• Home
  • Analysis of sustainability strategies of residential complexes based on green technology (Case study: Tehran)

Share To

Article Url


Manuscript ID : 140303201122186 Visit : 31 Page: 113 - 145

https://doi.org/10.82545/uf.2025.1122186

Article Type: Original Research

Analysis of sustainability strategies of residential complexes based on green technology (Case study: Tehran)

Subject Areas : Urban Futurology

Leila Zare 1 , Mahsa Behnam 2 , Mohammad Hossein Izadi 3

1 - Assistant Professor ,Creative Economy Research Center,Islamic Azad University West Tehran Branch, Tehran, Iran.
2 - Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning ,Islamic Azad University Science and Research Branch, Tehran, Iran.
3 - Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Islamic Azad University Science and Research Branch, Tehran, Iran.

Received: 2024-06-09 Accepted : 2025-02-09 Published : 2025-05-21

Keywords: Green Roof, Green Facade, Sustainability, Residential Complexes.,

Abstract :

Cities, as primary centers of social, economic, and cultural activities, are facing challenges such as air pollution, global warming, and reduction of green spaces today. One notable solution to confront such challenges is the utilization of roof gardens and green facades. Considering the geographical location and environmental issues of urban areas, the use of roof gardens and green facades is considered a significant innovation. This research aims to examine the role of roof gardens and green facades, their benefits, and barriers to their use in sustainable urban development with a focus on residential complexes. Additionally, strategies to enhance the utilization of this innovation in Tehran are proposed. This research was conducted using a descriptive-analytical method and utilizing relevant literature and documents related to roof gardens and green facades and their application at various levels. Additionally, field studies and distributed questionnaires were used to collect empirical data from residential complexes. The use of roof gardens and green facades in residential complexes has environmental, economic, and social benefits. Environmentally, these technologies contribute to improving air quality, regulating temperature, and increasing biodiversity. Economically, they can lead to energy savings and increased property values. Socially, green spaces can enhance the quality of life by providing beautiful landscapes and recreational areas. Roof gardens and green facades are instrumental in fostering sustainable urban development. By purifying air, mitigating global warming effects, and conserving energy, they elevate the living standards of urban residents. Despite initial investment hurdles, strategic long-term planning can surmount adoption barriers, ensuring widespread implementation and delivering lasting benefits for urban communities, thus advancing sustainability and enhancing overall quality of life.

References:

خالدی، شاهین؛ حبیب، فرح؛ و ماجدی، حمید. (1401). نوآوری¬ها و فناوری¬های بام سبز با تاکید بر منطقه یک تهران، آمایش محیط، (65)، 175-192. https://dorl.net/dor/20.1001.1.2676783.1402.16.61.9.5
دربان، علی؛ و جواد نیا، مینا. (1397). معماری سبز گامی به سوی معماری پایدار، معمارشناسی،1 (5) ،1-6. https://sid.ir/paper/514998/fa
دهخدا، علی اکبر. (1345). لغت نامه دهخدا، تهران، نشر دانشگاه تهران.
صفوی، سید محمد مهدی. (1392). نقش بام و نماهاي سبز از منظر پدافند غيرعامل(نمونه موردي: نقش بدنه هاي سبز در شهر تهران)، معماری و شهرسازی پایدار،1(2)،29-41. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.25886274.1392.1.2.3.1
طوفان، سحر. (1388). بام های حیات، معماری و ساختمان، 4.
قربانی پارام، افشین. (1400). ارائه الگوی جدید برج سازی بر مبنای توسعه پایداری اجتماعی در استان تهران، آینده پژوهی شهری،1(3)،25-48. https://doi.org/10.30495/uf.2022.1950274.1024
Ayres, R. U., & Ayres, L. W. (1989). "Industrial Ecology: Towards Closing the Materials Cycle". Edward Elgar Publishing. DOI: 10.4337/9781035303298
Batty, M. (2013). "The New Science of Cities". MIT Press.
Benz, W. (1937). Die Wand von Morgen - vertikale Garten [The wall of tomorrow - vertical gardens]. Bodenkultur, 1, 217-223.
Blanc, P. (2008). The vertical garden: From nature to the city. WW Norton & Company.
Brundtland, G. H. (1987). "Our Common Future". United Nations.
Bullard, R. D. (1990). "Dumping in Dixie: Race, Class, and Environmental Quality". Westview Press.
Catton, W. R. (1980). "Overshoot: The Ecological Basis of Revolutionary Change". University of Illinois Press.
Charnley, F., Lemon, M., Evans, S., & Ball, P. D. (2019). "Exploring the process of whole system innovation in manufacturing firms". Journal of Cleaner Production, 201, 1-13. DOI: 10.1016/j.jclepro.2018.07.246.
Chen, L., Peng, S., & Zhao, H. (2022). "Air quality improvement by green facades in urban environments: A review." Urban Climate, 42, 101099. DOI: 10.1016/j.uclim.2022.101099.
Choi, J., & Han, J. (2023). Sustainable Economic Growth and Environment Protection. Sustainability, 15(4), 3307. DOI: 10.3390/su15043307.
Cullen, J. M., & Allwood, J. M. (2010). "The efficient use of materials: Engineering and economic.
Daly, H. E. (1996). "Beyond Growth: The Economics of Sustainable Development". Beacon Press.
D'Amato, D., Miller, T., & Sengo, T. (2023). Green Growth and the circular economy transition towards sustainability: A review. Sustainability, 15(2), 1220. DOI: 10.3390/su15021220.
Darban, A., & Javadnia, M. (2018). Green Architecture: A Step Towards Sustainable Architecture, Architectology, 1(5), 1-6. https://sid.ir/paper/514998/fa [In Persian]
Dehkhoda, A. A. (1966). Dehkhoda Dictionary, Tehran, University of Tehran Press. [In Persian]
Dunnett, N., & Kingsbury, N. (2008). Planting Green Roofs and Living Walls. Timber Press.
Elkington, J. (1997). "Cannibals with Forks: The Triple Bottom Line of 21st Century Business". Capstone.
Francis, R. A., & Lorimer, J. (2011). Urban reconciliation ecology: The potential of living roofs and walls. Journal of Environmental Management, 92(6), 1429-1437. DOI: 10.1016/j.jenvman.2011.01.012.
Geddes, P. (1915). Cities in evolution. London: Williams & Norgate.
Ghalehteimouri, K. J., Shamsoddini, A., Bayramzadeh, N., & Mousavi, M. N. (2023). Identifying the pleasant sounds in the city's public parks environment (Case study: Mellat riverside park, Urmia). 1., 9(1), 149–165. https://doi.org/10.25765/sauc.v9i1.690
Ghorbani Param, A. (2021). Presenting a New Model of Tower Construction Based on Social Sustainability Development in Tehran Province, Urban Foresight, 1(3), 25-48. https://doi.org/10.30495/uf.2022.1950274.1024 [In Persian]
Grober, U., & Schneidewind, U. (2018). Sustainable Development: Concepts, Rationalities and Strategies. Routledge.
Hämäläinen, T. J. (2022). Human sustainability. Journal of Cleaner Production, 361, 132137. DOI: 10.1016/j.jclepro.2022.132137.
Hanker, R. (1986). Dauerbegrünte Fassaden. Karlsruhe: Müller.
Haran, M. (2023). Social sustainability in the information society. Sustainability, 15(3), 2477. DOI: 10.3390/su15032477.
Huang, L., Wu, J., & Yan, L. (2022). Defining and measuring urban sustainability: A review of indicators. Landscape Ecology, 37(5), 1175-1193. DOI: 10.1007/s10980-021-01293-6.
Hussein, A., Riffat, S., & Gillott, M. (2021). "A holistic plan of flat roof to green-roof conversion: Towards a sustainable built environment." Building and Environment, 108101. DOI: 10.1016/j.buildenv.2021.108101.
Johnson, T., Martinez, A., & Lee, K. (2022). "Challenges and solutions for the maintenance of green facades." Building and Environment, 207, 108404. DOI: 10.1016/j.buildenv.2021.108404.
Jones, M., Taylor, R., & Green, D. (2023). "The psychological impact of urban green walls: Reducing stress and anxiety in city dwellers." Urban Forestry & Urban Greening, 75, 127-135. DOI: 10.1016/j.ufug.2022.127135.
Khaledi, S., Habib, F., & Majidi, H. (2022). Innovations and Technologies of Green Roofs with Emphasis on District 1 of Tehran, Environmental Planning, (65), 175-192. https://dorl.net/dor/20.1001.1.2676783.1402.16.61.9.5 [In Persian]
Koningen, H. (1994). Dauerhaft am Bau: Formen und Konstruktionen der Fassadenbegrünung [Lasting in construction: Forms and constructions of facade greening]. Garten und Landschaft, 104(6), 33-38.
Littig, B., & Griessler, E. (2022). Social sustainability: Theories and perspectives. Annual Review of Environment and Resources, 47, 367-396. DOI: 10.1146/annurev-environ-112420-114755.
Lubchenco, J., Drake, J., & Henderson, M. (2023). Sustainability is sustainable. Nature Sustainability, 6(1), 1-3. DOI: 10.1038/s41893-022-00986-0.
Manso, M., & Castro-Gomes, J. (2015). Green wall systems: A review of their characteristics. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 41, 863-871. DOI: 10.1016/j.rser.2014.07.203.
Manso, M., Teixeira, C., & Carmona, P. (2021). Green vertical systems: Exploring sustainable solutions for indoor environments. Sustainability, 13(2), 745. DOI: 10.3390/su13020745.
Mihalakakou, G., Souliotis, M., Papadaki, M., & Menounou, P. (2023). "Green roofs as a nature-based solution for improving urban sustainability: Progress and perspectives." Renewable and Sustainable Energy Reviews, 180, 113306. DOI: 10.1016/j.rser.2023.113306.
Mousavi, M. N., Shirazi, S. A., Nasar-u.-Minallah, M., & Bayramzadeh, N. (2025). Introducing the Mousavi Primate City Index for Iran’s Urban System assessment. GEOGRAPHY, ENVIRONMENT, SUSTAINABILITY, 18(1), 44–53. https://doi.org/10.24057/2071-9388-2025-3218
Mousavi, M., Jafarpour Ghalehteimouri, K., & Bayramzadeh, N. (2025). Assessing social infrastructure in border areas from a city prosperity perspective: a case study of border townships in West Azarbaijan Province, Iran. Discov. Cities, 2(1), 1–20. https://doi.org/10.1007/s44327-025-00057-3
Mousavi, M., Jafarpour Ghalehteimouri, K., Bagheri Kashkouli, A., & Bayramzadeh, N. (2024). Mitigating development barriers and addressing disparities in border cities of Iran: a comprehensive analysis of border provinces and influential factors. Geojournal, 89(4), 1–20. https://doi.org/10.1007/s10708-024-11181-9
Pearce, D., Markandya, A., & Barbier, E. B. (1993). "Blueprint for a Green Economy". Earthscan.
Peck, S. W., Callaghan, C., Kuhn, M. E., & Bass, B. (1999). Greenbacks from green roofs: Forging a new industry in Canada. Canada Mortgage and Housing Corporation.
Raven, J., Schot, J., & Berkhout, F. (2020). Transition through Innovation: Key Elements for an Integrated Research Agenda. Environmental Innovation and Societal Transitions, 34, 1-16. DOI: 10.1016/j.eist.2019.11.001.
Raworth, K. (2017). Doughnut Economics: Seven Ways to Think Like a 21st-Century Economist. Random House Business.
Sachs, J. D., Mazzucato, M., Messner, D., Nakicenovic, N., & Rockström, J. (2023). Transformations for achieving the Sustainable Development Goals. Nature Sustainability, 6(1), 11-18. DOI: 10.1038/s41893-022-00977-1.
Safavi, S. M. M. (2013). The Role of Green Roofs and Facades from the Perspective of Passive Defense (Case Study: The Role of Green Facades in Tehran). Sustainable Architecture and Urbanism, 1(2), 29-41 https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.25886274.1392.1.2.3.1. [In Persian]
Schmalz, S. (2022). Linking economic and environmental sustainability in green growth strategies: Conceptual considerations and key indicators. GAIA-Ecological Perspectives for Science and Society, 31(1), 17-25. DOI: 10.14512/gaia.31.1.6.
Smith, P., Johnson, L., & Brown, R. (2022). "Biodiversity benefits of green facades in urban environments." Journal of Environmental Management, 301, 113849.
Spies, F., Wu, W., He, Y., Wang, S., & Thees, O. (2023). Measuring Sustainability: A holistic approach to sustainability assessment. Ecological Indicators, 146, 109764. DOI: 10.1016/j.jenvman.2021.113849.
Tofan, S. (2009). Living Roofs, Architecture and Building, 4 . DOI: 10.1016/j.ecolind.2022.109764. [In Persian]
United Nations Environment Programme. (2020). "Greening the Building Supply Chain." Retrieved from UNEP.
Walker, B., Holling, C. S., Carpenter, S. R., & Kinzig, A. (2004). "Resilience, Adaptability and Transformability in Social–ecological Systems". Ecology and Society, 9(2), 5.
WCED. (1987). Our common future. Oxford University Press. DOI: 10.5751/ES-00650-090205.
Wong, N. H., & Tan, A. Y. K. (2010). Thermal evaluation of vertical greenery systems for building walls. Building and Environment, 45(3), 663-672. DOI: 10.1016/j.buildenv.2009.08.005.
Zhang, H., Wang, Z., & Li, Y. (2021). "Energy performance of green facades in residential buildings: A case study in a hot-summer and cold-winter zone." Energy and Buildings, 234, 110712. DOI: 10.1016/j.enbuild.2020.110712.
www.amar.thmporg.ir
www.caoi.ir
www.nextoffice.ir
Full-Text:


img0 

Journal of Urban Futurology

Volume 4, Number 4, Winter 2025

 

 

Online ISSN: 2783-4344

https://uf.zahedan.iau.ir/

img0 

Journal of Urban Futurology

 

Analysis of sustainability strategies of residential complexes based on green technology (Case study: Tehran)

 

Leila Zare 1, Mahsa Behnam 2, Mohammad Hossein Izadi 3

 

1- Assistant Professor ,Creative Economy Research Center,Islamic Azad University West Tehran Branch, Tehran, Iran.

2- Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning ,Islamic Azad University Science and Research Branch, Tehran, Iran.

3- Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Islamic Azad University Science and Research Branch, Tehran, Iran.

 

 

Article info

Abstract

Article type:

Research Article

 

Received:

2024/06/09

Accepted: 

2025/02/09

pp: 

113-145

 

Keywords:

Green Roof,

Green Facade,

Sustainability,

Residential Complexes.

Cities, as primary centers of social, economic, and cultural activities, are facing challenges such as air pollution, global warming, and reduction of green spaces today. One notable solution to confront such challenges is the utilization of roof gardens and green facades. Considering the geographical location and environmental issues of urban areas, the use of roof gardens and green facades is considered a significant innovation. This research aims to examine the role of roof gardens and green facades, their benefits, and barriers to their use in sustainable urban development with a focus on residential complexes. Additionally, strategies to enhance the utilization of this innovation in Tehran are proposed. This research was conducted using a descriptive-analytical method and utilizing relevant literature and documents related to roof gardens and green facades and their application at various levels. Additionally, field studies and distributed questionnaires were used to collect empirical data from residential complexes. The use of roof gardens and green facades in residential complexes has environmental, economic, and social benefits. Environmentally, these technologies contribute to improving air quality, regulating temperature, and increasing biodiversity. Economically, they can lead to energy savings and increased property values. Socially, green spaces can enhance the quality of life by providing beautiful landscapes and recreational areas. Roof gardens and green facades are instrumental in fostering sustainable urban development. By purifying air, mitigating global warming effects, and conserving energy, they elevate the living standards of urban residents. Despite initial investment hurdles, strategic long-term planning can surmount adoption barriers, ensuring widespread implementation and delivering lasting benefits for urban communities, thus advancing sustainability and enhancing overall quality of life.

 

img0 

Citation: Zare, L., Behnam, M., & Izadi, Mohammad Hossein. (2025). Analysis of sustainability strategies of residential complexes based on green technology (Case study: Tehran). Journal of Urban Futurology, 4(4), 113-145.

1691989224302 © The Author(s).              Publisher: Islamic Azad University, Zahedan Branch.

DOI: https://doi.org/10.82545/uf.2025.1122186

 

[1]  Corresponding author: Leila Zare, Email: zare@wtiau.ac.ir, Tell: +989124401183

 

 

 

 

Extended Abstract

 

Introduction

In recent years, as cities have undergone significant urbanization and experienced a surge in population growth, they have emerged as pivotal centers of human activity. However, the rapid expansion and development of large urban areas have brought about a host of challenges, including air pollution, diminished green spaces, and escalating temperatures, which have had adverse effects on the well-being of city dwellers. Extensive studies have underscored the pivotal role of roof gardens and green facades in addressing these challenges by mitigating air pollution, enhancing indoor air quality, combating urban heat island effects, promoting biodiversity, and bolstering building insulation. Moreover, these green interventions have been associated with notable economic benefits, such as energy conservation, heightened property values, and reduced maintenance expenses. From a social standpoint, the integration of roof gardens and green facades has the potential to elevate overall quality of life, foster mental wellness, cultivate green communal areas, and augment psychological resilience.

Contemporary green systems not only encompass traditional green building facades and coverings but also incorporate evolving technologies like green roofs and green facades to optimize durability and efficacy. While these systems are often utilized for their aesthetic appeal within urban landscapes, they also serve to optimize plant performance for functional building purposes. Furthermore, green systems can serve as integral components of sustainable urban and architectural redevelopment strategies.

Recognizing the critical role of urban green spaces in enhancing environmental conditions and enriching the lives of city residents, this study seeks to explore the transformative potential of roof gardens and green facades as innovative solutions for urban green space development and the attainment of sustainable development objectives in residential complexes. Roof gardens and green facades represent cutting-edge and sustainable approaches to addressing environmental challenges stemming from urbanization. In today's context, Tehran, with its burgeoning population exceeding 12 million and rapid urban expansion, stands as one of the world's most populous cities. Nonetheless, it continues to grapple with issues such as air pollution, dwindling green spaces, and declining quality of life for its residents. In light of these challenges, the utilization of roof gardens and green facades to enhance the living conditions of Tehran's residents emerges as a critical imperative. Thus, this research endeavors to delve into the multifaceted role of roof gardens and green facades in fostering sustainability within residential complexes.

Methodology

This research examines and evaluates the impact of roof gardens and green facades as one of the effective factors in urban sustainability to enhance the quality and desirability of spatial environments in residential complexes for improving environmental conditions. In the theoretical framework discussion, a transparent text clarification method and content analysis are utilized to examine relevant texts concerning the concepts of roof gardens, green facades, and sustainable design. Definitions and concepts related to the research topic are scrutinized and presented, followed by an analytical and comparative approach using space users' opinions to deduce final conclusions and categorize and evaluate spatial desirability criteria. In this regard, a comparative analysis of several residential complexes is conducted, and questionnaires are administered to residents of selected samples. Efforts are made to categorize and identify spatial desirability criteria. Subsequently, an analytical-comparative method is employed to compare four residential complexes, two with desirable environments featuring roof gardens and green facades and two without.

Results and discussion

Utilizing roof gardens and green facades in residential complexes yields a trifecta of environmental, economic, and social benefits. Environmentally, they enhance air quality through natural filtration processes, moderate temperatures to combat urban heat island effects, and promote biodiversity within urban landscapes. Economically, these green technologies result in significant energy savings by reducing the need for artificial cooling and heating, while simultaneously increasing property values due to their aesthetic appeal and sustainability features. Socially, the creation of green spaces fosters a sense of community by providing residents with serene and inviting areas for relaxation, recreation, and social interaction. Moreover, these green spaces contribute to mental and physical well-being, offering residents an escape from the hustle and bustle of urban life and promoting a healthier lifestyle. Therefore, the utilization of roof gardens and green facades in residential complexes emerges as a holistic solution to address contemporary urban challenges while simultaneously enhancing the overall livability and sustainability of urban communities.

Conclusion

Roof gardens and green facades serve as multifaceted contributors not only to the enhancement of environmental quality and the advancement of sustainable urban development but also to the promotion of sustainability within residential complexes. These green technologies play a crucial role in ameliorating environmental conditions and uplifting the living standards of residents, thereby fostering the creation of healthy and enduring residential environments. The integration of more green spaces within residential complexes offers residents pleasant and serene surroundings, fostering social interactions and bolstering community cohesion. Additionally, these technologies contribute to improving the financial and economic well-being of residents by enhancing property values and decreasing maintenance expenses. Consequently, roof gardens and green facades are indispensable for the sustainability and longevity of housing, enriching the quality of life for residents within residential complexes. Moreover, their incorporation not only enhances the visual appeal of residential structures but also instills a sense of environmental responsibility among residents, motivating them to adopt sustainable living practices. Thus, roof gardens and green facades serve as integral elements in the establishment of vibrant, resilient, and sustainable residential communities, catering to the needs of both present and future generations.

Funding

There is no funding support.

Authors’ Contribution

Authors contributed equally to the conceptualization and writing of the article. All of the authors approved thecontent of the manuscript and agreed on all aspects of the work declaration of competing interest none.

Conflict of Interest

Authors declared no conflict of interest.

Acknowledgments

We are grateful to all the scientific consultants of this paper

 

 

 

 

 

 

 

تحلیل راهبردهای پایداری مجتمع‌های مسکونی براساس فناوری سبز (مورد مطالعه: تهران) 

 

لیلا زارع1، مهسا بهنام2، محمد حسین ایزدی3

 

1- استادیار، مرکز تحقیقات اقتصادخلاق، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران غرب، تهران، ایران.

2- گروه معماری، دانشکده عمران معماری و هنر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

3- گروه معماری، دانشکده عمران معماری و هنر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

 

 

اطلاعات مقاله

چکیده

نوع مقاله:

مقاله پژوهشی

 

دریافت:

20/03/1403

پذیرش:

21/11/1403

صص:

145- 113

 

واژگان کلیدی:

بام­ سبز،

نمای ­سبز،

پایداری،

 مجتمع‌های مسکونی.

شهرها به عنوان مراکز اصلی فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، امروزه با چالش‌هایی همچون آلودگی هوا، گرمایش جهانی و کاهش فضای سبز روبه‌رو هستند. یکی از راه‌حل‌های مورد توجه برای مواجهه با این گونه چالش‌ها، استفاده از بام‌ها و نماهای سبز است. با توجه به موقعیت جغرافیایی و مشکلات زیست‌محیطی شهری، استفاده از بام‌ها و نماهای سبز به‌عنوان یک نوآوری مهم محسوب می‌شود. این پژوهش به بررسی نقش بام‌ها و نماهای سبز، مزایا و موانع استفاده از آن­ها در توسعه پایدار شهری با تمرکز بر مجتمع‌های مسکونی می‌پردازد. همچنین، راهکارهایی به منظور ارتقای استفاده از این نوآوری در تهران ارائه می‌گردد. این پژوهش با روشی توصیفی-تحلیلی و بهره‌گیری از مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی مرتبط با بام‌ها و نماهای سبز  وکاربرد آن‌ها در سطوح مختلف انجام شده است. علاوه بر این، از مطالعات میدانی و پرسشنامه‌های توزیع شده برای جمع‌آوری داده‌های تجربی از مجتمع‌های مسکونی، استفاده شده است. استفاده از بام‌ها و نماهای سبز در مجتمع‌های مسکونی دارای مزایای زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی است. از نظر زیست‌محیطی، این فناوری‌ها به بهبود کیفیت هوا، تنظیم دما و افزایش تنوع زیستی کمک می‌کنند. از لحاظ اقتصادی، می‌توانند منجر به صرفه‌جویی در انرژی و افزایش ارزش املاک شوند. از نظر اجتماعی، فضای سبز می‌تواند کیفیت زندگی را با فراهم آوردن مناظر زیبا و فضای تفریحی بهبود بخشد. استفاده از بام‌ها و نماهای سبز می‌تواند به طور چشمگیری به توسعه پایدار شهری کمک نماید. این فناوری‌ها باعث بهبود کیفیت هوا، کاهش گرمایش جهانی، صرفه‌جویی در انرژی و افزایش ارزش املاک می‌شوند و کیفیت زندگی شهروندان را ارتقا می‌دهند. هزینه‌های اولیه نصب و نگهداری، از موانع اصلی گسترش این سیستم‌ها می­باشند. برای رفع این موانع، نیاز به برنامه­ریزی­های بلند مدت است. با اجرای این اقدامات، می‌توان با استفاده از بام‌ها و نماهای سبز به پایداری و بهبود کیفیت زندگی شهری دست یافت.

 

C:\Users\Nima.Ba\AppData\Local\Microsoft\Windows\INetCache\Content.Word\6. بهنام (2186).png 

استناد: زارع، لیلا؛ بهنام، مهسا؛ و ایزدی، محمد حسین. (1403). تحلیل راهبردهای پایداری مجتمع‌های مسکونی براساس فناوری سبز (مورد مطالعه: تهران). فصلنامه آینده پژوهی شهری، 4(4)، 113-145.

1691989224302©  نویسندگان                                                          ناشر: دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان.

DOI: https://doi.org/10.82545/uf.2025.1122186

 

 

[1]  نویسنده مسئول: لیلا زارع، پست الکترونیکی: zare@wtiau.ac.ir ، تلفن: 09124401183

 

 

 

مقدمه

در دهه­های اخیر، با گسترش شهرنشینی و افزایش جمعیت شهری، شهرها به مراکز حیاتی فعالیت‌های انسانی تبدیل شده‌اند. رشد و پیشرفت شهر­های بزرگ چالش‌هایی نظیر آلودگی هوا، کاهش فضای سبز و افزایش دما را به همراه داشته است، که همواره تاثیرات زیان باری بر زندگی شهروندان داشته­اند. تحقیقات گسترده ای که در این رابطه انجام شده است، بیانگر نقش بام‌ها و نماهای سبز در کاهش آلودگی هوا، بهبود کیفیت هوای داخل ساختمان، کاهش اثر جزیره گرمایی شهری، افزایش تنوع زیستی و بهبود عایق بندی ساختمان‌ها می­باشد. همچنین، صرفه‌جویی در مصرف انرژی، افزایش ارزش ملک و کاهش هزینه‌های نگهداری از دیگر مزایای اقتصادی این فناوری به شمار می‌روند. از منظر اجتماعی نیز، بام‌ها و نماهای سبز می‌توانند موجب ارتقای کیفیت زندگی، بهبود سلامت روان، ایجاد فضاهای سبز و افزایش امنیت روانی شوند.

سیستم‌های کنونی صرفا شامل نماها و پوشش­های سبز ساختمانی نمی شوند. بلکه امروزه سیستم­های سبز مانند بام های سبز و نما‌های سبز دارای فناوری­های در حال توسعه به­منظور افزایش دوام و بهره وری می باشند این گونه سیستم­ها، اغلب به عنوان یک ویژگی زیبایی شناختی در سطح شهر استفاده می‌شوند. با این حال، این فناوری می‌تواند مزایای عملکردی گیاهان را برای عملکرد ساختمان‌ها به حداکثر برساند. همچنین، سیستم‌های سبز می‌توانند بخشی از یک استراتژی پایدار برای بازسازی شهری و بازسازی ساختمانی باشند.. بام‌ها و نماهای سبز، یکی از راهکارهای نوین و پایدار برای توسعه فضای سبز در شهرها و مقابله با چالش‌های زیست محیطی ناشی از شهرنشینی هستند. این فناوری با استفاده از گیاهان برای پوشاندن سطوح افقی (بام‌ها) و عمودی (نماها) ساختمان‌ها، می‌تواند منافع متعددی را به همراه داشته باشد.

طراحی و استفاده از عناصر سبز مانند بام‌ها و نماها در مناظرشهری می‌توانند ارزش زیست­محیطی شهر را افزایش دهند. سبزینگی در محیط ، از عوامل تاثیر­گذار در ایجاد توسعه پایدار و شکل­گیری شهری پایدار است (Hussein et al,2023: 190 ).پایداری شهری به یکی از بزرگترین چالش‌ها در چند دهه اخیر تبدیل شده است، زیرا تغییرات اقلیمی، فعالیت‌های انسانی، و افزایش شهرنشینی منجر به تعدادی از پیامدهای منفی زیست‌محیطی مانند گرم شدن جهانی، آلودگی هوا، کاهش لایه ازون در استراتوسفر، اثر جزیره حرارتی شهری (UHI)1، آلودگی صوتی و کاهش تنوع زیستی شده‌اند (Cook et al,2021:188). افزایش تراکم جمعیت و گسترش شهرنشینی منجر به کاهش فضاهای سبز شهری و افزایش آلودگی هوا شده است. این شرایط نیاز به یافتن راه‌حل‌های نوآورانه برای بهبود کیفیت محیط زیست شهری و افزایش پایداری مجتمع‌های مسکونی را بیشتر از پیش نمایان می‌کند. بام‌ها و نماهای سبز به عنوان یک رویکرد کارآمد برای مواجهه با این مشکلات، می‌توانند علاوه بر کاهش آلودگی هوا و اثرات جزیره حرارتی شهری، در افزایش بازده انرژی ساختمان‌ها و ایجاد فضاهای زیبا و دلپذیر برای ساکنان نقش داشته باشند. (اکبرزاده،فیض­منش،1397، 77)، از این منظر، بام‌ها و نماهای سبز با توجه به پتانسیل بالای خود در ترویج توسعه پایدار، نقشی محوری ایفا می‌نمایند.امروزه شهر تهران با جمعیت بیش از 12 2میلیون نفر و با گسترش سریع پدیده شهرنشینی، یکی از شهرهای پر جمعیت جهان محسوب می شود. با این حال،این شهر همچنان با مشکلاتی همچون آلودگی هوا، کاهش فضای سبز، و کاهش کیفیت زندگی شهروندان روبرو است. در این موقعیت، استفاده از بام‌ها و نماهای سبز به منظور بهبود کیفیت زندگی ساکنان تهران، اهمیت بسیاری دارد، لذا در این راستا اهداف پژوهش به شرح زیر تدقیق گردید.

1.تدقیق تاثیر بام­ها و نماهای سبز در ایجاد پایداری در مجتمع های مسکونی، با تاکید بر ابعاد زیست محیطی،اجتماعی و اقتصادی

2.تعیین مولفه­های اثرگذار بر ایجاد پایداری در مجتمع های مسکونی

3. ارزیابی و تحلیل دلایل رضایت ساکنین مجتمع‌های مسکونی دارای بام و نمای سبز و بررسی امکان بهبود مستمر کیفیت زندگی بر اساس ایجاد پایداری و توسعه فضای سبز.

از این رو، در این پژوهش به بررسی نقش بام‌ها و نماهای سبز در پایداری مجتمع های مسکونی پرداخته شده است.

 

 

پیشینه و مبانی نظری پژوهش

مطالعات اخیر در زمینه شهرسازی و معماری نشان می‌دهند که استفاده از سیستم­های سبز در ساختمان‌ها، به عنوان یک رویکرد پایدار و محیط‌زیستی، می‌تواند تأثیر مثبتی بر کیفیت زندگی ساکنان و پایداری محیط زیست داشته باشد. بام ها و نماهای سبز به‌عنوان فضاهایی برای جذب دی‌اکسید کربن، تولید اکسیژن، ایجاد کنترل حرارتی و عایق حرارتی برای ساختمان‌ها و همچنین ارتقاء کیفیت هوای داخلی محیط‌های مسکونی شناخته شده‌اند.

 

جدول1- نتایج پژوهش های اخیر

عنوان پژوهش

نویسنده/نویسندگان

محل انتشار

نتایج پژوهش

سال انتشار

پژوهشگران خارجی

ارزیابی تأثیر نماهای سبز بر کاهش انعکاس نور در شهرها

Garcia & Kim

Journal of Environmental Management

نماهای سبز می‌توانند به طور معناداری انعکاس نور را در شهرها کاهش داده و از افزایش آلودگی نوری جلوگیری کنند. این پژوهش بیان می کند، استفاده از نماهای سبز می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی در شهرها کمک کند و محیط زیست را حفظ کند.

2023

ارزیابی مقایسه‌ای تأثیر بام‌های سبز و پوشش‌های سنتی بر کیفیت هوا در مناطق شهری

Johnson & Lee

Atmospheric Environment

استفاده از بام‌های سبز باعث بهبود کیفیت هوای شهری و کاهش آلودگی هوا می‌شود. این پژوهش بیان می کند، بام‌های سبز می‌توانند به عنوان یک راهکار موثر در مقابله با آلودگی هوا در شهرها مورد استفاده قرار گیرند.

2022

تأثیر بام‌های سبز بر کاهش گرمایش جهانی و افزایش پایداری زیست‌محیطی

Smith et al

Environmental Science & Technology

بام‌­های سبز می‌توانند به طور قابل توجهی در کاهش گرمایش جهانی و افزایش پایداری زیست‌محیطی کمک کنند. این امر به عنوان یک راه‌حل موثر برای مقابله با تغییرات اقلیمی در نظر گرفته می‌شود.

2021

پژوهشگران داخلی

نوآوری ها و فناوری های بام سبز با تاکید بر منطقه یک تهران

خالدی و همکاران

نشریه آمایش محیط

برنامه­ریزی برای شبکه­های طبیعی و نیمه طبیعی شهری که شامل سیستم بام سبز که دارای نوآوری لازم به منظور اتصال به محیط­های طبیعی شهری می باشد، باعث کارآمدی بام سبز در تبدیل شهر به اکوسیستم­های قابل سکونت و توانمندی آن در سازگاری با تغییرات اقلیمی و کاهش انتشار گازهای گلخانه ای می شود.

1401

 


بررسی تاثیر بام­های سبز بر بهبود کیفیت محیط­زیست شهری، نمونه موردی: کلانشهر مشهد

حاتمی نژاد وهمکاران

نشریه جغرافیدانان

احداث بام­ها و نما­های سبز موجب بهبود کیفیت محیط زندگی شهروندان است و تاثیر آن­ها بر بهبود شاخص­های زیبایی شناختی ، کالبدی، اقتصادی در کنار شاخص­های زیست محیطی از اهمیت بسیاری برخوردار است.

1400

نقش بام و نماهاي سبز از منظر پدافند غيرعامل

نمونه موردي: نقش بدنه­هاي سبز در شهر تهران

صفوی

نشریه معماری و شهرسازی پایدار

بام­ها و نماهای سبز با داشتن CCD کنترل و کاهش مصرف انرژی، بهبود کیفیت هوا( تا حدود 85%ذرات گرد و غبار می تواند تصفیه شود)، ایجاد هوای معتدل و رطوبت بیشتر از طریق تبخیر در سطح شهر ،جمع آوری 30 تا 100 درصد بارش سالانه از طریق زهکشی، ایجاد مناظر زیبای شهری، کاهش نیاز به شیوه­های مدیریتی فاضلاب و... می تواند به پایداری معماری و شهرسازی بیانجامند.

1392

(منبع: نگارندگان، 1403)

 

با توجه به پژوهش های صورت گرفته(جدول1)، بام‌ها و نماهای سبز به عنوان راه‌حلی پایدار می‌توانند تأثیرات مثبتی بر کیفیت زندگی ساکنان و محیط زیست داشته باشند. این سیستم‌ها باعث کاهش انعکاس نور، بهبود کیفیت هوای شهری،کاهش آلودگی هوا،کاهش گرمایش جهانی و افزایش پایداری زیست‌محیطی می‌شوند. همچنین، نوآوری و فناوری‌های بام سبز می‌توانند شهرها را به اکوسیستم‌های قابل سکونت تبدیل کرده و کیفیت محیط زندگی شهروندان را از جنبه‌های زیبایی‌شناختی، کالبدی، اقتصادی و زیست‌محیطی بهبود بخشند. این پژوهش به‌طور جامع و با تأکید بر نوآوری‌های جدید، تأثیرات محیطی، اقتصادی، اجتماعی و روانشناختی بام‌ها و نماهای سبز را بررسی می‌کند، و به طور ویژه­ای به بررسی این تاثیرات در مجتمع­های مسکونی می­پردازد و راهکارهای عملی برای اجرای مؤثر آن‌ها ارائه می‌دهد.

بام سبز

بام سبز(GR)3 که باغ بام،بام­گیاهی و بام زیستی نامیده می­شود. سیستمی مهندسی­ساز می­باشد که، رشد گیاهان را در بام میسر ساخته و از بام محافظت می نماید (صفوی،1392،­30). این بام­ها اکوسیستم‌های مصنوعی هستند که یک راه‌حل مبتنی بر طبیعت برای چالش‌های محیطی نظیر: تغییرات اقلیمی و جزایر حرارتی شهری فراهم می‌کنند. بام‌های سبز به حفظ انرژی سرمایش و گرمایش کمک می‌کنند؛ ذرات معلق را رسوب داده و آلودگی هوا را کاهش می‌دهند؛ کنترل رواناب و آلودگی آب را ممکن می‌سازند؛ تنوع زیستی را ترویج می‌کنند؛ و فواید زیبایی‌شناختی و سلامتی فراهم می‌کنند ( Mihalakakou,2023:1). بام­های سبز یک سطح زنده از گیاهان رویشی در لایه خاک بر بام هستند به گونه ای که لایه­ای خاک کم عمق یا ضخیم همراه با پوشش لایه زیرین خاک ، که در برخی موارد این پوشش همراه با حفاظ ریشه ای و اغلب با یک لایه زهکش در زیر آن همراه است، عموما گونه­های گیاهان مقاوم در برابر خشکی نیز در آن­ها رشد می­کنند (صفوی،1392،­30).

img0      img0

شکل 1- جزئیات بام سبز

(منبع: نگارندگان، 1403)

 

باغ­های معلق بابل از 600 سال پیش از میلاد در منطقه بین النهرین نمونه­ای از نخستین بام­ها و نماهای سبز بوده اند. این باغ­ها اثر خنک کنندگی را در اقلیم گرم و خشک غرب آسیا فراهم می­کردند. در اروپا نیز در دوره وایکینگ­ها (800-1000میلادی)، از سقف های خاکی، چمن و دیواره های پوشیده از جلبک به منظور عایق کاری در برابر سرما و گرما استفاده شده است. .(Hopkins & Goodwin,2011:3) رومی­ها نیز، در قسمت­های فوقانی بناهای ملی و آرامگاه های آگستوس و و هادریان ازدرختان استفاده می­کرده­اند (صفوی،1392،­31). در دوره رنسانس­، باغ­های تراس مانند شیب دار و بام­های سبز در شهر جنوا رایج بودند ( Gorse,1983).در روسیه نیز در قرن 17 میلادی باغ­های وارونه در کرملین مورد توجه بوده اند، همچنین در قرن بیستم ، در شهر­هایی چون تفلیس، تاشکند، دوشنبه و حتی­در فرودگاه سنت­پترزبورگ بام­های سبز و باغ­های عمودی مورد استفاده قرار گرفته اند (Titova,1990).در دوران معاصر لوکربوزیه،نخستین فرد در قرن بیستم بوده است، که بام­های سبز را مجددا به کار گرفته است.)طوفان،1388) امروزه در آمریکای شمالی، بام­ها و نماهای سبز در بسیاری از شهر­ها همچون: تورنتو، ونکوور، شیکاگو، بوستون و...مورد استفاده قرار می­گیرند.در شرق آسیا و در کشور­هایی نظیر سنگاپور و ژاپن نیز از فناوری بام­ها و نماهای سبز استفاده می شود. (Hopkins & Goodwin,2011:4). در ايران نيز با توجه به پيشينه تاريخي استفاده از خشت و گل در معماري ايران، پوشش خزه و گلسنگ و انواع گياهان علفي روي بام بناهاي مناطق مختلف كشور چون آذربايجان، گيلان و مازندران، بام­هاي خانه­هاي كوهستاني و روستاها استفاده مي شده است كـه نمونه بارز آن خانه­هاي روستاي ماسوله است كه در آن بام خانه­هاي پايين تر به عنوان حياط خانه­هاي بالايي عمل مي­كنند (عبداللهی و همکاران،1390،­91).

جدول2- بام سبز از دیدگاه نظریه پردازان

ردیف

نظریه پرداز

نظریه

سال

1

Friedrich Bettermann Bochert

استفاده از گیاهان روی بام­ها را برای جلوگیری از نفوذ رطوبت و عایق حرارتی مطرح کرد.

1942

2

Heinz Lehnhardt

بام­های سبز می توانند به عنوان فضای سبز اضافی برای ساکنان شهرها در نظر گرفته شوند.

1960

3

Robert Sommerfeldt

بام­های سبز می توانند با جذب گازهای گلخانه ای و تولید اکسیژن، هوای پاک تری را در شهرها فراهم کنند.

1975

4

William McDonough

بر نظریه طراحی زیستگاه­های مصنوعی برای جانوران و گیاهان از طریق بام­های سبز تأکید کرد و آن را گامی در جهت معماری سازگار با طبیعت دانست.

1992

5

Charlene LeFevre

نظریه کاربرد بام­های سبز به عنوان بخشی از تلاش برای ایجاد "شهرهای زیستی" با فضای سبز گسترده را مطرح کرد.

1995

6

Norbert Kutz

نظریه تلفیق بام­های سبز با معماری مدرن برای افزایش پایداری شهری را مطرح نمود.

2001

7

Norman Foster

بام­های سبز نقش مهمی در کاهش ردپای کربن ساختمان­ها و افزایش پایداری شهری دارند

2004

8

Ar'ene Ashar

بر ادغام هوش مصنوعی و فناوری­های پیشرفته با بام­های سبز برای افزایش کارایی آن‌ها تاکید کرده است.

2020

9

Veronica Raby

بام­های سبز باید به گونه ای طراحی شوند که فضای کافی برای فعالیت­های اجتماعی و تعامل انسانی داشته باشند

2021

10

Dennis Wong

نظریه "برنامه ریزی فراگیر بام­های سبز" را مطرح کرد ، براساس آن بام­های سبز به صورت یکپارچه و در سطح شهری و کلان برای دستیابی به تاثیرات مثبت مورد استفاده قرارگیرند.

2022

(منبع: نگارندگان، 1403)

 

بام­های سبز در انواع ساختمان­های صنعتی و مسکونی مورد استفاده قرار می­گیرند. و با توجه به نوع کاربرد،می­توانند از نوع ساده که شامل لایه­ای از گیاهان پوششی و یا باغ­هایی متشکل از درخت و درختچه باشند.بام­های گسترده که از لایه ی نازکی از گیاهان تشکیل شده است، و بام­های متمرکز یا فشرده،که شامل درختان و درختچه­های کوچک اند ، نیز انواع دیگر بام­های سبز به شمار می­روند (خالدی و همکاران،1401،­176).

 

جدول 3- انواع بام­های سبز

بام­های سبز فشرده

بام­های سبز گسترده

بام­های ساده با تنوع زیستی

img0 

img0 

img0 

 (Manzer, 2017: 65 )

 

در بام‌های سبز فشرده (جدول3) گونه‌های گیاهی عموماً به دلایل زیبایی‌شناختی انتخاب می‌شوند.آن ها در بسترهای مهندسی شده با مواد آلی کاشته می­شوند .عمق آن­ها 150 میلی متر یا کمتر می باشد . بام­های سبز گسترده کاشته شده­اند و نیازی به نگهداری بیشتری ندارند . انتخاب گیاه برای بام‌های سبز گسترده باید بر اساس گیاهان بومی آن منطقه باشد تا در اقلیم‌های خاص بدون نگهداری بقای خود را حفظ کند. آن­ها در بسترهای مهندسی شده با مواد آلی کاشته می شوند و عمق آن­ها 150 میلی­متر یا بیشتر است . بام‌های سبز ساده نیز، به کمترین میزان نگهداری نیاز دارند و از تنوع زیستی بالایی برخوردارند .گیاهان آن­ها بومی منطقه هستند و قادرند، بدون تعامل انسانی جوانه بزنند و رشد نمایند. عمق این بام­ها 600 میلی متر یا بیشتر است. نگهداری از بام­های سبز باید در طراحی سیستم­های قبل از اجرا در نظر گرفته شود، سیستم­های آب و کود مختص بام­ها نیاز به نظارت ویژه­ای دارند و می­توان با نصب دستگاه­های کنترل کننده، در صورت بروز مشکل به منظور تعمیر و نگهداری به پیمانکاران هشدار دهند .آبیاری، جوانه زنی بذر در هوا و دسترسی به بام­های سبز برای نگهداری امری ضروری است (Hopkins & Goodwin, 2011:5). بام­های سبز به عنوان بخشی از زیر ساخت­های شهری، به جهت برخوردار بودن از مزایای محیط­زیستی ، اجتماعی و اقتصادی در برنامه­های شهری بر پایه اکوسیستم4 ، مورد استفاده قرار می­گیرند ( Geneletti & Zardo,2016:5 ). 

 

img0 

نمودار1-مزیت های استفاده از بام های سبز

(منبع: نگارندگان، 1403)

نما سبز

نما سبز (GF5) به نوعی از سیستم‌های ساختمانی گفته می‌شود که از پوشش‌های گیاهی برای پوشاندن دیوارها استفاده می‌کند. این سیستم‌ها علاوه بر زیباتر کردن ساختمان، مزایای زیادی از نظر محیط‌زیستی و انرژی دارند. نماهای سبز به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: سیستم‌های طبیعی و سیستم‌های مصنوعی.سیستم‌های طبیعی، شامل گیاهانی است که به صورت طبیعی روی سطح دیوار یا بام رشد می‌کنند. گیاهانی مانند پیچک، انگور و سایر گیاهان بالارونده که با کمک سازه‌های پشتیبانی یا بدون آن به سمت بالا رشد می‌کنند. سیستم‌های مصنوعی، از تکنولوژی‌های خاص و سازه‌های مصنوعی برای رشد و نگهداری گیاهان استفاده می‌کنند. مانند دیوارهای زنده 6که شامل جعبه‌ها یا کیسه‌های مخصوص حاوی خاک و گیاهان هستند که به دیوار نصب می‌شوند. (Wong et al., 2010:20)

 

جدول 4- انواع نمای سبز

نمای سبز مصنوعی

نمای سبز طبیعی و زنده خود رو

img0 

img0 

 (Manso & Gomez, 2014: 865)

 

نمای سبز، به عنوان یک فناوری نوین در معماری پایدار، دارای تاریخچه‌ای غنی و سیر تحولی گسترده است که از دوران باستان تا به امروز مورد استفاده قرار گرفته است. این تکنولوژی در طول زمان به منظور بهبود کیفیت محیط­زیست شهری و افزایش پایداری ساختمان‌ها تکامل یافته است. در قرون وسطی، استفاده از دیوارهای سبز در باغ‌های محصور و قلعه‌ها رایج بود.در دوره رنسانس، ایده باغ‌های عمودی و دیوارهای سبز در طراحی باغ‌های بزرگ و منازل­اشرافی اروپا محبوب شد .(Dunnett et al,2008) ­ تحول در نحوه استفاده از گیاهان برای پوشاندن نمای ساختمان‌ها به قرن ۱۹میلادی در اروپا بازمی‌گردد. با این حال، استفاده از این فناوری به طور گسترده و حرفه‌ای در معماری مدرن، از اواخر قرن ۲۰ آغاز شد.در اوایل قرن نوزدهم، برخی از ساختمان‌های قدیمی اروپایی با استفاده از گیاهان چادرنشین (vines) پوشانده می‌شدند که بیشتر جنبه زیبایی و تزئینی داشت، و در اواخر قرن نوزدهم تا اوایل قرن بیستم­ ، پیشگامانی مانند پاتریک گدس7 در بریتانیا، ایده استفاده از گیاهان برای پوشاندن نمای ساختمان‌ها را به دلایل زیست محیطی مطرح کردند (Geddes, 1915). در اوایل قرن بیستم، با رشد سریع شهرها و افزایش آلودگی هوا، نیاز به فضای سبز در محیط‌های شهری بیشتر احساس شد. در دهه 1960، معمارانی چون لوکوربوزیه به اهمیت نمای سبز در کاهش اثرات جزایر حرارتی شهری و بهبود کیفیت هوای شهری پی بردند. (Francis & Lorimer, 2011:37) امروزه نیز نماهای سبز یکی از رویکردهای مهم در معماری پایدار می باشند، که در پروژه‌های مختلف مانند مجتمع­های مسکونی، هتل‌ها و ساختمان‌های اداری و تجاری در سراسر جهان به کار می‌روند (Manso et al., 2021:865).

 

جدول5- نما سبز از دیدگاه نظریه پردازان

ردیف

نظریه پرداز

نظریه

سال

1

Patrick Geddes

ایده استفاده از گیاهان برای پوشاندن نمای ساختمان ها "Cities in Evolution"را به منظور ایجاد شهرهای سالم تر و پایدارتر مطرح کرد. او معتقد بود این رویکرد می تواند به کاهش آلودگی، بهبود کیفیت هوا و افزایش سلامت شهروندان کمک کند.

1915

2

Walter Benz

نظریه"گیاهان ­دیواری" را ارائه داد. او پیشنهاد کرد از گیاهان برای پوشاندن دیوارهای ساختمان استفاده شود تا علاوه بر زیبایی، مزایای زیست محیطی مانند عایق بندی حرارتی و جذب آلاینده­ها را نیز داشته باشد.

1937

3

Le Corbusier

بر اهمیت استفاده از فضای سبز در محیط‌های شهری را برای بهبود کیفیت زندگی و کاهش اثرات جزایر حرارتی شهری تاکید داشت.

1964

3

Ralf Hanker

بر توسعه سیستم­های پیش ساخته برای نصب گیاهان بر روی نمای ساختمان­ها ، به منظور تسهیل و گسترش در معماری تاکید داشت.

1986

4

Petter Nixon

بر اهمیت نمای سبز در ایجاد تعادل حرارتی و بهبود کارایی انرژی ساختمان‌ها تأکید دارد. او بر این باور است که نمای سبز می‌تواند به عنوان یک سیستم طبیعی برای کنترل دما و کاهش مصرف انرژی در ساختمان‌ها عمل کند.

2010

5

Angela Perini

بر نقش نمای سبز در افزایش رفاه روانی و زیبایی‌شناسی شهری تأکید دارد. او معتقد است که حضور گیاهان در محیط‌های شهری می‌تواند به کاهش استرس و افزایش حس رفاه و خوشبختی ساکنان کمک کند.

2013

6

John Smith et al 

به بررسی بهینه‌سازی انتخاب گیاهان برای نماهای سبز در شرایط آب و هوایی مختلف پرداخته‌اند. آن‌ها تأکید دارند که استفاده از گونه‌های گیاهی بومی و مقاوم می‌تواند به کاهش مصرف آب و افزایش کارایی نمای سبز در مناطق خشک کمک کند.

2022

7

Mark Jones et al

به تأثیرات مثبت نمای سبز بر سلامت روانی ساکنان شهر پرداخته‌اند. آن‌ها نشان دادند که حضور گیاهان در محیط‌های شهری می‌تواند به کاهش استرس و اضطراب و افزایش رضایت کلی از زندگی کمک کند.

2023

(منبع: نگارندگان، 1403)

 

استفاده از نمای سبز در ساختمان‌های مسکونی می‌تواند تا 30 درصد از هزینه‌های انرژی برای سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی را کاهش دهد. این کاهش به دلیل عملکرد عایقی گیاهان و تبخیر تعریق است که به خنک‌سازی طبیعی محیط کمک می‌کند (Zhang et al., 2021:9). گیاهان قادر به جذب دی‌اکسید کربن و تولید اکسیژن هستند، همچنین می‌توانند ذرات معلق و آلاینده‌های هوا را جذب کنند، این نماها می‌توانند تا 40 درصد از ذرات معلق موجود در هوا را کاهش دهند .(Chen et al., 2022:42) همچنین می­توانند تأثیرات مثبتی بر سلامت روانی ساکنان شهرها داشته باشند. حضور گیاهان در محیط‌های شهری می‌تواند استرس و اضطراب را کاهش دهد و احساس رفاه و خوشبختی را افزایش دهد .(Jones et al., 2023:75) این سیستم‌ها به عنوان زیستگاه‌های جدید برای گونه‌های گیاهی و جانوری عمل می‌کنند، و می‌توانند به حفاظت از گونه‌های در حال انقراض کمک نمایند، و موجب ایجاد یک اکوسیستم پایدارتر شوند .(Smith et al., 2022:301) از جمله چالش‌های استفاده از این نماها، می‌توان به نیاز به نگهداری مداوم، هزینه‌های اولیه بالا و محدودیت‌های اقلیمی اشاره کرد. استفاده از سیستم‌های آبیاری خودکار و گیاهان مقاوم به شرایط محیطی می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و افزایش کارایی نمای سبز کمک نماید .(Johnson et al., 2022)

انتخاب گیاهان برای نمای سبز باید با توجه به شرایط اقلیمی، نیازهای آبیاری، و میزان نور موجود انجام شود. گیاهان مورد استفاده در نماهای سبز به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

گیاهان خزنده8: این گیاهان به طور طبیعی به بالا می‌خزند و می‌توانند به سرعت دیوارها را پوشش دهند. از جمله این گیاهان می‌توان به پیچک و گل ساعتی اشاره کرد .(Smith et al., 2022)

گیاهان بالا­رونده9: این گیاهان نیاز به تکیه‌گاه دارند و می‌توانند به کمک شبکه‌ها و سیم‌ها به دیوار متصل شوند. نمونه‌هایی از این گیاهان شامل وینکا و گل یاس هستند .(Johnson et al., 2022:207)

 

                          img0

شکل2- انواع گیاهان در نماهای سبز

(منبع: نگارندگان، 1403)

 

نماهای سبز به دلیل نقش موثر در رسیدن به پایداری شهری از شهرت ویژه ای برخوردارند. از جمله مزایای این نماها می­توان به ابعاد اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی اشاره نمود ، که برخی از فواید برای طیف وسیعی از عموم مردم و در سطح شهر تدارک دیده شده و برخی از فواید تنها برای ساکنین و مالکین ساختمان­ها تدارک دیده شده است. نماهای سبز عمودی اجازه کسب فواید اکولوژیکی و محیطی و افزایش تنوع زیستی را در کنار فواید اجتماعی و زیبایی­شناسی را می­دهند.

 

img0 

نمودار2- فواید استفاده از انواع نماهای سبز

(منبع: نگارندگان، 1403)

پایداری

فعل Sustain از ريشه لاتين Sustinere و از دو جزء  sub (به معناي از پايين به بالا) و Tenere( به معناي نگه داشتن، حفظ كردن) تشكيل شده است و از سال 1920 ميلادي در زبان انگليسي به كار گرفته شده است. اين فعل با مفاهيمي مانند: حمايت، پشتيباني و تداوم، آمیخته شده است و لغت sustainable نیز به معنای شرایط و حالت به کار می رود (oxford,1996). در لغت نامه دهخدا نیز، پايداري به معناي با دوام و ماندني آورده شده است (دهخدا،1387،­47). پایداری10 به معنای توانایی حفظ و نگهداری منابع و سیستم‌های طبیعی و انسانی به گونه‌ای است که نیازهای فعلی را برآورده کند، بدون اینکه توانایی نسل‌های آینده در تأمین نیازهای خود را به خطر بیندازد. نخستین ایده‌ها و مفاهیم مرتبط با پایداری و توسعه پایدار در دهه‌های 1960 و 1970 توسط محیط‌زیست‌گرایان و فعالان اجتماعی ارائه شد. این افراد به مسائلی مانند آلودگی هوا و آب، انتشار گازهای گلخانه‌ای، و خرابکاری محیط­زیست توجه ویژه‌ای داشتند.این مفهوم برای نخستین بار در گزارش برانتلند کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه سازمان ملل در سال 1987 مطرح شد، و پس از آن، در زمینه­های مختلف از جمله معماری، شهرسازی، کشاورزی و سیاست­گذاری مورد توجه قرار گرفته است .(WCED, 1987) در دهه 1990، مصوبات بین‌المللی مانند اجلاس جهانی زیست‌محیطی در ریو و برنامه عمل 21 بر توسعه پایدار تاکید کردند. از سال 2000 به بعد، با پیشرفت فناوری‌های پایدار مانند انرژی تجدیدپذیر، توسعه پایدار به عنوان یک هدف کلان جهانی مطرح شد و اهداف توسعه پایدار ملی در سال 2015 توسط سازمان ملل متحد مطرح و تأیید شدند، تا در دهه‌های آینده به تلاش‌های بیشتر و کارآمدتر برای حفظ منابع و محیط‌زیست جهانی منجر شود ( Grober,2018).

 

جدول6- پایداری از دیدگاه نظریه پردازان

ردیف

نظریه پرداز

نظریه

سال

1

Brundtland Report

نظریه«توسعه پایدار11» را به عنوان توسعه‌ای که نیازهای نسل حاضر را برآورده کند بدون اینکه توانایی نسل‌های آینده در تأمین نیازهایشان به خطر بیفتد، تعریف کرد.

1987

2

Robert Bullard

در نظریه« عدالت زیست‌محیطی12»بر اهمیت عدالت زیست‌محیطی تأکید دارد و اظهار داشت، اثرات منفی زیست‌محیطی نباید به صورت نامتناسب بر گروه‌های محروم و جوامع اقلیت تحمیل شود.

1990

3

Herman Daly

در نظریه«سرمایه طبیعی13»که منابع طبیعی و خدمات اکوسیستمی باید به عنوان سرمایه طبیعی در نظر گرفته شوند و بهره‌برداری از آن­ها باید به گونه‌ای باشد که پایداری آن­ها حفظ شود.

1996

4

John Elkington

در نظریه«سه گانه پایداری14» مفهوم پایداری را به سه بعد اصلی اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی تقسیم کرد و تأکید کرد که کسب‌ وکارها باید این سه بعد را به طور همزمان مد­نظر قرار دهند.

1997

5

Brian Walker

نظریه«پایداری سیستم‌های پیچیده15»بر تعاملات پیچیده بین اجزای مختلف سیستم‌های زیستی و انسانی تأکید دارد و به دنبال درک بهتر مقاومت و تاب‌آوری سیستم‌ها در مواجهه با تغییرات است.

2004

6

Michael Batty

نظریه«مقاومت شهری16» بر اهمیت افزایش مقاومت شهری در برابر تغییرات اقلیمی و سایر بحران‌ها تأکید دارد. این نظریه به دنبال ایجاد شهرهایی است که بتوانند در برابر شوک‌های محیطی، اقتصادی و اجتماعی مقاومت کنند و به سرعت به حالت عادی بازگردند.

2013

7

John Raven

نظریه« اکوسیستم‌های نوآوری پایدار17» بر اهمیت ایجاد اکوسیستم‌های نوآوری که به پایداری کمک می‌کنند تأکید دارد. آن­ها بیان می‌کنند که همکاری بین دولت، صنعت، و دانشگاه‌ها می‌تواند منجر به نوآوری‌های پایدار و ایجاد ارزش بلندمدت شود.

2020

8

Elena Corrado

نظریه «پایداری شهری هوشمند18»به بررسی نقش فناوری‌های هوشمند در ارتقای پایداری شهری می‌پردازد. این نظریه به کارگیری اینترنت اشیا، داده‌های بزرگ و سیستم‌های هوشمند برای مدیریت کارآمد منابع شهری و کاهش آلودگی را مورد توجه قرار می‌دهد.

2023

9

Annalisa Marzocchi

نظریه «تاب‌آوری زیست‌محیطی19»بر افزایش تاب‌آوری زیست‌محیطی جوامع در مواجهه با تغییرات اقلیمی و بلایای طبیعی تأکید دارند. این نظریه به استراتژی‌های مختلفی مانند مدیریت پایدار منابع و استفاده از فناوری‌های نوین برای افزایش تاب‌آوری می‌پردازد.

2023

(منبع: نگارندگان، 1403)

 

پایداری در سه بعد اصلی اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی تعریف می‌شود و تلاش دارد تا تعادلی میان این ابعاد ایجاد کند:

بعد زیست­محیطی: بر حفظ سیستم­های زیستی، مدیریت منابع طبیعی و کاهش آلودگی و اثرات مخرب زیست­محیطی تمرکز دارد. اقداماتی نظیر کاهش انتشار گازهای گلخانه ای، استفاده از انرژی­های تجدیدپذیر، حفاظت از تنوع زیستی و جلوگیری از تخریب زیستگاه­ها در این زمینه قرار می گیرند .(Huang et al., 2022:1175)

بعد اقتصادی: در این بعد، رشد اقتصادی باید به گونه­ای باشد که منابع را به صورت کارآمد و عادلانه توزیع کند و خسارات زیست محیطی را به حداقل برساند، که شامل سرمایه­گذاری در فناوری­های پاک، اقتصاد چرخشی، تجارت عادلانه و اشتغال زایی پایدار است.(Schmalz, 2022:20)

بعد اجتماعی: در این بعد، دسترسی عادلانه به امکانات و خدمات اساسی مانند آموزش، بهداشت، مسکن و امنیت غذایی برای همه افراد جامعه مدنظر است. همچنین به مواردی مانند عدالت، برابری، مشارکت مردم در تصمیم گیری­ها و حفظ تنوع فرهنگی توجه می­شود .(Littig & Griessler, 2022:373) در نهایت این سه بعد باید به صورت یکپارچه و هماهنگ مورد توجه قرار گیرند تا بتوان به مفهوم پایداری دست یافت .(Spies et al., 2023:146)

توسعه پایدار

توسعه پایدار20 به معنای توسعه و پیشرفتی است که نیازهای نسل حاضر را بدون به خطر انداختن توانایی نسل‌های آینده در برآوردن نیازهایشان، برآورده می‌سازد. این مفهوم سه رکن اصلی زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی را در بر می‌گیرد (Lubchenco et al., 2023). توسعه پایدار نه تنها نیازهای نسل حال را برآورده می‌کند، بلکه امکان برآورده شدن نیازهای نسل‌های آینده را نیز حفظ می‌کند. این مفهوم بر ارتباط متقابل بین اقتصاد، اجتماع، و محیط زیست استوار است، و به دنبال ایجاد روندهایی است که باعث تقویت کیفیت زندگی انسان‌ها و حفظ توازن میان نیازهای مختلف اجتماعی، اقتصادی، و زیست محیطی می‌شود.( United Nations ,2015) 

 

img0 

نمودار3-اصول سه گانه توسعه پایدار و زیر مجموعه آن ها

(منبع: نگارندگان، 1403)

پایداری و معماری

جنبش پایداری حرکتی نوین در معماری است که اخیراً توجهات زیادی را جلب نموده است و به نظر می رسد که در بینش و فلاسفه ، می تواند به طور قابل ملاحظه ای گسترش یابد. هدف اصلی و محتوای معنوی این جنبش برقراری تعاملی همه جانبه بین انسان، طبیعت و معماری است که البته در این مسیر تکنولوژی به عنوان ابزار اصلی برقرار­کننده این ارتباط معرفی به کار می­رود. این جنبش ادامه و فرم تکوین یافته سبک های تک و سپس اکوتک در سال ۱۹۷۲ میلادی است که با بینشی مثبت­گرا نسبت به تکنولوژی و به صورت نقدی کالبدی در تقابل با هر نوع اندیشه ای است که تکنولوژی را غایت معماری و ابزاری برای تخریب طبیعت به کار گیرد (احمدی،1382). معماری و پایداری به هم پیوسته‌اند و در دهه‌های اخیر با توجه به نیازهای محیطی و تغییرات اقلیمی توجه زیادی به خود جلب کرده‌اند. معماری پایدار به طراحی و ساخت بناهایی اشاره دارد که کمترین تأثیر منفی را بر محیط‌زیست دارند و منابع طبیعی را حفظ می‌کنند، در حالی که نیازهای نسل حال و آینده را برآورده می‌سازند.برخی از اصول کلیدی معماری پایدار عبارتند از:

کاهش مصرف انرژی: ساختمان‌های پایدار به گونه‌ای طراحی می‌شوند که مصرف انرژی را به حداقل برسانند. استفاده از مواد با بهره‌وری انرژی بالا، طراحی مناسب جهت بهره‌گیری از نور طبیعی و سیستم‌های تهویه و گرمایش کارآمد از جمله روش‌های کاهش مصرف انرژی هستند .(United Nations Environment Programme, 2020)

استفاده از منابع تجدیدپذیر: استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی در طراحی ساختمان‌های پایدار نقش مهمی دارد. این منابع نه تنها به کاهش مصرف انرژی کمک می‌کنند، بلکه باعث کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای نیز می‌شوند .(World Green Building Council, 2021)

مدیریت منابع آب: معماری پایدار به مدیریت کارآمد منابع آب نیز توجه دارد. استفاده از سیستم‌های بازیافت آب، جمع‌آوری آب باران، و طراحی منظره‌های کم آب‌بر از جمله روش‌های موثر در حفظ منابع آب هستند .(UNEP, 2020)

استفاده از مواد سازگار با محیط­زیست: انتخاب مواد ساختمانی با کمترین اثر زیست‌محیطی یکی دیگر از اصول معماری پایدار است. این مواد باید قابلیت بازیافت داشته باشند و در فرآیند تولید آن­ها کمترین میزان آلودگی ایجاد شود (WorldGBC, 2021).

افزایش کیفیت زندگی: طراحی‌های پایدار با ایجاد فضاهایی سالم‌تر و راحت‌تر، کیفیت زندگی ساکنان را بهبود می‌بخشند. این شامل بهبود کیفیت هوای داخل ساختمان، افزایش نور طبیعی و فراهم کردن فضاهای سبز است .(UNEP, 2020)

پایداری در مجتمع های مسکونی

اصول پایداری و توسعه پایدار در مجتمع­های مسکونی از بعد اجتماعی شامل عدالت، زیباشناسی، رفاه، آسایش، امنیت و رشد کودکان، هویت اجتماعی و سایر مسائل برای ساکنان از اهمیت ویژه ای برخوردار است(نوبرگ شولتز، 1381). خانه باید بتواند در فضای درونی و بیرونی خود نیازهای گوناگون افراد را، برآورده سازد. توسعه پایدار در مجتمع­های مسکونی، موجب رضایت ساکنان از زندگی در محیط کالبدی می­باشد. بنابراین ،شرایط موجود، موجب افزایش تعاملات اجتماعی ساکنان ،ایجاد حس تعلق و وابستگی و بهبود کیفیت زندگی ساکنان از جهات مختلف، می­شود.در این صورت عمر مفید مجتمع­های مسکونی پایدار نیز افزایش می­یابد. همچنین ارزش ریالی واحدهای مسکونی اینگونه مجتمع­ها نیز در شرایط برابر بیشتر از سایر مجتمع­های مسکونی می باشد (قربانی پارام،1400،­30).

 

مواد و روش پژوهش

در این پژوهش، به منظور بررسی تأثیر بام‌ها و نماهای سبز بر پایداری مجتمع‌های مسکونی و ارتقای کیفیت فضاهای سکونتی، از روش تحقیق ترکیبی استفاده شده است. این روش شامل مطالعات کتابخانه‌ای، تحلیل محتوا، جمع‌آوری داده‌های میدانی از طریق پرسشنامه و مصاحبه، و تحلیل داده‌ها با استفاده از ابزارهای آماری و روش‌های استراتژیک مانند SWOT و QSPM است. ابتدا، برای جمع‌آوری مبانی نظری و چارچوب تحقیق، مطالعات کتابخانه‌ای و تحلیل محتوای متون علمی مرتبط با طراحی پایدار، بام‌ها و نماهای سبز، و پایداری شهری انجام شده‌است. در ادامه، نمونه‌هایی از مجتمع‌های مسکونی دارای بام و نماهای سبز و مجتمع‌های فاقد این ویژگی‌ها به منظور مقایسه انتخاب شده‌اند. دو گروه از مجتمع‌ها شامل دسته‌های مطلوب (با بام و نماهای سبز) و نامطلوب (بدون بام و نماهای سبز) بوده‌اند.

برای ارزیابی تجربی، از پرسشنامه‌ای با 20 سؤال در مقیاس لیکرت استفاده شد که روایی صوری و محتوایی آن توسط متخصصان و کارشناسان حوزه‌ی طراحی پایدار و پایداری شهری بررسی و تأیید گردیده‌است. همچنین، پایایی پرسشنامه با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ محاسبه و تأیید شده‌است(جدول8 ). نمونه‌گیری به کمک فرمول کوکران صورت‌گرفته و 53 نفر از ساکنان به‌عنوان نمونه انتخاب شده‌اند. همچنین، مصاحبه‌های میدانی برای درک عمیق‌تر از نگرش‌ها و تجربیات ساکنان انجام شده‌است.

داده‌های جمع‌آوری‌شده ابتدا با استفاده از آمار توصیفی تحلیل شده‌اند و سپس به کمک نرم‌افزار SPSS برای تحلیل استنباطی و بررسی ارتباط میان بام‌ها و نماهای سبز و بهبود کیفیت محیطی و پایداری پردازش گردیده‌اند. نتایج این تحلیل‌ها نشان‌دهنده‌ی همگرایی یافته‌ها با مطالعات پیشین در حوزه‌ی پایداری شهری و طراحی محیطی است، که اعتبار علمی پژوهش را تقویت می‌کند.

به منظور تحلیل راهبردی، از "روش SWOT "جهت شناسایی نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدات مرتبط با پیاده‌سازی بام‌ها و نماهای سبز استفاده شده­است. . در ادامه، به منظور اولویت‌بندی راهبردهای بهینه، از "ماتریس21QSPM " استفاده گردید تا بر اساس وزن‌دهی به عوامل SWOT، بهترین راهکارها برای طراحی و اجرای بام‌ها و نماهای سبز انتخاب شود. این روش‌ها به تحلیل جامع‌تری از مزایا و چالش‌های پیاده‌سازی این سیستم‌ها در فضاهای مسکونی کمک کرده و منجر به ارائه راهکارهای مؤثری برای بهینه‌سازی طراحی و اجرای این فناوری‌ها می­شوند.

 

محدوده موردمطالعه

شهر تهران، در ۵۱ درجه و ۶ دقیقه تا ۵۱ درجه و ۳۸ دقیقه طول شرقی و ۳۵ درجه و ۳۴ دقیقه تا ۳۵ درجه و ۵۱ دقیقه عرض شمالی قرار گرفته‌است و ارتفاع آن از سطح آب‌های آزاد بین ۱۸۰۰ متر در شمال تا ۱۲۰۰ متر در مرکز و ۱۰۵۰ متر در جنوب متغیّر است. این شهر در پهنه هاي بين دو ناحيه كوه و كوير و در دامنه هاي جنوبي البرز گسترده شده است، كه از سمت جنوب به كوه­هاي ري و بي بي شهربانو و دشت­هاي هموار شهريار و ورامين و از شمال به واسطه كوهستان محصور شده است. اين شهر بر اساس آخرين تقسيمات قـانوني بـه 22 منطقه تقسيم شده است (قرائی و همکاران،1397،­85). در این قسمت به بررسی نقش بام­ها و نماهای سبز در پایداری مجتمع های مسکونی مذکور پرداخته شده است (جدول7).

 

img0 

شکل3- محدوده مورد پژوهش

(منبع: نگارندگان، 1403)

جدول7-مشخصات نمونه مجتمع های مسکونی

ردیف

عنوان مجتمع

سال ساخت

متراژ

محدوده ساخت

بام/نمای سبز

تصویر

1

بوتیک

1400

1000

ولنجک

دارد

 

img0 

شکل4-مجتمع مسکونی بوتیک

(منبع: نگارندگان، 1403)

2

نسرین

1396

800

فرمانیه

دارد

 

img0 

شکل5-مجتمع مسکونی نسرین

(منبع: www.nextoffice.ir)

3

کامران

1400

1256

الهیه

ندارد

 

img0 

شکل6-مجتمع مسکونی کامران

(منبع: www.caoi.ir)

4

زیما

1397

1300

سعادت آباد

ندارد

 

img0 

شکل7-مجتمع مسکونی زیما

(منبع: نگارندگان، 1403)

(منبع: نگارندگان، 1403)

 

بحث و ارائه یافته­ها

در پژوهش حاضر،ارزیابی میزان رضایت ساکنین مجتمع­های مسکونی و تاثیر بام­ها نماهای سبز در پایداری از دیدگاه ساکنین مورد بررسی قرار گرفته است.بر این اساس پرسشنامه ای شامل 20 سوال ، به منظور بررسی تاثیر بام­ها و نماهای سبز در کاهش مصرف انرژی،کاهش دما ساختمان،بهبود کیفیت هوا،کاهش آلودگی صوتی،بهبود سلامت روانی،افزایش تعاملات اجتماعی و افزایش ارزش املاک، تدوین گردیده است..بر این اساس 67.9% پاسخ­دهندگان خانم و 32.1% آقایان بوده­اند.

 

جدول8- ارزیابی روایی همگرایی، آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی مقیاس‌های مختلف پایداری

متغییر

مولفه­ها

آلفای کرونباخ

پایایی ترکیبی (CR)

میانگین واریانس استخراج‌شده (AVE)

فناوری سبز

پایداری محیطی

0.85

0.88

0.63

پایداری اقتصادی

0.81

0.84

0.59

پایداری اجتماعی

0.78

0.82

0.56

(منبع: نگارندگان، 1403)

جدول9- مشخصات شرکت کنندگان در پژوهش

شرکت کنندگان

عنوان

فراوانی

درصد فراوانی

درصد فراوانی معتبر

درصد فراوانی تجمعی

داده معتبر

زن

36

67.9

67.9

67.9

مرد

17

32.1

32.1

100.0

جمع

53

100.0

100.0

 

(منبع: نگارندگان، 1403)

 

جدول10-توزیع فراوانی پاسخ‌های پرسشنامه بر اساس گویه‌ها و گزینه‌ها

ردیف

گویه

کاملا موافقم

موافقم

متوسط

مخالفم

کاملا مخالفم

جمع کل

1

رضایت از بام سبز

4

40

6

2

0

53

2

تأثیر بام سبز بر تعاملات اجتماعی

46

0

1

6

0

53

3

تأثیر بام سبز بر ارزش ملک

17

20

15

1

0

53

4

تأثیر بام سبز بر سلامت روان

38

6

4

0

2

53

5

تأثیر بام سبز بر بهبود کیفیت هوا

12

30

4

6

0

53

6

تأثیر بام سبز بر کاهش مصرف انرژی

8

8

32

3

2

53

7

تأثیر بام سبز بر کاهش دمای داخلی ساختمان

23

4

25

1

0

53

8

تأثیر بام و نمای سبز بر زیبایی ساختمان

12

30

6

4

0

53

9

میزان رضایت از نمای سبز

8

23

15

6

0

53

10

تأثیر نمای سبز بر کاهش آلودگی صوتی

5

24

9

14

0

53

11

تأثیر نمای سبز بر بهبود کیفیت هوا

13

27

7

5

1

53

12

تأثیر نمای سبز بر کاهش مصرف انرژی

2

16

22

3

8

53

13

تأثیر نمای سبز بر کاهش دمای داخلی

6

9

25

7

6

53

(منبع: نگارندگان، 1403)

 

براساس بررسی صورت گرفته، مجتمع­های مسکونی بوتیک و نسرین که در طراحی، از بام و نمای سبز بهره گرفته­اند، به طور قابل توجهی رضایت ساکنان را افزایش داده‌اند، به گونه­ای که و77.4% ساکنینی که به پرسشنامه مذکور پاسخ داده­اند، راضی بوده‌اند (جدول11).

 

جدول11- میزان رضایت ساکنین مجتمع­های مسکونی

رضایت ساکنین از بام و نمای سبز

عنوان

فراوانی

درصد فراوانی

درصد فراوانی معتبر

درصد فراوانی تجمعی

داده معتبر

بسیار راضی

4

7.5

7.5

7.5

راضی

41

77.4

77.4

84.9

متوسط

6

11.3

11.3

96.2

ناراضی

2

3.8

3.8

100.0

جمع

53

100.0

100.0

 

(منبع: نگارندگان، 1403)

 

تحلیل داده‌های حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که بام‌ها و نماهای سبز نقش کلیدی در پایداری محیطی و ارتقای کیفیت زندگی ساکنان مجتمع‌های مسکونی ایفا می‌کنند. یافته‌ها بیانگر آن است که 47.2% از ساکنان از کاهش دمای داخلی ساختمان‌ها به‌واسطه بام سبز رضایت دارند و 69.8% تاثیر این فناوری را متوسط ارزیابی کرده‌اند. این امر نشان‌دهنده ظرفیت بالقوه بام‌های سبز در کاهش اثرات گرمایی است؛ با این حال، می‌توان استنباط کرد که فناوری‌های موجود به‌طور کامل بهره‌برداری نشده‌اند و نیاز به بهبود در طراحی و اجرای این سیستم‌ها وجود دارد تا تاثیرات آن‌ها به حداکثر برسد. این تحلیل از منظر مدیریت انرژی و کاهش گرمای محیطی اهمیت دارد و پیشنهاد می‌دهد که بهینه‌سازی در این بخش می‌تواند نتایج بهتری به همراه داشته باشد.

در زمینه نماهای سبز، یافته‌ها نشان می‌دهد که 49.1% از پاسخ‌دهندگان تاثیر متوسطی را در کاهش دمای داخلی گزارش کرده‌اند و 43.4% معتقدند که نماهای سبز در کاهش مصرف انرژی موثر بوده‌اند. این داده‌ها حاکی از آن است که نماهای سبز به‌عنوان یک راهکار عایقی پتانسیل دارد اما به نظر می‌رسد که تفاوت در ادراک ساکنین از این تاثیر، به عدم شناخت کافی از عملکرد دقیق نماهای سبز یا وجود کاستی‌هایی در طراحی‌های موجود اشاره دارد. این موضوع از منظر پژوهشی می‌تواند فرصتی برای مطالعات عمیق‌تر در مورد تکنیک‌های بهینه‌سازی نماهای سبز فراهم کند.

همچنین، نتایج نشان می‌دهد که 81.1% از ساکنان بام سبز را به‌عنوان راهکاری برای بهبود کیفیت هوا مطرح کرده‌اند و 84.9% از پاسخ‌دهندگان معتقدند که نمای سبز می‌تواند به کاهش آلودگی هوا و صوتی کمک کند(نمودار4). این داده‌ها نشان‌دهنده تاثیرات مثبت این فناوری‌ها در کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی است. تحلیل این بخش بیانگر آن است که سیستم‌های سبز نه‌تنها بر روی کیفیت هوا تاثیرگذارند بلکه می‌توانند به عنوان راهکاری موثر برای ایجاد فضاهای آرامش‌بخش و عایق صوتی عمل کنند. در نتیجه، این فناوری‌ها پتانسیل بالایی در بهبود سلامت عمومی و کیفیت محیط‌های زندگی دارند.

از بعد اجتماعی نیز، این فناوری‌ها فراتر از بهبود شرایط محیطی عمل می‌کنند و با ایجاد فضاهای تعامل‌پذیر و تقویت ارتباطات اجتماعی، نقش مهمی در ارتقای کیفیت زندگی ساکنین دارند. استفاده از بام‌ها و نماهای سبز نه‌تنها محیط زیستی پایدارتری ایجاد می‌کند، بلکه به تعاملات اجتماعی در فضای زندگی شهری دامن می‌زند. این ابعاد تحلیلی از یافته‌ها، بر اهمیت این فناوری‌ها در پایداری اجتماعی و محیطی تاکید دارد و نشان می‌دهد که به‌کارگیری این سیستم‌ها نه‌تنها از دیدگاه زیست‌محیطی، بلکه از منظر اجتماعی نیز می‌تواند نتایج مثبتی به همراه داشته باشد.این بررسی‌ها اهمیت بهینه‌سازی و توسعه سیستم‌های سبز را در معماری و شهرسازی برجسته می‌کنند و تاکید دارند که این رویکردها می‌توانند به طور همزمان در بهبود کیفیت محیط زیست، کاهش مصرف انرژی، و ارتقای تعاملات اجتماعی موثر واقع شوند (نمودار5).

 

img0 

نمودار 4- بررسی میزان رضایت ساکنین از بام و نمای سبز در مجتمع­های مسکونی

(منبع: نگارندگان، 1403)

 

 

جدول12- نقاط قوت و ضعف مجتمع‌های مسکونی منتخب

ردیف

عنوان مجتمع

تصویر

نقات قوت

نقات ضعف

1

بوتیک

img0 

شکل8-مجتمع مسکونی­ بوتیک

(منبع: نگارندگان، 1403)

-ایجاد هویت و زیبایی بصری

- تبادل کربن­دی­اکسید و اکسیژن

- کاهش آلودگی صوتی

-ایجاد زیستگاه و بهبود کیفیت بوم­شناختی

- تعدیل اثر جزایر حرارتی شهر

-ایجاد تعامل بین ساکنین

-افزایش ارزش ملک

-کاهش اثر گاز­های گلخانه ای

-امکان بروز مشکلات فنی

-هزینه­های ناشی از نصب، تعمیر و نگهداری

-پیچیدگی در طراحی و اجرا

2

نسرین

img0 

شکل9- مجتمع مسکونی نسرین

(منبع: www.nextoffice.ir)

-زیبایی و جذابیت بصری

-افزایش تنوع زیستی

- عملکرد به عنوان عایق صدا

-کاهش اثر جزیره گرمایی شهری

-کاهش اثر گازهای گلخانه ای

-بهبود کیفیت هوا

-افزایش تعاملات ساکنین

-افزایش ارزش ملک

-امکان بروز مشکلات فنی

-هزینه­های ناشی از نصب،تعمیر و نگهداری

-پیچیدگی در طراحی و اجرا

 

3

کامران

img0 

شکل10- مجتمع مسکونی کامران

(منبع: www.caoi.ir)

-کاهش هزینه­های تعمیر ونگهداری ساختمان

-سهولت در نگهداری ساختمان

-افزایش سرعت اجرا ساختمان

-سادگی در طراحی

-کاهش جذابیت و زیبایی بصری ساختمان

-عدم توجه به بعد محیطی پایداری شهری

 

4

زیما

img0 

شکل11- مجتمع مسکونی زیما

(منبع: نگارندگان، 1403)

-کاهش هزینه­های تعمیر ونگهداری ساختمان

-سهولت در نگهداری ساختمان

-افزایش سرعت اجرا ساختمان

-سادگی در طراحی

-کاهش جذابیت و زیبایی بصری ساختمان

-عدم توجه به بعد محیطی پایداری شهری

 

(منبع: نگارندگان، 1403)

 

جدول13- فرصت‌ها و تهدیدهای مجتمع‌های مسکونی منتخب

ردیف

عنوان مجتمع

فرصت‌ها

تهدیدها

1

بوتیک

- تقاضای بازار برای ساختمان‌های سبز و پایدار

- رشد نگرش‌های محیطی و اجتماعی نسبت به معماری پایدار

- رشد تقاضا برای فضاهای سبز در پروژه‌های شهری

- نوسانات بازار مواد اولیه و تکنولوژی‌های سبز

- افزایش قیمت انرژی در کوتاه‌مدت

- بحران‌های اقتصادی و تأثیر منفی بر بودجه‌های پروژه

2

نسرین

- علاقه به طراحی‌هایی که با طبیعت هم‌راستا هستند

- افزایش آگاهی عمومی درباره معماری پایدار

- سیاست‌های حمایتی از ساختمان‌های سبز و پایدار

- تحریم‌ها یا محدودیت‌های واردات مصالح خاص

- چالش‌های اجرایی در مناطق با اقلیم‌های خاص

- مقاومت جامعه محلی در پذیرش تغییرات

3

کامران

- تقاضا برای ساختمان‌های با کیفیت و کم مصرف

- افزایش رقابت در بازار ساختمان‌های سبز و پایدار

- حمایت‌های دولتی و مالی از پروژه‌های نوآورانه

- وابستگی به تأمین‌کنندگان خاص برای مصالح با کیفیت

- مشکلات اجرایی ناشی از طراحی‌های پیچیده

- فشارهای مالی ناشی از هزینه‌های ساخت بالا

4

زیما

- تمایل به توسعه فضاهای سبز و بام سبز در شهرها

- تقاضا برای طراحی‌هایی با رویکرد زیست‌محیطی

- رشد تقاضا برای مکان‌های زندگی با کیفیت و استراحت

- کاهش حمایت‌های دولتی یا تغییر سیاست‌ها

- محدودیت در دسترسی به فناوری‌های پیشرفته

- مشکلات در پیاده‌سازی فناوری‌های سبز در مقیاس بزرگ

(منبع: نگارندگان، 1403)

 

img0 

نمودار5- یافته­های پژوهش

(منبع: نگارندگان، 1403)

استفاده از تحلیل SWOT به‌عنوان ابزاری کارآمد برای شناسایی نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها در مجتمع‌های مسکونی مورد بررسی قرار گرفته است. این تحلیل، با تمرکز بر فناوری‌های سبز، امکان ارائه راهبردهایی موثر برای بهبود پایداری این مجتمع‌ها در مواجهه با شرایط محیطی و اقتصادی را فراهم کرده است.

براساس تحلیل SWOT، نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای مرتبط با مجتمع‌های مسکونی تهران شناسایی شده است. در ادامه، ماتریس ارزیابی عوامل خارجی و داخلی با هدف تعیین امتیازهای وزن‌دار هر یک از این عوامل تهیه شده است تا راهبردهای مناسب برای بهبود پایداری مجتمع‌ها بر اساس فناوری‌های سبز تدوین گردد.

 

جدول 14- ماتریس ارزیابی عوامل خارجی (EFE)

عنوان مجتمع

شرح

عوامل خارجی

وزن

امتیاز وزن موجود(1-4)

امتیاز وزنی

بوتیک

فرصت‌ها

تقاضای بازار برای ساختمان‌های سبز و پایدار

0.20

4

0.80

رشد نگرش‌های محیطی و اجتماعی نسبت به معماری پایدار

0.15

3

0.45

رشد تقاضا برای فضاهای سبز در پروژه‌های شهری

0.15

4

0.60

تهدیدها

نوسانات بازار مواد اولیه و تکنولوژی‌های سبز

0.15

2

0.30

افزایش قیمت انرژی در کوتاه‌مدت

0.10

3

0.30

بحران‌های اقتصادی و تأثیر منفی بر بودجه‌های پروژه

0.10

2

0.20

نسرین

فرصت‌ها

علاقه به طراحی‌هایی که با طبیعت هم‌راستا هستند

0.20

4

0.80

افزایش آگاهی عمومی درباره معماری پایدار

0.15

3

0.45

تهدیدها

سیاست‌های حمایتی از ساختمان‌های سبز و پایدار

0.10

4

0.40

تحریم‌ها یا محدودیت‌های واردات مصالح خاص

0.10

2

0.20

چالش‌های اجرایی در مناطق با اقلیم‌های خاص

0.10

2

0.20

مقاومت جامعه محلی در پذیرش تغییرات

0.05

1

0.05

کامران

فرصت‌ها

تقاضا برای ساختمان‌های با کیفیت و کم مصرف

0.20

4

0.80

افزایش رقابت در بازار ساختمان‌های سبز و پایدار

0.15

3

0.45

حمایت‌های دولتی و مالی از پروژه‌های نوآورانه

0.10

4

0.40

تهدیدها

وابستگی به تأمین‌کنندگان خاص برای مصالح با کیفیت

0.15

2

0.30

مشکلات اجرایی ناشی از طراحی‌های پیچیده

0.10

2

0.20

فشارهای مالی ناشی از هزینه‌های ساخت بالا

0.05

1

0.05

زیما

فرصت‌ها

تمایل به توسعه فضاهای سبز و بام سبز در شهرها

0.25

4

1.00

تقاضا برای طراحی‌هایی با رویکرد زیست‌محیطی

0.20

3

0.60

رشد تقاضا برای مکان‌های زندگی با کیفیت و استراحت

0.15

4

0.60

تهدیدها

کاهش حمایت‌های دولتی یا تغییر سیاست‌ها

0.15

2

0.30

محدودیت در دسترسی به فناوری‌های پیشرفته

0.10

2

0.20

مشکلات در پیاده‌سازی فناوری‌های سبز در مقیاس بزرگ

0.05

1

0.05

 

جمع کل

 

1.00

 

6.90

(منبع: نگارندگان، 1403)

 

جدول15- ماتریس ارزیابی عوامل داخلی (IFE) 

عنوان مجتمع

شرح

عوامل داخلی

وزن

رتبه(4-1)

امتیاز وزنی

بوتیک

نقاط قوت

ایجاد هویت و زیبایی بصری

0.10

4

0.40

تبادل کربن‌دی‌اکسید و اکسیژن

0.08

3

0.24

کاهش آلودگی صوتی

0.08

4

0.32

ایجاد زیستگاه و بهبود کیفیت بوم‌شناختی

0.07

3

0.21

تعدیل اثر جزایر حرارتی شهر

0.07

3

0.21

ایجاد تعامل بین ساکنین

0.08

4

0.32

افزایش ارزش ملک

0.10

4

0.40

کاهش اثر گازهای گلخانه‌ای

0.07

3

0.21

نقاط ضعف

امکان بروز مشکلات فنی

0.08

2

0.16

هزینه‌های ناشی از نصب، تعمیر و نگهداری

0.08

2

0.16

پیچیدگی در طراحی و اجرا

0.07

2

0.14

نسرین

نقاط قوت

زیبایی و جذابیت بصری

0.10

4

0.40

افزایش تنوع زیستی

0.08

3

0.24

عملکرد به عنوان عایق صدا

0.07

3

0.21

کاهش اثر جزیره گرمایی شهری

0.08

4

0.32

کاهش اثر گازهای گلخانه‌ای

0.07

3

0.21

بهبود کیفیت هوا

0.08

4

0.32

افزایش تعاملات ساکنین

0.07

3

0.21

افزایش ارزش ملک

0.10

4

0.40

نقاط ضعف

امکان بروز مشکلات فنی

0.08

2

0.16

هزینه‌های ناشی از نصب، تعمیر و نگهداری

0.08

2

0.16

پیچیدگی در طراحی و اجرا

0.07

2

0.14

کامران

نقاط قوت

کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری ساختمان

0.10

4

0.40

سهولت در نگهداری ساختمان

0.10

4

0.40

افزایش سرعت اجرای ساختمان

0.08

3

0.24

سادگی در طراحی

0.08

3

0.24

نقاط ضعف

کاهش جذابیت و زیبایی بصری ساختمان

0.10

2

0.20

عدم توجه به بعد محیطی پایداری شهری

0.08

2

0.16

زیما

نقاط قوت

کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری ساختمان

0.10

4

0.40

سهولت در نگهداری ساختمان

0.10

4

0.40

افزایش سرعت اجرای ساختمان

0.08

3

0.24

سادگی در طراحی

0.08

3

0.24

نقاط ضعف

کاهش جذابیت و زیبایی بصری ساختمان

0.10

2

0.20

عدم توجه به بعد محیطی پایداری شهری

0.08

2

0.16

 

جمع کل

 

1.00

 

6.99

(منبع: نگارندگان، 1403)

 

براساس مطالعات صورت گرفته، راهبردهای تهاجمی، تغییر جهت، تنوع و تدافعی ترکیبی تدوین شده است که در جدول16نشان داده شده است:

 

جدول 16-راهبردهای ترکیبی تهاجمی، تغییرجهت، تنوع و تدافعی

عنوان مجتمع

استراتژی

ترکیب عوامل مورد نظر

راهبردSO

فرصت(O)

قوت­ها(S)

بوتیک

1. بهره‌برداری از تقاضای فزاینده برای ساختمان‌های پایدار با استفاده از طراحی‌های سبز و دارای هویت مشخص.

O1

S1

2. افزایش فضاهای سبز برای بهبود کیفیت هوا و ارتقاء تعاملات اجتماعی در محوطه و فضاهای عمومی.

O2

S2

3. معرفی مجتمع به‌عنوان نمونه‌ای از معماری پایدار و کاهش اثرات زیست‌محیطی.

O3

S3

راهبردST

تهدیدها(T)

قوت­ها(S)

1. کاهش وابستگی به تأمین‌کنندگان خاص از طریق تنوع در مصالح سبز و منابع تأمین.

T1

S1

2. بهره‌گیری از سیستم‌های انرژی خورشیدی برای کاهش هزینه‌های انرژی.

T2

S2

3. طراحی اقلیمی برای کاهش مشکلات اجرایی و افزایش سازگاری با شرایط آب‌وهوایی.

T3

S3

راهبردWO

فرصت(O)

ضعف(W)

1. همکاری با بخش خصوصی و بهره‌گیری از حمایت‌های دولتی برای تأمین منابع مالی پروژه.

O1

W1

2. استفاده از روش‌های نوین ساخت برای کاهش پیچیدگی‌های طراحی و اجرای پروژه.

O2

W2

3. مشاوره با متخصصان برای بهینه‌سازی فرآیندهای اجرایی و کاهش مشکلات فنی.

O3

W3

راهبردWT

تهدیدها(T)

ضعف(W)

1. استفاده از مصالح ارزان‌تر و بومی‌تر برای کاهش هزینه‌های پروژه.

T1

W1

2. بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر و سیستم‌های هوشمند برای مدیریت مصرف انرژی.

T2

W2

3. به‌کارگیری تکنولوژی‌های استاندارد برای کاهش مشکلات اجرایی و بهینه‌سازی فرآیند ساخت.

T3

W3

عنوان مجتمع

استراتژی

ترکیب عوامل مورد نظر

راهبردSO

فرصت(O)

قوت­ها(S)

نسرین

1. طراحی پایدار و هویت زیست‌محیطی برای جذب مخاطبان علاقه‌مند به ساختمان‌های سبز.

O1

S1

2. ایجاد فضاهای سبز در محوطه برای بهبود کیفیت هوا و تعامل اجتماعی.

O2

S2

3. معرفی مجتمع به‌عنوان الگوی معماری پایدار در منطقه.

O3

S3

راهبردST

تهدیدها(T)

قوت­ها(S)

1. کاهش وابستگی به تأمین‌کنندگان خاص از طریق تأمین مصالح متنوع و سازگار با محیط.

T1

S1

2. استفاده از انرژی‌های خورشیدی و طراحی اقلیمی برای کاهش هزینه‌های انرژی.

T2

S2

3. بهینه‌سازی طراحی‌ها برای انطباق با شرایط اقلیمی خاص منطقه.

T3

S3

راهبردWO

فرصت(O)

ضعف(W)

1. استفاده از حمایت‌های دولتی و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی برای کاهش هزینه‌های اولیه ساخت.

O1

W1

2. ساده‌سازی طراحی و استفاده از فناوری‌های نوین ساخت‌و‌ساز برای افزایش سرعت اجرا.

O2

W2

3. همکاری با متخصصان برای کاهش ریسک‌های فنی در فرآیند طراحی و اجرا.

O3

W3

راهبردWT

تهدیدها(T)

ضعف(W)

1. انتخاب مصالح بومی و مقرون‌به‌صرفه برای کاهش هزینه‌ها.

T1

W1

2. بهره‌گیری از فناوری‌های هوشمند برای کاهش مصرف انرژی و پیچیدگی‌های نگهداری.

T2

W2

3. پیاده‌سازی طراحی‌های استاندارد برای کاهش مشکلات اجرایی و کنترل هزینه‌ها.

T3

W3

عنوان مجتمع

استراتژی

ترکیب عوامل مورد نظر

راهبردSO

فرصت(O)

قوت­ها(S)

کامران

1. بهینه‌سازی مصرف انرژی با استفاده از طراحی‌های هوشمند و کارآمد به‌منظور کاهش هزینه‌ها.

O1

S1

2. ایجاد فضاهای سبز در محوطه و تراس‌ها برای ارتقاء کیفیت محیطی، با توجه به عدم وجود بام و نمای سبز.

O2

S2

3. معرفی پروژه به‌عنوان نمونه‌ای از معماری کارآمد و بهینه در مصرف انرژی.

O3

S3

راهبردST

تهدیدها(T)

قوت­ها(S)

1. استفاده از مصالح پایدار و باکیفیت برای کاهش وابستگی به تأمین‌کنندگان خاص.

T1

S1

2. بهره‌گیری از طراحی اقلیمی و ارتقای تهویه طبیعی برای کاهش هزینه‌های انرژی، به‌جای استفاده از نمای سبز.

T2

S2

3. ارتقای نورپردازی طبیعی برای کاهش وابستگی به منابع انرژی غیرتجدیدپذیر.

T3

S3

راهبردWO

فرصت(O)

ضعف(W)

1. همکاری با نهادهای دولتی و خصوصی برای تأمین مالی پروژه و کاهش هزینه‌های اولیه.

O1

W1

2. استفاده از روش‌های نوین ساخت‌و‌ساز برای کاهش هزینه‌ها و بهبود بهره‌وری.

O2

W2

3. همکاری با مشاوران متخصص برای بهینه‌سازی فرآیندهای اجرایی و کاهش چالش‌های فنی.

O3

W3

راهبردWT

تهدیدها(T)

ضعف(W)

1. استفاده از مصالح ارزان‌تر و مقاوم برای کاهش هزینه‌های پروژه در غیاب بام و نمای سبز.

T1

W1

2. بهره‌برداری از سیستم‌های هوشمند و انرژی‌های تجدیدپذیر جهت کاهش مصرف انرژی و هزینه‌های جاری.

T2

W2

3. پیاده‌سازی تکنولوژی‌های پیشرفته برای کاهش مشکلات اجرایی و کنترل هزینه‌ها.

T3

W3

عنوان مجتمع

استراتژی

ترکیب عوامل مورد نظر

راهبردSO

فرصت(O)

قوت­ها(S)

زیما

1. افزایش فضای سبز در محوطه برای بهبود کیفیت محیطی و ایجاد فضای دعوت‌کننده، با در نظر گرفتن عدم وجود بام و نمای سبز.

O1

S1

2. استفاده از سیستم‌های هوشمند مدیریت انرژی برای بهینه‌سازی مصرف و کاهش هزینه‌های عملیاتی.

O2

S2

3. معرفی پروژه به‌عنوان نمونه‌ای از معماری کارآمد در مصرف انرژی و استفاده از مصالح بادوام.

O3

S3

راهبردST

تهدیدها(T)

قوت­ها(S)

1. به‌کارگیری مصالح کم‌مصرف و عایق‌های حرارتی برای کاهش هزینه‌های انرژی، به‌دلیل نبود بام و نمای سبز.

T1

S1

2. بهبود تهویه طبیعی و افزایش نورپردازی برای کاهش نیاز به سیستم‌های مکانیکی.

T2

S2

3. نصب سلول‌های خورشیدی برای تأمین بخشی از انرژی مصرفی و کاهش هزینه‌ها.

T3

S3

راهبردWO

فرصت(O)

ضعف(W)

1. بهره‌گیری از حمایت‌های دولتی برای تأمین منابع مالی پروژه و کاهش هزینه‌های نصب و نگهداری.

O1

W1

2. استفاده از روش‌های نوین ساخت‌و‌ساز برای تسهیل در اجرا و کاهش پیچیدگی‌ها.

O2

W2

3. همکاری با متخصصان جهت بهینه‌سازی فرآیندهای اجرایی و کاهش چالش‌های فنی.

O3

W3

راهبردWT

تهدیدها(T)

ضعف(W)

1. انتخاب مقرون‌به‌صرفه برای کاهش هزینه‌های ساخت، به دلیل عدم وجود بام و نمای سبز.

T1

W1

2. بهره‌گیری از سیستم‌های هوشمند برای مدیریت مصرف انرژی و کاهش هزینه‌های جاری.

T2

W2

3. پیاده‌سازی فناوری‌های پیشرفته برای کاهش مشکلات اجرایی و بهبود کارایی پروژه.

T3

W3

(منبع: نگارندگان، 1403)

 

برای تحلیل هم زمان عوامل درونی و بیرونی از ماتریس درونی و بیرونی استفاده شده است.در این ماتریس، نمره های به دست آمده در یک طیف دوبخشی قوی (2.5 تا 4) و ضعیف (1 تا 2.5) تعیین می­شوند که نتایج این ارزیابی در نمودارهای زیر نشان داده شده است:

 

img0 

نمودار6-  ماتریس درونی و بیرونی مجتمع بوتیک

(منبع: نگارندگان، 1403)

 

img0 

نمودار7- ماتریس درونی و بیرونی مجتمع نسرین

(منبع: نگارندگان، 1403)

 

img0 

نمودار8-  ماتریس درونی و بیرونی مجتمع کامران

(منبع: نگارندگان، 1403)

 

 

img0 

نمودار9- ماتریس درونی و بیرونی مجتمع زیما

(منبع: نگارندگان، 1403)

 

با توجه به جدول‌های ارزیابی عوامل خارجی و داخلی، امتیاز کل برای مجتمع بوتیک عوامل خارجی 2.65 و عوامل داخلی 3.27، برای مجتمع نسرین عوامل خارجی 2.10 و عوامل داخلی 2.83، برای مجتمع کامران عوامل خارجی 2.20 و عوامل داخلی 1.64، و برای مجتمع زیما عوامل خارجی 2.75 و عوامل داخلی 1.46 است. این نتایج نشان می‌دهد که مجتمع بوتیک و نسرین نسبت به کامران و زیما در وضعیت مطلوب‌تری قرار دارند. تحلیل SWOT نشان می‌دهد که مجتمع بوتیک در موقعیت تهاجمی (SO) قرار دارد که امکان بهره‌گیری از فرصت‌ها برای تقویت نقاط قوت را فراهم می‌کند. مجتمع نسرین در موقعیت تغییر جهت (WO) قرار دارد که نیازمند راهبردهایی برای کاهش نقاط ضعف و استفاده بهینه از فرصت‌هاست. مجتمع کامران در موقعیت تدافعی (WT) قرار دارد که بر کاهش تهدیدها و تقویت نقاط ضعف تمرکز دارد. مجتمع زیما نیز در موقعیت تدافعی (WT) قرار گرفته که نشان‌دهنده نیاز به تدوین راهبردهایی برای کاهش ضعف‌ها و مقابله با تهدیدهای محیطی است.راهبردهای تدوین‌شده در جدول 14 شامل ترکیب‌هایی از راهبردهای تهاجمی (SO)، تغییر جهت (ST)، تنوع (WO) و تدافعی (WT) هستند که به‌طور دقیق با ارزیابی‌های SWOT تنظیم شده‌اند و می‌توانند به‌عنوان الگو برای بهبود وضعیت پروژه‌های مسکونی و مجتمع‌های پایدار در تهران و مناطق مشابه استفاده شوند.

 

جدول 17-تجزیه و تحلیل SWOT و راهبردها

عنوان مجتمع

راهبرد

نقاط قوت

نقاط ضعف

فرصت‌ها

تهدیدها

بوتیک

WT (راهبرد تدافعی)

- بهره‌برداری از انرژی‌های تجدیدپذیر و سیستم‌های هوشمند

- نیاز به هزینه‌های اولیه بالا برای پیاده‌سازی پروژه‌ها

- بهینه‌سازی منابع برای مقابله با مشکلات اقتصادی

- نوسانات اقتصادی و کاهش بودجه‌های اختصاص یافته به پروژه‌های سبز

SO (راهبرد تهاجمی)

- کاهش اثرات منفی تغییرات اقلیمی با استفاده از فناوری‌های سبز

- نیاز به زیرساخت‌های مناسب برای پروژه‌های سبز

- توسعه فناوری‌های سبز و کاهش هزینه‌های مرتبط با آن

- رشد آگاهی عمومی و تقاضا برای فضاهای سبز

ST (راهبرد تتنوع)

- طراحی سبز و هویت مشخص برای مجتمع

- پیچیدگی‌های فنی در اجرای پروژه‌ها

- تنوع تأمین مصالح سبز

- تغییرات مستمر در قوانین و مقررات زیست‌محیطی

WO (راهبردهای تغییر جهت)

- توسعه فضاهای عمومی جذاب‌تر برای ساکنان

- هزینه‌های نصب و نگهداری بالا

- همکاری با شرکت‌های فناوری سبز برای توسعه پروژه‌ها

- کاهش بودجه‌های اختصاص یافته به پروژه‌های سبز در شرایط اقتصادی

نسرین

WT (راهبرد تدافعی)

- بهره‌برداری از انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش هزینه‌ها

- نیاز به هزینه‌های اولیه برای پیاده‌سازی پروژه‌ها

- بهینه‌سازی مصرف انرژی در پروژه‌ها

- نوسانات اقتصادی و کاهش بودجه‌ها

SO (راهبرد تهاجمی)

- طراحی سبز و هویت زیست‌محیطی

- نیاز به زیرساخت‌های مناسب برای پروژه‌های سبز

- حمایت‌های دولتی و تسهیلات مالی برای پروژه‌های سبز

- رشد آگاهی عمومی و تقاضا برای فضاهای سبز

ST (راهبرد تتنوع)

- تنوع تأمین مصالح سبز

- پیچیدگی‌های فنی در اجرای پروژه‌ها

- کاهش وابستگی به تأمین‌کنندگان خاص و استفاده از مصالح متنوع

- تغییرات مستمر در قوانین و مقررات زیست‌محیطی

WO (راهبردهای تغییر جهت)

- توسعه فضاهای عمومی جذاب‌تر برای ساکنان

- هزینه‌های نصب و نگهداری بالا

- همکاری با شرکت‌های فناوری سبز برای توسعه پروژه‌ها

- کاهش بودجه‌های اختصاص یافته به پروژه‌های سبز در شرایط اقتصادی

کامران

WT (راهبرد تدافعی)

- بهره‌برداری از انرژی‌های تجدیدپذیر و سیستم‌های هوشمند

- نیاز به هزینه‌های اولیه برای پیاده‌سازی پروژه‌ها

- بهینه‌سازی منابع برای مقابله با مشکلات اقتصادی

- نوسانات اقتصادی و کاهش بودجه‌های اختصاص یافته به پروژه‌های سبز

SO (راهبرد تهاجمی)

- بهینه‌سازی انرژی

- نیاز به زیرساخت‌های مناسب برای پروژه‌های سبز

- افزایش تقاضا برای فضاهای سبز

- تغییرات سریع در قوانین و مقررات زیست‌محیطی

ST (راهبرد تتنوع)

- ایجاد فضاهای سبز در محوطه و تراس‌ها

- پیچیدگی‌های فنی در اجرای پروژه‌ها

- ارتقای تهویه و نورپردازی طبیعی

- تغییرات سریع در قوانین و مقررات زیست‌محیطی

WO (راهبردهای تغییر جهت)

- توسعه فضاهای عمومی جذاب‌تر برای ساکنان

- هزینه‌های نصب و نگهداری بالا

- همکاری با شرکت‌های فناوری سبز برای توسعه پروژه‌ها

- کاهش بودجه‌های اختصاص یافته به پروژه‌های سبز در شرایط اقتصادی

زیما

WT (راهبرد تدافعی)

- به‌کارگیری مصالح کم‌مصرف و عایق‌های حرارتی

- هزینه‌های نصب و نگهداری بالا

- بهینه‌سازی مصرف انرژی

- نوسانات اقتصادی و کاهش بودجه‌ها

SO (راهبرد تهاجمی)

- طراحی سبز و هویت مشخص برای مجتمع

- نیاز به نیروی کار متخصص برای نگهداری پروژه‌های سبز

- حمایت‌های دولتی برای پروژه‌های سبز

- رشد آگاهی عمومی و تقاضا برای فضاهای سبز

ST (راهبرد تتنوع)

- ایجاد سیستم‌های هوشمند مدیریت انرژی

- نیاز به تخصص بالا برای نگهداری و اجرای فناوری‌های سبز

- افزایش فضای سبز محوطه و بهبود تهویه طبیعی

- تغییرات سریع در قوانین و مقررات زیست‌محیطی

WO (راهبردهای تغییر جهت)

- توسعه فضاهای عمومی جذاب‌تر برای ساکنان

- هزینه‌های نصب و نگهداری بالا

- همکاری با شرکت‌های فناوری سبز برای توسعه پروژه‌ها

- کاهش بودجه‌های اختصاص یافته به پروژه‌های سبز در شرایط اقتصادی

 

(منبع: نگارندگان، 1403)

 

با توجه به بررسی­های صورت گرفته، راهبردهای منتخب به صورت جدول شماره 18 نشان داده شده است:

 

جدول 18-فهرست راهبردهای منتخب

مجتمع مسکونی

SO(استفاده از فرصت‌ها و نقاط قوت)

WO (برطرف کردن نقاط ضعف با بهره‌گیری از فرصت‌ها)

ST(استفاده از نقاط قوت برای مقابله با تهدیدها)

WT

(کاهش نقاط ضعف و تهدیدها)

بوتیک

بهره‌برداری از طراحی‌های سبز برای جلب توجه به معماری سبز و کاهش مصرف انرژی، به‌دست آوردن هویت مشخص

استفاده از طرح‌های حمایتی دولتی و همکاری با بخش خصوصی برای کاهش هزینه‌های بالا و تسهیل فرآیندها

کاهش وابستگی به تأمین‌کنندگان خاص و تنوع در تأمین مصالح سبز برای تثبیت بازار و افزایش ارزش ملک

استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و طراحی اقلیمی برای کاهش مصرف انرژی و هزینه‌ها

نسرین

طراحی‌های سبز و کاهش مصرف انرژی برای تبدیل شدن به نماد ساختمان پایدار و تقویت هویت محیط زیستی

طرح‌های حمایتی دولتی و همکاری با بخش خصوصی برای کاهش هزینه‌های اولیه و تسهیل فرآیندهای نصب و نگهداری

تنوع در تأمین مصالح سبز برای مقاومت در برابر نوسانات بازار و افزایش ارزش ملک

استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و طراحی اقلیمی برای کاهش هزینه‌ها و تأثیرات منفی اقتصادی

کامران

بهره‌برداری از طراحی مدرن و متریال باکیفیت برای جلب توجه به ساختمان‌های پایدار و افزایش آگاهی عمومی نسبت به معماری سبز.

استفاده از حمایت‌های دولتی برای رفع کمبود بام و نمای سبز و افزایش فضاهای تعامل اجتماعی.

استفاده از طراحی مدرن و متریال باکیفیت برای مقابله با افزایش هزینه‌های انرژی و تقویت ارزش رقابتی.

استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و طراحی اقلیمی برای کاهش هزینه‌های انرژی و تقویت تاب‌آوری در برابر تهدیدها.

زیما

استفاده از دسترسی مناسب به امکانات شهری و کیفیت ساخت بالا برای بهبود عملکرد انرژی و بهره‌برداری از تکنولوژی‌های جدید در تولید مصالح پایدار.

استفاده از حمایت‌های مالی دولتی و تسهیلات برای به‌کارگیری سیستم‌های مدیریت هوشمند انرژی و بهبود وضعیت نمای سبز.

استفاده از کیفیت ساخت بالا و مصالح بادوام برای کاهش هزینه‌های نگهداری و مقابله با تهدیدهایی مانند رقابت با مجتمع‌های سبز.

نصب سلول‌های خورشیدی و ایجاد سیستم‌های هوشمند مدیریت انرژی برای مقابله با تهدیدات اقتصادی و افزایش هزینه‌های انرژی.

(منبع: نگارندگان، 1403)

 

پس از برگزیدن راهبردهای موردنظر و براساس تحلیل SWOT، به منظور عینیت بخشی به راهبردهای مطلوب از ماتریس برنامه ریزی راهبردی کمی یا QSPM استفاده شده­است.نتایج این ارزیابی در جدول 19 نشان داده شده­است:

 

 

 

 

جدول 19- ماتریس برنامه­ریزی راهبردی کمی

عنوان مجتمع

عوامل داخلی و خارجی

اهمیت

 

ضریب اهمیت

راهبردها

راهبرد1: طراحی سبز و کاهش مصرف انرژی

راهبرد2: استفاده از حمایت‌های دولتی و همکاری با بخش خصوصی

راهبرد3: تنوع تأمین مصالح سبز

راهبرد4: استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و طراحی اقلیمی

امتیاز جذابیت

جمع امتیاز جذابیت

امتیاز جذابیت

جمع امتیاز جذابیت

امتیاز جذابیت

جمع امتیاز جذابیت

امتیاز جذابیت

جمع امتیاز جذابیت

بوتیک

قوت­ها(S)

S₁: طراحی سبز و هویت مشخص برای مجتمع

0.3

0.4

1.2

3.5

1.05

3.0

0.9

2.8

0.84

S₂: بهره‌برداری از تقاضا برای ساختمان‌های پایدار

0.3

3.8

1.14

3.6

1.08

3.2

0.96

2.5

0.75

ضعف­ها(W)

W1:هزینه‌های زیاد

0.2

2.4

0.48

3.0

0.6

2.6

0.52

2.5

0.5

W2: مشکلات نصب و نگهداری

0.25

2.6

0.65

2.8

0.7

3.2

0.8

2.4

0.6

فرصت­ها(O)

O1: همکاری با بخش خصوصی

0.25

4.0

1.0

4.0

1.0

3.8

0.95

3.7

0.92

O2: حمایت‌های دولتی برای توسعه پروژه‌های سبز

0.25

40.

1.0

3.5

0.87

3.9

0.97

3.7

0.92

تهدیدها(T)

T1: نوسانات اقتصادی

0.25

3.2

0.8

3.6

0.9

3.7

0.92

2.5

0.62

T2: کاهش تقاضا در برخی بازارها

0.25

3.2

0.8

3.6

0.9

3.7

0.92

2.5

0.62

 

جمع کل

1.00

13.6

4.12

13.7

4.54

11.3

4.3

9.8

3.7

عنوان مجتمع

عوامل داخلی و خارجی

اهمیت

 

ضریب اهمیت

راهبردها

راهبرد1: طراحی سبز و هویت زیست‌محیطی

راهبرد2: استفاده از حمایت‌های دولتی و تسهیل فرآیندها

راهبرد3: تنوع تأمین مصالح سبز

راهبرد4: استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش هزینه‌ها

امتیاز جذابیت

جمع امتیاز جذابیت

امتیاز جذابیت

جمع امتیاز جذابیت

امتیاز جذابیت

جمع امتیاز جذابیت

امتیاز جذابیت

جمع امتیاز جذابیت

نسرین

قوت­ها(S)

S₁: طراحی سبز و هویت زیست‌محیطی

0.3

4.2

1.26

3.8

1.14

3.5

1.05

3.6

1.08

S₂: کاهش هزینه‌های انرژی

0.3

3.9

1.17

3.6

1.08

3.4

1.02

3.8

1.14

ضعف­ها(W)

W1:هزینه‌های زیاد برای نصب و نگهداری

0.2

2.5

0.5

3.0

0.6

2.8

0.56

2.6

0.52

W2: نیاز به تأمین مصالح خاص

0.25

2.8

0.7

3.2

0.8

3.5

0.87

2.9

0.72

فرصت­ها(O)

O1: طرح‌های حمایتی دولتی

0.25

4.3

1.07

4.5

1.12

3.9

0.97

4.0

1.0

O2: آگاهی عمومی در مورد ساختمان‌های پایدار

0.25

4.0

1.0

4.2

1.05

3.8

0.95

3.9

0.97

تهدیدها(T)

T1: نوسانات بازار

0.25

3.3

0.82

3.7

0.92

3.8

0.95

2.9

0.72

T2: فشار اقتصادی

0.25

3.5

0.87

3.7

0.92

3.6

0.9

3.0

0.75

 

جمع کل

1.00

14.7

5.48

15.4

5.72

13.7

5.36

12.3

4.57

عنوان مجتمع

عوامل داخلی و خارجی

اهمیت

 

ضریب اهمیت

راهبردها

راهبرد1: بهینه‌سازی انرژی

راهبرد2: استفاده از نمای سبز

راهبرد3: ارتقای تهویه و نورپردازی طبیعی

راهبرد4: ایجاد فضاهای سبز در محوطه و تراس‌ها

امتیاز جذابیت

جمع امتیاز جذابیت

امتیاز جذابیت

جمع امتیاز جذابیت

امتیاز جذابیت

جمع امتیاز جذابیت

امتیاز جذابیت

جمع امتیاز جذابیت

کامران

قوت­ها(S)

S₁:  طراحی مدرن و جذاب

0.3

4.0

1.2

3.7

1.11

3.8

1.14

3.9

1.17

S₂: استفاده از متریال باکیفیت و بادوام

0.3

3.8

1.14

3.6

1.08

3.7

1.11

3.8

1.14

ضعف­ها(W)

W1: نبود بام و نمای سبز

0.25

3.0

0.75

3.5

0.87

3.2

0.8

3.7

0.92

W2: کمبود فضاهای تعامل اجتماعی و سبز

0.25

3.2

0.8

3.6

0.9

3.3

0.82

3.8

0.95

فرصت­ها(O)

O1: امکان دریافت حمایت‌های دولتی برای پروژه‌های بهینه‌سازی انرژی

0.2

4.2

0.84

4.4

0.88

3.9

0.78

4.1

0.82

O2: افزایش آگاهی عمومی نسبت به پایداری و معماری سبز

0.2

4.0

0.8

4.2

0.84

3.8

0.76

4.0

0.8

تهدیدها(T)

T1: افزایش هزینه‌های انرژی 

0.25

3.5

0.87

3.8

0.95

3.6

0.9

3.2

0.8

T2: کاهش ارزش رقابتی

0.25

3.4

0.85

3.7

0.92

3.5

0.87

3.3

0.82

 

جمع کل

1.00

14.9

5.66

15.6

5.74

14.4

5.35

14.9

5.66

عنوان مجتمع

عوامل داخلی و خارجی

اهمیت

 

ضریب اهمیت

راهبردها

راهبرد1: به‌کارگیری مصالح کم‌مصرف و عایق‌های حرارتی

راهبرد2: نصب سلول‌های خورشیدی

راهبرد3: ایجاد سیستم‌های هوشمند مدیریت انرژی

راهبرد4افزایش فضای سبز محوطه و بهبود تهویه طبیعی

امتیاز جذابیت

جمع امتیاز جذابیت

امتیاز جذابیت

جمع امتیاز جذابیت

امتیاز جذابیت

جمع امتیاز جذابیت

امتیاز جذابیت

جمع امتیاز جذابیت

زیما

قوت­ها(S)

S₁: دسترسی مناسب به امکانات شهری

0.3

4.0

1.20

3.5

1.05

3.8

1.14

3.6

1.08

S₂: کیفیت ساخت بالا و متریال بادوام

0.3

4.2

1.26

3.9

1.17

3.7

1.11

3.8

1.14

ضعف­ها(W)

W1: نداشتن بام و نمای سبز

0.2

2.6

0.52

3.0

0.6

2.8

0.56

3.2

0.64

W2: نبود سیستم‌های مدیریت هوشمند انرژی

0.2

2.7

0.54

3.2

0.64

3.6

0.72

2.9

0.58

فرصت­ها(O)

O1: حمایت‌های مالی و تسهیلات دولتی برای بهینه‌سازی انرژی

0.25

4.3

1.07

4.5

1.12

4.2

1.05

3.9

0.97

O2: پیشرفت تکنولوژی در تولید مصالح پایدار و کم‌مصرف

0.25

4.1

1.02

4.3

1.07

4.0

1.00

3.8

0.95

تهدیدها(T)

T1: افزایش هزینه‌های انرژی و نگهداری

0.25

3.2

0.80

3.5

0.87

3.7

0.92

3.0

0.75

T2: رقابت با مجتمع‌های دارای طراحی سبز و بهینه

0.25

3.5

0.87

3.8

0.95

3.6

0.90

3.2

0.80

 

جمع کل

1.00

1708

7.26

18.1

7.70

18.1

7.40

17.4

7.43

(منبع: نگارندگان، 1403)

 

در مرحله پایانی به موجب جدول16 ، راهبردهای منتخب براساس ماتریس SWOT و نتایج ماتریس QSPM برحسب جمع امتیاز جذابیت و اولویت های تعیین شده، رتبه بندی می شوند. نتایج این ارزیابی در جدول شماره 20 نشان داده شده است:

 

جدول20- رتبه بندی راهبردهای منتخب براساس اولویت­ها

عنوان مجتمع

راهبردهای منخب

نمره جذابیت

الویت

بوتیک

ST1: طراحی سبز و هویت مشخص برای مجتمع

3.5

اول

WT2: بهره‌برداری از تقاضا برای ساختمان‌های پایدار

3.6

دوم

ST3: تنوع تأمین مصالح سبز        

3.2

سوم

WT4: استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و طراحی اقلیمی

2.8

چهارم

نسرین

ST1: طراحی سبز و هویت زیست‌محیطی

4.2

اول

WT2: کاهش هزینه‌های انرژی

3.9

دوم

WT4: استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش هزینه‌ها

3.8

سوم

ST3: تنوع تأمین مصالح سبز        

3.5

چهارم

کامران

ST1: بهینه‌سازی انرژی

4.0

اول

WT2: استفاده از نمای سبز

3.7

دوم

ST4: ایجاد فضاهای سبز در محوطه و تراس‌ها

3.9

سوم

WT3: ارتقای تهویه و نورپردازی طبیعی        

3.8

چهارم

زیما

ST2: افزایش فضای سبز محوطه و بهبود تهویه طبیعی

4.2

اول

WT1: به‌کارگیری مصالح کم‌مصرف و عایق‌های حرارتی        

4.0

دوم

ST3: ایجاد سیستم‌های هوشمند مدیریت انرژی        

3.7

سوم

WT4: نصب سلول‌های خورشیدی        

3.6

چهارم

(منبع: نگارندگان، 1403)

 

تحلیل نتایج رتبه‌بندی راهبردهای منتخب در مجتمع‌های مورد بررسی نشان می‌دهد که در مجتمع بوتیک، راهبرد "بهره‌برداری از تقاضا برای ساختمان‌های پایدار" (WT2) با کسب بالاترین امتیاز جذابیت، نقش کلیدی در ارتقای پایداری مجتمع ایفا می‌کند. همچنین، "طراحی سبز و هویت مشخص برای مجتمع" (ST1) در جایگاه دوم قرار دارد که نشان‌دهنده اهمیت هویت‌بخشی به محیط ساخته‌شده در راستای اصول معماری پایدار است.در مجتمع نسرین، بالاترین امتیاز به "طراحی سبز و هویت زیست‌محیطی" (ST1) اختصاص یافته است که حاکی از تأثیر چشمگیر طراحی بوم‌گرایانه در ارتقای کیفیت محیطی است. پس از آن، "کاهش هزینه‌های انرژی" (WT2) در رتبه دوم قرار گرفته است، که بر ضرورت رویکردهای کارآمد انرژی در کاهش هزینه‌های بهره‌برداری تأکید دارد.در مجتمع کامران، "بهینه‌سازی انرژی" (ST1) در اولویت راهبردی قرار دارد و بر افزایش بهره‌وری مصرف انرژی متمرکز است. همچنین، "ایجاد فضاهای سبز در محوطه و تراس‌ها" (ST4) جایگاه دوم را به خود اختصاص داده که نشان‌دهنده اهمیت ارتقای کیفیت فضای باز در افزایش مطلوبیت سکونتی است.در مجتمع زیما، راهبرد " افزایش فضای سبز محوطه و بهبود تهویه طبیعی " (ST2) بالاترین امتیاز را دریافت کرده است که نشان از جایگاه فناوری‌های سبز در بهینه‌سازی مصرف انرژی دارد. همچنین، "به‌کارگیری مصالح کم‌مصرف و عایق‌های حرارتی" (WT1) در جایگاه دوم قرار گرفته و بر لزوم استفاده از مصالح نوین در راستای کاهش مصرف انرژی تأکید دارد.نتایج این تحلیل نشان می‌دهد که در راستای ارتقای پایداری مجتمع‌های مسکونی، ترکیب راهبردهای مبتنی بر کاهش مصرف انرژی، بهینه‌سازی زیرساخت‌های زیست‌محیطی، و به‌کارگیری فناوری‌های پایدار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به‌ویژه، راهبردهای مرتبط با طراحی سبز و بهینه‌سازی انرژی به عنوان عوامل کلیدی در دستیابی به معماری پایدار در شهرهای بزرگ مانند تهران مورد تأکید قرار گرفته‌اند.

 

نتیجه­گیری و ارائه پیشنهادها

همانطور که در مبحث مبانی نظری پژوهش به آن اشاره شد، بام‌ها و نماهای سبز به عنوان راهکارهای نوین و کارآمد در راستای توسعه پایدار شهری نقش بسزایی ایفا می‌کنند. این فناوری‌ها با بهبود کیفیت هوا، کاهش اثرات گرمایش جهانی و حفظ انرژی، به طور مستقیم به ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان کمک می‌نمایند. همچنین استفاده از بام‌ها و نماهای سبز در مجتمع‌های مسکونی می‌تواند مزایای متعددی را به همراه داشته باشد که در سه بُعد زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی قابل بررسی است. از نظر زیست‌محیطی، بام‌ها و نماهای سبز در مجتمع‌های مسکونی به کاهش آلودگی هوا، کاهش اثرات جزیره حرارتی شهری، افزایش تنوع زیستی و بهبود عایق‌بندی حرارتی ساختمان‌ها کمک می‌کنند. این فضاها با جذب دی‌اکسید کربن و تولید اکسیژن، به بهبود کیفیت هوای محیط‌های شهری می‌پردازند. همچنین با فراهم آوردن زیستگاه‌های جدید برای گونه‌های گیاهی و جانوری، تنوع زیستی را افزایش می‌دهند، و با جذب دی‌اکسید کربن و تولید اکسیژن، به بهبود کیفیت هوای محیط‌های شهری می‌پردازند. در مجتمع‌های مسکونی، این امر به کاهش آلودگی صوتی و ایجاد محیطی آرام‌تر برای ساکنان نیز منجر می‌شود. از لحاظ اقتصادی، بام‌ها و نماهای سبز در مجتمع‌های مسکونی می‌توانند به کاهش هزینه‌های انرژی و افزایش ارزش املاک منجر شوند. این فناوری‌ها با کاهش نیاز به سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی، به صرفه‌جویی در مصرف انرژی کمک کرده و در نتیجه هزینه‌های مربوط به انرژی را کاهش می‌دهند. همچنین با ایجاد فضاهای سبز زیبا و جذاب، ارزش املاک را افزایش می‌دهند که این امر می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاران و ساکنان جدید کمک کند. در مجتمع‌های مسکونی، کاهش هزینه‌های انرژی و افزایش ارزش ملک می‌تواند موجب رضایت بیشتر ساکنان و بهبود شرایط اقتصادی کلی مجتمع شود.

از نظر اجتماعی، فضاهای سبز ایجاد شده توسط بام‌ها و نماهای سبز در مجتمع‌های مسکونی، می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی ساکنان، افزایش تعاملات اجتماعی و ارتقاء سلامت روان کمک کنند. این فضاها با ایجاد محیط‌های آرام و دلنشین، به کاهش استرس و افزایش رفاه عمومی می‌پردازند. همچنین با فراهم آوردن فضاهای مناسب برای فعالیت‌های تفریحی و اجتماعی، ارتباطات اجتماعی را تقویت کرده و حس همبستگی جامعه را افزایش می‌دهند. در مجتمع‌های مسکونی، این فضاها می‌توانند به ایجاد حس تعلق و ارتقاء کیفیت زندگی اجتماعی کمک کنند. با این حال، استفاده از بام‌ها و نماهای سبز در مجتمع‌های مسکونی نیز چالش‌هایی دارد. هزینه‌های اولیه بالا برای نصب و نیاز به نگهداری و تعمیرات منظم، ممکن است از گسترش این فناوری‌ها جلوگیری کند. با این حال، برنامه‌ریزی‌های بلندمدت و حمایت‌های مالی می‌تواند این موانع را کاهش داده و زمینه را برای استفاده گسترده‌تر از بام‌ها و نماهای سبز فراهم سازد.

یافته­های پژوهش نشان می­دهد، مجتمع­های مسکونی،با استفاده از زیرساخت­های سبز، به شکل بام­ها و نما­های سبز می­توانند گامی موثر برای رسیدن به اصول سه­گانه توسعه پایدار باشند،براساس پرسش­های صورت گرفته، از ساکنین مجتمع­های مذکور،77.4% ساکنین از اجرای بام و نمای سبز با توجه به فواید و آسیب­های گوناگون،رضایت داشته­اند.از این رو،از دیدگاه ساکنین مجتمع­های مسکونی، بام­ها و نماهای سبز می­توانند مزایای قابل توجهی از نظرانرژی،شرایط آب و هوایی،اقتصادی،اجتماعی و زیست محیطی برای ساکنین،فراهم آورند. بنابراین، همانطور که جدول12 نشان می دهد، یافته های پژوهش بیان می­کند، بین میزان رضایت ساکنان مجتمع های مسکونی مذکور تفاوت چشمگیری وجود دارد. بام‌ها و نماهای سبز به عنوان یکی از اجزای کلیدی توسعه پایدار شهری، نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی شهروندان و حفاظت از محیط زیست ایفا می‌کنند. این فناوری‌ها نه تنها به ایجاد محیط‌های زیست‌پذیرتر کمک می‌کنند، بلکه با ترویج فرهنگ مسئولیت‌پذیری زیست‌محیطی، می‌توانند به توسعه پایدار و افزایش کیفیت زندگی در شهرها یاری رسانند. استفاده هوشمندانه از بام‌ها و نماهای سبز در مجتمع‌های مسکونی می‌تواند به کاهش هزینه‌های انرژی، افزایش ارزش املاک و بهبود کیفیت زندگی ساکنان منجر شود. بنابراین، برنامه‌ریزی و اجرای سیاست‌هایی جهت گسترش استفاده از بام‌ها و نماهای سبز در مجتمع‌های مسکونی، امری ضروری و حیاتی به شمار می‌آید. این رویکرد نه تنها به بهبود زندگی ساکنان کمک می‌کند، بلکه به ایجاد شهرهایی پایدارتر و زیست‌پذیرتر برای نسل‌های آینده نیز کمک خواهد کرد. براین اساس،به منظورتحقق اهداف توسعه پایدار و بهره‌گیری بهینه از بام‌ها و نماهای سبز در مجتمع‌های مسکونی، باید اقدامات جامعی صورت گیرد. این اقدامات شامل آموزش و آگاهی‌رسانی به مدیران شهری و ساکنان، ارائه تسهیلات مالی و مشوق‌های مالیاتی، تدوین و اجرای قوانین حمایتی، حمایت از تحقیقات علمی و توسعه فناوری‌های نوین، و تشویق به مشارکت جامعه است. با اجرای این راهکارها، می‌توان افق‌های روشنی برای آینده ایجاد کرد که در آن بام‌ها و نماهای سبز نه تنها به بهبود کیفیت زندگی و کاهش مصرف انرژی کمک می‌کنند، بلکه نقش مهمی در ارتقاء سلامت عمومی و پایداری محیط زیست ایفا خواهند کرد.

یافته‌های پژوهش حاضر با تحقیقات اخیر همخوانی دارد. به‌عنوان مثال، مطالعه‌ی انجام‌شده در تهران (۱۴۰۱) نشان داده­است که بام‌های سبز می‌توانند تا ۲۰٪ از غلظت ذرات معلق در هوا را کاهش دهند. همچنین، پژوهش‌های انجام‌شده در اصفهان (۱۴۰۰) و شیراز (۱۳۹۹) تأثیر مثبت بام‌های سبز را بر کاهش مصرف انرژی و بهبود کیفیت زندگی ساکنان تأیید کرده‌اند. این نتایج نشان می‌دهند که بام‌ها و نماهای سبز به‌عنوان راهکارهایی مؤثر در توسعه‌ی پایدار شهری و بهبود کیفیت محیطی شناخته می‌شوند.

به همین دلیل، بام‌ها و نماهای سبز همچنان به‌عنوان راهکاری مؤثر در بهبود کیفیت زندگی و ارتقای پایداری شهری مورد توجه محققان و برنامه‌ریزان قرار دارند. بر اساس تحلیل‌ها، "طراحی سبز و هویت زیست‌محیطی" (ST1) در مجتمع نسرین و "افزایش فضای سبز محوطه و بهبود تهویه طبیعی" (ST2) در مجتمع زیما، هر دو با نمره‌ی جذابیت 4.2، در اولویت نخست قرار گرفته‌اند. این راهبردها با تأکید بر بهینه‌سازی مصرف انرژی، کاهش اثرات زیست‌محیطی و ارتقای کیفیت محیطی، بیشترین امتیاز را دریافت کرده‌اند.در رتبه‌های بعدی، "بهینه‌سازی انرژی" (ST1) در مجتمع کامران و "به‌کارگیری مصالح کم‌مصرف و عایق‌های حرارتی" (WT1) در مجتمع زیما با نمره‌ی 4.0 قرار دارند که نشان‌دهنده‌ی اهمیت مصالح پایدار و بهره‌وری انرژی در توسعه‌ی شهری است.به‌طور کلی، اجرای این راهبردها نقش کلیدی در توسعه‌ی پایدار شهری و رفع چالش‌های زیست‌محیطی ایفا می‌کند و با ترکیب فناوری‌های نوین، طراحی هوشمند و سیاست‌های حمایتی، می‌توان تأثیرات مثبت اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی پایداری را تضمین کرد.

 

منابع

خالدی، شاهین؛ حبیب، فرح؛ و ماجدی، حمید. (1401). نوآوری­ها و فناوری­های بام سبز با تاکید بر منطقه یک تهران، آمایش محیط، (65)، 175-192. https://dorl.net/dor/20.1001.1.2676783.1402.16.61.9.5

دربان، علی؛ و جواد نیا، مینا. (1397). معماری سبز گامی به سوی معماری پایدار، معمارشناسی،1 (5) ،1-6. https://sid.ir/paper/514998/fa 

دهخدا، علی اکبر. (1345). لغت نامه دهخدا، تهران، نشر دانشگاه تهران.

صفوی، سید محمد مهدی. (1392). نقش بام و نماهاي سبز از منظر پدافند غيرعامل(نمونه موردي: نقش بدنه هاي سبز در شهر تهران)، معماری و شهرسازی پایدار،1(2)،29-41. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.25886274.1392.1.2.3.1 

طوفان، سحر. (1388). بام های حیات، معماری و ساختمان، 4.

قربانی پارام، افشین. (1400). ارائه الگوی جدید برج سازی بر مبنای توسعه پایداری اجتماعی در استان تهران، آینده پژوهی شهری،1(3)،25-48. https://doi.org/10.30495/uf.2022.1950274.1024 

References:

Ayres, R. U., & Ayres, L. W. (1989). "Industrial Ecology: Towards Closing the Materials Cycle". Edward Elgar Publishing. DOI: 10.4337/9781035303298​

Batty, M. (2013). "The New Science of Cities". MIT Press.

Benz, W. (1937). Die Wand von Morgen - vertikale Garten [The wall of tomorrow - vertical gardens]. Bodenkultur, 1, 217-223.

Blanc, P. (2008). The vertical garden: From nature to the city. WW Norton & Company.

Brundtland, G. H. (1987). "Our Common Future". United Nations.

Bullard, R. D. (1990). "Dumping in Dixie: Race, Class, and Environmental Quality". Westview Press.

Catton, W. R. (1980). "Overshoot: The Ecological Basis of Revolutionary Change". University of Illinois Press.

Charnley, F., Lemon, M., Evans, S., & Ball, P. D. (2019). "Exploring the process of whole system innovation in manufacturing firms". Journal of Cleaner Production, 201, 1-13. DOI: 10.1016/j.jclepro.2018.07.246.

Chen, L., Peng, S., & Zhao, H. (2022). "Air quality improvement by green facades in urban environments: A review." Urban Climate, 42, 101099. DOI: 10.1016/j.uclim.2022.101099.

Choi, J., & Han, J. (2023). Sustainable Economic Growth and Environment Protection. Sustainability, 15(4), 3307. DOI: 10.3390/su15043307.

Cullen, J. M., & Allwood, J. M. (2010). "The efficient use of materials: Engineering and economic.

Daly, H. E. (1996). "Beyond Growth: The Economics of Sustainable Development". Beacon Press.

D'Amato, D., Miller, T., & Sengo, T. (2023). Green Growth and the circular economy transition towards sustainability: A review. Sustainability, 15(2), 1220. DOI: 10.3390/su15021220.

Darban, A., & Javadnia, M. (2018). Green Architecture: A Step Towards Sustainable Architecture, Architectology, 1(5), 1-6. https://sid.ir/paper/514998/fa [In Persian]  

Dehkhoda, A. A. (1966). Dehkhoda Dictionary, Tehran, University of Tehran Press. [In Persian]

Dunnett, N., & Kingsbury, N. (2008). Planting Green Roofs and Living Walls. Timber Press.

Elkington, J. (1997). "Cannibals with Forks: The Triple Bottom Line of 21st Century Business". Capstone.

Francis, R. A., & Lorimer, J. (2011). Urban reconciliation ecology: The potential of living roofs and walls. Journal of Environmental Management, 92(6), 1429-1437. DOI: 10.1016/j.jenvman.2011.01.012.

Geddes, P. (1915). Cities in evolution. London: Williams & Norgate.

Ghalehteimouri, K. J., Shamsoddini, A., Bayramzadeh, N., & Mousavi, M. N. (2023). Identifying the pleasant sounds in the city's public parks environment (Case study: Mellat riverside park, Urmia). 1., 9(1), 149–165. https://doi.org/10.25765/sauc.v9i1.690 

Ghorbani Param, A. (2021). Presenting a New Model of Tower Construction Based on Social Sustainability Development in Tehran Province, Urban Foresight, 1(3), 25-48. https://doi.org/10.30495/uf.2022.1950274.1024 [In Persian]

Grober, U., & Schneidewind, U. (2018). Sustainable Development: Concepts, Rationalities and Strategies. Routledge.

Hämäläinen, T. J. (2022). Human sustainability. Journal of Cleaner Production, 361, 132137. DOI: 10.1016/j.jclepro.2022.132137.

Hanker, R. (1986). Dauerbegrünte Fassaden. Karlsruhe: Müller.

Haran, M. (2023). Social sustainability in the information society. Sustainability, 15(3), 2477. DOI: 10.3390/su15032477.

Huang, L., Wu, J., & Yan, L. (2022). Defining and measuring urban sustainability: A review of indicators. Landscape Ecology, 37(5), 1175-1193. DOI: 10.1007/s10980-021-01293-6.

Hussein, A., Riffat, S., & Gillott, M. (2021). "A holistic plan of flat roof to green-roof conversion: Towards a sustainable built environment." Building and Environment, 108101. DOI: 10.1016/j.buildenv.2021.108101.

Johnson, T., Martinez, A., & Lee, K. (2022). "Challenges and solutions for the maintenance of green facades." Building and Environment, 207, 108404. DOI: 10.1016/j.buildenv.2021.108404.

Jones, M., Taylor, R., & Green, D. (2023). "The psychological impact of urban green walls: Reducing stress and anxiety in city dwellers." Urban Forestry & Urban Greening, 75, 127-135. DOI: 10.1016/j.ufug.2022.127135.

Khaledi, S., Habib, F., & Majidi, H. (2022). Innovations and Technologies of Green Roofs with Emphasis on District 1 of Tehran, Environmental Planning, (65), 175-192. https://dorl.net/dor/20.1001.1.2676783.1402.16.61.9.5  [In Persian]  

Koningen, H. (1994). Dauerhaft am Bau: Formen und Konstruktionen der Fassadenbegrünung [Lasting in construction: Forms and constructions of facade greening]. Garten und Landschaft, 104(6), 33-38.

Littig, B., & Griessler, E. (2022). Social sustainability: Theories and perspectives. Annual Review of Environment and Resources, 47, 367-396. DOI: 10.1146/annurev-environ-112420-114755.

Lubchenco, J., Drake, J., & Henderson, M. (2023). Sustainability is sustainable. Nature Sustainability, 6(1), 1-3. DOI: 10.1038/s41893-022-00986-0.

Manso, M., & Castro-Gomes, J. (2015). Green wall systems: A review of their characteristics. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 41, 863-871. DOI: 10.1016/j.rser.2014.07.203.

Manso, M., Teixeira, C., & Carmona, P. (2021). Green vertical systems: Exploring sustainable solutions for indoor environments. Sustainability, 13(2), 745. DOI: 10.3390/su13020745.

Mihalakakou, G., Souliotis, M., Papadaki, M., & Menounou, P. (2023). "Green roofs as a nature-based solution for improving urban sustainability: Progress and perspectives." Renewable and Sustainable Energy Reviews, 180, 113306. DOI: 10.1016/j.rser.2023.113306.

Mousavi, M. N., Shirazi, S. A., Nasar-u.-Minallah, M., & Bayramzadeh, N. (2025). Introducing the Mousavi Primate City Index for Iran’s Urban System assessment. GEOGRAPHY, ENVIRONMENT, SUSTAINABILITY, 18(1), 44–53. https://doi.org/10.24057/2071-9388-2025-3218 

Mousavi, M., Jafarpour Ghalehteimouri, K., & Bayramzadeh, N. (2025). Assessing social infrastructure in border areas from a city prosperity perspective: a case study of border townships in West Azarbaijan Province, Iran. Discov. Cities, 2(1), 1–20. https://doi.org/10.1007/s44327-025-00057-3 

Mousavi, M., Jafarpour Ghalehteimouri, K., Bagheri Kashkouli, A., & Bayramzadeh, N. (2024). Mitigating development barriers and addressing disparities in border cities of Iran: a comprehensive analysis of border provinces and influential factors. Geojournal, 89(4), 1–20. https://doi.org/10.1007/s10708-024-11181-9 

Pearce, D., Markandya, A., & Barbier, E. B. (1993). "Blueprint for a Green Economy". Earthscan.

Peck, S. W., Callaghan, C., Kuhn, M. E., & Bass, B. (1999). Greenbacks from green roofs: Forging a new industry in Canada. Canada Mortgage and Housing Corporation.

Raven, J., Schot, J., & Berkhout, F. (2020). Transition through Innovation: Key Elements for an Integrated Research Agenda. Environmental Innovation and Societal Transitions, 34, 1-16. DOI: 10.1016/j.eist.2019.11.001.

Raworth, K. (2017). Doughnut Economics: Seven Ways to Think Like a 21st-Century Economist. Random House Business.

Sachs, J. D., Mazzucato, M., Messner, D., Nakicenovic, N., & Rockström, J. (2023). Transformations for achieving the Sustainable Development Goals. Nature Sustainability, 6(1), 11-18. DOI: 10.1038/s41893-022-00977-1.

Safavi, S. M. M. (2013). The Role of Green Roofs and Facades from the Perspective of Passive Defense (Case Study: The Role of Green Facades in Tehran). Sustainable Architecture and Urbanism, 1(2), 29-41 https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.25886274.1392.1.2.3.1. [In Persian]  

Schmalz, S. (2022). Linking economic and environmental sustainability in green growth strategies: Conceptual considerations and key indicators. GAIA-Ecological Perspectives for Science and Society, 31(1), 17-25. DOI: 10.14512/gaia.31.1.6.

Smith, P., Johnson, L., & Brown, R. (2022). "Biodiversity benefits of green facades in urban environments." Journal of Environmental Management, 301, 113849.

Spies, F., Wu, W., He, Y., Wang, S., & Thees, O. (2023). Measuring Sustainability: A holistic approach to sustainability assessment. Ecological Indicators, 146, 109764. DOI: 10.1016/j.jenvman.2021.113849.

Tofan, S. (2009). Living Roofs, Architecture and Building, 4 . DOI: 10.1016/j.ecolind.2022.109764. [In Persian]

United Nations Environment Programme. (2020). "Greening the Building Supply Chain." Retrieved from UNEP.

Walker, B., Holling, C. S., Carpenter, S. R., & Kinzig, A. (2004). "Resilience, Adaptability and Transformability in Social–ecological Systems". Ecology and Society, 9(2), 5.

WCED. (1987). Our common future. Oxford University Press. DOI: 10.5751/ES-00650-090205.

Wong, N. H., & Tan, A. Y. K. (2010). Thermal evaluation of vertical greenery systems for building walls. Building and Environment, 45(3), 663-672. DOI: 10.1016/j.buildenv.2009.08.005.

Zhang, H., Wang, Z., & Li, Y. (2021). "Energy performance of green facades in residential buildings: A case study in a hot-summer and cold-winter zone." Energy and Buildings, 234, 110712. DOI: 10.1016/j.enbuild.2020.110712.

www.amar.thmporg.ir

www.caoi.ir

www.nextoffice.ir

[1]  Urban Heat Island

[2]  www.amar.thmporg.ir

[3]  Green Roof

[4]  Ecosystem-Based Adaptation

[5]  Green Facade

[6]  Living Walls

[7]  Patrick Geddes

[8]  Climbing Plants

[9]  Trellis Plants

[10]  Sustainability

[11]  Sustainable Development

[12]  Environmental Justice

[13]  Natural Capital

[14]  Triple Bottom Line

[15]  Complex Systems Sustainability

[16]  Urban Resilience

[17]  Sustainable Innovation Ecosystems

[18]  Smart Urban Sustainability

[19]  Environmental Resilience

[20]  Sustainable Development

[21]  Quantitative Strategic Planning Matrix


Sanad

Sanad is a platform for managing Azad University publications

Links

Related Centers

Technical Support

Official pages

The rights to this website are owned by the Raimag Press Management System.
Copyright © 2021-2025

Home| Login| About Us| Contact Us|
[فارسی] [العربية] [fa] [ar]