Investigating the effect of social and cultural capital on the sustainable socio-economic development of Sari
Subject Areas :abolghasem heidarabadi 1 , Fatemeh Hashemnejad Abrasi 2
1 - Department of Sociology, Babol Branch, Islamic Azad University, Babol, Iran
2 - Assistant Professor, Department of Social Communication Sciences, Sari Branch, Islamic Azad University, Sari, Iran
Keywords: Social Capital, Cultural Capital, sustainable urban development, Social Sustainability, Economic Sustainability,
Abstract :
One of the factors affecting sustainable socio-economic development is capital and its types. This article explains social and cultural capital on sustainable urban development. For this purpose, a combination of theories of sustainable urban development and the social and cultural capital of Bourdieu and Putnam was used as a theoretical framework. The research method is survey and the statistical population is people over 20 years old in Sari. The sampling method is multi-stage cluster and the sample size according to Cochran's formula is 384 people. Data collection tool is a researcher-made questionnaire. The data were analyzed using Pearson correlation coefficient, path analysis and regression analysis using SPSS software. Formal credit was used to measure credit and the alpha value of sustainable urban development (economic 0.744 and social 0.758) and capital (cultural 0.823 and social 20.77) have good reliability.
Findings show that the amount of social and cultural capital as well as sustainable socio-economic development is above average. There is a positive and direct relationship between social capital and cultural capital with sustainable urban development (in the economic dimension and sustainable social development). That is, the more social capital or cultural capital, the higher the rate of sustainable urban development (economic and social). In multivariate regression analysis, cultural capital and social capital explain about 42.5% of the variance of sustainable urban development. According to the analytical results of the route, social capital has the highest direct impact on sustainable urban development. Therefore, raising the level of cultural capital and social capital can play an important role in people's attitudes towards sustainable urban development.
_||_
Journal Research and Urban Planning ISSN (Print): 2228-5229 - ISSN (Online): 2476-3845
|
Spring 2021. Vol 12. Issue 44 |
Research Paper
Investigating the effect of social and cultural capital on the sustainable socio-economic development of Sari
Abolghasem Heiderabadi1*
Fatemeh Hashemnejad Abresi2
Abstract One of the factors affecting sustainable socio-economic development is capital and its types. This article explains social and cultural capital on sustainable urban development. For this purpose, a combination of theories of sustainable urban development and the social and cultural capital of Bourdieu and Putnam was used as a theoretical framework. The research method is survey and the statistical population is people over 20 years old in Sari. The sampling method is multi-stage cluster and the sample size according to Cochran's formula is 384 people. Data collection tool is a researcher-made questionnaire. The data were analyzed using Pearson correlation coefficient, path analysis and regression analysis using SPSS software. Formal credit was used to measure credit and the alpha value of sustainable urban development (economic 0.744 and social 0.758) and capital (cultural 0.823 and social 20.77) have good reliability. Findings show that the amount of social and cultural capital as well as sustainable socio-economic development is above average. There is a positive and direct relationship between social capital and cultural capital with sustainable urban development (in the economic dimension and sustainable social development). That is, the more social capital or cultural capital, the higher the rate of sustainable urban development (economic and social). In multivariate regression analysis, cultural capital and social capital explain about 42.5% of the variance of sustainable urban development. According to the analytical results of the route, social capital has the highest direct impact on sustainable urban development. Therefore, raising the level of cultural capital and social capital can play an important role in people's attitudes towards sustainable urban development.
|
Received Accepted: 2019/12/17 PP:
Keywords: Sustainable Urban Development, Cultural Capital, Social Capital, Economic Sustainability, Social Sustainability. |
Use your device to scan and read the article online
|
Citation:
DOI: 10.30495/jupm.2020.3969
|
[1] . Assistant Professor, Department of Sociology, Babol Branch, Islamic Azad University, Babol, Iran(Corresponding Author)
ashahin2000@yahoo.com tel: 09112167137
[2] . Assistant Professor, Department of Sociology, Sari Branch, Islamic Azad University, Sari, Iran tel: 09111551295
Extended Abstract
Introduction
In the city of Sari, like most of the big cities of the country, the development does not have a balanced and sustainable development model. This has provided the ground for some social problems and issues, social crimes, environmental pollution and other urban issues. The relatively fast growth of the urban population in Sari has made the issue of settlement and establishment of human societies face new problems and complications. Promoting sustainable urban development in various economic and social dimensions is one of the most important needs of this city and there is a need to examine the effects of social capital and cultural capital and its components on sustainable urban development in economic and social terms. This article seeks to answer the question that what is the relationship between social capital and cultural capital with the sustainable economic and social development of Sari city?
Methodology
The research method is a survey and the research tool is a researcher-made questionnaire. The statistical population includes people over 20 years old in Sari city, whose number is equal to 121,300 people. The sample size was 384 people based on Cochran's formula and simple random multi-stage cluster sampling method was used to obtain the samples. After determining the sample size, using this sampling method and with the aim of covering different parts of the city, the researcher first identifies and categorizes different parts and in the next step, from among the neighborhoods and blocks of each selected parts, with Door-to-door visits were conducted in a simple random manner, questioning was done. Pearson's correlation coefficient and regression and path analysis were used to test the relationships of variables at the level of distance measurement. Also, face validity was used and the measurement tool has the required reliability and the value of sustainable urban development alpha (economic 0.744 and social 0.758) and capital (cultural 0.823 and social 0.772) is.
Results and discussion
The findings showed that the average sustainable urban development is high and its average is 3.25. The average of sustainable economic development is 3.26 and social sustainable development is 3.21. The average social capital is 3.18. The average cultural capital is 3.11. There is a positive and direct relationship between social capital and sustainable urban development. There is a positive and direct relationship between cultural capital and sustainable urban development. Examining the Pearson correlation coefficient indicates the existence of a positive and direct relationship between the dimensions of social capital and cultural capital with the dependent variable of urban socio-economic sustainable development in Sari. The variables of social capital and cultural capital explain and predict 42.5% of the variance and changes of sustainable urban development. Based on the results of path analysis, social capital has the highest direct impact on sustainable urban development.
Conclusion
Sustainable urban development is influenced by various factors. In this article, the effects of social capital and cultural capital on sustainable urban development were investigated. The important finding is that there is a significant relationship between social capital and cultural capital with sustainable urban development. The results show that there is a positive and direct relationship between social capital and sustainable urban development (both in terms of economic sustainability and social sustainability). Finally, the findings show that social capital is an influential variable on sustainable urban development. Raising the level of cultural capital as well as social capital can play a significant role in people's attitude towards sustainable urban development and encourage people living in Sari to perform correct economic and social behaviors in the field of sustainable urban management.
Keywords
Social capital; Citizen Participation; Worn out urban fabric.
مقاله پژوهشی
بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی و فرهنگی بر توسعه پایدار اقتصادی اجتماعی شهر ساری
ابوالقاسم حیدرآبادی*1
فاطمه هاشم نزاد آبرسی2
چکیده یکی از عوامل اثرگذار بر توسعه پایدار اقتصادی اجتماعی، سرمایه و انواع آن است. این مقاله به تبیین سرمایه اجتماعی و فرهنگی بر توسعه پایدار شهری میپردازد. بدین منظور از ترکیبی از نظریات توسعه پایدار شهری و سرمایه اجتماعی و فرهنگی بوردیو و پاتنام به عنوان چارچوب نظری استفاده شد. روش تحقیق، پيمايشي و جامعه آماری افراد بالای 20 ساله شهر ساری است. شیوه نمونهگیری، خوشهای چندمرحلهای است و حجم نمونه طبق فرمول كوكران 384 نفر میباشد. ابزار گردآوري دادهها، پرسشنامه محقق ساخته است. روش تجزيه و تحليل دادهها، ضریب همبستگی پيرسون، تحلیل مسیر و تحليل رگرسيون با استفاده از نرمافزار SPSS است. از اعتبار صوری جهت سنجش اعتبار استفاده شد و مقدار آلفای توسعه پایدار شهری(اقتصادی 0.744 و اجتماعی 0.758) و سرمایه(فرهنگی 0.823 و اجتماعی 20.77) است که از پایایی مناسبی برخوردارند. یافتهها نشان میدهند میزان سرمایه اجتماعی و فرهنگی و همچنین توسعه پایدار اقتصادی اجتماعی در حد متوسط رو به بالا است. بین سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی با توسعه پایدار شهری(در بعد اقتصادی و توسعه پایدار اجتماعی) رابطه مثبت و مستقیمی وجود دارد. یعنی هر چه سرمایه اجتماعی و یا سرمایه فرهنگی بیشتر شود، میزان توسعه پایدار شهری(اقتصادی و اجتماعی) افزایش مییابد. در تحلیل رگرسیون چندمتغیره، سرمایه فرهنگی و سرمایه اجتماعی، حدود 42.5 درصد از واریانس توسعه پایدار شهری را تبیین میکنند. بر اساس نتایج تحلیلی مسیر، بالاترین تأثیر مستقیم را سرمایه اجتماعی بر روی توسعه پایدار شهری دارند. بنابراین بالا بردن سطح سرمایه فرهنگی و سرمایه اجتماعی میتواند در نگرش افراد نسبت به توسعه پایدار شهری نقش مهمی داشته باشد. |
تاریخ دریافت: 17/05/1398 تاریخ پذیرش: 06/10/1398 شماره صفحات: 74- 55
واژههای کلیدی: توسعه پایدار شهری، سرمایه فرهنگی، سرمایه اجتماعی، پایداری اقتصادی، پایداری اجتماعی. |
از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید
|
DOI:
[1] . استادیار گروه جامعهشناسی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران(نویسنده مسئول مکاتبات)ashahin2000@yahoo.com تلفن: 09112167137
[2] . استادیار گروه جامعهشناسی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران تلفن: 09111551295
مقدمه:
توسعه پایدار مفهومی کلی و عام بوده و همه ابعاد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، زیستمحیطی و دیگر نیازهای بشری را در برمیگیرد(Blaxter, 2007: 34). در سالهای اخیر توجه به توسعه پایدار بیشتر شده است. یکی از عوامل اثرگذار بر توسعه پایدار شهری، عامل سرمایه اجتماعی و ابعاد آن است. توسعه پایدار شهری، توسعهای است که به نیازهای مردم شهر پاسخ گوید، اما بقا و دوام آن نیز تضمین گردد و در عین حال آب، خاک و هوا؛ یعنی سه عنصری که برای حیات انسان ضروری است، آلوده و بدون استفاده نگردد. توسعه پایدار شهری؛ یعنی شرایطی که شهرنشینان امروز و شهروندان فردا بتوانند در آن در کمال آرامش و امنیت زندگی کنند و ضمن تندرستی از عمر دراز و در عین حال سازنده بهرهمند گردند(salehi fard, 2013: 147). توسعه پایدار شهری دارای پنج بعد، پایداری اجتماعی، پایداری اقتصادی، پایداری زیست محیطی، پایداری کالبدی و پایداری نهادی است که در این جا به دو بعد پایداری اجتماعی، پایداری اقتصادی اشاره شده است. پایداری اقتصادی، به ثبات و تدوام وضعیت تخصیص بهینه تولید، توزیع و مصرف کالاها و خدمات را گویند(Palme,2008: 133). پایداری اجتماعی، به ثبات و تداوم وضعیت بهینه زندگی گروهی، جمعی و فرهنگی گویند که منجر به تعالی روابط اجتماعی بین افراد گردد(Palme,2008: 135).
توسعه پایدار شهری بر پایداری و استمرار توسعه برای همگان و نسلهای آینده طی زمان و بر همه جانبهنگری ابعاد پیچیده اقتصادی، اجتماعی، زیستمحیطی، کالبدی و نهادی فرآیند توسعه در سطح یک شهر تأکید دارد(Rahnamaie, 1997: 177). پایداری از مسائلی است که در طول سالیان اخیر در جوامع مختلف به خصوص در جوامع شهری بسیار بر آن تاکید شده است(Khan Safid, 2011: 8). ویژگیهای جوامع شهری امروز سبب ناپایداری انسانها و محیطزیست(محیط طبیعی و محیط مصنوع) گردیده است(Mofidi and Shayan, 2006: 15).
عوامل مختلفی بر توسعه پایدار شهری تأثیرگذار هستند. یکی از این عوامل اشکال سرمایه و از جمله سرمایه فرهنگی و سرمایه اجتماعی است که در این مقاله به شناخت ابعاد آن و اثرات آنها بر توسعه پایدار شهری پرداخته میشود. سرمايه فرهنگي مفهوم نسبتاً جديدي است که امروزه از عوامل توسعه پايدار شناخته شده است(Asgari et al., 2017: 27). بوردیو، مفهوم سرمایه را از مفهوم اقتصادی یا مادی آن فراتر برده و گستره معنایی بس وسیعتری بدان بخشیده است. در حقیقت، جوهر نظریه بوردیو در این امر نهفته است که سرمایههای غیر اقتصادی یا غیر مادی نیز قابل انباشت، مبادله و تبدیل به سایر انواع سرمایهاند. او دو مورد سرمایه فرهنگی و سرمایه اجتماعی را اشکال جدید سرمایه مینامد(Karroubi, 2008: 313). تراسبی سرمایه فرهنگی را یک ضرورت برای زندگی فردی و اجتماعی می داند. از نظر وی سرمایه فرهنگی دارای کارکردهای اساسی در جامعه بوده و غفلت از آن باعث مشکلات اساسی در جامعه میشود. به اعتقاد پاتنام، سرمايه اجتماعي وجوه گوناگون سازمان اجتماعي نظير اعتماد، هنجارها و شبكهها ميباشد كه ميتواند با تسهيل اقدامات هماهنگ كارآيي جامعه را بهبود بخشند(Putnam, 2001: 285). بوردیو نیز معتقد است که سرمايه اجتماعي، جمع منابع واقعي يا بالقوهاي است كه حاصلِ شبكه بادوام روابط كمابيش نهادينه شدة آشنايي و شناخت متقابل در يك گروه است. شبكه كه هر يك از اعضاي خود را از پشتيباني سرمايه اجتماعي برخوردار ميكند و آنان را مستحق اعتبار ميسازد(Field, 2006: 147).
توسعه پایدار شهری به عنوان گستردهای از نگرانیهای اقتصادی، زیستمحیطی و نگرانی از حقوق اجتماعی مفهومسازی شده است(Trudeau, 2018: 603). رشد فزاینده شهرنشینی و تغییر در ماهیت و پیچدگی مسائل موجب ناکارامدی برنامهریزی و مدیریت در مقیاس کلان شده است. این امر ضرورت توجه به سطوح پایینتر و داشتن نگاه از «پایین به بالا» را به منظور حل پایدار مسایل شهری، بیش از پیش آشکار ساخته است؛ زیرا در خردترین واحد شهری یعنی محله، ابعاد زندگی ملموس تر بوده و توجه همه جانبه و جامعنگر، گریزناپذیر به نظر میرسد(Kavusian-Nejad, 2018: 34). در شهر ساری مانند اکثر شهرهای بزرگ کشور، توسعه از الگوی متوازن و توسعه پایدار برخوردار نیست. این امر زمینه را برای برخی از مشکلات و مسائل اجتماعی، بزهکاریهای اجتماعی، آلودگیهای زیستمحیطی و سایر مسائل شهری فراهم نموده است. رشد نسبتاً سریع جمعیت شهری در ساری، موضوع سکونت و استقرار جوامع انسانی را با مسائل و پیچیدگیهای تازهای مواجه ساخته است. پیچیدگیهایی که از مرز مسائل اقتصادی عبور کرده و بعدی اجتماعی و زیست محیطی یافتهاند. توسعه کالبد محور و توسعه اقتصاد محور که جزء اولین رویکردهای توسعه شهری بودند امروزه کارایی لازم برای استفاده در زمینههای توسعه شهرها را ندارند. این امر، مدیریت و برنامهریزی و توسعه شهری را دچار مساله کرده است. در نتیجه ارتقای توسعه پایدار شهری در ابعاد گوناگون اقتصادی و اجتماعی از ضرورتهای بسیار مهم حال حاضر این شهر بوده و نیاز به بررسی اثرات سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی و مولفههای آن بر توسعه پایدار شهری در بهد اقتصادی و اجتماعی است. مقاله حاضر به دنبال پاسخ به این سئوال است که چه رابطهای بین سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی با توسعه پایدار اقتصادی و اجتماعی شهر ساری وجود دارد؟
پیشینه و مبانی نظری تحقیق:
Darvishi در مقالهای به توسعه پایدار شهری با تکیه بر شاخصههای سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی (نمونه موردی: منطقه ۲ شهر تهران) پرداختند(Darvishi, et al, 2019). یافتهها نشان داد سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی و شاخصهای آنها بر توسعه پایدار شهری تاثیر دارد. در نتیجه در توسعه پایدار شهری، دو مولفه سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی را مد نظر قرار داد. Safar Alizadeh and et al (2018) شاخصهای سرمایه اجتماعی و ارتباط آن با توسعه پایدار شهری را بررسی نمودند. نتایج نشان داد سرمایه اجتماعی و وضعیت توسعه پایدار شهری در بین مناطق شهر اهواز متفاوت میباشد به طوری که بین سرمایه اجتماعی و توسعه پایدار شهری در کلانشهر اهواز رابطه مثبت و معناداری برقرار است. به عبارت دیگر سرمایه اجتماعی بالا در بین شهروندان شهر اهواز وسیلهای برای افزایش توسعه پایدار شهری و ابعاد ساختاری شهر اعم از اقتصاد، اجتماع، نهادها، فضا و محیطزیست میباشد. Kavusian Nejad (2018)) به بررسی نقش سرمایه اجتماعی بر توسعه پایدار شهری مورد مطالعه شهروندان شهرستان ایذه میپردازد. نتایج نشان داد که سرمایه اجتماعی بر شاخص اجتماعی، اقتصادی، زیستمحیطی، نهادی و کالبدی توسعه شهری ایذه اثرگذار است. Azad et al. (2018) در مقالهای با عنوان بررسی ارتباط سرمایه اجتماعی با توسعه پایدار شهری در میان جمعیت شهری بالای ۲۰ سال استان مازندران به این نتیجه رسیدند که وضعیت شاخص سرمایه اجتماعی و شاخص توسعه پایدار شهری در سطح پایینتر از متوسط قرار دارند. یافتهها نشان داد سرمایه اجتماعی و تمامی متغیرهایش، ارتباط و تأثیر مستقیم قوی و معناداری بر روی توسعه پایدار شهری داشتهاند و هرچه میزان سرمایه اجتماعی افزایش یابد، منجر به بهبود و ارتقاء ابعاد و مؤلفههای توسعه پایدار شهری میگردد.
Moazzami Guderzi (2017) به بررسی تاثیر حس تعلق و سرمایه اجتماعی بر توسعه پایدار محلهای پرداخت. نتایج نشان داد حس تعلق محلهای بر سرمایه اجتماعی، حس تعلق محلهای بر توسعه پایدار محلهای، سرمایه اجتماعی بر توسعهپایدار محلهای، حس تعلق محلهای بر توسعه پایدار محلهای با میانجیگری سرمایه اجتماعی و حس تعلق محلهای بر چهار بعد(اجتماعی فرهنگی، زیستمحیطی، اقتصادی، کالبدی) توسعه پایدار محلهای با میانجیگری سرمایه اجتماعی تاثیر مثبت و معناداری دارند. Salavarzizadeh et al. (2017) در مقالهای تحت عنوان"تحلیل و ارزیابی نقش سرمایههای اجتماعی و مولفههای آن در توسعه پایدار محلهای شهر ایلام" نشان دادند که متغیرهای هنجارگرایی، مشارکت مدنی، انسجام اجتماعی تأثیر مثبت و معناداری در توسعه پایدار محلهای شهر ایلام دارند. متغیرهای اتصال به شبکههای اجتماعی و امنیت اجتماعی اثر معکوسی در توسعه پایدار شهر ایلام دارند و متغیر اعتماد اجتماعی در توسعه پایدار شهر اثری ندارد.
Morsoosi and Azarbarzin (2017) در مقاله ای با عنوان "نقش سرمایه اجتماعی در توسعه پایدار محله ای شهر ایذه" نشان میدهند وضعیت کلی سرمایه اجتماعی در سطح محلّههای شهر ایذه با سطح معناداری بالای 05/0 نشان دهنده وضعیت مطلوب میباشد. دو شاخص کالبدی - زیستمحیطی و بهداشتی- درمانی در وضعیت فرا پایداری قرارگرفته است و شهروندان از این دو سنجه رضایتمندی کافی را دارند ولی دو سنجه دیگر شاخص اجتماعی فرهنگی و اقتصادی در سطح معنیداری قرار نگرفتند و در سطح ناپایداری قرار دارد. نتیجه حاکی از توجه بیشتر متخصصان و برنامهریزان شهری و منطقهای به شاخصهای توسعه پایدار محلّهای در سطح محلات 15 گانه شهر ایذه می باشد. Esfandiari Mehni and Sargolzaei Jovan (2016), تحقیقی با عنوان «تأثیر رویکرد سرمایه اجتماعی بر قابلیت دستیابی به توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: مناطق پنجگانه شهر زاهدان)» با استفاده از روش پیمایش ارائه دادند. نتایج نشان داد بین سرمایه اجتماعی با تمامی ابعاد توسعه پایدار (اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی، کالبدی و نهادی) ارتباط معناداری وجود داشت. سرمایه اجتماعی، بیشترین ارتباط را به ترتیب با ابعاد اجتماعی، کالبدی، زیست محیطی، اقتصادی و نهادی توسعه پایدار داشته است. بین مناطق پنجگانه شهر زاهدان بر مبنای سرمایه اجتماعی، از لحاظ قابلیت دستیابی به توسعه پایدار در کلیه ابعاد آن تفاوت معناداری وجود داشت.
Babazadeh et al. (2016)نشان دادند تغییرات در مسیر توسعه پایدار نیازمند فرهنگ و سبک زندگی سازگار با محیط زیست است تا زمینههای آگاهی از توسعه پایدار را فراهم کند. سرمایه فرهنگی و رسانهها از عناصر اصلی فرهنگی هستند. سرمایه فرهنگی پاسخگویان در سطح متوسطی است. سه بعد سرمایه فرهنگی با متغیر آگاهی از مفهوم و مولفه های توسعه پایدار همبستگی دارد. بر اساس نتایج رگرسیونی تنها 5 درصد از تغییرات آگاهی از مفهوم و مولفه های توسعه پایدار را سرمایه فرهنگی تبیین میکند.
Amir Ahmadi and Nawabakhsh (2015) نشان دادند تأثیر میزان سرمایه فرهنگی بر مشارکت ساکنان در پروژههای نوسازی مثبت است. شاخص حس همیاری و تعهد اجتماعی بیشترین تأثیر را بر کنش مشارکتی ساکنین داشته است. نتایج تحقیق نشان دهنده اعتماد ضعیف مالکان به مجریان و کارگزاران نوساز ی است که این مساله تاثیر منفی در کنش مشارکتی مردم داشته است. تحلیل فرضیات نشان می دهد که سرمایه فرهنگی بر کنش مشارکتی مؤثر است. در تحلیل ابعاد نیز، متغیر تعهد اجتماعی، حس همیاری، تعلق پذیری و دانش و مهارت بر متغیر کنش مشارکتی مؤثر است. Morsoosi and Goddadi (2014), در مقالهای با عنوان «نقش سرمایههای اجتماعی در توسعه شهری با تأکید بر کیفیت زندگی مطالعه موردی: شهر زنجان» با استفاده از روش پیمایش نشان دادند که تأثیرات عاملهای اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی، سرمایهگذاری اجتماعی و ناهنجاریهای اجتماعی بر توسعه شهری و کیفیت زندگی شهری معنادار شده است که بیشترین تأثیر مربوط به عامل اعتماد اجتماعی و کمترین تأثیر مربوط به عامل ناهنجاریهای اجتماعی بوده است. Nikpour et al. (2014) تحقیقی با عنوان«ارزیابی سرمایه اجتماعی و تأثیر آن در ارتقاء کیفیت محیطهای شهری(مطالعه موردی: شهر بابلسر)» انجام دادند. نتایج نشان داد که بین سرمایه اجتماعی و تمامی متغیرهایش با کیفیت محیط شهری ارتباط قوی مستقیم و معناداری وجود داشت. حدود 46 درصد از واریانس کیفیت محیطی توسط مؤلفههای سرمایه اجتماعی تبیین شدند. افزایش میزان سرمایه اجتماعی بخصوص در شکل بین گروهی آن، با افزایش کیفیت محیط شهری، توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی همراه بوده است.
Atahan and others (2020) در مقالهای تحت عنوان مسیرهای پایداری شهری از طریق رفتارهای فردی: نقش سرمایه اجتماعی به این نتیجه رسیدند که مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی و روابط قوی بر رفتارهای زیست محیطی شهری تأثیر میگذارند. سیاستها و عملکردهایی که اعتماد اجتماعی را افزایش میدهند، میتوانند منجر به رفتارهای زیست محیطی با مسئولیتپذیری بیشتری شوند و پایداری شهری را پیش ببرند. Butt and others (2019) در مقالهای به بررسی رابطه بین شکل شهری محلات و فرآیندهای انطباق جمعی میپردازند. ظرفیت تطبیقی جمعیت شهری در سکونتگاههای حاشیهای با سرمایه اجتماعی مرتبط است. یافتهها نشان میدهد که سرمایه اجتماعی برای پاسخ به خطرات جامعه است. مهمتر از آن، وجود انواع مختلف مکانهای ملاقاتهای عمومی به دلیل وجود مکانهای بسیار متنوع، اشکال مختلف شبکههای اجتماعی را تقویت میکند. Trudeau (2018) در مقاله علمی موضوع ادغام حقوق اجتماعی در عمل توسعه پایدار: تعهدات نهادی و سرمایه را بررسی نموده است. توسعه پایدار شهری به عنوان گستردهای از نگرانیهای اقتصادی، زیستمحیطی و نگرانی از حقوق اجتماعی مفهوم سازی شده است. ادغام حقوق اجتماعی در توسعه پایدار میتواند مهم باشد.
Steindel and Yanker (2016) تحقیقی با عنوان "بررسی ارتباط سرمایه اجتماعی با توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: سه شهر برلین، هامبورگ و کلن) با استفاده از روش پیمایش ارائه دادند. نتایج نشان داد که شاخص سرمایه اجتماعی و هر دو بعد شناختی و ساختاری آن و تمامی متغیرهایش(شامل متغیرهای اعتماد و هنجارهای عمومی، مشارکت و انسجام) بر توسعه پایدار شهری، تاثیر قوی و معناداری داشته است. و در مجموع توانسته 39 درصد از واریانس آن را تبیین کند. Chen et al. (2014) در مقالهای با عنوان آیندهای پایدار برای دهکده لیدن: مدلی برای ارتقا سرمایه اجتماعی و بهبود کیفیت زندگی در محلات شهری به منظور بالا بردن آگاهی عمومی و جلب مشارکت بیشتر ساکنین در توسعه پایدار انجام دادند. فعالیتهای توسعه شامل شناسایی اولویتهای توسعه محله، ارزیابی سلامت محله، فراهم آوردن تجهیزات تکنیکی و آموزش ضمن کار برای ساکنین بومی در مرمت و بازسازی خانههای نوساز و ساخت و سازهای جدید و نیز نقشهکشی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی برای توسعه محله و رشد اقتصادی آن میباشد.
Takada and Marutani (2014) تحقیقی با عنوان «ارتباط سرمایه اجتماعی با کیفیت محیطی و توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: شهر توکیو ژاپن)» ارائه دادند. نتایج نشان داد بین سرمایه اجتماعی با کیفیت محیطی و توسعه پایدار شهری ارتباط قوی و معناداری وجود دارد. در بین متغیرهای سرمایه اجتماعی، قویترین رابطه را مشارکت اجتماعی و در بین ابعاد خود مشارکت اجتماعی، قویترین رابطه را مشارکت در گروههای رسمی داشت. Marlin et al. (2012) تحقیقی با عنوان «بررسی تأثیرات اعتماد و مشارکت اجتماعی بر پایداری شهری (مطالعه موردی: شهر دوربان آفریقای جنوبی)» ارائه دادند. یافتهها مشخص ساخت هر دو متغیر اعتماد و مشارکت اجتماعی تأثیر معناداری بر پایداری شهری داشته است. تأثیر اعتماد اجتماعی بیشتر از مشارکت اجتماعی بر پایداری شهری بوده است. در بین ابعاد اعتماد اجتماعی، بیشترین تأثیر را به ترتیب ابعاد اعتماد سیاسی، نهادی، تعمیمیافته و بین فردی و در بین ابعاد مشارکت اجتماعی، تأثیر بعد رسمی بیش از بعد غیررسمی بر پایداری شهری بوده است. Fistula (2011) به بررسی شهر ناپایدار. آنتروپی شهری و سرمایه اجتماعی: نیاز به یک برنامهریزی شهری جدید پرداخته است. یکی از عوامل استراتژیک برای ایجاد تغییر، بازسازی سرمایه اجتماعی در شهرها میباشد. اقدامات مشخص برای برنامهریزی شهری و زیست محیطی ارائه شده میتواند به بهبود وضعیت عملیاتی توسعه پایدار شهری کمک کند.
Balaamon Lutz (2011) تحقیقی با عنوان "سرمایه اجتماعی بر اعتماد، نهاد و توسعه" با استفاده از روش اسنادی و مطالعات تطبیقی ارائه داد. سرمایه اجتماعی مبتنی بر اعتماد میتواند مکمل نقش نهادها در توسعه پایدار جوامع باشد. سرمایه اجتماعی، سهم و کارایی نهادها بویژه نهادهای سیاسی را افزایش داده و از طریق تامین تعاملات چند جانبه بین نهادی، موجب همافزایی ساختارها و کارکردهای توسعه در جوامع مختلف میشود. علاوه بر این، سرمایه اجتماعی از طریق تاثیر مثبت بسیار قوی که بر شکوفایی و اثربخشی سرمایه انسانی دارد، منجر به تحقق توسعه پایدار جوامع خواهد شد. Francois (2002) در تحقیقی با عنوان سرمایه اجتماعی و توسعه، اعتماد متقابل و همکاری افراد را به عنوان معیاری برای طراحی مدل ارتباط بین سرمایه اجتماعی و توسعه اقتصادی بویژه در محیطهای شهری در نظر گرفته است. نتایج نشان داد اعتماد اجتماعی نقش بسیار کلیدی در توسعه پایدار اقتصادی شهری و پیشبرد برنامهریزیها، طرحها و پروژههای توسعه دارد.
جمعبندی پیشینه تحقیق نشان داد که در اکثر تحقیقات داخلی و خارجی، متغیرهای سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی اثر مثبتی را بر روی متغیر توسعه پایدار شهری داشتند. در این تحقیق نیز، اثرات متغیر سرمایه اجتماعی(اعتماد، مشارکت، انسجام و روابط اجتماعی) و سرمایه فرهنگی(تجسم یافته، عینیت یافته و نهادینه شده) بر متغیر توسعه پایدار شهری(با دو بعد پایداری اقتصادی و پایداری اجتماعی) بررسی شد. بررسی تحقیقات مختلف نشان میدهد که به توسعه پایدار شهری در کشور توجه خاصی شده است. با این وجود توسعه پایدار در دو بعد اقتصادی و اجتماعی به طور همزمان کمتر مورد توجه بوده است. در این پژوهش اثرات همزمان انواع سرمایه اجتماعی و فرهنگی بر توسعه پایدار اقتصادی و اجتماعی بررسی گردید.
نظریات پوتنام1 در طی تحقیق خود به این نتیجه رسیده است که سرمايه اجتماعي متشکل از اعتماد، معیارها و شبکهها بوده و نیز عملی مهم در بهبود کارایی جامعه به شمار میآید(Putnam, 1993). سرمايه اجتماعي، وجوه گوناگون سازمانهاي اجتماعي نظير اعتماد، هنجار و شبكههاست كه ميتوانند با ايجاد و تسهيل امكانات هماهنگ، كارايي جامعه را بهتر كنند(Rabbani, 2005: 18). تحقیقات بوردیو حاکی از آن است که او از دو جنبه سرمایه اجتماعی را مورد بررسی قرار داده است، مشاركت افراد در گروه و برقراري ارتباطات اجتماعي(Bourdieu, 2000, 248-249). سرمایه اجتماعی نوعی ابزار دسترسی به منابع اقتصادی و فرهنگی از طریق ارتباطات اجتماعی است. تاکید بوردیو بر مشارکت فرد در شبکههای اجتماعی است که این مشارکت سبب دسترسی او به منابع و امکانات گروه میشود. در دیدگاه او، سرمایه اجتماعی نوعی محصول اجتماعی است که ناشی از تعامل اجتماعی میباشد(Social issues of Iran, 2013: 300). سرمایه اجتماعی برای بوردیو، موقعیتها و روابط در گروهها و شبکههای اجتماعی است که دسترسی به فرصتها، اطلاعات منابع مادی و موقعیت اجتماعی را برای افراد افزایش میدهد(Bourdieu, 2000: 31). منظور از سرمايه اجتماعي هنجارها و شبکههايي است که مردم را قادر ميسازد تا دست به کنش جمعي بزنند(Ports, 1998). بانک جهاني سرمايه اجتماعي را پديدهاي ميداند که حاصل تاثير نهادهاي اجتماعي، روابط انساني و هنجارها بر روي کميت و کيفيت تعاملات اجتماعي است، بنابراين با استفاده از شناخت سرمايههاي اجتماعي و شيوههاي بکارگيري آن ميتوان نيروهای انساني را بسوي دستيابي به توسعه پايدار هدايت کرد. پاتنام و کلمن سرمایه اجتماعی را به منزله دارایی جوامع در نظر میگیرند به طوري که مشارکت بیشتر در جامعه منجر به شبکه محکمتري از تعاملات اجتماعی و اعتماد بیشتر به یکدیگر میشود اما همان اثرات باید. در افرادي هم که در آن جوامع زندگی میکنند قابل مشاهده باشد. یعنی سرمایه اجتماعی به صورت یک رابطه دو جانبه محکم بین سطوح مشارکت مدنی و اعتماد بینفردي خود را نشان دهد.
فوکویاما، معتقد است که سرمایه اجتماعی از رابطه میان افراد به وجود میآید. روابطی که میان افراد جامعه شکل میگیرد اگر به اندازه کافی قوی باشد، میتواند باعث به وجود آمدن سرمایه اجتماعی گردد. سرمایه اجتماعی چیزی است که در این روابط وجود دارد و افراد و جامعه از آن در جهت پیشبرد اهداف خود بهره میبرند Sharepour, 2003: 301)). مهمترین منابع سرمایه اجتماعی از نگاه فوکویاما، عبارت است از: خانواده و هنجارهای اجتماعی(Fukuyama, 2005: 106-97). نان لین با طرح «نظریه منابع اجتماعی» مشخصاّ این مسئله را مطرح کرده است که دست یابی به منابع اجتماعی و استفاده از آنها (منابع نهفته در شبکههاي اجتماعی) می تواند به موقعیت هاي اجتماعی-اقتصادي بهتري منجر شود. از نظر لین، سرمایه اجتماعی از سه جزء تشکیل شده است: منابع نهفته در ساختار اجتماعی، قابلیت دسترسی افراد به این گونه منابع اجتماعی و استفاده یا گردآوري این گونه منابع اجتماعی در کنشهاي هدفمند(Lin, 2001).
به نظر بوردیو هر فردی جایگاهی را در فضای اجتماعی چند بعدی، اشغال کرده است. این فرد با عضویت در طبقه اجتماعی تعریف نمیشود، بلکه با مقداری که از هر یک از سرمایهها دارد، تعریف میشود(Salehi Amiri and Sepharnia, 2018). بوردیو، مفهوم سرمایه را از مفهوم اقتصادی یا مادی آن فراتر برده و گستره معنایی بس وسیعتری بدان بخشیده است. در حقیقت، جوهر نظریه بوردیو در این امر نهفته است که سرمایههای غیر اقتصادی یا غیر مادی نیز قابل انباشت، مبادله و تبدیل به سایر انواع سرمایهاند. او دو مورد سرمایه فرهنگی و سرمایه اجتماعی را اشکال جدید سرمایه مینامد(Karroubi, 2017: 313). از نظر بوردیو سرمایه فرهنگی سه حالت دارد: حالت تجسم یافته: این نوع سرمایه به بدن و ذهن فرد پیوسته است به تلاش و سرمایهگذاری شخصی فرد وابسته است و به وسیله خود فرد به دست می آید. حالت تجسم یافته سرمایه فرهنگی مجموعه تواناییها و داناییهای ذهنی مهارتهای عملی و تجربی و رفتاری است که در شیوه سخن گفتن باورها و ارزشها و نگرشهای خاص فرد تجلی پیدا میکند. حالت عینیت یافته: اشیا مادی کالاهای فرهنگی و رسانه هایی مانند نوشتهها کتابها، نقاشیها ابزارهای موسیقی جزءسرمایه عینیت یافته هستند. بهرهگیری از سرمایه عینیت یافته وابسته به سرمایه فرهنگی تجسم یافته است. حالت نهادی شده: عینیت بخشیدن به سرمایه فرهنگی از طریق مدارک دانشگاهی و تحصیلی است که خارج از دارایی های مادی و عینی فرهنگی، سرمایه تجسد یافته و بیولوژیکی واقعیت پیدا میکند(Farji, 2009: 41-42).سرمایه فرهنگی، یعنی قدرت شناخت و قابلیت استفاده از کالاهای فرهنگی در هر فرد و آن در برگیرنده تمایلات پایدار فرد است که درخلال اجتماعی شدن در فرد انباشته میشوند(Fakuhi, 2001: 300).
نظريۀ توسعه پايدار شهری متغیر اصلی مقاله حاضر است. از نظر لمن و کاکس توسعه پایدار فرایند اصلاح و بهبود اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است که مبتنی بر فناوری و همراه با عدالت اجتماعی باشد به طریقی که اکوسیستم را آلوده و منابع طبیعی را تخری نکند. یعنی توسعه پایدار باید در روند خود همواره عدالت اجتماعی را مد نظر قرار دهد و نابرابریهای اجتماعی را از نظر فرهنگی و اقتصادی در مسیر خود بزداید. نکته غایی این تعریف افزایش منابع انسانی و توانمندسازی جامعه است یعنی توسعه پایدار در فرایند خود باید منابع انسانی را افزایش دهد که انسانهایی آگاه، کارآمد و خالق تربیت کند. از نظر بسیاری از محققان شهری مانند شری اشتاین و دیوید دریسکل مهمترین اصل و راه نیل به توسعه پایدار شهری را مشارکت واقعی و همه جانبه مردم و شهروندان در طرحها و پروژههای گوناگون شهری میدانند. دیوید دریسکل نیز بر این اعتقاد بود که توسعه پایدار شهری در ابعاد مختلف آن، معلول مشارکت و کمیت و کیفیت سرمایه اجتماعی شهروندان و میزان اعتماد، بسیج اجتماعی، مسئولیتپذیری، شفافیت و شراکت مردم در تصمیمگیریها و تصمیمسازیها میباشد(Drexel, 2008: 71). ایشان معتقد است سرمایه اجتماعی و مشارکت شهروندان در برنامه ریزیهای توسعه شهری بر سه اصل زیر مبتنی است: الف) توسعه باید به نفع ساکنان محلی باشد. ب) مردمی که در محدوده مورد برنامه ریزی زندگی میکنند، دقیقترین اطلاعات را درباره آن محدوده دارند. ج) مردمی که بیشترین تاثیرات را از تصمیمات میپذیرند، سهم بیشتری برای مشارکت در تصمیمگیری دارند. شری ارنشتاین معتقد است، زمانی توسعه پایدار شهری تحقق مییابد که الگوهای برنامهریزی شهری مبتنی بر سرمایه اجتماعی و مشارکت واقعی شهروندان طراحی شده باشد(Ernstein, 1969: 112). ارنشتاین بر این باور است که مشارکت، اساساً با تعبیر توزیع قدرت به کار گرفته میشود. بر این مبنا مشارکت بدون توزیع مجدد قدرت، فرآیندی پوچ و ناامیدکننده برای محرومان از قدرت است (Davis et al., 2012:9).ارنشتاین معتقد است پایداری شهری، حل معضلات زیستمحیطی، اقتصادی- اجتماعی و کالبدی در وضعیت مشارکت واقعی، توزیع قدرت، اعتماد، گفتگو، همکاری، اختیار و نظارت شهروندی و فعال کردن بسترهای تولید سرمایه اجتماعی روی میدهد(Ernstein, 1969: 327). اسکات دیویدسون2 نیز به تاثیرات عمیق سرمایه اجتماعی و مؤلفههای آن مانند اعتماد، مشارکت، انسجام و آگاهی بر روی توسعه شهری و ثمربخشی برنامه ریزیها و مدیریت شهری باور دارد. از نظر ایشان، موفقیت و کارایی طرحها و پروژههای مدیریت و توسعه شهری بدون ترغیب و جلب اعتماد و مشارکت شهروندان و تقویت مولفههای سرمایه اجتماعی امکانپذیر نیست(Son, 2013: 357). ایشان نظریه گردونه مشارکت خود را برای مبحث مشارکت شهروندی طراحی کرده است. این گردونه، سطوح مختلفی از مشارکت را بدون این که ترجیحی برای هر یک قائل شود، ارائه میکند. در این مدل تصمیمگیری در تعاملی مستمر بین مدیران و برنامهریزان شهری و شهروندان صورت میگیرد. هر چند که دیویدسون برای سطوحی که برای مشارکت بیان میکند، تقدم و تأخر خاصی قائل نیست و اساساً به همین دلیل از اصطلاح گردونه به جای نربادبان استفاده میکند، اما سطوح چهارگانهای برای مشارکت در نظر دارد که شامل اطلاعرسانی، مشاوره، مشارکت و توانمندسازی میباشد.
نظریه پردازان مسائل شهری مانند شری ارنشتاین، دیوید دریسکل و اسکات دیویدسون معتقد بودند که باید برای تحقق توسعه پایدار شهری و کارایی و ثمربخشی طرحها و پروژههای توسعه شهری، الگوها و رویکردهای مدیریت و برنامهریزی شهری بر اطلاعرسانی، آگاهی، اعتماد، مشارکت، نظارت و همبستگی شهروندان و دیگر مؤلفههای سازنده سرمایه اجتماعی مبتنی باشد. بنابراین ترکیبی از نظریات توسعه پایدار شهری شری ارنشتاین، دیوید دریسکل و اسکات دیویدسون و سرمایه اجتماعی بوردیو و پاتنام به عنوان چارچوب نظری استفاده شد.
[1] Robert.D.Putnam
[2] .Scott Davidsoun
تجسم یافته |
عینیت یافته |
شکل 1: مدل نظری سرمایه اجتماعی و توسعه پایدار شهری
مواد و روش تحقیق:
روش تحقیق از نوع پیمایش و ابزار تحقیق، پرسشنامۀ محقق ساخته بوده است. جامعه آماری شامل افراد بالای 20 ساله شهر ساری بوده که تعدادشان برابر با 121300 نفر است. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 384 نفر بهدست آمد و برای دستیابی به نمونهها، از روش نمونهگیری خوشهای چند مرحلهای و تصادفی ساده استفاده شده است. پس از تعیین حجم نمونه، با استفاده از این روش نمونهگیری و با هدف پوشش مناسب نقاط مختلف شهر، محقق ابتدا به شناسایی و دسته بندی نقاط مختلف و در گام بعد، از بین محلات و بلوکهای هر نقاط انتخاب شده، با مراجعه به درب منازل، به صورت تصادفی ساده، پرسشگری انجام گرفت.
از ضريب همبستگي پيرسون و رگرسیون و تحلیل مسیر براي آزمون روابط متغيرها در سطح سنجش فاصلهاي استفاده شد. همچنین از اعتبار صوری استفاده شده و ابزار اندازهگیری از پایایی لازم برخوردار است و مقدار آلفای توسعه پایدار شهری(اقتصادی 0.744 و اجتماعی 0.758) و سرمایه(فرهنگی 0.823 و اجتماعی 0.772) است. چون میزان آلفای کرونباخ تمامی ابعاد این متغیرها بالاتر از 0.70 است، نشاندهنده پایایی گویههای سنجش تمامی متغیرهای تحقیق میباشد. برای سنجش توسعه پایدار شهری از دو بعد، پایداری اجتماعی و پایداری اقتصادی استفاده شد. برای سنجش سرمایه اجتماعی از شاخصهای اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی، و شبکه روابط اجتماعی و برای سرمایه فرهنگی از سه بعد تجسم یافته، عینیت یافته و نهادینه شده استفاده شد.
جدول 1: پایایی متغیرهای تحقیق و مولفههای آن
متغیر | شاخص | تعریف | تعداد گویه | ضریب پایایی |
توسعه پایداری شهری | پایداری اجتماعی
| ثبات و تداوم وضعیت بهینه زندگی گروهی، جمعی و فرهنگی و تعالی روابط اجتماعی بین افراد. | 10 | 0.758 |
پایداری اقتصادی | ثبات و تدوام وضعیت تخصیص بهینه تولید، توزیع و مصرف کالاها و خدمات (پالم، 2008: 133-135). | 6 | 0.744 | |
سرمایه اجتماعی | اعتماد اجتماعی مشارکت اجتماعی انسجام اجتماعی شبکه روابط اجتماعی | مجموعه منابع حقیقی یا بالقوه مرتبط با مالکیت شبکه پایداری از روابط کم و بیش نهادینه شده، بر اساس آشنایی و پذیرش متقابل را گویند(بوردیو، 1986: 183). | 28 | 0.772 |
سرمایه فرهنگی | عینیت یافته تجسم یافته نهادینه شده | تمرکز و انباشت انواع مختلف کالاهای ملموس فرهنگی و نیز قدرت و توانایی در اختیار گرفتن این کالاها و همچنین استعداد و ظرفیت فرد در شناخت و کاربرد این وسایل. | 22 | 0.823 |
بحث و ارائه یافتهها:
یافتهها نشان داد میانگین توسعه پایدار شهری بالا بوده و میانگین آن 3.25 است. حدود 11.7 درصد میزان توسعه پایدار شهری را در حد خیلی کم میدانند. حدود 15.9 درصد در حد کم، حدود 28.6 درصد در حد متوسط، حدود 23.4 درصد در حد زیاد و حدود 20.3 درصد نیز میزان توسعه پایدار شهری را در حد خیلی زیاد میدانند. میانگین توسعه پایدار اقتصادی برابر 3.26 با و توسعه پایدار اجتماعی 3.21 است.
همچنین حدود 12.5 درصد افراد میزان سرمایه اجتماعی در حد خیلی کم میباشد. حدود 18.8 درصد در حد کم، حدود 26.6 درصد در حد متوسط، حدود 21.9 درصد در حد زیاد و حدود 20.3 درصد نیز میزان سرمایه اجتماعی شان در حد خیلی زیاد است. میانگین سرمایه اجتماعی 3.18 است. حدود 10.9 درصد افراد میزان سرمایه فرهنگی در حد خیلی کم میباشد. حدود 20.3 درصد در حد کم، حدود 29.2 درصد در حد متوسط، حدود 25.5 درصد در حد زیاد و 14.1 درصد میزان سرمایه فرهنگی در حد خیلی زیاد است. میانگین سرمایه فرهنگی 3.11 است.
جدول 2: توزیع پاسخگویان بر حسب متغیرهای پژوهش
متغیرها | خیلی کم | کم | متوسط | زیاد | خیلی زیاد | جمع | میانگین |
پایداری اقتصادی | 46 | 62 | 104 | 92 | 80 | 384 | 3.26 |
12 | 16.1 | 27.1 | 24 | 20.8 | 100 | ||
پایداری اجتماعی | 48 | 58 | 118 | 86 | 74 | 384 | 3.21 |
12.5 | 15.1 | 30.7 | 22.4 | 19.3 | 100 | ||
توسعه پایدار شهری | 45 | 61 | 110 | 90 | 78 | 384 | 3.25 |
11.7 | 15.9 | 28.6 | 23.4 | 20.3 | 100 | ||
سرمایه اجتماعی | 48 | 72 | 102 | 84 | 78 | 384 | 3.18 |
12.5 | 18.8 | 26.6 | 21.9 | 20.3 | 100 | ||
سرمایه فرهنگی | 42 | 78 | 112 | 98 | 54 | 384 | 3.11 |
10.9 | 20.3 | 29.2 | 25.5 | 14.1 | 100 |
یکی از مهمترین آزمونها، جهت تشخیص نحوه روابط بین متغیرها، آزمون نرمال بودن متغیرها است. یعنی آیا متغیرها به طور نرمال در جامعه توزیع شدهاند یا خیر؟ در متغیر وابسته توسعه پایدار شهری مقدار آزمون برابر با 0.759 و سطح معناداری آن 0.232 است. در آزمون کولموگروف-اسمیرنوف سطح معنیداری برای متغیرهای توسعه پایدار شهری، سرمایه فرهنگی و سرمایه اجتماعی بیشتر از 05/0 بوده است. بنابراین نرمال بودن آنها از لحاظ این آزمون تایید میشود. بنابراین، از آزمونهای پارامتری جهت آزمون فرضیهها استفاده شد.
جدول 3: نتایج حاصل از آزمون کولموگوروف- اسمیرنوف (K.S) متغیرها
متغیر | مقدار آماره | سطح معناداری |
پایداری اجتماعی | 1.122 | 0.076 |
پایداری اقتصادی | 0795 | 0.141 |
توسعه پایدار شهری | 0.759 | 0.232 |
سرمایه اجتماعی | 0.820 | 0.121 |
سرمایه فرهنگی | 0.992 | 0.071 |
فرضیه اصلی تحقیق این است که بین سرمایه (فرهنگی و اجتماعی) شهروندان با توسعه پایدار شهری(اقتصادی و اجتماعی) رابطه معنادار وجود دارد. سطح سنجش متغيرها کمی بوده و متغیرها دارای توزیع نرمال در جامعه توزیع شدهاند. لذا براي بررسي رابطه متغيرها از ضريب همبستگي پيرسون استفاده شد. بین سرمایه اجتماعی و توسعه پایدار شهری رابطه مثبت و مستقیم وجود دارد. ضريب همبستگي پيرسون بین میزان سرمایه اجتماعی و توسعه پایدار شهری برابر با 0.398 و سطح معناداري آن صفر است. یعنی هر چه سرمایه اجتماعی بیشتر شود، میزان توسعه پایدار شهری افزایش مییابد. سرمایه اجتماعی با توسعه پایدار اقتصادی(0.356) و توسعه پایدار اجتماعی(0.412) همبستگی مثبت و معناداری داشته است.
یافتهها همچنین نشان داد که بین سرمایه فرهنگی و توسعه پایدار شهری رابطه مثبت و مستقیم وجود دارد. ضريب همبستگي پيرسون بین سرمایه فرهنگی و توسعه پایدار شهری برابر با 0.317 و سطح معناداري آن صفر است. یعنی هر چه سرمایه فرهنگی بیشتر شود، میزان توسعه پایدار شهری افزایش مییابد. علاوه بر این سرمایه فرهنگی با توسعه پایدار اقتصادی(0.227) و توسعه پایدار اجتماعی(0.398) نیز همبستگی مثبت و معناداری دارد.
جدول 4: ضریب همبستگی پیرسون بین سرمایه اجتماعی و فرهنگی با توسعه پایدار شهری
متغیر وابسته | سرمایه اجتماعی | سرمایه فرهنگی | ||
ضریب همبستگی | سطح معناداری | ضریب همبستگی | سطح معناداری | |
پایداری اقتصادی | 0.356** | 0.000 | 0.227** | 0.000 |
پایداری اجتماعی | 0.412** | 0.000 | 0.389** | 0.000 |
توسعه پایدار شهری | 0.398** | 0.000 | 0.317** | 0.000 |
همچنین بررسی ضریب همبستگی پیرسون بیانگر وجود رابطه مثبت و مستقیم بین ابعاد سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی با متغیر وابسته توسعه پایدار اقتصادی اجتماعی شهری در ساری است. مقادیر همبستگی در سطح بیش از 95 درصد معنادار هستند. در بین ابعاد سرمایه اجتماعی،کمترین همبستگی(0.212) و بیشترین همبستگی(0.332) را به ترتیب شبکه روابط اجتماعی و مشارکت اجتماعی دارند. در بین ابعاد سرمایه فرهنگی،کمترین همبستگی(0.216) و بیشترین همبستگی(0.318) را به ترتیب سرمایه فرهنگی نهادینه شده و سرمایه فرهنگی تجسم یافته دارند.
جدول5: ضریب همبستگی پیرسون بین ابعاد سرمایه با توسعه پایدار شهری
متغیرها | پایداری اقتصادی | پایداری اجتماعی | توسعه پایدار شهری | ||||
ضریب همبستگی | سطح معناداری | ضریب همبستگی | سطح معناداری | ضریب همبستگی | سطح معناداری | ||
سرمایه اجتماعی | اعتماد اجتماعی | 0.288** | 0.000 | 0.267** | 0.000 | 0.276** | 0.000 |
مشارکت اجتماعی | 0.302** | 0.000 | 0.340** | 0.000 | 0.332** | 0.000 | |
انسجام اجتماعی | 0.238** | 0.000 | 0.307** | 0.000 | 0.298** | 0.000 | |
شبکه روابط اجتماعی | 0.182** | 0.000 | 0.356** | 0.000 | 0.212** | 0.000 | |
سرمایه فرهنگی | عینیت یافته | 0.202** | 0.000 | 0.372** | 0.000 | 0.242** | 0.000 |
تجسم یافته | 0.265** | 0.000 | 0.368** | 0.000 | 0.318** | 0.000 | |
نهادینه شده | 0.199** | 0.000 | 0.326** | 0.000 | 0.216** | 0.000 | |
نتایج تحلیل رگرسیونی نشان داد که مقدار ضریب همبستگی چندگانه برابر با 0.652 است که نشاندهنده ضریب همبستگی نسبتاً بالایی است. ضریب تعیین 0.425 است که نشان میدهد متغیر سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی، 42.5 درصد از واریانس و تغییرات توسعه پایدار شهری را تبیین و پشبینی میکنند.
جدول 6: مقادیر ضرايب رگرسيون توسعه پایدار شهری
متغيرها | b | Std. Error | Beta | T | Sig | Tolerance | VIF |
مقدار ثابت | 7.951 | 4.41 |
| 9.928 | 0.000 |
|
|
سرمایه اجتماعی | 1.124 | 0.171 | 0.317 | 7.134 | 0.000 | 0.947 | 1.166 |
سرمایه فرهنگی | 0.388 | 0.089 | 0.221 | 5.633 | 0.000 | 0.785 | 1.245 |
R |
| Std. Error | Durbin-watson | F | sig |
| |
0.652 | 0.425 | 11.29 | 1.84 | 16.89 | 0.000 |
| |
مقادیر ضرايب رگرسيوني نشان میدهد که متغیرهای سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی در سطح بیش از 99 درصد معنادار است. بر اساس مقادیر ضرایب رگرسیون استاندارد شده، امکان مقایسه و تعیین سهم نسبی هر یک از متغیرها در تبیین واریانس و تغییرات متغیر وابسته فراهم میشود. بالاترین مقدار بتا متعلق به متغیرهای سرمایه اجتماعی(0.317) و سپس سرمایه فرهنگی(0.221) بوده است. یعنی به ازای یک واحد افزایش در انحراف معیار سرمایه اجتماعی به اندازه 0.317 انحراف معیار توسعه پایدار شهری افزایش مییابد. بر اساس نتایج تحلیل مسیر، بالاترین تأثیر مستقیم را سرمایه اجتماعی بر روی توسعه پایدار شهری دارند.
شکل 2: مدل تحلیل مسیر توسعه پایدار شهری
نتیجهگیری و ارائه پیشنهادها:
توسعه پایدار شهری از عوامل مختلفی اثرپذیر است. در این مقاله اثرات سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی بر توسعه پایدار شهری بررسی شد. یافته مهم این است که ارتباط معناداری بین سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی با توسعه پایدار شهری وجود دارد. نتایج نشان از آن دارد که بین سرمایه اجتماعی با توسعه پایدار شهری(چه در بعد پایداری اقتصادی و چه بعد پایداری اجتماعی) رابطه مثبت و مستقیم وجود دارد. ضريب همبستگي پيرسون بین سرمایه اجتماعی و توسعه پایدار شهری برابر با 0.398 و سطح معناداري آن صفر است. یعنی هر چه سرمایه اجتماعی بیشتر شود، میزان توسعه پایدار شهری افزایش مییابد. این نتیجه همراستا با پیشینه تجربی Atashan (2020), Darvishi et al. (2018), Azad et al. Shtindel and Yanker (2016), Takada and Marutani (2014), Chen et al. 2012) است.
همچنین شاخص های سرمایه اجتماعی مانند اعتماد اجتماعی(همراستا با Firouzabadi and Imani Jajermi (2015), Ahdanjad Roshni et al. (2014), Morsoosi and Khodadadi (2015), Nikpour et al. colleagues (2012), Takada and Marutani (2014) and Stindel and Yanker (2016)). مشارکت اجتماعی(همراستا با Firouzabadi and Imani Jajermi (2015), Mousavi et al. (2011), Ahdanjad Roshni et al. (2013), Morsoosi and Khodadadi (2014), Nikpour et al. (2014), Marlin et al. (2012) and Shtindel and Yanker ( 2016)), است. در زمینه و حوزه انسجام اجتماعی نتایج این پژوهش با تحقیقات Ahdanjad Roshni et al. (2013), Morsoosi and Khodadadi (2014), Nikpour et al. (2014) and Shtindel and Yanker (2016). هماهنگ و همسو است.
نتایج در حوزه شبکه روابط اجتماعی(همراستا با Azad et al. (2018), Nikpour et al. (2014) and Atahan et al. (2020) نیز ارتباط مستقیمی با توسعه پایدار اقتصادی اجتماعی در شهر ساری دارند. نتیجه به دست آمده همراستا با مبانی نظری مانند نظرات فوکویاما، بوردیو و پاتنام است. بنا بر عقیده فوکویاما در جامعه شهری، تعاملات انسجام بخش بین شهروندان و سازمان مدیریت و برنامهریزی شهری، منجر به پایین آمدن سطح هزینههایی میشود که مدیریت وقت باید برای یک شهر هزینه کند. به عبارت دیگر، تعاملات موثر و اعتماد بخش بین شهروندان با سازمانهای مدیریت شهری باعث شده که بخشی از هزینهها، صرف امور زیربنایی شوند و زمینه توسعه پایدار شهری فراهم گردد. بنا به اعتقاد پاتنام ویژگی بازتولیدی سرمایه اجتماعی منجر به تعامل اجتماعی همراه با سطح بالایی از همکاری، اعتماد، معامله متقابل، مشارکت مدنی و رفاه اجتماعی میگردد. چرا که شبکه مشارکت مدنی و تعاملات انسجام بخش و اعتماد بخش زمینه ساز توسعه پایدار میشود.
یافته دیگر نشان داد بین سرمایه فرهنگی و توسعه پایدار شهری رابطه مثبت و مستقیم معنادار وجود دارد. یعنی هر چه میزان سرمایه فرهنگی بیشتر شود، میزان توسعه پایدار شهری افزایش مییابد. در بین ابعاد سرمایه فرهنگی،کمترین همبستگی(0.216) و بیشترین همبستگی(0.318) را به ترتیب سرمایه فرهنگی نهادینه شده و سرمایه فرهنگی تجسم یافته دارند. با نگاهی بر متون تحقیق مشاهده می شود که سایر محققان چه داخلی چه خارجی به استفاده از این متغیرها در ارتباط با توسعه پایدار شهری پرداختند که نتایج تحقیق حاضر با نتایج دیگر محققان(Amir Ahmadi and Navabakhsh, 2015; Waqfi and Chakhritian, 2013; Navabakhsh and Sabeti, 2014, Babazadeh et al., 2015; and Nabavi and Mokhtari-Hashi, 2017) همسو بوده است. به عنوان مثال Waqhefi and Chakhritian (2013) نشان دادند رابطه بین سرمایه فرهنگی (بعد نهادینه شده) و رفتارهای اجتماعی زیست محیطی و توسعه پایدار شهری مثبت و معنادار است.
در نهایت یافتهها نشان میدهد که سرمایه اجتماعی متغیر تاثیرگذار بر توسعه پایدار شهری است. اما، وجود سرمایه اجتماعی صرف، شرط کافی برای بهبود ترجیحات توسعه پایدار شهری و سیاست دولتها نیست. زیرا نوع سرمایه اجتماعی و چگونگی نتایج آن متفاوت است و تاثیر کلی آن بر ترجیحات توسعه پایدار شهری در بین افراد و سیاست دولتها متفاوت است. با توجه به نتایج این پژوهش، بالا بردن سطح سرمایه فرهنگی و همچنین سرمایه اجتماعی میتواند در نگرش افراد نسبت به توسعه پایدار شهری نقش بارزی داشته باشد و افراد ساکن در شهر ساری را ترغیب به انجام رفتارهای درست اقتصادی و اجتماعی در حوزه مدیریت پایدار شهری نماید.
ملاحظات اخلاقی:
پیروی از اصول اخلاق پژوهش: در مطالعه حاضر فرمهای رضایت نامه آگاهانه توسط تمامی آزمودنیها تکمیل شد.
حامی مالی: هزینههای مطالعه حاضر توسط نویسندگان مقاله تامین شد.
تعارض منافع: بنابر اظهار نویسندگان مقاله حاضر فاقد هرگونه تعارض منافع بوده است.
References:
Ahdanjad Roshni, Mohsen, Yari Qoli, Vahid and Ojaklou, Ruholah (2013), "The Role of Social Capital in Local Sustainable Development", Urban Sociological Studies, Year 4, Number 12.
Amir Ahmadi, Rahmat Elah, Navabakhsh, Mehrdad. (2016) The impact of cultural capital on urban development with an emphasis on citizens' participation in the renovation of worn-out structures (case study: Mashhad city), Iran Social Development Studies, Year 8, Number 3, pp. 35-49.
Arnstein, S R (1969) A ladder of citizen participation, Journal of the American Institute of Planners, 35(4), 216-224.
Askari, Paymaneh, Farahani, Fatemeh, Salehi Amiri, Seyedreza (2017) Designing a model of cultural capital development in Iranian family, Iran Social Development Studies, Year 10, Number 38, pp. 27-40.
Atshan, Samer, R. Patrick, Bixler, Varun, Rai, David, W. Springer (2020) Pathways to urban sustainability through individual behaviors: The role of social capital, Environmental Science & Policy, Volume 112, October 2020, Pages 330-339.
Azad, Moharram, Rahmani Firouzjah, Ali, Abbasi Asfjir, Ali Asghar (2018) Investigating the relationship between social capital and sustainable urban development (case study: Mazandaran province), Urban Sociological Studies, ninth year, number 30, spring 2018.
Babazadeh, Vahid, Sabaktekin, Ghorban Ali, Babazadeh, Ali (2016) Cultural Capital, Media and Awareness of Sustainable Development, First International Conference on Electronic Challenges, Tehran.
Baliamoune-Lutz, M (2011), “Trust-based social capital, institutions, and development”, The Journal of Socio-Economics, Vol 40, No 4,
Bott, Lisa-Michéle, Leda, Ankel, Boris, Braun (2019) Adaptive neighborhoods: The interrelation of urban form, social capital, and responses to coastal hazards in Jakarta, Geo forum, Volume 106, November 2019, Pages 202-213.
Bourdieu, P. (1986) The Forms of Capital, in J Richardson (ed.); Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education, New York, Greenwood.
Bourdieu, Pir (2000) Theory of Action: Practical Reasons and Rational Choice, translated by Morteza Mardiha, Tehran: Naqsh and Negar Publications.
Chen, Q. Acey, C. Lara, J.J. (2014).Sustainable Futures for Linden Village: A model for increasing socialcapital and the quality of life in an urban neighborhood.Sustainable Cities and Society.
Dervishi; Mohammad Rasul, Mohammad Reza, Qaidi; Garine, circus priests; Mohammad, Tohidfam (2019) An analysis of sustainable urban development based on the indicators of social capital and public trust (case example: District 2 of Tehran, Urban Research and Planning, Volume 11, Number 40, Spring 2019, page 201- 216.
Davies, A, Simon, J, Patrick, R and Norman, W (2012), Social Innovation Overview, a deliverable of the project: The theoretical, empirical and policy foundations for buliding xocial innovation in Europe (TEPSIE), European Commission- 7 th Framework Programme, Brussels, European Commission, DG Research.
Driskell, D. (2008) Creating Better Cities with Children and Youth: A Manual for Participation, Diba Publication, 76- 78.
Esfandiari Mohni, Hamida and Sargolzaei Javan, Taybeh (2016) The effect of social capital approach on the ability to achieve sustainable urban development (case study: five areas of Zahedan city), 4th International Conference on Environmental Planning and Management, Tehran, Faculty of Environment, University of Tehran.
Fakuhi, Nasser (2012) History of Anthropological Thought and Theories, Tehran: Nashre ney.
Field, John (2006), social capital, translated by Gholam Reza Ghafari, Hossein Ramezani, Tehran: Kavir.
Firouzabadi, Seyyed Ahmad and Hossein Imani Jajermi (2006) Social Capital and Social Economic Development in Tehran Metropolis, Social Welfare, Year 6, Number 23.
Fistola, Romano (2011) the unsustainable city, Urban entropy and social capital: the needing of a new urban planning, Procedia Engineering, Volume 21, 2011, Pages 976-984.
Francois, P. (2002), Social Capital and Economic Development, Rutledge, First Published.
Fukuyama, Francis (2006) the end of order, social capital and its preservation, translated by: Gholam Abbas Tusli, Tehran: Hakait Qalam Navin.
Garrigos-Simon, Fernando J. M. Dolores Botella, Carrubi, and Tomas F. Gonzalez-Cruz (2018) Social Capital, Human Capital, and Sustainability: A Bibliometric and Visualization Analysis, Sustainability, 2018, 10, 4751; doi: 10.3390/su10124751.
Karroubi, Mehdi. (2008). Ethnic culture, cultural capital and tourism industry, social welfare, year 7, number 28, pp. 309-324.
Kavusiannejad, Behrouz (2018) Investigating the role of social capital on sustainable urban development studied by the citizens of Izeh city, Master's thesis, Payam Noor University, Central Province, Payam Noor Khomein Center.
Khan Sefid, Mehdi (2013) Review of urban management and creative city, Manzar magazine, fourth volume, number 19, summer 2013, pp. 95-92.
Khoshfar, Gholamreza, Bargahi, Reza and Karmi, Shahab (2012), "Social capital and urban sustainability (case study: Gorgan city)", Urban Studies, second year, vol. 8.
Marsoosi, Nafiseh and Khodadadi, Reza (2014), "The role of social capital in urban development with an emphasis on the quality of life, a case study: Zanjan city", Urban and Regional Studies and Researches, 6th year, no 3.
Marsoosi, Nafiseh, Azarbarzin, Nilofar. (2017). The role of social capital in sustainable neighborhood development (case study of Izeh city). Geography and Environmental Studies, Year 7, Number 27, pp. 123-138.
Moazzami-Guderzai, Bahar (2017) the effect of sense of belonging and social capital on the sustainable development of neighborhoods, Master's thesis, Allameh Tabatabai University, Faculty of Management and Accounting.
Mofidi, Seyyed Majid and Shayan, Leila (2016) Sustainable development and planning of cities in desert regions of Iran, Haft Shahr, 7th year, number 21-22.
Mousavi, Miranjaf and Hakimeh, Ghanbari and Khaled, Ismailzadeh (2013) Spatial analysis of the relationship between social capital and sustainable urban development, a case study; Cities of West Azarbaijan Province, Geography and Development, No. 27.
Nabavi, Seyyed Hossein, Mokhtari Heshi, Ali (2017) Cultural capital and environmental behaviors of Tehrani families, Social Issues of Iran, Year 9, Number 2, pp. 209-232.
Navabakhsh, Farzad and Wismeh, Ali (2018) Investigating the role of social capital in the sustainable development of Arak city, urban development studies, summer 2018, number 9.
Navabakhsh, Mehrdad, Tabeti, Maryam (2014) Designing and presenting a model to measure the impact of cultural capital on the dimensions of sustainable urban development with an emphasis on clean energy, Social Development Studies of Iran, Year 8, Number 29, pp. 37-50.
Nikpour, Amer, Ramzanzadeh Lesboi, Mehdi and Vahedi, Haider (2014) Evaluation of social capital and its effect on improving the quality of urban environments (case study: Babolsar city), Regional Planning, Year 5, Number 19.
Lin, Nan, (2001) Social Capital: A theory of social capital and action, Cambridge University press.
Palme, U., Tillman, A.M. (2008). “Sustainable development indicators: how are they used in Swedish water utilities? Journal of Cleaner Production, (16).
Portes, A. (1998), Social capital: its origins and applications in modern sociology, Annual Review of Sociology, 24: 1-24.
Putnam, R. (1993), The Prosperous community: Social Capital and Public life, The American Prospect, spring, Pp. 35-42.
Putnam, Robert (2000), Democracy and Civil Traditions, translated by Mohammad Taghi Delfrooz, Tehran, Salam newspaper publication.
Rabbani, Rasoul (2005) Urban Sociology, first edition, Isfahan, Isfahan University Press,
Rahmani, Mohammad Taqi (1997) The effects of development on environmental resources, a collection of abstracts of the conference on researches and capabilities of geography science in the field of construction, Institute of Geography, University of Tehran.
Safar Alizadeh, Esmail, Majid, Akbari, Vahid, Bostan Ahmadi, Seyed Chamran, Mousavi (2018) Investigating Social Capital Indicators and Its Relationship with Sustainable Urban Development, Applied Research of Geographical Sciences, Khwarazmi University of Tehran, under publication, Volume 20, Number 60.
Salavarzizadeh, Mohammad, Sheikhi, Hojat, Shekari, Zainab (2017) Analysis and evaluation of the role of social capital in sustainable neighborhood development (case study: Ilam city), Physical Planning and Development, year 3, number 9, pp. 120-133.
Salehi Amiri, Reza, Sepharnia, Rosita (2013) Measuring cultural capital based on Bourdieu's theory in Iran, research journal, summer 2013, issue, pp. 42-9.
Salehi Fard, Mohammad (2013) Evaluation of the role and place of the sustainable urban development model in the structure of urbanization in Iran, political and economic information, April and May 2014, numbers 199 and 200.
Sharapour, Mahmoud (2013) dimensions and functions of social capital and the consequences of its erosion, Iranian Sociological Association letter, number 3.
Stindel, M & Jancker, F (2016), study on relationship of social capital with sustainable urban development (case study: Berlin, Hamburg andcolognecities), International Research Journal of social sciences, vol 5, No 6.
Soun, S, D (2013) Urban Participation & urban development, Journal of urban management, vol 13, No 6.
Takada, S & Marutani, M (2014) Relation between social capital with peripheral quality and sustainable development, Journal of social development, Volume 8, No, 31.
Trudeau, Dan (2018) Integrating social equity in sustainable development practice: Institutional commitments and patient capital, Sustainable Cities and Society, Volume 41, August 2018, Pages 601-610.
Waqhefi, Elham, Hekhritian, Mansour (2013) Investigating the effect of cultural capital (institutional dimension) on social and environmental behaviors with the approach of sustainable urban development (case study: Shiraz city), Urban Economy and Management, year 2, number 8, pp. 47- 65.
