است که رابطه مثبت می باشد. (اسلام و همکاران⁵، 2016)

 با این وجود، مطالعه درباره تأثیر درک مسئولیت اجتماعی شرکت بر رفتار کارکنان به‌ویژه در صنعت مواد غذایی بسیار محدود می باشد. علاوه بر این، مطالعات تجربی پیشین در مورد تأثیر ادراک مسئولیت اجتماعی شرکت بر پیامدهای رفتاری، اغلب اثر یک بعد از فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی شرکت را اندازه گیری می‌کنند یا از مقیاسی استفاده می‌کنند که درک مسئولیت اجتماعی شرکت را از دیدگاه های مختلف به جای دیدگاه نظریه ذینفعان اندازه گیری می‌کند(الاکرمی و همکاران⁶، 2015).

در مطالعات تجربی یادانار و همکاران⁷ (2018) مقیاسی استفاده شده است که تأثیر درک کارمندان از ابعاد اختیاری مسئولیت اجتماعی شرکت بر رفتار شهروندی سازمانی را اندازه گیری می‌کند در حالی که مطالعه تجربی یون و همکاران⁸ (2018) تنها بر ابعاد ذینفعان اجتماعی و غیر اجتماعی مسئولیت اجتماعی شرکت که توسط تورکر⁹ (a2009) ایجاد شده، متمرکز شده اند. مطالعه اونگ و همکاران¹⁰ (2018) به ابعاد اجتماعی و زیست محیطی مسئولیت اجتماعی شرکت متمرکز شده است. فقط چند مطالعه اندک از مقیاسی استفاده کرده اند که تأثیر ادراک کارکنان از فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی شرکت بر پیامدهای رفتاری، مانند رفتار شهروندی سازمانی را با استفاده از ابعاد چندگانه ادراک مسئولیت اجتماعی شرکت، از دیدگاه ذینفعان را اندازه‌گیری کرده است. از دیدگاه تئوری ذینفعان، موفقیت شرکت نه تنها تحت تاثیر سهامداران بلکه تحت تاثیر ذینفعان مختلفی مانند کارکنان، مشتریان و دولت می‌باشد و سازمان‌ها باید خواسته‌های خود را "به عنوان یک هزینه اجتناب ناپذیر برای انجام کسب و کار" برآورده کنند. بنابراین، از دیدگاه نظریه ذینفعان، لازم است سازمان‌ها در فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی شرکت، مشارکت داشته باشند تا به بهترین وجه علاقه‌ها و انتظارات کلیدی ذینفعان مختلف خود را شناسایی کنند تا رابطه خود با گروه‌های ذینفع مختلف را بهبود بخشند. مطابق با مطالعه کارول (2015)، دیدگاه نظریه ذینفعان ارتباط نزدیکی با مسئولیت اجتماعی شرکت و اخلاق کسب و کار، از نظر چگونگی تاثیر سازمان‌ها بر افراد و گروه‌هایی که با آنها تعامل دارند، دارد. بنابراین مطالعه بررسی تأثیر ادراک کارمندان فعلی از مسئولیت اجتماعی شرکت نسبت به چهار بعد ذینفعان، یعنی جامعه و محیط، کارکنان، مشتریان و دولت، بر رفتار شهروندی سازمانی و شناسایی شکاف‌های موجود در ادبیات در این خصوص از اهمیت بالایی برخوردار است. مطابق با نظریه هویت اجتماعی، استدلال می‌شود كه وقتی کارکنان،  سازمان خود را به عنوان مسئول اجتماعی تلقی می‌کنند ، آنها به شدت با سازمان یکی می شوند و در پی آن می توانند رفتار اختیاری را كه بالاتر و فراتر از انتظارات رسمی شغلی است، ترویج دهند. علاوه بر این، محققان رفتار سازمانی بیان می‌کنند كه دانش اندکی در مورد مکانیسم های اصولی در مورد رابطه بین ادراک کارکنان از فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی شرکت با نتایج كاركنان وجود دارد. مطالعات پیشین نشان داده است كاركنانی که سازمان‌های خود را به عنوان مسئول اجتماعی تلقی می‌كنند از كار خود راضی‌تر هستند(رحمان و همکاران¹¹، 2016).

بومان واسکیتکا¹² (2012) نشان می‌دهند كه فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی شرکت نیازهای روانشناختی متفاوتی از قبیل احساس امنیت و ایمنی، عزت نفس و تعلق خاطر را برای کارکنان فراهم می‌كند که از طریق آن می‌توان رضایت کارکنان را ارتقا داد. همچنین مطالعات زیادی رابطه مثبت بین رضایت شغلی و رفتار شهروندی سازمانی را نشان داده‌اند. با این حال، مدلی برای بررسی نقش میانجی رضایت شغلی در تأثیر فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی شرکت کارکنان بر رفتار شهروندی سازمانی در حوزه صنایع مواد غذایی، ارائه نشده است. بنابراین، همچنین این پژوهش به بررسی مدلی برای رضایت شغلی کارکنان به عنوان مکانیسم بالقوه در رابطه‌ی بین مسئولیت اجتماعی شرکت بر رفتار شهروندی سازمانی کارکنان، می‌پردازد. رفتار شهروندی سازمانی افعال و اقدامات ایثارگرانه و از خودگذشتگی کارکنان به منظور تأمین آسایش دیگران است و بیانگر فعالیت های کاری مرتبط، داوطلبانه و اختیاری است که به طور مستقیم از طریق توصیف رسمی شغل و سیستم های پاداش دهی سازماندهی نشده اند، اما در نهایت میزان کارایی و اثربخشی سازمانی را ارتقا می دهند. به دلیل مساعدت چشم‌گیر رفتارهای شهروندی سازمانی به موفقیت سازمان، برای سازمان‌ها مهم است که بدانند چرا و چگونه در رفتارهای شهروندی سازمانی مشارکت می کنند و چه عواملی بر این رفتارها تأثیر دارند. در این راستا اهمیت توجه به رضایت شغلی از این باور تأثیر می‌پذیرد که کارمندان راضی در سطوح بالاتری عمل کرده و انگیزه بالایی دارند تا به صورت مشارکتی و گروهی عمل کنند؛ درواقع کارکنان راضی کارکنان بهره‌ورتری هستند. یکی دیگر از عوامل مؤثر بر بروز رفتارهای شهروندی سازمانی و یکی از مهم‌ترین عواملی که می‌تواند تسهیل کننده رفتارهای شهروندی سازمانی باشد، مسئولیت اجتماعی است. مسئولیت اجتماعی شرکت، عنصری ضروری در ایجاد و حفظ شهرت شرکت‌ها است که در منابع استراتژیک از آن به عنوان مزیت رقابتی شرکت از آن یاد می‌شود. مسئولیت اجتماعی شرکت به عنوان روش‌هایی تعریف می‌شود که در آن یک کسب و کار به دنبال همسوسازی ارزش ها و رفتار خود با ارزش و رفتار ذی نفعان مختلف خود است و هرچه شرکت نسبت به ابعاد مسئولیت اجتماعی خود توجه بیشتری داشته باشد مشتریان و جامعه واکنش بهتری نسبت به آن خواهند داشت و در نتیجه عملکرد شرکت بهبود می‌یابد (ریورت و همکاران، ۲۰۱۵).

بی‌توجهی برخی شرکت‌های صنایع غذایی به مسئولیت اجتماعی در برخورد با ذینفعان بیرونی، مشکلاتی را برای سازمان ایجاد می‌کند و بر سود و موفقیت سازمان تأثیر می‌گذارد؛ بنابراین، با توجه به مزایای مسئولیت اجتماعی برای شرکت‌های صنایع غذایی، دلایلی توجه بیش از پیش به پیامدهای حاصل از پیاده‌سازی مسئولیت اجتماعی در شرکت‌های صنایع غذایی و صنعت مواد غذايي استان اصفهان را ضرورت می بخشد. در اکثر تحقیقات انجام پذیرفته پیرامون مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها واکنش ها و ادراکات کارکنان در مورد مسئولیت اجتماعی شرکتی چندان مورد توجه قرار نگرفته است. در عوض، چنین مطالعاتی بیشتر بر روی دیدگاه مشتریان، تمرکز دارد (کیم و همکاران، ۲۰۱۶). افزون بر این شکاف، در مورد ارتباط بین ادراک کارکنان از فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی و نتایج نگرشی و رفتاری آنها در مورد محل کار نیز شناخت اندکی وجود دارد. تحقیقات بسیار اندکی در مجموعه مسئولیت‌های اجتماعی در صنعت مواد غذايي کشور انجام پذیرفته است. از این رو، انجام پژوهش با موضوع مسئولیت اجتماعی در صنعت مواد غذايي ضرورت می یابد.

این پژوهش به‌دنبال این است که بیان کند هنگامی که کارکنان، سازمان خود را به‌عنوان مسئول اجتماعی نسبت به ذینفعان داخلی و خارجی خود تلقی می‌کند، رضایت شغلی کارکنان افزایش می‌یابد که به نوبه خود بر رفتار نقش اضافی آنها نیز تأثیر می‌گذارد. اما آنچه بیش از پیش اهمیت دارد، سایز شرکت در چگونگی تأثیر مسئوليت اجتماعي شركت بروي رفتار شهروندي سازماني در صنعت مواد غذايي است. به‌عبارتی شرکت‌های بزرگ‌تر نسبت به شرکت‌های کوچک‌تر در صنعت مواد غذايي در مسئوليت اجتماعي شركت و رفتار شهروندي سازماني چگونه هستند و سایز شرکت چگونه تأثیر مسئوليت اجتماعي شركت بر رفتار شهروندي سازماني را تعدیل می‌کند؟

2-پيشينه پژوهش

نصیری‌لاریمی (1399) پژوهشی با عنوان «تاثیر مسئولیت اجتماعی شرکت بر رفتار شهروندی سازمانی با توجه به نقش میانجی رضایت شغلی» انجام داده است. نتایج پژوهش مبتنی بر روش مدل‌سازی معادلات ساختاری نشان داد که، مسئولیت اجتماعی شرکت بر رضایت شغلی و رفتار شهروندی سازمانی تاثیر معناداری داشته است. همچنین رضایت شغلی بر رفتار شهروندی سازمانی تاثیر معناداری داشته و رضایت شغلی در تاثیر مسئولیت اجتماعی شرکت بر رفتار شهروندی نقش میانجی ایفا می‌کند. حسینی‌نژاد (1399) پژوهشی با عنوان «تاثیر مسئولیت اجتماعی بر رفتار شهروندی سازمانی(مورد مطالعه: شعب بانک صادرات استان مازندران)» انجام داده است. یافته‌های پژوهش مبتنی بر معادلات ساختاری حاکی از آن بود که مسئولیت‌های اجتماعی (مسئولیت اجتماعی کارکنان، مسئولیت اجتماعی مشتریان، مسئولیت اجتماعی سرمایه‌گذاران، مسئولیت اجتماعی شرکت در اجتماع، مسئولیت اجتماعی شرکت در محیط زیست، مسئولیت اجتماعی تامین کننده) بر رفتار شهروندی سازمانی کارکنان بانک صادرات استان مازندران تاثیر مثبت و معناداری داشته است و در این بین تاثیر مسئولیت اجتماعی کارکنان از مابقی بیشتر بوده است. اکبری و همکاران (1398) پژوهشی با عنوان «بررسی تأثیر مسئولیت اجتماعی شرکتی بر رفتار شهروندی سازمانی: نقش میانجی درگیری شغلی، رضایت شغلی و آوای کارکنان» انجام دادند. نتایج تجزیه و تحلیل داده‌ها مبتنی بر مدل‌یابی معادلات ساختاری نشان داد که، مسئولیت اجتماعی شرکتی با رفتار شهروندی سازمانی کارکنان، درگیری شغلی، رضایت شغلی و آوای کارکنان رابطۀ معناداری دارد. همچنین درگیری شغلی، رضایت شغلی و آوای کارکنان بر رفتار شهروندی سازمانی کارکنان اثرگذار هستند و در تأثیر مسئولیت اجتماعی شرکتی بر رفتار شهروندی سازمانی میانجی‌گری می‌کند.

اسلام و همکاران¹³ (2021) پژوهشی با عنوان «تأثیر مسئولیت اجتماعی شرکت بر وفاداری مشتری» انجام دادند. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که ابتکارات مسئولیت اجتماعی شرکت به طور معنادار و مثبت با وفاداری مشتری ارتباط دارد. همچنین تایج واسطه‌گری نشان می‌دهد که شهرت شرکت، رضایت مشتری و اعتماد مشتری رابطه میان مسئولیت اجتماعی شرکت و وفاداری مشتری را میاانجی‌گری می‌کند. علاوه بر این، توانایی‌های شرکت نقش مهمی در تقویت ارتباط بین ابتکارات مسئولیت اجتماعی شرکت و وفاداری مشتری دارد. کائور و راندهاوا¹⁴ (2021) پژوهشی با عنوان «پیوند نظریه با عمل در بررسی تأثیر حمایت بر رفتار شهروندی سازمانی» انجام داده‌اند. یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که حمایت‌گر‌ها نقش مهمی در ایجاد رفتار شهروندی سازمانی دارند و مشارکت و رضایت شغلی تا حدی واسطه رابطه بین حمایت و رفتار شهروندی سازمانی است و در حضور هر دو متغیر این رابطه را تقویت می‌کند. کاندا و همکاران¹⁵ (2019) پژوهشی با عنوان «مسئولیت اجتماعی شرکت و رفتار شهروندی سازمانی: نقش تعدیل‌کننده رضایت شغلی» انجام داده اند. نتایج مطالعه نشان داد که دو مورد از چهار بعد از مسئولیت اجتماعی شرکت، یعنی مسئولیت اجتماعی شرکت نسبت به جامعه و محیط و دولت، تاثیر معنادار و مثبتی بر رفتار شهروندی سازمانی داشتند. از سوی دیگر، مسئولیت اجتماعی شرکت نسبت به کارکنان تنها متغیر در میان چهار بعد ادراک مسئولیت اجتماعی شرکت بود که تأثیر معنادار و مثبتی بر رضایت شغلی کارکنان داشت. نتایج تجزیه و تحلیل از نقش میانجی‌گری رضایت شغلی در رابطه بین ادراکات مسئولیت اجتماعی شرکت و رفتار شهروندی سازمانی پشتیبانی نمی‌کند. 

 

2-1 - مسئوليت اجتماعي شركت: مسئوليت اجتماعي شركت ها به طور كلي مفهومي است كه يك واحد تجاري براي اثراتش روي همه ذينفعان مربوطه پاسخگو است، و اين كه شركت ها به طور داوطلبانه براي مشاركت بهتر با جامعه و محيط پاك تر تصميم بگيرند ( اكبري و همكاران، ١٣٩٨). از ابزار اندازه گيري مسئوليت اجتماعي شرکت کيم و همکاران (2010) استفاده شده است.

2-2-رفتار شهروندي سازماني: يك رفتار فردي كه در سيستم رسمي پاداش دهي، هيچ پاداشي براي آن در نظر گرفته نمي شود اما تركيب آن با همين نوع رفتارها در گروه، منجر به اثربخشي مي شود (كاندا وهمكاران، ٢٠١٩). از سوالات ابزار اندازه گيري رفتار شهروندي سازماني اورگان و کانوسکي(1991) استفاده شده است.

 

2-3- رضايت شغلي:  رضايت شغلي احساسات و نگرش هاي مثبتي است كه افراد به شغل خود دارند.رضايت شغلي نيروي انساني از عوامل مؤثر در افزايش كارايي و بهره وري و كاهش تشويش، غيبت كاري، تأخير در كار، ترك خدمت، فعاليت اتحاديه و بازنشستگي زودرس است (خاوري ويوسفيان، ١٣٨٦). از ابزار اندازه گيري سنجش رضايت شغلي مينه سوتا(1991) استفاده شده است.

 

2-4- سايز شركت: هر شركتي با توجه به تعداد و تنوع بخش هاي اداري و تعداد كاركنان و پروژه هاي عملياتي و تحقيقاتي قابل دسته بندي است. سايز شركت، حجم شركت بر اساس موارد مذكور است كه در دسته كوچك، متوسط و بزرگ قرار مي گيرد (سرمد و همكاران، 1390). از ابزار اندازه گيري سنجش سايز شركت سرمد و همکاران (1390) استفاده شده است.

 

3- چارچوب نظری پژوهش

نتایج پژوهش‌های پیشین نشان داده است که، رفتار شهروندی‎سازمانی، رفتاری فردی و داوطلبانه است که مستقیماً به وسیله نظام‎های رسمی پاداش در سازمان طراحی نشده است، اما با این وجود باعث ارتقای اثربخشی و کارایی عملکرد سازمان می‎شود. همچنین مسئوليت پذيري اجتماعي شركت‌ها با روابط بين شركت‌ها و جامعه سرو كار دارد و به طورمشخص اين مفهوم به بررسي تأثیرات شركت‌ها روي افراد و جامعه مي‌پرازد. نظريه‌هاي مسئوليت پذيري اجتماعي شركت‌ها، در چهارگروه 1)نظريه‌هاي ابزاري 2) نظريه‌هاي يكپارچه 3) نظريه‌هاي سياسي 4) نظريه‌هاي اخلاقي طبقه بندي مي‌شوند(کيم و همکاران،2016). در جمع‌بندی از مفاهیم مسؤوليت‌پذيري اجتماعي می‌توان گفت، از جمله مهمترين عناصر فلسفه وجودي سازمان‌ها شناخته شده است، به نحوي كه اهميت دادن به رعايت آن توسط سازمان‌ها در چارچوب نظريه هويت اجتماعي، نه تنها احتمال ارتقاء تعهد سازماني را به همراه دارد، بلكه رضايت ذينفعان خارج از سازمان را براي مشروعيت بخشيدن به سازمان تقويت مي­كند. در این راستا رضایت شغلی یکی از عوامل مهم در موفقیت شغلی است و مجموعه ای از احساسات و باورهاست که افراد در مورد مشاغل کنونی خود دارند و عاملی است که موجب افزایش کارایی و نیز احساس رضایت فردی می‌گردد. رضایت شغلی یعنی دوست داشتن شرایط ولوازم یک شغل، شرایطی که درآن کارانجام می گیرد و پاداشی که برای آن دریافت می شود. رضایت شغلی عبارت است از حدی از احساسات و نگرش­های شغلی مثبت که افراد نسبت به شغل خود دارند(بنيادي ناييني و امير قدسي ،1396). مطالعات مختلف در زمینه رضایت ­شغلی نشان داده است که متغیرهای زیادی با رضایت شغلی مرتبط است که این متغیرها در دو گروه عوامل فردی و عوامل سازمانی قابل طبقه بندی است. پیامدهای رضايت شغلی بر سلامت فیزیکی و روانشناختی، غیبت کاری، جابه‌جایی، ترک خدمت و بازنشستگی زودرس تأثیرگذار بوده است. اما نگرش به این مسئله که اندازه شرکت چگونه می‌تواند رابطه بین مسئوليت اجتماعي شركت و رفتار شهروندي سازماني را تعدیل کند نیز حائز اهمیت است. منظور از اندازه شرکت حجم و میزان فعالیت یک شرکت است. درپژوهش­های متفاوت، شاخص‌های مختلفی برای سنجش اندازه شرکت به کار برده شده است. این معیارهای متفاوت، همگی برای اندازه‌گیری حجم و گستردگی فعالیت شرکت‌ها مناسب هستند و اندازه شرکت عاملی است که بر عملکرد شرکت تأثیر دارد. درواقع شرکت های بزرگ تر نسبت به شرکت های کوچک تر در عملکرد با ثبات تر هستند و عملکرد شرکت های کوچک تر بیشتر تابع شرایط و نوسان های بازار است.

در یک جمع‌بندی و نتیجه‌گیری کلی از مطالب ارایه شده در این بخش می‌توان گفت، ازآنجا که تعهد شرکت در ارایه کمک های غیرانتفاعی و خیرخواهانه به جامعه ای که در آن فعالیت دارد می‌توانند موجبات بهبودی در رفتار شهروندي سازماني کارکنان شرکت‌ها را فراهم آورند لذا باید مسئوليت اجتماعي شركت نهادینه گردد. زیرا انتظار می‌رود که تازمانی که کارکنان شرکت‌ها در فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی و همکاری با یکدیگر به عنوان یک تیم عمل کنند و در ارائه ایده و نظر در مورد اقدامات مسئولیت های اجتماعی شرکت آزادی عمل داشته باشند، موجبات بهبودی در رضايت شغلي کارکنان فراهم شده و باوجود تناسب شغل با توانایی‌ها و استقلال و آزادی عمل کارکنان در کار، وجود همدلی و اعتماد بین مدیر و کارکنان، تناسب فضای فیزیکی محیط کار و حقوق و مزایای کافی به همراه توزیع امکانات رفاهی به طور عادلانه بین کارکنان موجب و رضايت شغلي کارکنان شده و موجبات بهبودی در رفتار شهروندي سازماني کارکنان شرکت‌ها فراهم ‌می‌آید. اما آنچه که بیش از پیش مهم است این است که، از آنجاکه معمولا شرکت‌های بزرگ از بخش‌هاي اداری گسترده‌ای در شرکت بهره می‌برند و دارای تعداد کارکنان زیاد هستند که وجود پروژه ها و برنامه های منسجم و اتوماسیون اداری از جمله مواردی از این دست هستند لذا در شرکت‌های بزرگ انتظار بر این است که مسئوليت اجتماعي شركت بهتر اجرا شود و رفتار شهروندي سازماني کارکنان نهادینه‌تر باشد.

در خصوص نوآوری این پژوهش می‌‌توان گفت، مدل مفهومی پژوهش برگرفته شده از مدل پژوهش کاندا و همکاران (2019) است که در صنعت گردشگري در کشور ترکيه انجام شده و با توجه به پیشنهاد پژوهشگران آتی، متغیر سایز شرکت به‌عنوان متغیر تعدیل‌گر به مدل مفهومی اضافه شده است که در صنعت مواد غذايي در کشور ايران انجام شده است.لذا با توجه به فرضیه‌های پژوهش و رابطه بین مسئوليت اجتماعي شركت و رفتار شهروندي سازماني و نقش ميانجي‌گري رضايت شغلي و نقش تعديگر سايز شركت در رابطه بین مسئوليت اجتماعي شركت و رفتار شهروندي سازماني، مدل مفهومی پژوهش به‌صورت شکل (1) ارایه شده است.

فرضیه‌های پژوهش به صورت زیر می باشد.

1- مسئوليت اجتماعي شركت بر رفتار شهروندي سازماني تأثیر دارد.

2- مسئوليت اجتماعي شركت بر رضايت شغلي تأثیر دارد.

3- رضايت شغلي بر رفتار شهروندي سازماني تأثیر دارد.

4- مسئوليت اجتماعي شركت بروي رفتار شهروندي سازماني با نقش ميانجي‌گري رضايت شغلي تأثیر دارد.

5- مسئوليت اجتماعي شركت بر رفتار شهروندي سازماني با نقش تعديگر سايز شركت تأثیر دارد.

با توجه به اهداف و فرضیه‌های تدوین شده، مدل مفهومی پژوهش به صورت زیر تدوین شده است.

 

شکل (1) : مدل مفهومی پژوهش

 

4- روش شناسي تحقیق

اين تحقيق از آن جايي كه به بررسی تأثیر مسئوليت اجتماعي شركت بروي رفتار شهروندي سازماني با نقش ميانجي‌گري رضايت شغلي با تعديگري سايز شركت در صنعت مواد غذايي استان اصفهان می‌پردازد در قلمرو تحقيقات توصيفي قرار دارد و به دلیل اینکه پژوهشگر برای کشف عقاید، افکار و ادراکات افراد مورد نظر از پرسشنامه استفاده می‌‌کند، پیماشی می‌باشد. از نظر طبقه‌بندی بر مبنای هدف، این تحقیق کاربردی و از نظر نوع تحقیق، توصیفی - پیمایشی از نوع همبستگی است. در این تحقیق از روش کتابخانه‌ای برای تهیه ادبیات تحقیق و از روش میدانی و پرسشنامه، برای جمع آوری داده های آماری استفاده شده است. در این پژوهش از ابزار اندازه‌گیری مسئولیت اجتماعی شرکت کیم و همکاران(2010)، ابزار اندازه‌گیری رفتار شهروندی سازمانی اورگان و کانوسکی (1991)، ابزار اندازه‌گیری رضایت شغلی مینه سوتا (1991) و ابزار اندازه‌گیری سايز شركت سرمد و همکاران (1390) جهت جمع‌آوری داده‌های آماری استفاده شده است. سئوال­های پرسشنامه بر روی پیوستار طیف لیکرت با کدهای عددی 5، 4، 3، 2 و 1 در نظر گرفته شدند. روايي پرسشنامه‌ی تحقیق به صورت محتوايي و صوری توسط متخصصان دانشگاهی و کارشناسان تأیید شد. همچنین به دلیل استفاده از روش معادلات ساختاری، روایی سازه با استفاده از روش تحلیل عاملی تأییدی نیز بررسی و تأیید گردید. ضريب آلفای کرونباخ در اعتبار کل پرسشنامه 895/0 محاسبه شد و پايايي ابزار اندازه‌گيري تأیید گردد. در این تحقیق جامعه آماري، کلیه‌ی کارکنان پنج شرکت‌ صنعت مواد غذايي استان اصفهان می‌‌باشد و با توجه به محدودیت در منابع همچون زمان و هزینه، پنج شرکت صنعت مواد غذايي استان اصفهان انتخاب و جامعه آماری پژوهش برگرفته از کلیه کارکنان این پنج شرکت می‌باشد که مشتمل بر 570 نفر می‌باشد. باتوجه به اطلاعات فوق جامعه آماری این پژوهش محدود می باشد. شرکت‌ها مذکور عباذتند ار: مواد غذایی اصالت (سیمین سپهر سلامت) (300 نفر)، گلشهر ماکارون(ونک) (50 نفر)، شرکت مهر اصفهان (100 نفر)، شرکت گلپر اصفهان (50 نفر)، شیرین ذائقه سپاهان(70 نفر). 

از جدول مورگان جهت بدست آوردن نمونه آماری اقدام شده و تعداد نمونه آماری 229 نفر تعیین شده است. با توجه به قوانین حاکم بر هر شرکت و تمایل یا عدم تمایل به شرکت در پژوهش توسط افراد جامعه آماری این پژوهش در شرکت‌های صنعت مواد غذايي ذکر شده، روش نمونه‌گیری دردسترس مورد استفاده قرار گرفت. در تمام این پنج شرکت از مدیران درخواست شد تا پرسشنامه ها در اختیار کارکنان قرار گیرند. لازم به ذکر است در خصوص جمع‌آوری داده‌های آماری از شبکه‌های مجازی و به‌طور خاص از پرس‌لاین استفاده شده است. برای تحلیل داده‌ها در قسمت آمار توصیفی از معیارهایی نظیر (فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار) برای توصیف متغیرها استفاده شد. در قسمت آمار استنباطی، ضمن بررسی آزمون نرمالیتی متغیرهای تحقیق، به منظور بررسی فروض تحقیق از مدل معادلات ساختاری استفاده شده است. برای تحلیل آماری از نرم‌افزارهای آماری SPSS وPLS استفاده گردید.

5- يافته های پژوهش :

5-1-یافته های توصیفی:

نمونه 229 نفری مورد مطالعه از کارکنان نمونه شامل %1/65 زن و %9/34 مرد می‌باشد و نشان می‌دهد که توزیع فراوانی جنسیت کارکنان نمونه بیشتر زنانه بوده است. در نمونه 229 نفری مورد مطالعه، بیشترین تعداد از کارکنان نمونه یعنی 52.8 درصد دارای تحصیلات فوق دیپلم و لیسانس و کمترین تعداد یعنی 15.3 درصد از کارکنان نمونه دارای تحصیلات دیپلم و کمتر می‌باشند و نشان می‌دهد که توزیع فراوانی تحصیلات بیشتر کارکنان نمونه، فوق دیپلم و لیسانس است. در نمونه 229 نفری مورد مطالعه، بیشترین تعداد از کارکنان نمونه یعنی 38.9 درصد در گروه سنی 31 تا 40 سال قرار داشته و کمترین تعداد از کارکنان نمونه یعنی 6.6 درصد در گروه سنی بالاتر از 50 سال قرار دارند و نشان می‌دهد که توزیع فراوانی سن بیشتر کارکنان نمونه 31 تا 40 سال است. در نمونه 229 نفری مورد مطالعه، بیشترین تعداد از کارکنان نمونه یعنی 49.8 درصد از 1تا 10 سال و کمترین تعداد از کارکنان نمونه یعنی 17.0 درصد بالاتر از 20 سال سابقه کاری دارند و نشان می‌دهد که توزیع فراوانی سابقه کاری بیشتر کارکنان نمونه 1تا 10 سال است.

در بررسی توصیفی متغیرهای پژوهش، نتایج نشان داد که، نگرش به متغیرهای پژوهش شامل مسئولیت اجتماعی شرکت، رفتار شهروندی سازمانی، رضایت شغلی، سايز شركت از متوسط طیف لیکرت بیشتر است و بیانگر دیدگاه بالاتر از حد متوسط کارکنان نمونه به متغیرهای پژوهش است. در تفسیر این نتایج می‌توان گفت، شرکت‌های فعال در صنعت مواد غذايي استان اصفهان در خصوص فعالیت‌‌های مسئولیت اجتماعی شرکت، رفتار شهروندی سازمانی و رضایت شغلی به‌طور مطلوبی عمل کرده است.

‌

جدول 1 : معیارهای آماری متغیرهای تحقیق (تعداد = 229)

متغیرهای پژوهش	میانگین	انحراف معیار
مسئولیت اجتماعی شرکت	3.48	0.73
رفتار شهروندی سازمانی	3.82	0.49
رضایت شغلی	3.22	0.85
سايز شركت	3.27	0.88

           منبع: محاسبات محقق

 

5-2- یافته های استنباطی: (آزمون فرضیه‌های تحقیق)

الف-همبستگی بین متغیرهای پژوهش

به منظور تعیین و محاسبه¬ی میزان همبستگی بین متغیرهای پژوهش، از ضریب همبستگی پیرسون و آزمون معنی¬داری استفاده شده است. بر اساس نتایج مندرج در جدول (2) می توان گفت، سطوح معنی داری کلیه¬ی روابط دوتایی بین متغیرهای پژوهش از خطای 05/0 کمتر است و لذا کلیه¬ی روابط دوتایی متغیرهای پژوهش (مسئولیت اجتماعی شرکت، رفتار شهروندی سازمانی، رضایت شغلی، سايز شركت) معنی‌دار هستند. این نتیجه با مبانی نظری در خصوص رابطه بین متغیرهای مذکور مطابقت دارد. درواقع این انتظار وجود دارد که فعالیت‌‌های مسئولیت اجتماعی شرکت، موجبات بهبودی در رفتار شهروندی سازمانی را ایجاد کند و متغیرهایی نظیر رضایت شغلی به‌صورت باواسطه و و سايز شركت به‌صورت تعدیلی موجب بهبود رفتار شهروندی سازمانی شوند.

 

جدول 2 : ضرایب همبستگی بین متغیرهای پژوهش (تعداد : 229)

متغیرها		F1	F2	‌ F3	F4
مسئولیت اجتماعی شرکت F1	معیارهای آماری	1
رفتار شهروندی سازمانی   F2	ضریب همبستگی	0.459**	1
	معنی‌داری	0.000
رضایت شغلی F3	ضریب همبستگی	0.452**	0.592**	1
	معنی‌داری	0.000	0.000
سايز شركت  F4	ضریب همبستگی	0.425**	0.517**	0.784**	1
	معنی‌داری	0.000	0.000	0.000

منبع: نتایج پژوهش

 

ب-برآزش مدل معادلات ساختاری در آزمون فرضیه­های پژوهش

در اجرای مدل معادلات ساختاری پژوهش، برآورد‌های روا و پایای مدل بیرون به شرح زیر انجام‌شده است.

روایی همگرا: در راستای بررسی روایی همگرا به‌عنوان معیار سنجش برازش مدل‌های اندازه‌گیری، مقادیر آلفای کرونباخ، پایایی مرکب، روایی همگرا و معیار AVE برآورد و در جدول (3) مندرج می‌باشد. با توجه به جدول (2) مقـادیر پایایی مرکب و مقـادیر آلفـای کرونباخ تمام متغیـرهای پژوهش از 7/0 بالاتـر است و مقادیر قابل‌قبولی را ارائه داده است کـه برازش مناسب مدل‌های اندازه‌گیری را نشان می‌دهد. همچنین مقادیر روایی همگرا و معیار AVE نیز بیشتر از 5/0 بوده و قابل‌قبول هستند.

 

جدول (3): مقادیر آلفای کرونباخ، پایایی مرکب، روایی همگرا و معیار AVE

متغیر پنهان	آلفای کرونباخ	پایایی مرکب	روایی همگرا	AVE
رضایت شغلی	0.921	0.932	0.938	0.607
رفتار شهروندی سازمانی	0.775	0.822	0.839	0.659
سايز شركت	0.923	0.930	0.943	0.614
مسئولیت اجتماعی شرکت	0.819	0.865	0.868	0605

 

روایی واگرا: یکی دیگر از معیارهای سنجش برازش مدل‌های اندازه‌گیری در pls روایی واگرا است. در این پژوهش از روش فورنل و لارکر¹⁶ که میزان رابطه یک سازه با شاخص‌هایش در مقایسه رابطه آن سازه با سایر سازه‌ها است، استفاده‌شده است. با توجه به جدول (4) اعداد مندرج در قطر اصلی از مقادیر زیرین خود بیشتر است پس مدل اندازه‌گیری دارای روایی واگرا است.

 

جدول (4): شاخص ارزیابی روایی واگرای مدل اندازه‌گیری پژوهش

متغیرهای پژوهش	رضایت شغلی	رفتار شهروندی سازمانی	سايز شركت	مسئولیت اجتماعی شرکت
رضایت شغلی	0.779
رفتار شهروندی سازمانی	0.750	0.812
سايز شركت	0.721	0.740	0.784
مسئولیت اجتماعی شرکت	0.406	0.125	0.165	0.778

 

در اجرای مدل معادلات ساختاری پژوهش، معیارهای برازش مدل درونی به شرح زیر می‌باشند.

نتایج برازش مدل معادلات ساختاری پژوهش نشان داد که مقدار آماره‌ی کای –دو، برابر 2838.0 با درجه آزادی 1320 می‌باشد و با توجه به اینکه مقدار تقسیم، آماره‌ی کای –دو، بر درجه آزادی، برابر 2.15 بوده و از مقدار 3 کمتر هست لذا برازش مدل معادلات ساختاری پژوهش مطلوب ارزیابی می‌گردد. همچنین مقدار NFI برابر 0.792 برآورد شده و با توجه به اینکه به مقدار یک نزدیک هست، لذا برآزش مدل معادلات ساختاری پژوهش مطلوب و مناسب ارزیابی می‌گردد.

در شکل (2) اعداد نوشته‌شده بر روی خطوط درواقع ضرایب بتای استانداردشده در رگرسیون‌های کمترین مربعات معمولی است كه همان ضرایب مسیر در مدل معادلات ساختاری در نرم‌افزار PLS می‌باشد. در شکل (3) مقادیر مندرج بر روی خطوط، مقادیر t متناظر با ضرایب مسیر در مدل معادلات ساختاری است که معنی‌داری ضرایب مسیر را نشان می‌دهند و مقادیر بالای 1.96، بیانگر معناداری ضریب مسیر متناظر در سطح خطای 0.05 و مقادیر کمتر از 1.96، بیانگر عدم معناداری ضریب مسیر متناظر در سطح خطای 0.05 است.

 

 

شکل (2) مدل معادلات ساختاری برحسب ضرایب استاندارد

 

شکل (3) مدل معادلات ساختاری پژوهش برحسب مقادیر t

 

با توجه به اینکه هر یک از مسیرهای مدل معادلات ساختاری مذکور، به‌عنوان یک فرضیه‌ی پژوهش، مطرح است، لذا نتایج آزمون فرضیه­های فرعی پژوهش، به‌صورت زیر ارائه می­شود.

در بررسی و آزمون فرضیه‌ی اول پژوهش، نتیجه‌ی معادلات ساختاری و تحلیل مسیر نشان داد که در سطح خطای 05/0 ، مسئوليت اجتماعي شركت با ضریب استاندارد 519/0 بر رفتار شهروندي سازماني تأثیر مثبت و معناداری داشته است (مقدار t متناظر (491/7) بیشتر از 96/1 است) و بنابراین فرضیه اول پژوهش تأیید شده است و به عبارتی با افزایش هر یک واحد مسئوليت اجتماعي شركت، 519/0 واحد رفتار شهروندي سازماني افزایش می‌یابد.

در بررسی و آزمون فرضیه‌ی فرعی دوم پژوهش، نتیجه‌ی معادلات ساختاری و تحلیل مسیر نشان داد که در سطح خطای 05/0 ، مسئوليت اجتماعي شركت با ضریب استاندارد 589/0 بر رضايت شغلي کارکنان تأثیر مثبت و معناداری داشته است (مقدار t متناظر(776/13) بیشتر از 96/1 است) و بنابراین فرضیه دوم پژوهش تأیید شده است و به عبارتی با افزایش هر یک واحد مسئوليت اجتماعي شركت، 589/0 واحد رضايت شغلي کارکنان افزایش می‌یابد.

در بررسی و آزمون فرضیه‌ی سوم پژوهش، نتیجه‌ی معادلات ساختاری و تحلیل مسیر نشان داد که در سطح خطای 05/0 ، رضايت شغلي با ضریب استاندارد 511/0 بر رفتار شهروندي سازماني تأثیر مثبت و معناداری داشته است. بنابراین فرضیه سوم پژوهش تأیید شده است (مقدار t متناظر (612/4) بیشتر از 96/1 است) و به عبارتی با افزایش هر یک واحد رضايت شغلي، 511/0 واحد رفتار شهروندي سازماني افزایش می‌یابد.

در بررسی و آزمون فرضیه‌ی چهارم پژوهش، نتیجه‌ی معادلات ساختاری و تحلیل مسیر نشان داد که در سطح خطای 05/0 ، این فرضیه تأیید شده است (مقدار t (373/4) متناظر بیشتر از 96/1 است) و بنابراین مسئوليت اجتماعي شركت از طریق رضايت شغلي با ضریب 301/0 بر روي رفتار شهروندي سازماني تأثیر داشته است.

در بررسی و آزمون فرضیه‌ی پنجم پژوهش، نتیجه‌ی معادلات ساختاری و تحلیل مسیر نشان داد که در سطح خطای 05/0 ، ضریب نقش تعدیلی سايز شركت در تأثیر مسئوليت اجتماعي شركت بر رفتار شهروندي سازماني با مقدار 416/0 ، معنی‌دار است (مقدار t متناظر (717/5) بالاتر از 96/1 است) و لذا فرضیه پنجم پژوهش تأیید شده است. همچنین مقدار آماره مربع F کوهن 312/0 محاسبه شده و بین 15/0 تا 35/0 قرار گرفته است و لذا نقش تعدیلی سايز شركت در تأثیر مسئوليت اجتماعي شركت بر رفتار شهروندي سازماني متوسط ارزیابی می‌شود. و نقش تعديگر سايز شركت در تأثیر مسئوليت اجتماعي شركت بر رفتار شهروندي سازماني متوسط ارزیابی می‌شود.

 

 

6-بحث و نتيجه­گيري

بررسی و آزمون فرضیه‌ی اول پژوهش نشان داد که مسئوليت اجتماعي شركت بر رفتار شهروندي سازماني تأثیر مثبت و معناداری داشته است. در تفسیر نتیجه حاصل می‌توان گفت، به‌منظور بهبود رفتار شهروندي سازماني کارکنان شرکت‌های فعال در صنعت مواد غذايي استان اصفهان می‌توان مسئوليت اجتماعي شركت را مورد توجه قرار داد زیرا تعهد شرکت به اختصاص دادن بخشی از سودش به کمک های غیر انتفاعی و به جامعه ای که در آن فعالیت دارد و کمک های خیرخواهانه می‌توانند موجبات بهبودی در رفتار شهروندي سازماني کارکنان شرکت‌ها را فراهم آورند.

بررسی و آزمون فرضیه‌ی فرعی دوم پژوهش نشان داد که مسئوليت اجتماعي شركت بر رضايت شغلي کارکنان تأثیر مثبت و معناداری داشته است. در تفسیر نتیجه حاصل می‌توان گفت، به‌منظور بهبود رضايت شغلي کارکنان شرکت‌های فعال در صنعت مواد غذايي استان اصفهان می‌توان مسئوليت اجتماعي شركت را مورد توجه قرار داد زیرا شرکت کارکنان شرکت‌های فعال در صنعت مواد غذايي استان اصفهان در فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی و همکاری با یکدیگر به عنوان یک تیم و آزادی آنها در ارائه ایده و نظر در مورد اقدامات مسئولیت های اجتماعی شرکت موجبات بهبودی در رضايت شغلي کارکنان شرکت‌ها را فراهم می‌آورند.

بررسی و آزمون فرضیه‌ی سوم پژوهش نشان داد که رضايت شغلي بر رفتار شهروندي سازماني تأثیر مثبت و معناداری داشته است. در تفسیر نتیجه حاصل می‌توان گفت، به‌منظور بهبود رفتار شهروندي سازماني می‌توان رضايت شغلي کارکنان شرکت‌های فعال در صنعت مواد غذايي استان اصفهان را مورد توجه قرار داد زیرا انتظار می‌رود تا با وجود تناسب شغل با توانایی‌ها و استقلال و آزادی عمل کارکنان در کار، وجود همدلی و اعتماد بین مدیر و کارکنان، تناسب فضای فیزیکی محیط کار و حقوق و مزایای کافی به همراه توزیع امکانات رفاهی به‌طور عادلانه بین کارکنان موجبات بهبودی در رفتار شهروندي سازماني کارکنان شرکت‌ها فراهم ‌آید.

بررسی و آزمون فرضیه‌ی چهارم پژوهش نشان داد که مسئوليت اجتماعي شركت از طریق رضايت شغلي بر روي رفتار شهروندي سازماني تأثیر داشته است. در تفسیر نتیجه حاصل می‌توان گفت، به‌منظور بهبود رفتار شهروندي سازماني مبتنی بر مسئوليت اجتماعي شركت می‌توان رضايت شغلي کارکنان شرکت‌های فعال در صنعت مواد غذايي استان اصفهان را مورد توجه قرار داد زیرا انتظار می‌رود تا با ایجاد مسئوليت اجتماعي شركت، رضايت شغلي کارکنان افزایش یابد و متعاقب آن با افزایش رضايت شغلي کارکنان، رفتار شهروندي سازماني کارکنان نیز افزایش یابد.

بررسی و آزمون فرضیه‌ی پنجم پژوهش نشان داد که ضریب نقش تعدیلی سايز شركت در تأثیر مسئوليت اجتماعي شركت بر رفتار شهروندي سازماني، معنی‌دار است. در تفسیر نتیجه حاصل می‌توان گفت، هرچند مسئوليت اجتماعي شركت بر رفتار شهروندي سازماني کارکنان تأثیر دارد اما معمولا شرکت‌های بزرگ که دارای تعداد کارکنان زیاد هستند و وجود بخش ها و داویر اداری گسترده ای در شرکت و همچنین وجود پروژه ها و برنامه های منسجم و اتوماسیون اداری و مواردی از این دست هستند، انتظار بر این است که مسئوليت اجتماعي شركت بهتر اجرا شود و رفتار شهروندي سازماني کارکنان منسجم و مطلوب گردد.

تأیید و نتایج آزمون فرضیه‌های پژوهش، با نظریه‌ها و مبانی ادبی مرتبط با مسئوليت اجتماعي شركت و رفتار شهروندي سازماني،رضايت شغلي کارکنان و ارتباط بین متغیرهای مذکور و نقش تعدیلی سايز شركت در تأثیر مسئوليت اجتماعي شركت بر رفتار شهروندي سازماني، مطابقت دارد و نتایج حاصل عمدتا با نتایج پژوهش نصیری‌لاریمی (1399)، حسینی‌نژاد (1399) شهرزادحقیقی‌نژاد و سلطانی (1398)، حاجی‌محمودلو (1397)، کاندا و همکاران (2019)، اسلام و همکاران (2021)، ثاریث و همکاران (2016) که رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت، رضایت شغلی و تعهد سازمانی را تحلیل کردند و با نتایج پژوهش اکبری و همکاران (1398) که به بررسی تأثیر مسئولیت اجتماعی شرکتی بر رفتار شهروندی سازمانی: نقش میانجی درگیری شغلی، رضایت شغلی و آوای کارکنان پرداختند و با نتایج پژوهش نیلی‌پورطباطبایی و بیگلری (1393)، اسماعیلی‌مقدم و همکاران (1392)، مطابقت دارد.

با توجه به نتایج حاصله از این تحقیق پیشنهادهای زیر ارایه می‌گردد:

با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش به مدیران شرکت‌های صنایع غذایی پیشنهاد می‌شود :

-در راستای بهبود نگرش به رفتار شهروندي سازماني، فعالیت‌‌های مسئوليت اجتماعي شركت در حوزه‌ی تعهد شرکت به اختصاص دادن بخشی از سود به کمک های غیر انتفاعی و به جامعه ای که در آن فعالیت دارد و کمک های خیرخواهانه همواره مورد توجه و کاربرد قرار گیرند.

- در راستای ایجاد رضايت شغلي نگرش به عملکرد برند، فعالیت‌‌های مسئوليت اجتماعي شركت در حوزه‌ی همکاری با یکدیگر به عنوان یک تیم و آزادی آنها در ارائه ایده و نظر در مورد اقدامات مسئولیت‌های اجتماعی شرکت همواره مورد توجه و کاربرد قرار گیرند.

- در راستای بهبود نگرش به رفتار شهروندي سازماني، حوزه‌هایی مانند حقوق و مزایایم کافی، توزیع عادلانه امکانات رفاهی بین کارکنان، تناسب شغل با توانایی‌های کارکنان، استقلال و آزادی عمل در کار، پیشرفت و ترقی شغلی به لیاقت و توانمندی‌ها، امکان بروز توانمندی‌ها و استعدادهای کارکنان، همدلی و اعتماد بین مدیر و کارکنان و مواردی از این دست همواره مورد توجه و کاربرد قرار گیرند.

- به‌منظور بهبود رفتار شهروندي سازماني مبتنی بر مسئوليت اجتماعي شركت و باتوجه به رضايت شغلي کارکنان، زمینه‌های ترکیبی از شاخص‌های مسئوليت اجتماعي شركت و رضايت شغلي کارکنان، همواره مورد توجه و کاربرد قرار گیرند.

 به‌منظور بهبود رفتار شهروندي سازماني مبتنی بر مسئوليت اجتماعي شركت و باتوجه به سایز شرکت، شاخص‌هایی مانند تعداد کارکنان شرکت، وجود بخش‌ها و داویر اداری گسترده در شرکت و همچنین وجود پروژه‌ها و برنامه‌های منسجم و اتوماسیون اداری در شرکت را در راستای تعدیل فعالیت‌‌های مسئوليت اجتماعي شركت همواره مورد توجه و کاربرد قرار گیرند.

در راستای تحقیقات آتی پیشنهاد می‌شود، بررسی نقش تعدیل‌گر ارتباطات الکترونیکی شرکت بر تاثیر تعهد به سرپرست بر رفتار شهروندي سازماني مورد بررسی قرار گیرد.

اگر چه، اين پژوهش نيز همانند هر پژوهش ديگري داراي محدوديتهايي بوده است، اما اين محدوديتها مي‌توانند دريچه‌هاي جديدي بر روي پژوهش‌هاي آتي بگشايند. بنابراين، با توجه به محدود بودن تحقيقات و چالش‌های توزیع پرسشنامه در جامعه‌ی آماری، انتظار مي­رود كه در تحقيقات آتي تأثير هر يك از عوامل بيروني کنترل شده و مورد توجه قرار گيرند.

8-منابع و مراجع

اکبری, محسن. آذر. عادل. مهدی‌حاجی‌محمودلو, ایوب. آل‌طه، سیدحسن (1398) بررسی تأثیر مسئولیت اجتماعی شرکتی بر رفتار شهروندی سازمانی: نقش میانجی درگیری شغلی، رضایت شغلی و آوای کارکنان. فصلنامۀ علمی مطالعات منابع انسانی. 9(4). 24-1.

اسماعیلی‌مقدم، فاطمه. دوستی، مرتضی. گودرزی، محمود (1392) رابطه رضایت شغلی و رفتار شهروندی سازمانی کارکنان اداره کل ورزش و جوانان استان مازندران. رویکردهای نوین در مدیریت ورزشی. 1(2). 1392. 51-43.

حسینی‌نژاد، سیدعبداله (1399) تاثیر مسئولیت اجتماعی بر رفتار شهروندی سازمانی(مورد مطالعه: شعب بانک صادرات استان مازندران). پایاننامه کارشناسی ارشد. موسسه آموزش عالی طبرستان، دانشکده علوم انسانی.

شهرزادحقیقی‌نژاد، محمدرضا. سلطانی، حسن، (1398). تاثیرمسئولیت اجتماعی شرکت بر رفتار شهروندی سازمانی با نقش میانجی انگیزه کارکنان مطالعه موردی کارکنان برق منطقه‌ای استان فارس. نخستین کنفرانس ملی مدیریت، اخلاق و کسب و کار،شیراز.

مهدی‌حاجی‌محمودلو، ایوب (1397) بررسی تأثیر مسئولیت اجتماعی شرکتی بر رفتار شهروندی سازمانی کارکنان شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی منطقه گیلان با توجه به نقش میانجی درگیری شغلی، رضایت شغلی و آوای کارکنان. پایاننامه کارشناسی ارشد. موسسه آموزش عالی راهبرد شمال. 

نصیری‌لاریمی، حنظله (1399) تاثیر مسئولیت اجتماعی شرکت بر رفتار شهروندی سازمانی با توجه به نقش میانجی رضایت شغلی. پایاننامه کارشناسی ارشد. (مورد مطالعه: بانک آینده در استان تهران). موسسه آموزش عالی راه دانش - بابل. 

نیلی‌پورطباطبایی، اکبر. بیگلری، مسعود (1393) بررسی ارتباط بین هویت سازمانی، رضایت شغلی و رفتار شهروندی در پرستاران. فصلنامه مدیرت پرستاری. 3(3). 67-61.

خاوری، لیلی؛ یوسفیان، جواد. (1386). مقایسه رضایت شغلی اعضای هیأت علمی غیر فعال و فعال در ورزش دانشگاه یزد. فصلنامه المپیک، 15(1). (پیاپی 37)، زمستان 1386. 59-49.

Bauman, C. and Skitka, L. (2012), “Corporate social responsibility as a source of employee satisfaction”, Research in Organizational Behavior, Vol. 32, pp. 63-86.

Carroll, A.B. (2015), “Corporate social responsibility: the centerpiece of competing and complementary frameworks”, Organizational Dynamics, Vol. 44 No. 2, pp. 87-96.

Glavas, A. (2016), “Corporate social responsibility and organizational psychology: an integrativereview”, Frontiers in Psychology, Vol. 7, p. 144.

Islam, T., Ahmed, I., Ali, G. and Sadiq, T. (2016), “Behavioral and psychological consequences of corporate social responsibility: need of the time”, Social Responsibility Journal, Vol. 12 No. 2,pp. 307-320.

Islam,T.Islam, R, Pitafi, A.H. Xiaobei, L. Rehmani, M. Irfan, M. Mubarak, M.S. (2021) The impact of corporate social responsibility on customer loyalty: The mediating role of corporate reputation, customer satisfaction, and trust. Sustainable Production and Consumption. 25, 123-135.

Kaur, K. Randhawa,G. (2021) Exploring the influence of supportive supervisors on organizational citizenship behaviour: Linking theory to practice. IIMB Management Review. Available online 1 April 2021. In Press, Journal Pre-proof. https://doi.org/10.1016/j.iimb.2021.03.012.

Kim, J.(S). Song, H.J. Lee, C.K. (2016). Effects of corporate social responsibility and internal marketing on organizational commitment and turnover intentions. Int. J. Hosp. Manag. 55 (May), 25-32.

Kunda, M.M. Ataman,G. Behram,N.K. (2019) "Corporate social responsibility and organizational citizenship behavior: The mediating role of job satisfaction", Journal of Global Responsibility. 10(1).47-68,

Ong, M., Mayer, D.M., Tost, L.P. and Wellman, N. (2018), “When corporate social responsibility motivates employee citizenship: the sensitizing role of task significance”, Organizational Behavior and Human Decision Processes, Vol. 144, pp. 44-59.

Peloza, J. (2009), “The challenge of measuring financial impacts from investments in corporate social performance”, Journal of Management, Vol. 35 No. 6, pp. 1518-1541.

Rahman, S., Haski-Leventhal, D. and Pournader, M. (2016), “The effect of employee CSR attitudes on job satisfaction and organizational commitment: evidence from the Bangladeshi banking industry”, Social Responsibility Journal, Vol. 12 No. 2, pp. 228-246.

Reverte. C, Gomez-Melero. E, Cegarra-Navarro. J G (2015). The influence of corporate social responsibility practices on organizational performance: evidence from Eco-Responsible Spanish firms, Journal of Cleaner Production, 1-15.

Sawalha,N. Kathawala,Y. Magableh,I. (2019),"Educator organizational citizenship behavior and job satisfaction moderation in the GCC expatriate-dominated market", International Journal of Organizational Analysis. 27 (1). 19-35 <a href="https://doi.org/10.1108/IJOA-09-2017-1247">

Tharikh, S.M. YehYing,C. Saad, Z.M. Sukumaran,K. (2016) Managing Job Attitudes: The Roles of Job Satisfaction and Organizational Commitment on Organizational Citizenship Behaviors. Procedia Economics and Finance. 35, 2016, 604-611.

Turker, D. (2009a), “Measuring corporate social responsibility: a scale development study”, Journal of Business Ethics, Vol. 85 No. 4, pp. 411-427.

Yadanar Oo, E., Jung, H. and Park, I.-J. (2018), “Psychological factors linking perceived CSR to OCB: the role of organizational pride, collectivism, and person–organization fit”, Sustainability, Vol. 10. No. 7, pp. 1-16.

Youn, H., Lee, K. and Seoki, L. (2018), “Effects of corporate social responsibility on employees in the casino industry”, Tourism Management, Vol. 68, pp. 328-335.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

The effect of Corporate Social Responsibility on Organizational Citizenship Behavior with the mediating role of Job Satisfaction by moderating Corporate Size in the Food Industry of Isfahan Province

 

Rasoul Asgarpour

 (Ph.D.)،Department of Management، Faculty of Humanities and Letter،Islamic Azad

University, Najafabad, Isfahan, Iran

E-mail: [e-mail]

Samaneh Hadi Sichani

Master's student in International Business Management, Islamic Azad University, Najaf Abad Branch, Isfahan, Iran.

E-mail: [e-mail]

 

Abstract:

Organizational citizenship behavior is the self-sacrificing actions of employees to ensure the comfort of others and expresses related, voluntary and activities that are directly or indirectly regulated through corporate social responsibility and employee satisfaction. The aim of this research is study the effect of corporate social responsibility on organizational citizenship behavior with the mediating role of job satisfaction by moderating corporate size in the food industry of Isfahan province. The method of the research is survey - descriptive of correlation type and in the theoretical framework of the research has been used library research and field method was used for data collection. Statistical society is emploee in the food industry and data were collected from a sample of 229 people and the sampling method is available random sampling. Descriptive and inferential statistical analyzes were performed in SPSS and PLS softwares. The results of hypothesis testing show that, The effect of corporate social responsibility with standard coefficient of 0.519 on organizational citizenship behavior and the effect of corporate social responsibility with standard coefficient of 0.589 on job satisfaction and the effect of job satisfaction with standard coefficient of 0.511 on organizational citizenship behavior and mediating the role of job satisfaction with standard coefficient 0.301 in the effect of corporate social responsibility on organizational citizenship behavior and the role of the size modifier of the company has been confirmed with a standard coefficient of 0.416 in the effect of corporate social responsibility on organizational citizenship behavior.

 

Keywords: Corporate Social Responsibility, Organizational Citizenship Behavior, Job Satisfaction, Company Size, Food Industry.

 

 

 

1

---

[1]  Glavas

[2]  Carroll

[3]  Peloza

[4]  Kunda et al

[5]  Islam et al

[6]  El Akremi et al.

[7]  Yadanar et al

[8]  Youn et al

[9]  Turker

[10]  Ong et al

[11]  Rahman et al

[12]  Bauman and Skitka

[13]  Islam et al

[14]  Kaur and Randhawa

[15]  Kunda et al

[16]  The Fornell-Larcker Criterion