Investigating the effect of economic sanctions on Iran's economy with an emphasis on human capital

Subject Areas :

Mohammad   Rowshanroo ¹ (PhD Candidate, Department of Economics, Faculty of Economics and Management, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran. [e-mail])
Mehrzad  Ebrahimi ² (Associate Professor, Department of Economics, Faculty of Economics and management,Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran)
Hashem   Zare ³ (Assistant Professor, Department of Economics, Faculty of Economics and Management, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran. [e-mail])

Received: 2023-07-01 Accepted : 2024-04-29 Published : 2024-04-29

Keywords: Economic Sanctions, Human Capital, Economic Growth, New Keynesian Model, Bayesian Estimation. JEL Classification: C11, E32, I25.,

Abstract :

This research investigates the impact of economic sanctions on Iran's economy, particularly focusing on human capital, using a dynamic stochastic general equilibrium model and a new Keynesian approach, from March 2001 to September 2021. The findings indicate that sanctions led to a decline in oil revenues, subsequently reducing public spending on education and hindering human capital development. This decline in human capital has far-reaching consequences, including diminished productivity, reduced investment, and slower economic growth, alongside an inflationary uptick. As inflation erodes real wages, households respond by reducing labor supply, which, in turn, dampens consumption. Given the critical role of human capital in Iran's economic growth, policymakers must safeguard public education spending, particularly during periods of decreased oil revenues. By prioritizing investments in education, the government can mitigate the adverse effects of sanctions and foster long-term economic resilience. In conclusion, the study underscores the importance of maintaining educational investments amidst economic challenges, emphasizing the need for strategic fiscal management to sustain human capital development and drive economic progress.

References:

ا- اکبری، محمد و شریف‏زاده، محمدجواد (1396). تعیین قاعده سیاست پولی بهینه با درنظر گرفتن ارجحیت در مصرف کالاهای داخلی: کاربردی از رویکرد بیزین. نشریه اقتصاد و الگوسازی، 8(29)، 39-31.
- پاشازانوس، پگاه، بهرامی، جاوید، توکلیان، حسین و محمدی، تیمور (1399). نقش ادغام مالی بین‏المللی بر نوسانات تولید و تورم در اقتصاد ایران: رهیافت تعادل عمومی پویای تصادفی. تحقیقات مدلسازی اقتصادی، 11(39)، 44-7.
- تقی‏پور، انوشیروان و اصفهانیان، هما (1395). تحلیل ادوار تجاری تکانه‌های نفتی و مخارج دولت و مکانیزم‌‌های اثرگذاری آن‌ها بر متغیرهای کلان اقتصادی: رهیافت مدل DSGE. فصلنامه اقتصاد مالی، 10(35)، 175-102.
- توکلیان، حسین و کمیجانی، اکبر (1391). سیاست‌گذاری پولی تحت سلطه مالی و تورم هدف ضمنی در قالب یک مدل تعادل عمومی پویای تصادفی برای اقتصاد ایران. فصلنامه تحقیقات مدلسازی اقتصادی، 3(8)، 187-117.
- حسن‌زاده جردانی، علیرضا(2021). بررسی واکنش متغیرهای کلان اقتصادی نسبت به مالیات در اقتصاد ایران در چارچوب مدل تعادل عمومی پویای تصادفی. نشریه توسعه و سرمایه، 5(2)، 104-85.
- حسینی، نیلوفرسادات و اصغرپور، حسین (1398). درجه عبور نرخ ارز و آثار تکانه پولی در یک الگوی تعادل عمومی پویای تصادفی. فصلنامه پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 11(42)، 154-131.
- رافعی، میثم، بهرامی، جاوید و دانش‏جعفری، داوود (1393). ارزیابی سیاست مالی برای اقتصاد ایران در یک مدل تعادل عمومی پویای تصادفی مبتنی بر ادوار تجاری حقیقی. فصلنامه پؤوهشنامه اقتصادی، 14(54)، 65-33.
- شاه‏حسینی، سمیه و بهرامی، جاوید (1391). طراحی یک مدل تعادل عمومی پویای تصادفی کینزی جدید برای اقتصاد ایران با در نظر گرفتن بخش بانکی. فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، 17(53)، 83-55.
- صدیق محمدی، میرفرهاد، سرلک، احمد، نجفی‏زاده، سید عباس و حسن‏زاده، محمد (1402). اثرات تحریم‌های نفتی ایران بر رفاه خانوارها: رهیافت تعادل عمومی قابل محاسبه پویای بازگشتی. اقتصاد مقداری، 20(1)، 194-139.
- صیادی، محمد، دانش‏جعفری، داود، بهرامی، جاوید و رافعی، میثم (1394). ارائه چهارچوبی برای استفاده بهینه از درآمدهای نفتی، رویکرد تعادل عمومی تصادفی پویا. نشریه برنامه‏ریزی و بودجه، 20(2)، 58-21.
- طیبی، سید کمیل و صادقی، عبدالرسول (1396). اثرات تحریم‏های بین‏المللی و سایر عوامل تأثیرگذار بر نرخ ارز در ایران. مجله تحقیقات اقتصادی، 52(3)، 661-641.
- فطرس، محمدحسن، توکلیان، حسین و معبودی، رضا (1394). تأثیر تکانه‌های پولی و مالی بر متغیرهای کلان اقتصادی-رهیافت تعادل عمومی تصادفی پویای کینزی جدید 1391-1340. پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 5(19)، 73-94.
- کیومرثی، مسعود، احمدی شادمهری، محمد طاهر، سلیمی‏فر، مصطفی و ابریشمی، حمید (1398). بررسی اثر تحریم‏های مالی و انرژی بر شکاف تولید در اقتصاد ایران. پژوهش‌های اقتصادی ایران، 24(79)، 66-33.
- Acemoglu, D., & Restrepo, P. (2018). The race between man and machine: implications of technology for growth, factor shares, and employment. American Economic Review, 108(6), 1488-1542.
- Afesorgbor, S. K. (2019). The impact of economic sanctions on international trade: How do threatened sanctions compare with imposed sanctions? European Journal of Political Economy, 56, 11-26.
- Akbari, M., & Sharifzade, M. J. (2017). Determining the optimal monetary policy rule with respect to home bias in consumption: Application of bayesian approach. Journal of Economics and Modelling, 8(29), 1-39. (in persian)
- Ali, M. M., & Shah, I. H. (2000). Sanctions and childhood mortality in Iraq. Lancet, 355(9218), 1851-1857.
- Angelopoulos, K., Malley, J., & Philippopoulos, A. (2009). Welfare implications of public education spending rules.
- Bapat, N., & Morgan, T. (2009). Multilateral versus unilateral sanctions reconsidered: A test using new data. International Studies Quarterly, 53, 1075-1094.
- Barber, J. (1979). Economic sanctions as a policy instrument. International Affairs, 55(3), 367-384.
- Brooks, S. P., & Gelman, A. (1998). General methods for monitoring convergence of iterative simulations. Journal of Computational and Graphical Statistics, 7(4), 434-455.
- Cooley, T. F., & Hansen, G. D. (1989). The inflation tax in a real business cycle model. American Economic Review, 79(4), 733-748.
- Cortright, D., & Lopez, G. A. (2000). The sanctions decade: Assessing UN strategies in the 1990s.
- Daoudi, M. S., & Dajani, M. S. (1983). Economic sanctions: Ideals and Experience (First ed.). Routledge Kegan & Paul.
- Daponte, B. O., & Garfield, R. (2000). The effect of economic sanctions on the mortality of Iraqi children prior to the 1991 Persian Gulf War. American Journal of Public Health, 90(4), 546-552.
- Dib, A. (2001). An estimated Canadian DSGE model with nominal and real rigidities. Bank of Canada working paper1701-93972001-26.
- Drezner, D. W. (2011). Sanctions Sometimes Smart: Targeted sanctions in theory and practice. International studies review, 13(1), 96-108.
- Elliott, K. A. (1998). The sanctions glass: Half full or completely empty? International Security, 23(1), 50-65.
- Fotros, M. H., Tavakolian, H., & Maaboudi, R. (2015). Impact of fiscal and monetary shocks on macroeconomic variables in Iran, dynamic stochastic general equilibrium approach 1961-2012. Economic Growth and Development Research, 5(19), 73-94. (in persian)
- Garfield, R. (2002). Economic sanctions, humanitarianism, and conflict after the cold war. Social Justice, 29(3 (89)), 94-107.
- Gibbons, E., & Garfield, R. (1999). The impact of economic sanctions on health and human rights in Haiti, 1991-1994. American Journal of Public Health, 89(10), 1499-1504.
- Hassanzadeh Jezdani, A. R. (2021). Investigating the repercussion of macroeconomic variables to taxes in the Iranian economy in the framework of the dynamic equilibrium general equilibrium model. Journal of Development and Capital, 5(2), 85-104. (in persian)
- Hatipoglu, E., & Peksen, D. (2018). Economic sanctions and banking crises in target economies. Defence and Peace Economics, 29(2), 171-189.
- Hoffmann, F. (1967). The functions of economic sanctions: A comparative analysis. Journal of Peace Research, 4(2), 140-159.
- Hosseini, N. S., & Asgharpur, H. (2021). Exchange rate pass-through and the effects of monetary shock in a DSGE model. Economic Growth and Development Research, 11(42), 154-131. (in persian)
- Hufbauer, G., Schott, J., & Elliott, K. (2009). Economic sanctions reconsidered, 3rd edition (paper). Peterson institute for international economics.
- Kaempfer, W. H., & Lowenberg, A. D. (2007). Chapter 27 the political economy of economic sanctions. In T. Sandler & K. Hartley (Eds.), Handbook of Defense Economics (Vol. 2, pp. 867-911). Elsevier.
- Kirshner, J. (1997). The microfoundations of economic sanctions. Security Studies, 6(3), 32-64.
- Kiumarthi, M., Ahmadi Shadmehri, M. T., Salimifar, M., & Abrishami, H. (2019). The Impact of Financial and Energy Sanctions on Output Gap in Iran. Iranian Journal of Economic Research, 24(79), 33-66. (in persian)
- Kwon, O., Syropoulos, C., & Yotov, Y. (2022). Do sanctions affect growth? https://ideas.repec.org/p/ris/drxlwp/2022_006.html.
- Lindsay, J. M. (1986). Trade sanctions as policy instruments: A re-examination. International Studies Quarterly, 30(2), 153-173.
- Lyubimov, I. L. (2022). Technology and human capital in an economy under sanctions. Economic Policy, 6, 40-67.
- Mack, A., & Khan, A. (2000). The efficacy of UN sanctions. Security Dialogue, 31(3), 279-292.
- Marinov, N. (2005). Do economic sanctions destabilize country leaders? American Journal of Political Science, 49(3), 564-576.
- Morgan, T. C., & Schwebach, V. L. (1997). Fools suffer gladly: The use of Economic Sanctions in International Crises. International Studies Quarterly, 41(1), 27-50.
- Nakhli, S. R., Rafat, M., Bakhshi Dastjerdi, R., & Rafei, M. (2020). A DSGE analysis of the effects of economic sanctions: Evidence from the Central Bank of Iran. Iranian Journal of Economic Studies, 9(1), 35-70.
- Neuenkirch, M., & Neumeier, F. (2015). The impact of UN and US economic sanctions on GDP growth. European Journal of Political Economy, 40(PA), 110-125.
- Pape, R. A. (1997). Why Economic Sanctions Do Not Work. International Security, 22(2), 90-136.
- Pasha Wanous, P., Vahrami, J., Tavakkolian, H., & Mohammadi, T. (2020). The role of international financial integration in production and inflation fluctuations in Iran: Using a dynamic stochastic general equilibrium model [Applicable]. Journal of Economic Modeling Research, 11(39), 7-44. (in persian)
- Peksen, D., & Son, B. (2015). Economic coercion and currency crises in target countries. Journal of Peace Research, 52(4), 448-462.
- Rafei, M., Bahrami, J., & Daneshjafari, D. (2014). Evaluation of fiscal policy for economy of Iran in a dynamic stochastic general equilibrium model based on real business cycles. Economics Research, 14(54), 33-65. (in persian)
- Rotemberg, J. J. (1982). Monopolistic price adjustment and aggregate output. The Review of Economic Studies, 49(4), 517-531.
- Sadigh Mohammadi, M. F., Sarlak, A., Najafizadeh, S. A., & Hassanzadeh, M. (2023). Impacts of Iranian oil sanctions on the welfare of households: A recursive dynamic computable general equilibrium approach. Quarterly Journal of Quantitative Economics, 20(1), 139-194. (in persian)
- Sayadi, M., Daneshjafari, D., Bahrami, J., & Rafeei, m. (2015). A framework for the optimum oil revenue allocation in Iran; dynamic stochastic general equilibrium approach [research]. Planning and Budgeting, 20(2), 21-58. (in persian)
- Sayadi, M., & Khoshkalam Khosroshahi, M. (2020). Assessing alternative investment policies in a resource-rich capital-scarce country: results from a DSGE analysis for Iran. Energy Policy, 146, (in persion)
- Shahhosseini, S., & Bahrami, J. (2013). designing a new keynesian dynamic stochastic general equilibrium model for Iran's economy with banking sector. Iranian Journal of Economic Research, 17(53), 55-83. (in persian)
- Splinter, M., & Klomp, J. (2022). Do sanctions cause economic growth collapses? In R. Beeres, R. Bertrand, J. Klomp, J. Timmermans, & J. Voetelink (Eds.), NL ARMS Netherlands annual review of military studies 2021: Compliance and integrity in international military trade (pp. 115-132). T.M.C. Asser Press.
- Taghipour, A., & Esfahanian, H. (2016). Government spending and the transmission channels of their effects on macroeconomic variables: A DSGE approach. Financial Economics, 10(35), 75-102. (in persian)
- Tavakolian, H., & Komijani, A. (2012). Monetary policy under fiscal dominance and implicit inflation target in Iran: A DSGE approach [applicable]. Journal of Economic Modeling Research, 3(8), 87-117. (in persian)
- Tayebi, S. K., & Sadeghi, A. (2017). The Impacts of international sanctions and other factors affecting exchange rate in Iran. Journal of Economic Research (Tahghighat- E- Eghtesadi), 52(3), 641-661. (in persian)
- Teixeira, A. A. C., & Queirós, A. S. S. (2016). Economic growth, human capital and structural change: A dynamic panel data analysis. Research Policy, 45(8), 1636-1648.
- Uhlig, H. (2001). A toolkit for analysing nonlinear dynamic stochastic models easily. In R. Marimon & A. Scott (Eds.), Computational Methods for the Study of Dynamic Economies (pp. 0). Oxford University Press.
- Van Bergeijk, P. A. G. (2009). Economic diplomacy and the geography of international trade. https://www.e-elgar.com/shop/gbp/economic-diplomacy-and-the-geography-of-international-trade-9781848444638.html.
- Van Bergeijk, P. A. G., & Faraji Dizaji, S. (2013). Could Iranian sanctions work? ‘yes’ and ‘no’, but not ‘perhaps’. https://cepr.org/voxeu/columns/could-iranian-sanctions-work-yes-and-no-not-perhaps.
- Vasilev, A. (2017). US health and aggregate fluctuations. Bulletin of Economic Research, 69(2), 147-163.
- Wallensteen, P. (1968). Characteristics of economic sanctions. Journal of Peace Research, 5(3), 248-267.
- Wang, Y., Wang, K., & Chang, C.-P. (2019). The impacts of economic sanctions on exchange rate volatility. Economic Modelling, 82.
- Weiss, T. G., Cortright, D., Lopez, G. A., & Minear, L. (1997). Political gain civilian pain: Humanitarian impacts of economic sanctions. Rowman & Littlefield Publishers.

Full-Text:



Economic Modeling https://eco.firuzkuh.iau.ir

 

Original Article

The effect of economic sanctions on Iran's economy with an emphasis on human capital

Mohammad Rowshanroo¹, Mehrzad Ebrahimi²*, Hashem Zare³ 

DOI

Abstract  This research investigates the impact of economic sanctions on Iran's economy, particularly focusing on human capital, using a dynamic stochastic general equilibrium model and a new Keynesian approach, from March 2001 to September 2021. The findings indicate that sanctions led to a decline in oil revenues, subsequently reducing public spending on education and hindering human capital development. This decline in human capital has far-reaching consequences, including diminished productivity, reduced investment, and slower economic growth, alongside an inflationary uptick. As inflation erodes real wages, households respond by reducing labor supply, which, in turn, dampens consumption. Given the critical role of human capital in Iran's economic growth, policymakers must safeguard public education spending, particularly during periods of decreased oil revenues. By prioritizing investments in education, the government can mitigate the adverse effects of sanctions and foster long-term economic resilience. In conclusion, the study underscores the importance of maintaining educational investments amidst economic challenges, emphasizing the need for strategic fiscal management to sustain human capital development and drive economic progress.

Received: 01/07/2023   Accepted: 29/04/2024   Keywords: Economic Sanctions, Human Capital, Economic Growth, New Keynesian Model, Bayesian Estimation.    JEL Classification: C11, E32, I25.

 

 

1. Introduction

Following the end of the Cold War, economic diplomacy has emerged as a pivotal tool in shaping international relations. Major Powers, such as the United States, have increasingly turned to non-military means, notably economic sanctions, to influence the policies of other nations. This strategic shift allows countries to safeguard their interests without resorting to the high costs and risks associated with military intervention. Economic sanctions encompass measures such as trade bans, suspension of economic agreements, asset seizures, and diplomatic isolation, primarily targeting governments. However, the collateral damage is often borne by the civilian population, resulting in dire consequences.

Sanctions inflict severe economic shocks on target countries, aiming to compel compliance with the demands of the imposing nation. Theoretically, sanctions disrupt economic performance through various channels, including hindering international trade, inflating real exchange rates, triggering capital flight, and limiting access to critical technologies. Moreover, they exacerbate political instability, further undermining investment and domestic consumption.

The impact of sanctions extends beyond economic realms to encompass participation in global technology chains, affecting both producers and human capital. Advanced technology firms heavily rely on human capital as a production factor. Consequently, sanctions may compel these firms to curtail or cease technological advancements, reshaping the labor market and diminishing the demand for specific types of education. This not only diminishes the economy's technological prowess but also undermines its overall human capital stock. In essence, economic sanctions wield significant influence over targeted nations, reshaping their economic landscape and societal fabric. Understanding the multifaceted impacts of sanctions is crucial for policymakers and stakeholders alike as they navigate the complexities of international relations.

 

2. Research Method and Data

The empirical literature on the impact of economic sanctions on economic growth has explored various models, yet there remains a notable gap regarding the consideration of human capital. This study aims to address this gap by employing the dynamic stochastic general equilibrium (DSGE) model. The utilized new Keynesian model encompasses several key components, including households, firms engaged in intermediate goods production under imperfect competition, a representative firm producing homogeneous final goods in a perfectly competitive market, the foreign sector, the government, and the central bank.

To determine the model parameters, we used the Random Walk Metropolis-Hastings algorithm and Bayesian methods. The observable variables utilized in the model consist of seasonally adjusted data, including GDP excluding oil, consumption, investment, government expenditures, and the gross growth rate of money. These data span from March 2001 to September 2021. By leveraging this comprehensive approach and incorporating human capital considerations into the analysis, this research seeks to provide valuable insights into the intricate dynamics between economic sanctions, human capital, and overall economic growth.

 

3. Analysis and Discussion

The findings of the study reveal that the imposition of sanctions results in a notable decline in oil revenues. Given the substantial role of oil revenues in financing public expenditures, there is a consequent reduction in public spending on education, which, in turn, hampers the formation of human capital. According to economic theory, the reduction in human capital elevates the marginal cost of each product and influences overall demand, leading to a reduction in consumption. Furthermore, the decline in human capital diminishes workforce capabilities, thereby weakening productivity. This decline in workforce performance precipitates reductions in production, investment, and economic growth, culminating in an inflationary surge. It is noteworthy that the real exchange rate, which determine by the ratio of the foreign price index to the domestic price index, experiences a decrease in response to these dynamics.

The interplay of these factors underscores the intricate relationship between economic sanctions, human capital formation, and broader economic outcomes. By elucidating these mechanisms, the study highlights the multifaceted impacts of sanctions beyond mere economic metrics, shedding light on their implications for workforce capabilities, consumption patterns, and inflationary pressures. Understanding these dynamics is crucial for policymakers in creating effective strategies to mitigate the adverse effects of sanctions and foster sustainable economic growth.

 

4. Conclusion 

The variance analysis of the model's variables reveals that the sanctions shock ranks among the most significant influences on investment and consumption fluctuations, being the second and third most impactful, respectively. Additionally, the sanctions shock emerges as the primary determinant of oil revenues and interest rates, and the second most influential factor affecting non-oil production. Consequently, the sanctions shock profoundly shapes the dynamic trajectory of these variables. Furthermore, the interdependence of various sectors on the sanctions shock underscores the pivotal role of sanctions in shaping the dynamics of oil revenues and investment. Given the crucial importance of human capital in driving Iran's economic growth, it is imperative to manage government expenditures in a manner that safeguards public education spending, particularly during periods of declining oil revenues. In light of these findings and recognizing the critical role of human capital in sustaining economic development, policymakers are encouraged to prioritize protecting investments in education. By ensuring continued investment in human capital, even amidst economic challenges, Iran can fortify its long-term economic resilience and foster sustainable growth.

 

Funding 

There is no funding support.

 

Declaration of Competing Interest

The author has no conflicts of interest to declare that are relevant to the content of this article.

 

Acknowledgments

We thank anonymous reviewers for their useful comments greatly contributing to improve our work.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

[1] * PhD Candidate, Department of Economics, Faculty of Economics and Management, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran, [e-mail]

[2] **Associate Professor, Department of Economics, Faculty of Economics and Management, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran. (Corresponding Author), [e-mail]

[3] + Assistant Professor, Department of Economics, Faculty of Economics and Management, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, [e-mail]

How to Cite:  Rowshanroo, M., Ebrahimi, M., Zare, H. (2024). The effect of economic sanctions on Iran's economy with an emphasis on human capital, .Economic Modeling, 17 (64): 71-95.

 

 

پژوهشی

آثار تحریم‏های اقتصادی بر اقتصاد ایران

با تأکید بر سرمایه انسانی¹

محمد روشن‏رو ²، مهرزاد ابراهیمی³*، هاشم زارع ⁴

DOI:

تاریخ دریافت: 10/04/1402 تاریخ پذیرش: 10/02/1402   واژگان کلیدی:  تحریم‏های اقتصادی، سرمایه انسانی، رشد اقتصادی، الگوی کینزی جدید، تخمین بیزی. طبقه‌بندی JEL: C11, E32, I25.

چکیده هدف مقاله حاضر، تحلیل اثر تحریم‏های اقتصادی بر رشد اقتصاد ایران با تأکید بر سرمایه انسانی است. بنابراین از یک الگوی تعادل عمومی تصادفی پویا و رویکرد کینزی جدید استفاده شده است. برآورد الگو با استفاده از داده‏های فصلی تعدیل شده متغیرهای تولید ناخالص داخلی، مصرف خصوصی، سرمایه‏گذاری، مخارج دولت و نرخ رشد ناخالص پول در دوره 1400:03-1380:01 انجام شده است. نتایج نشان می‏دهند که تکانه تحریم، به کاهش درآمدهای نفتی منجر می‏شود و نظر به اینکه درآمدهای نفتی سهم قابل توجهی در تأمین مالی مخارج عمومی دارند، مخارج آموزش عمومی کاهش یافته و متعاقب آن تشکیل سرمایه انسانی با اُفت مواجه می‏شود. کاهش سرمایه انسانی، موجب کاهش بهره‏وری، تولید، سرمایه‏گذاری، رشد اقتصادی و افزایش تورم خواهد شد. افزایش تورم، کاهش دستمزد حقیقی نیروی‏کار و در نهایت تمایل خانوار به کاهش عرضه نیروی‏کار را به دنبال دارد. مصرف در پاسخ به کاهش دستمزد حقیقی کاهش می‏یابد. با توجه به نتایج حاصل از برآرود الگو و اهمیت نقش سرمایه انسانی در رشد اقتصاد ایران، پیشنهاد می‏شود مخارج دولتی به­گونه‏ای مدیریت شود تا در شرایط کاهش درآمدهای نفتی، مخارج آموزش عمومی کمتر تحت تأثیر قرار گیرد.

 

 

 

1.‌ مقدمه

با پایان دوران جنگ سرد، دیپلماسی اقتصادی نقش فزاینده‏ای در امور بین‏المللی ایفا کرده است. بسیاری از قدرت‏های بزرگ مانند ایالات متحده تمایل کمتری به کاربرد نیروی نظامی برای حل اختلافات خارجی از خود نشان داده‌اند (اسپلینتر و کلامپ ، 2022)؛ در عوض، آنها اغلب جایگزین‌های هوشمندانه‌تری برای اثرگذاری بر خط‌مشی سیاسی کشورها برگزیده‌اند که از ‌ مهم‌ترین آنها می‌توان به اعمال تحریم‌های اقتصادی اشاره کرد (درزنر ، 2011)؛ این انتخاب موجب شده که این کشورها بدون تحمل هزینه‏های ناگوار جنگ از منافع خود حفاظت کنند؛ برای مثال می‌توان به اقدام­هایی چون ممنوعیت تجاری، تعلیق پروتکل‏های اقتصادی، توقیف دارایی‏ها و قطع روابط دیپلماتیک اشاره کرد. هرچند این اقدام­ها ضد دولت‌ها اجرا می‌شود؛ اما، درواقع، قربانیان اصلی آن، اقشار جامعه هستند؛ بنابراین، تحریم‌ها پیامدهای مخربی برای جمعیت غیرنظامی دارند؛ زیرا می‌توانند دسترسی به آب و غذای تمیز (کورترایت و لوپز، 2000؛ ویس و همکاران ، 1997) و نیز دارو و مراقبت‌های بهداشتی (گارفیلد ، 2002؛ گیبونز و گارفیلد ، 1999) را با مشکل مواجه کرده و بر مقولاتی چون امید به زندگی و میزان مرگ و میر نوزادان تاثیر بگذارند (علی و شاه ، 2000؛ داپونته و گارفیلد ، 2000).

در ادبیات اقتصادی، مزایا و معایب تحریم‏های اقتصادی به‌طور گسترده‌ بررسی شده است (برای مثال، نگاه کنید به کامفر و لووِنبرگ ، 2007؛ وَن برگِیج ، 2009؛ هافبوئر و همکاران ، 2009). با وجود افزایش کاربرد تحریم‏ها در سه دهه اخیر، در مورد میزان موفقیت آنها اتفاق نظر وجود ندارد (مورگان و شوباخ ، 1997).

باپات و مورگان (2009) در پژوهش خود نشان دادند که تأثیر تحریم‌های چندجانبه بیش از تحریم‌های یک‌جانبه است. به‌زعم آنها، اثرگذاری تحریم‌ها به تعداد متعلّقاتِ تحریم و نیز گستره و شمول نهادهای درگیر وابسته است.

نوئِن‌کِرش و نومیِّه (2015) در مطالعه خود تأثیر تحریم‏های ایالات متحده و سازمان ملل را بر رشد اقتصادی کشورهای مورد تحریم مقایسه کردند. آنها دریافتند که اعمال تحریم‌های سازمان ملل، نرخ رشد سرانه تولید ناخالص داخلی واقعی سالیانه را بیش از دو درصد برای ده سال آتی کشور مورد تحریم کاهش می‌دهد؛ درحالیکه تأثیر تحریم‌های ایالات متحده بسیار کمتر از این یافته تجربی است.

پِکسِن و سان (2015) در تحقیق خود براین یافته تاکید کرده‌اند که تحریم‌های اقتصادی با تضعیف اقتصاد و ایجاد مخاطرات و بی‌ثباتی سیاسی کشور مورد تحریم موجب افزایش حملات سفته‌بازی معامله‌گران ارز و درنتیجه، تشدید بحران ارزی آن می‌شود.

کی‌وون و همکاران (2022) در مطالعه‌ای اثر تحریم‌ها را بر رشد اقتصادی کشورهای مورد تحریم به‌طور کمّی بررسی کرده و دریافته‌اند که به‌طور میانگین، افزودن یک تحریم به کشور مفروض می‌تواند تولید ناخالص داخلی واقعی سرانه را حدود 39/0 درصد کاهش دهد.

لیوبیموف (2022) با استفاده از یک الگوی رشد درون‏زا، اثر تحریم‏ها را بر انباشت سرمایه انسانی و رشد اقتصادی روسیه بررسی کرده است. در این راستا از داده‏های مربوط به 236 شرکت در سال 2022 استفاده کردند. نتایج نشان داد بسته به شدت تکانه تحریم ازمنظر توسعه فناوری، انباشت سرمایه انسانی کُند شده و در صورت تشدید تحریم، انباشت آن کاهش می‌یابد.

مارینوف (2005) و کِرِشنر (1997) در پژوهش‌های خود دریافتند که کاربرد تحریم‌های اقتصادی برای تحت فشار قرار دادن کشورهای هدف آثار و نتایج محدودی دارد.

نخلی و همکاران (2020) در پژوهش خود اثر تحریم‏های اقتصادی را بر متغیرهای کلان اقتصاد ایران با استفاده از یک الگوی تعادل عمومی تصادفی پویا (DSGE) بررسی کردند. نتایج نشان داد تشدید تحریم‏های نفتی و مالی بین‏المللی سه اثر منفی بر اقتصاد ایران داشته است که عبارت‌اند از، 1) افزایش نرخ ارز و کاهش میزان ذخایر ارزی بانک مرکزی نسبت به پایه پولی، 2) کاهش تولید ناخالص داخلی و صادرات غیرنفتی و نیز افزایش تورم ، 3) افزایش مصرف و کاهش سرمایه‏گذاری خانوار.

صدیق محمدی و همکاران (1402) به بررسی آثار تحریم­های نفتی ایران بر رفاه خانوار با استفاده از یک الگوی تعادل عمومی قابل محاسبه پرداختند. نتایج نشان داد کاهش صادرات نفت موجب افزایش نرخ ارز و نیز صادرات غیرنفتی و کاهش جذب داخلی، صادرات و واردات کل، تولید ناخالص داخلی و درنهایت، کاهش رفاه شده است.

کیومرثی و همکاران (1398) اثر تحریم‏های مالی و انرژی بر شکاف تولید در اقتصاد ایران را ارزیابی کرده‏اند. آنها با استفاده از یک الگوی DSGE نشان دادند که تحریم‏ها به کاهش مخارج سرمایه‌گذاری، مصرف کل و افزایش شکاف تولید منجر می‏شوند.

طیبی و صادقی (1396) آثار تحریم‌های بین‌المللی و سایر عوامل اثرگذار بر نرخ ارز را در ایران با استفاده از یک الگوی خودتوضیحی با وقفه­های گسترده (ARDL) طی دوره 1393-1359 بررسی کردند. نتایج نشان داد تحریم‌های قبل از سال 1391 اثر مستقیم و اندکی بر نرخ ارز داشته و تحریم‌های سال 1391 از طریق وارد کردن تکانه‌های منفی به دریافتی‌های ارزی نفت و بودجه دولت، اثر مستقیم و قوی‌تری بر نرخ ارز داشته است.

مرور ادبیات تجربی مرتبط با موضوع در داخل و خارج کشور نشان می‏دهد که اثر تحریم‏های اقتصادی بر رشد اقتصادی با استفاده از الگوهای مختلف بررسی شده است؛ اما موضوع سرمایه انسانی کمتر مورد توجه محققان قرار گرفته است. در این مقاله سعی می‌شود این شکاف مطالعاتی، با بهره‌گیری از الگوی تعادل عمومی تصادفی پویا برطرف شود. ازاین‌رو، برای دستیابی به هدف، مقاله بدین ‌شکل سازمان می‌یابد: در ادامه، بعد از مقدمه، در بخش دوم، ادبیات پژوهش مرور می‌شود؛ پس از آن، روش پژوهش مورد بحث قرار می­گیرد؛ در بخش سوم، یافته‌ها و تحلیل آن عرضه می‌شود و بخش چهارم نیز به نتیجه‌گیری و پیشنهادها اختصاص می‌یابد.

 

2.‌ مروری بر ادبیات

مطالعات نظری در حوزه تحریم‌ها بر جنبه‏های مختلف کاربرد، اهداف و اثربخشی آنها تمرکز یافته‌اند؛ برای مثال، هافمن⁵ (1967)، والنستین⁶ (1968)، باربر⁷ (1979)، دائودی و داجانی⁸ (1983) و لیندسِی⁹ (1986) اهداف تحریم را بررسی کرده‌اند. باربر اهداف سیاستی تحریم‌ها را به سه دسته تقسیم می‌کند: دسته نخست به رفتار و سیاست‏های کشورهایی مربوط است که هدف تحریم واقع شده‏اند؛ دسته دوم به رفتار، انتظارات و وضعیت بین‏المللی کشورهای تحریم‌کننده مرتبط است و دسته سوم به ساختار و عملکرد سیستم بین‏المللی وابسته است. لیندسی (1986) با تأکید بر اهداف سیاست خارجی تحریم‌ها، آنها را شامل انطباق، براندازی، بازدارندگی، نمادگرایی داخلی و نمادگرایی بین‏المللی¹⁰ می­داند. 

در حوزه اثربخشی، نتایج برخی مطالعات بر عدم‌ِاثربخشی دقیق و عدم‌دستیابی به اهداف مورد انتظار دلالت دارد (پیپ¹¹، 1997؛ مک و خان¹²، 2000). ازسوی دیگر، هافبوئر و همکاران (2009) و الیوت¹³ (1998) نشان دادند که در صورت عدم‌تسلیم کامل کشور هدف و در شرایطی که تحریم‏کنندگان امتیازهای جزئی به­دست می‏آورند، آنگاه می‏توان تحریم‏ها را مؤثر شمرد.

اساسا، هدف اصلی تحریم‏های اقتصادی این است که در کشور هدف، موجِد تکانه اقتصادی بزرگ و غافلگیرکننده شود. فرض این است که وقتی این تکانه به‌قدر کافی بزرگ باشد و کشور هدف نتواند هزینه‏های آن را پیش‏بینی‌ کند یا کاهش‌ دهد، تمایل بیشتری به پذیرش خواسته‏های کشور تحریم‌کننده خواهد داشت.

براساس مبانی نظری، تحریم‌های اقتصادی ازطریق کانال‌های مختلفی چون ممانعت از تجارت بین‌المللی (آفسِربِر¹⁴، 2019)، افزایش نرخ ارز حقیقی (وانگ و همکاران¹⁵، 2019)، فرار سرمایه خارجی (هاتِپ‌اوغلو و پِکسِن¹⁶، 2018) یا دسترسی محدود به برخی فناوری‌ها (کامفر و لوونبرگ، 2007) به عملکرد اقتصادی کشورهای تحریم شده آسیب می‌زند. ازسوی دیگر، تحریم‏ها بی‌ثباتی سیاسی کشور هدف را افزایش می‏دهد که این امر می‌تواند با تاثیرگذاری منفی بر سرمایه‏گذاری و مصرف داخلی، عملکرد اقتصادی را متاثر سازد (اسپلینتر و کلمپ، 2022).

اثر تحریم‌ها بر مشارکت در زنجیره‌های فناوری جهانی تنها بر تولیدکنندگان تأثیر نخواهد داشت، بلکه سرمایه انسانی را نیز متاثر می­کند، زیرا شرکت‏های با فناوری پیشرفته از سرمایه انسانی به‌عنوان عامل تولید بهره می‌برند (تیکسیرا و کوئیرز¹⁷، 2016). چنین شرکت‌هایی ممکن است بر اثر تحریم‌ به ساده‌سازی یا توقف فناوری دچار شوند که همین امر موجد تغییرات در بازار کار و تاثیر بر تقاضا برای بخش خاصی از آموزش خواهد شد؛ زیرا مشاغل وابسته به آن، بسیار محتمل است که کیفیت پایین‌تری داشته باشند (عجم‏اُغلو و رِسترِپو¹⁸، 2018 الف)؛ بنابراین، نه تنها سطح تجهیزات فناورانه اقتصاد کاهش می‏یابد؛ بلکه موجودی سرمایه انسانی نیز دچار نقصان خواهد شد.

 

3. روش پژوهش

الگوی کینزی جدید مورد بررسی شامل خانوارها با افق برنامه‏ریزی نامحدود، بنگاه‏های تولیدکننده کالاهای واسطه‏ای در شرایط رقابت ناقص، یک بنگاه نماینده تولیدکننده کالای نهایی همگن در فضای کاملا رقابتی، بخش خارجی، دولت و بانک مرکزی است.

خانوارها

ترجیحات¹⁹ خانوارها در تابع مطلوبیت²⁰، شامل دنباله­ای از مصرف، مانده‏های حقیقی پول، فراغت، سرمایه انسانی و تکانه تحریم است و بر این‌ اساس، هرخانوار، به‌دنبال حداکثرسازی مطلوبیت انتظاری دوران زندگی خود است:

(1)

در این تابع مطلوبیت،  ارزش انتظاری عملگر،  تکانه تحریم²¹، مصرف حقیقی خانوار در دوره t،  مانده‏های اسمی پول، سطح عمومی قیمت‏ها،  ساعات فراغت و  موجودی سرمایه انسانی در دوره t است؛ افزون‌براین،  عامل تنزیل تابع مطلوبیت،  معکوس کشش جانشینی بین‌دوره‏ای مصرف،  کشش بهره‏ای تراز حقیقی پول،  ضریب وزنی تراز حقیقی پول در تابع مطلوبیت خانوار،  پارامتر ضریب ساعات فراغت در تابع مطلوبیت خانوار و  پارامتر ضریب موجودی سرمایه انسانی در تابع مطلوبیت خانوار است. متغیر تحریم به­دلیل اثرگذاری بر رفاه خانوار وارد تابع مطلوبیت شده است(کیومرثی و همکاران، 1397). تکانه تحریم از یک فرایند خودتوضیح مرتبه اول²² پیروی می‏کند:

که در آن،  سطح وضعیت باثبات فرایند تحریم،  پارامتر ماندگاری خودتوضیح مرتبه اول و انحراف معیار تحریم است. خانوار هر دوره زمانی t را به کار ، ساعات آموزش  و فراغت  اختصاص می­دهد و این زمان در معادله (3) نسبت به «1» نرمال‏سازی شده است.

(2)

علاوه‌براین، سرمایه انسانی  در طول زمان با نرخ  مستهلک می­شود و برای حفظ آن باید در آن، سرمایه‌گذاری  صورت گیرد(واسایلو، 2017). سرمایه انسانی از معادله حرکت (4) پیروی می‏کند:

(3)

در معادله (4)،  پارامتر زوال سرمایه انسانی در مواجهه با تکانه تحریم است. یکی از نوآوری‏های این پژوهش نسبت به مطالعات مشابه، وارد کردن سرمایه انسانی به الگو و اعمال پارامتر  به‌دلیل مواجه‌شدن با تحریم است. در این الگو به پیروی از آنجلوپولِس و همکاران²³ (2009) فرض بر این است که سرمایه‏گذاری در سرمایه انسانی تابعی از آموزش است:

(4)

که در آن،  سرمایه انسانی مؤثر،  مخارج آموزش خانوار،  میانگین موجودی سرمایه انسانی در اقتصاد، و  میانگین مخارج آموزش عمومی است. همچنین،  بهره‏وری سرمایه انسانی خانوار،  بهره‏وری مخارج آموزش خصوصی،  بهره‏وری سرمایه انسانی کل اقتصاد،  بهره‏وری مخارج آموزش عمومی و  پارامتر مقیاس ثابت است. هر خانوار در سرمایه فیزیکی، سرمایه­گذاری می‏کند و به‌عنوان صاحب سرمایه، درآمد حقیقی بهره­ای  را با اجاره­ سرمایه به بنگاه دریافت خواهد کرد.  نرخ اجاره سرمایه (اسمی) و  موجودی سرمایه در دوره t است. همچنین، خانوار نمونه مالک سهام بنگاه­ تولیدکننده کالاهای واسطه است و در هر دوره سود () را به‌صورت سود سهام دریافت می­کند. افزون‌براین، خانوار دوره t را با مانده پول اسمی  شروع می‏کند. خانوار نمونه، درآمد خود را صرف کالاهای مصرفی، مخارج آموزش، نگه‏داری مانده حقیقی پول و اوراق مشارکت می‏کند. سرمایه اقتصاد با توجه به رابطه (6) تعدیل می‌شود:

(5)

در معادله (6)،  هزینه‏های تعدیل سرمایه فیزیکی و پارامتر هزینه‌های تعدیل سرمایه فیزیکی و نرخ استهلاک سرمایه فیزیکی است. ورود تکانه تحریم به معادله حرکت سرمایه فیزیکی از نوآوری‏های مطالعه حاضر است. خانوار با محدودیت بودجه حقیقی (7) مواجه است:

(6)

در رابطه (7) نرخ حقیقی دستمزد، نرخ حقیقی اجاره سرمایه،  نرخ ناخالص تورم،  مانده حقیقی پول،  اوراق مشارکت،  بهره پرداختی به اوراق مشارکت و  سود حقیقی سهام است. حداکثرسازی تابع مطلوبیت (معادله 1) نسبت به محدودیت بودجه (معادله 7) و معادلات (4 و 6) به استخراج شرایط بهینه‏سازی خانوار (شرایط مرتبه اول) منجرمی‏شود:

(7)

 

بنگاه‏ها

تعداد (j) بنگاه تولیدکننده کالای واسطه‏ای وجود دارند که در شرایط رقابت انحصاری با قیمت‏های چسبنده، کالاهای ناهمگن  و جانشین ناقص یکدیگر تولید می‏کنند. کالاهای واسطه‏ای توسط بنگاه تولیدکننده کالای نهایی تحت یک جمع‏گر دیکسیت- استیگلیتز²⁴ با یکدیگر ترکیب‌شده و به توان کالای کالایی  به خانوار عرضه می‏شود. تولیدکننده کالای نهایی از تابع تولید با کشش جانشینی ثابت (CES)²⁵ استفاده می‏کند:

(8)
(9)
(10)
(11)
(12)
(13)
(14)
(15)
(16)

که در آن،  کشش جانشینی ثابت بین کالاهای واسطه‏ای است. بنگاه تولیدکننده کالای نهایی با توجه به قیمت اسمی () محصول تولیدی، میزان استفاده از کالای واسطه‏ای () را به‌نحوی تعیین می‏کند که سودش حداکثر شود:

(17)

در رابطه (18)،  از رابطه (17) جای‏گذاری می‏شود. با توجه به قید (رابطه 17) شرط حداکثرسازی سود تولیدکننده کالای نهایی به‌صورت رابطه (19) است:

(18)

رابطه (19) تابع تقاضای دیکسیت- استیگلیتز برای کالای واسطه‏ای  است که با قیمت‏های نسبی رابطه معکوس و با محصول نهایی رابطه مستقیم دارد. شاخص قیمت کالای نهایی به‌صورت رابطه (20) است:

(19)

بنگاه‏های تولیدکننده کالای واسطه‏ای با استفاده از ‏کار ، سرمایه فیزیکی ، سرمایه انسانی ، فناوری کل ، طبق تابع کاب- داگلاس (C-D)²⁶، کالاهای ناهمگن تولید می‏کنند:

(20)

(21)

در این تابع،  حاکی از فناوری مشترک میان تمام بنگاه‏های واسطه‏ای است و از یک فرایند خودتوضیحی مرتبه اول پیروی می‏کند:

(22)

که در آن،  سطح وضعیت باثبات فرایند فناوری،  پارامتر ماندگاری خودرگرسیو مرتبه اول و انحراف معیار فناوری کل عوامل تولید است.

نوآوری دیگر الگوی پژوهش حاضر استفاده از الگوی روتمبرگ²⁷ (1982) و هزینه‏های تعدیل درجه دوم (الگوی دیب²⁸، 2001) برای اعمال چسبندگی قیمت است:

در رابطه (23)،  پارامتر هزینه تعدیل قیمت‏هاست؛ اگر  باشد، قیمت‏ها کاملا انعطاف‏پذیر و اگر  باشد؛ قیمت‏ها چسبنده‏ خواهد بود؛ بنابراین، مسئله پیش روی بنگاه تولیدکننده کالای واسطه‏ای اُم، انتخاب سطحی از سرمایه، کار، تولید کالای واسطه و قیمت‏هایی است که مجموع تنزیل‏شده جریان سود انتظاری را حداکثر می‏کند:

(23)

با توجه به:

(24)

در رابطه (25):

(25)

در رابطه (24)،  ارزش مطلوبیت نهایی یک واحد سود اضافی، عامل تنزیل سود سهام و  مطلوبیت نهایی ثروت حقیقی است. شرایط مرتبه اول مسئله، حداکثرسازی بنگاه تولیدکننده کالای واسطه‏ای به‌صورت رابطه (27) است:

(26)

در روابط (27-29)،  حاشیه سود ناخالص (مارک- آپ قیمتی) و  است.

 

بخش خارجی

در این الگو، صادرات فقط شامل صادرات نفت است. به‌دلیل تحریم‏ها، مقدار وصولی درآمدهای نفتی کمتر می‏شود. درآمدهای نفتی از یک فرایند خودتوضیحی مرتبه اول پیروی‌ می‏کند (صیادی و خوش‏کلام خورشیدی، 2020):

(27)
(28)
(29)

که در آن،  سطح وضعیت باثبات درآمدهای نفتی،  پارامتر ماندگاری خودتوضیحی مرتبه اول هستند. همچنین،  تکانه ناشی از تحریم است که به کاهش درآمدهای نفتی منجر می‏شود. رابطه تراز پرداخت‏های حقیقی به‌صورت رابطه (31) معرفی می‏شود:

(30)

در رابطه (31)،  خالص ذخایر خارجی حقیقی بانک مرکزی، نرخ ارز حقیقی،  درصدی از درآمدهای نفتی که دولت به‌صورت مستقیم به بانک مرکزی می‏فروشد و  سطح تورم خارجی است که از یک فرایند خودتوضیحی مرتبه اول پیروی می‏کند.

 

دولت و بانک مرکزی

دولت هدف توازن بودجه خود را دنبال می‏کند. در این ‌راستا، مقام پولی به‌نحوی عمل می‏کند تا هدف اصلی دولت محقق شود. دولت مخارج خود را از محل مالیات، فروش نفت و فروش اوراق مشارکت تأمین مالی می‏کند. چنانچه بودجه از طریق این سه منبع درآمد تأمین مالی شود، خلق پول انجام نمی­شود و در چنین شرایطی، بانک مرکزی می‏تواند بدون توجه به محدودیت بودجه دولت، سیاست‏های پولی خود را اعمال کند. در غیراین‌صورت، اگر دولت با کسری بودجه مواجه باشد باید از طریق استقراض از بانک مرکزی، کسری بودجه خود را جبران کند که این همان سلطه مالی است(توکلیان و کمیجانی، 1391). ازسوی‌ دیگر، فروش ارز حاصل از درآمدهای نفتی به بانک مرکزی، در پایه پولی منعکس می‏شود؛ بنابراین، تغییرات پایه پولی شامل درآمدهای نفتی و خلق پول داخلی است. محدودیت بودجه دولت به‌صورت حقیقی در رابطه (32) آمده است:

(31)

که در آن،  درآمدهای مالیاتی دولت به‌صورت حقیقی،  اوراق مشارکت، بدهی دولت به بانک مرکزی (خلق پول داخلی)،  مخارج آموزش عمومی،  مخارج دولت غیر از آموزش،  میزان فروش مستقیم درآمدهای حاصل از فروش نفت توسط دولت به بانک مرکزی است. در این الگو، مخارج آموزش و غیرآموزش دولتی از یک فرایند خودتوضیحی مرتبه اول پیروی می‏کند:

(32)

در معادله (33)،  سطح وضعیت باثبات فرایند مخارج آموزش عمومی،  پارامتر ماندگاری خودتوضیح مرتبه اول و انحراف معیار مخارج آموزش عمومی هستند.  

در معادله (34)،  سطح وضعیت باثبات فرایند مخارج عمومی،  پارامتر ماندگاری خودتوضیح مرتبه اول و  انحراف معیار مخارج غیرآموزش عمومی هستند. اعتبارات داخلی (بدهی دولت به بانک مرکزی) از فرایند زیر تبعیت می‏کند:

(33)
(34)

در این الگو، مالیات‏ها  شامل دو جزء قطعی و تصادفی هستند؛ جزء قطعی همان مالیات بر درآمد بنگاه‏ها به‌صورت حقیقی  و جزء تصادفی سایر درآمدهای حقیقی  است که در یک دوره زمانی نصیب دولت می‏شود(رافعی و همکاران، 1393):

(35)

71

 

---

[1]  این مقاله مستخرج از رساله دکتری محمد روشن‌رو به راهنمایی دکتر مهرزاد ابراهیمی و مشاوره دکتر هاشم زارع در دانشکده اقتصاد و مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز است.

[2] * دانشجوی دکتری، گروه اقتصاد، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران، [e-mail]    

[3] ** دانشیار، گروه اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شیراز، ایران (نویسنده مسئول)، [e-mail] 

[4] + استادیار، گروه اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شیراز، ایران، [e-mail]                                             

[5]  Hoffmann

[6]  Wallensteen

[7]  Barber

[8]  Daoudi & Dajani

[9]  Lindsay

[10]  International Symbolism and Domestic Symbolism.

[11]  Pape

[12]  Mack & Khan

[13]  Elliott

[14]  Afesorgbor

[15]  Wang et al.

[16]  Hatipoglu & Peksen

[17]  Teixeira & Queirós

[18]  Acemoglu & Restrepo

[19]  Preferences

[20]  Utility Function

[21]  Sanctions Shock

[22]  First Order Auto - Regression

[23]  Angelopoulos et al.

[24]  Dixit-Stiglitz

[25]  Constant Elasticity of Substitution

[26]  Cobb-Douglas

[27]  Rotemberg

[28]  Dib

---