واکاوی پارادایمی مدیریت محیط زیست در ایران

Subject Areas : Environmental policy and management

مهسا فاطمی ¹ , کورش رضائی مقدم ² , ماتیس واکرناگل ³

1 - بخش ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز
2 - بخش ترویج و آموزش کشاورزی ایران، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
3 - مؤسس و مدیرعامل، شبکه جهانی ردپا، اوکلند، کالیفرنیا، ایالات متحده آمریکا

Received: 2021-04-16 Accepted : 2021-09-05 Published : 2022-09-01

Keywords: پایداری, فناوری-محور, زیست‌-محور, زیست‌بوم-محور, جای‌پای بوم‌شناختی,

Abstract :

چالش‌ها و تغییرات محیط‌زیستی مهمی به‌ویژه در حوزه توسعه کشاورزی در ایران وجود دارد. عمده این مسائل به دوران پس از اصلاحات ارضی و پیامدهای نوسازی در کشاورزی محسوب می‌شود. هدف اصلی از مطالعه حاضر، واکاوی پارادایمی مدیریت محیط‌زیست در ایران با تأکید بر بخش کشاورزی است. این پژوهش با استفاده از تحلیل اسنادی، مطالعه و بررسی مستندات و پایگاه‌های مختلف داده‌ای در سراسر جهان با بهره‌گیری از تکنیک تحلیل محتوا انجام گرفت. از این‌رو، دیدگاه‌های پارادایمی متنوع و همچنین استراتژی‌های متفاوتی که در حیطه مدیریت محیط‌زیست در سطح دنیا مطرح شده است، مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. سپس ضمن مروری جامع و عمیق بر روند تصویب و اجرای قوانین، دستورالعمل‌ها، ضوابط و اقدامات مختلف در زمینه مدیریت محیط‌زیست، ایران از لحاظ بحث مدیریت محیط‌زیستی در گذر زمان به سه فاز مختلف شامل اشتیاق نسبت به دستاوردهای نوسازی (1962-1974)؛ آغاز نگرانی‌ها نسبت به مسائل محیط‌زیستی (1974-2005)؛ و بحران مدیریت محیط‌زیست (2005 تاکنون) تقسیم شد. در این پژوهش تلاش شده است تا مهم‌ترین مشکلات ناپایداری محیط‌زیست و همچنین علل عدم موفقیت سیاست‌های کلان در این حوزه در سه دوره زمانی مدنظر مورد بحث قرار گیرند. یافته‌ها نشان داد که دیدگاه فکری نامناسبی در مدیریت محیط‌زیست ایران حاکم است و از سوی دیگر همچنین ناسازگاری و ناهماهنگی بین دیدگاه فکری و استراتژی‌های بکار گرفته ‌شده در دوره‌های زمانی مختلف، مشاهده می‌شود. طبق یافته‌ها، دیدگاه غالب فکری در زمینه مدیریت محیط زیست در گذر زمان، دیدگاه افراطی اقتصادی با تأکید زیاد بر فاکتورهای اقتصادی و نادیده شمردن مسائل محیط زیستی بوده است. بنابراین، شاهد افزایش تخریب‌های زیست‌محیطی بوده و در مقابل به جای سازماندهی فعالیت‌های نظام‌مند مشارکتی، صرفاً یک سری اقدامات پراکنده و مجزا از سوی نهادهای مختلف انجام گرفته است. در نهایت، راهکار بنیادین در راستای مدیریت پایدار محیط‌زیست در حوزه کشاورزی، تغییر دیدگاه پارادایمی از تکنولوژی‌گرایی به سوی زیست‌بوم‌گرایی است.

References:

Adams, W.M. (2009). Green development: environment and sustainability in a developing world. London and New York: Routledge, Taylor and Francis Group, 3^rd Edition.

Askari, A., & Rahim Zadeh, F. (2006). Analyzing the variation of precipitation in recent decades. Journal of Geological Research, 58, 68-70.

Bijani, M., Hayati, D., & Abdolvand, B. (2013). Agricultural water conflict in the Doroodzan dam irrigation network, Iran: the opinion of regional water experts. Journal of Environmental Sciences, 10(1), 59-78.

Borucke, M., Moore, D., Cranston, G., Gracey, K., Iha, K., Larson, J., Lazarus, E., Morales, J.C., Wackernagel, M., & Galli, A. (2013). Accounting for demand and supply of the biosphere`s regenerative capacity: the national footprint accounts` underlying methodology and framework. Ecological Indicators, 24, 518-533.

Bourdeau, P. (2004). The man-nature relationship and environmental ethics. Journal of Environmental Radioactivity, 79, 9-15.

Chaychi, B. (2010). Organic agriculture: healthy soil, plant and human. Livestock Agro-Industry, 117, 49-50.

Colby, M.E. (1991). Environmental management in development: the evolution of paradigms. Journal of Ecological Economics, 3(3), 193-213.

Cornell, S. (2011). The rise and rise of ecosystem services: is “value” the best bridging concept between society and the natural world. Journal of Environmental Management, 6, 88-95.

Dunlap, R.E., Michelson, W., & Stalker, G. (2002). Environmental sociology: an introduction. in: Dunlap, R.E., Michelson, W. (Eds.), Handbook of Environmental Sociology. Greenwood Press, USA, 1-32.

Ehrich, P.R. (2002). Human nature, nature conservation, and environmental ethics. Bioscience, 52, 31-43.

Fatemi, M., & Rezaei-Moghaddam, K. (2019). Multi criteria evaluation in paradigmatic perspectives of agricultural environmental management. Heliyon, 5(2), 1-37.

Fatemi, M., Karami, E., & Zamani, Gh.H. (2017). Agricultural land conversion systems of Fars province. Journal of Agricultural Extension and Education, 12(2), 197- 214.

Fatemi, M., Rezaei-Moghaddam, K., Wackernagel, M., & Shennan, C. (2018). Unsustainability of environmental management in Iran: ecological footprint analysis. Iran Agricultural Research, 37(2), 53-68.

Food and Agriculture Organization of United Nations (FAO). (2011). Major food and agricultural commodities and producers.

Food and Agriculture Organization of United Nations (FAO). (2013). FAO statistical yearbook 2013, World Food and Agriculture.

Food and Agriculture Organization of United Nations (FAO). (2014). FAO statistical yearbook 2014, Near East and North Africa Food and Agriculture.

Gao, J., & Tian, M. (2016). Analysis of over-consumption of natural resources and the ecological trade deficit in China based on ecological footprints. Ecological Indicators, 61, 899-904.

Glaeser, B. (2000). Environment and developing countries. in: Redclift, M., Woodgate, G. (Eds.), The international handbook of environmental sociology. USA: Edward Elgar, 101-118.

Hajjari Zadeh, Z., & Parvin, N. (2009). Reviewing the variation of precipitation and temperature of Tehran in past 50 years. Journal of Regional Geography Planning, 7, 43-56.

Higa Eda, L, E., & Chen, W. (2010). Integrated water resource management in Peru. Journal of Environmental sciences, 2, 340-348.

Kapoor, I. (2001). Towards participatory environmental management. Journal of Environmental Management, 63, 269-279.

Kiss, A., Sand, P.H., & Lang, W. (1998). Environmental law. Translated by Habibi, M.H., Tehran: University of Tehran Press, 2012.

Kitzes, J., & Wackernagel, M. (2009). Answers to common questions in ecological footprint accounting. Ecological Indicators, 9(4), 812-817.

Kortenkamp, K.V., & Moore, C.F. (2001). Ecocentrism and anthropocentrism: moral reasoning about ecological commons dilemmas. Journal of Environmental Psychological, 21, 261-272.

Lahsaeizadeh, A. (1993). Contemporary rural Iran. Aldershot: Ashgate Publishing Ltd.

Malgand, M., Bay-Mortensen, A., Bedkowska, B., Hansen, F.N., Schow, M., Thomsen, A.A., & Hunka, A.D. (2014). Environmental awareness, the transition movement, and place: Den Selvforsynende Landsby, a Danish transition initiative. Geoforum, 57, 40-47.

Ministry of Agriculture Jihad. (2012). The distribution of different types of chemical fertilizers in the country. Agricultural Support Services Joint Stock Company, Project and Plan Office.

Mokhtari, H. (2012). Iran hydropolitics: the geography of water crisis on the horizon of 2025. Geopolitics 9(3), 49-83.

Nemat Pour, L., Rezaei-Moghaddam, K. (2014). Attitudes of rural women towards the consequences of vermin-compost production in Fars province. Journal of Agricultural Extension and Education, 9 (2), 15-39.

Passeri, N., Borucke, M., Blasi, M., Franco, S., & Lazarus, E. (2013). The influence of farming technique on cropland: a new approach for the ecological footprint. Ecological Indicators, 29, 1-5.

Paterson, B. (2006). Ethics for wildlife conservation: overcoming the human-nature dualism. Bioscience, 56, 144-150.

Pentreath, R.J. (2004). Ethics, genetics and dynamics: an emerging systematic approach to radiation protection of the environment. Journal of Environmental Radioactivity, 74, 19-30.

Pepper, D. (1996). Modern environmentalism: An introduction. U.S.A.: Routledge.

Ragkos, A., Theodoridis, A., & Batzios, C. (2015). Public awareness concerning the multifunctionality of Cypriot agriculture. Journal of Agricultural sciences, 4, 147-157.

Raum, S., & Potter, C. (2015). Forestry paradigms and policy change: The evolution of forestry policy in Britain in relation to the ecosystem approach. Land Use Policy 49, 462-470.

Redclift, M.R. (2006). Sustainable Development (1987-2005): an oxymoron comes of age. Horizontes Antropologicos, 12 (25), 65-84.

Rezaei-Moghaddam, K., & Fatemi, M. (2013). Towards an environment-sociologic model to sustainable agriculture and investigation of strategic policy alternatives. Journal of Agricultural Technology, 9(6), 1381-1397.

Rezaei-Moghaddam, K., & Karami, E. (2008a). A multiple criteria evaluation of sustainable agricultural development models using AHP. Environmental, Development and Sustainability, 10, 407-426.

Rezaei-Moghaddam, K., & Karami, E. (2008b). Developing a green agricultural extension theory. International Journal of Sustainable Developmnt Planning, 3(3), 242-256.

Rezaei-Moghaddam, K., & Nemat Pour, L. (2015). Cooperatives of vermin-compost production, a solution for the empowerment of rural women: case of Fars province. Rural & Village, 3, 83-103.

Rezaei-Moghaddam, K., Karami, E., & Gibson, J. (2005). Conceptualizing sustainable agriculture: Iran as an illustrative case. Journal of Sustainable Agriculture, 27(3), 25-56.

Sachs, W. (2000). Sustainable development. in: Redclift, M., Woodgate, G. (Eds.), The international handbook of environmental sociology. USA: Edward Elgar, 71-82.

Shaeri, A.M., & Rahmati, A. (2012). Human`s environmental laws, regulations, criteria and standards. Tehran: Hak Publications, Department of Environment of Iran.

Shibusawa, S. (2002). Precision farming approaches to small-farm agriculture. Agro-Chemical Report, 2(4), 13-20.

Stern, P.C., & Dietz, T. (1994). The value basis of environmental concern. Journal of Social Issues, 50(3), 65-84.

Stern, P.C., Dietz, T., & Kalof, L. (1993). Value orientations, gender, and environmental concern. Environmental Behaviors, 25(3), 322-348.

Tahmourian, F. (2007). Principles of environmental management. Tehran: Fadak Isatis Publication.

World Bank. (2005). Islamic Republic of Iran cost assessment of environmental degradation, Rural Development, Water and Environment Department Middle East and North Africa Region.

World Wild Life (WWF). (2006). Living planet report. World Wildlife Fund for Nature.

Yazdi-Samadi, B. (1989). The role and importance of research in achieving self-reliance of agricultural productions. Proceedings of the First National Congress on Agricultural Development Problems of Iran, 179-195.

Zahedi, A. (2012). Collection of environmental rules and regulations: environmental conservation, prevention of water and air pollution and waste management. Tehran: Javdaneh Publication.

Zeinali, A. (2014). Assessing the conflict between government and farmers: the case of Maragheh`s natural national heritage (fossil) management. (Master dissertation, Department of Agricultural Extension and Education, Shiraz University, Shiraz, Iran).

Zeithmal, C.P., & Zeithmal, V.A. (1984). Environmental management: revising the marketing perspective. Journal of Marketing, 48, 46-53.

Zhang, Y. (2005). The change of ecological footprint and its effect on sustainable development in Beijing of China. Chinese Business Review, 4(10), 46-61.