بقایای برنج و مدیریت خاک‌ورزی در مزارع برنج گیلان: یک رویکرد اساسی در مدیریت پایدار کشاورزی

Subject Areas : Farm Management

فاطمه  علیپور مبارکی ¹ (دانشجوی دکتری فیزیک و حفاظت خاک، گروه علوم خاک، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
علی  محمدی ترکاشوند ² (دانشیار، گروه علوم خاک، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
محمود  شعبانپور شهرستانی ³ (استادیار کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه گیلان، گیلان، ایران)
علی  اعلمی ⁴ (استادیار کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه گیلان، گیلان، ایران)

Received: 2019-04-13 Accepted : 2019-07-04 Published : 2020-12-01

Keywords: مواد آلی, روش خاکورزی, سوزاندن بقایای گیاهی, حفظ بقایای گیاهی, عنصرروی,

Abstract :

یکی از مهمترین عوامل موثر در آلودگی هوا ، تخریب محیط زیست خاک و مشکلات بهداشتی ناشی از آنها در مزارع شالیزاری تولید حجم زیادی از پسماندهای ناشی از فعالیت های کشت برنج است. مدیریت ضعیف ضایعات (پوسته و کاه ) برنج (مانند سوزاندن) با تهدید سیستم های پایدارکشت بر پایه برنج و اقتصاد کشاورزان می تواند مشکل ساز شود. یک روش امیدوار کننده برای کاهش اثرات منفی آنها استفاده از روشهای مدیریتی جایگزین برای تضمین امنیت غذایی و کشاورزی پایدار ، پرداختن به مسائل مدیریت پسماندهای کشاورزی است. در حال حاضر ، سوزاندن ضایعات برنج و خاکورزی خارج از فصل دو موضوع مهم روز هستند که مورد توجه بسیاری از محققان کشاورزی قرار گرفته است. به عنوان بخشی از یک پروژه کلان، ما اثرات سوختن بقایای برنج را بر روی تعدادی از خصوصیات شیمیایی و فیزیکی خاک شالیزار ، عملکرد و اجزای عملکرد برنج ، آفات ، بیماری ها و جمعیت علف های هرز رایج برنج بررسی کردیم. در این راستا، آزمایش مزرعه ایی یک ساله حاضر بصورت فاکتوریل و با پنج فاکتور در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارها عبارتند از : روشهای خاکورزی در سه سطح (بدون شخم ، شخم پاییزی و شخم زمستانه) و مدیریت بقایای گیاهان در دو سطح (سوزاندن بقایا و حفظ بقایا). خواص شیمیایی (ارت کل ، مقدار روی و درصد کربن آلی) و فیزیکی (میزان نفوذ) خاک شالیزاری به طور معنی داری تحت تأثیر مدیریت پسماند (P≤0.05) ، به جز وزن مخصوص ظاهری ، قرار گرفت. درصد اولیه کربن آلی خاک (2.18٪) و در نتیجه میزان نفوذ اولیه (2.04) تحت تاثیر  تیمار های شخم به ترتیب در حدود 0.51٪ ، 2.69 و 2.81 افزایش یافت. علاوه بر این ، وزن هزار دانه و وزن دانه های پر با تیمارهای فوق به ترتیب حدود 8 و 9 درصد افزایش یافت. میزان بروز کرم ساقه خوار ساقه برنج از شخم زمستانه و پاییزی تأثیر منفی ای در  حدود بیش از 4 برابر پذیرفته است این در حالی است که  تفاوت معنی داری بین شخم زمستانی و پاییزی دیده نشد. تیمارهای اعمال شده هیچ تأثیر قابل توجهی روی جمعیت مورد مطالعه علف های هرز نداشتند ، به جز علف هرز 1 که مدیریت خاکورزی باعث کاهش حدود 2 برابری جمعیت آن شد. تیمارهای اعمال شده (به تنهایی و یا ترکیبی) هم باعث کاهش علفهای هرز و آفات و بیماریهای برنج شده و هم به میزان قابل توحهی سبب بهبود برخی از خصوصیات مهم فیزیکی و شیمیایی خاک شده است.

References:

Akbari, F., Dahmardeh, M., Morshdi A., Ghanbari A., & Khoramdel, S. (2018). Effects of tillage system and plant residue on nitrogen uptake and use efficiency in corn and bean intercropping systems. Journal of Agricultural Crops Production, Crops Improvement, 20(4),785-799. (in Persian)

Alam, M., Islam, M., Salahin, N., & Hasanuzzaman, M. (2014). Effect of tillage practices on soil properties and crop productivity in wheat-mungbean-rice cropping system under subtropical climatic conditions. The Scientific World Journal, 

ASTM International. (2010). ASTM D 854-02: Standard test methods for specific gravity of soil solids by water pycnometer. ASTM International, West Conshohocken, PA, 2002, www.astm.org

Berhe, F. T., Fanta, A., Alamirew, T., & Melesse, A. M. (2013). The effect of tillage practices on grain yield and water use efficiency. Catena, 100, 128-138.

Bhagat, R. M., Bhuiyan, S. I., & Moody, K. (1996). Water, tillage and weed interactions in lowland tropical rice: A review. Agricultural Water Management, 31(3), 165-184.

Chegeni, M., Ansari-dust, S., & Eskandari, H. (2014). Effect of tillage methods and residuals management. on Some Physical Properties of Soil to Achieve Sustainable Agriculture. Journal of Agricultural Science and Sustainable Production, 24(2), 31-40.

Cook, R. J. (2001). Management of wheat and barley root diseases in modern farming systems. Australasian Plant Pathology, 30(2), 119-126.

Dobermann, A., & Fairhurst, T. H. (2000). Nutrient disorders and nutrient management. Potash and Phosphate Institute, Potash and Phosphate Institute of Canada and International Rice Research Institute, Singapore.

Dobermann, A., & Fairhurst, T. H. (2002). Rice straw management. Better Crops International, 16(1), 7-11. 

DU, X. B., Chen, C. H. E. N., LUO, L. J., XIA, L. P., Kang, L. I. U., CHEN, Y. H., & YU, X. Q. (2014). Long-term no-tillage direct seeding mode for water-saving and drought-resistance rice production in rice-rapeseed rotation System. Rice Science, 21(4), 210-216.

Dwivedi, B. S., Singh, V. K., Shukla, A. K., & Meena, M. C. (2012). Optimizing dry and wet tillage for rice on a Gangetic alluvial soil: Effect on soil characteristics, water use efficiency and productivity of the rice–wheat system. European Journal of Agronomy, 43, 155-165.

El-Sobky, E. S. E. (2017). Effect of burned rice straw, phosphorus and nitrogen fertilization on wheat (Triticum aestivum L.). Annals of Agricultural Sciences, 62(1), 113-120.

Farenhorst, A. (2006). Importance of soil organic matter fractions in soil‐landscape and regional assessments of pesticide sorption and leaching in soil. Soil Science Society of America Journal, 70(3), 1005-1012.

Ghimire, R., Lamichhane, S., Acharya, B. S., Bista, P., & Sainju, U. M. (2017). Tillage, crop residue, and nutrient management effects on soil organic carbon in rice-based cropping systems: A review. Journal of Integrative Agriculture, 16(1), 1-15.

Giti, A. (2010). Compost, sustainable management of soil and water, environmental purification. University of Tehran, Tehran, Iran. (In Persian).

Gürsoy, S., Sessiz, A., & Malhi, S. S. (2010). Short-term effects of tillage and residue management following cotton on grain yield and quality of wheat. Field crops research, 119(2-3), 260-268.

Habtegebrial, K., Singh, B. R., & Haile, M. (2007). Impact of tillage and nitrogen fertilization on yield, nitrogen use efficiency of tef (Eragrostis tef (Zucc.) Trotter) and soil properties. Soil and Tillage Research, 94(1), 55-63.

Huang, M., Zhou, X., Cao, F., Xia, B., & Zou, Y. (2015). No-tillage effect on rice yield in China: A meta-analysis. Field Crops Research, 183, 126-137.

Kabeya, M. J., & Shankar, A. G. (2013). Effect of different levels of zinc on growth and uptake ability in rice zinc contrast lines (Oryza Sativa L.). Asian Journal of Plant Science & Research, 3(3), 112-116.

Lampurlanés, J., Angás, P., & Cantero-Martınez, C. (2001). Root growth, soil water content and yield of barley under different tillage systems on two soils in semiarid conditions. Field Crops Research, 69(1), 27-40.

Lapen, D. R., Topp, G. C., Edwards, M. E., Gregorich, E. G., & Curnoe, W. E. (2004). Combination cone penetration resistance/water content instrumentation to evaluate cone penetration–water content relationships in tillage research. Soil and Tillage Research, 79(1), 51-62.

Lithourgidis, A. S., Dhima, K. V., Damalas, C. A., Vasilakoglou, I. B., & Eleftherohorinos, I. G. (2006). Tillage effects on wheat emergence and yield at varying seeding rates, and on labor and fuel consumption. Crop Science, 46(3), 1187-1192.

Mahmoud Soltani, S. (2017). Spatial variability of phosphorus fractions in paddy fields. Journal of Water and Soil Conservation, 24(5), 93-109.

Meena, J. R., Behera, U. K., Chakraborty, D., & Sharma, A. R. (2015). Tillage and residue management effect on soil properties, crop performance and energy relations in greengram (Vigna radiata L.) under maize-based cropping systems. International Soil and Water Conservation Research, 3(4), 261-272.

Nelson, D. W., & Sommers, L. E. (1996). Total carbon, organic carbon, and organic matter. Soil Science Society of America (SSSA).

Olsen, S. R., & Sommers, L. E. (1982). Nitrogen-total. Methods of soil analysis, Part II (Page AL, Miller RM, Keeney DR, eds). Agronomy, 9, 403-430.

Sharifi, M. M., & Alizadeh, M. R. (2002). An Investigation of Effectiveness of Puddling on Weed Density in Rice Fields. Iranian Journal of Agricultural Sciences (Journal of Agriculture),34(2), 465-470 (In Persian).

Singh, M., Sidhu, H. S., Humphreys, E., Thind, H. S., Jat, M. L., Blackwell, J., & Singh, V. (2015). Nitrogen management for zero till wheat with surface retention of rice residues in north-west India. Field Crops Research, 184, 183-191.

Singh, Y., & Sidhu, H. S. (2014). Management of cereal crop residues for sustainable rice-wheat production system in the Indo-Gangetic plains of India. Proceedings of the Indian National Science Academy, 80(1), 95-114.

Skaf, L., Buonocore, E., Dumontet, S., Capone, R., & Franzese, P. P. (2019). Food security and sustainable agriculture in Lebanon: An environmental accounting framework. Journal of Cleaner Production, 209, 1025-1032.

Tripathi, R. P., Sharma, P., & Singh, S. (2007). Influence of tillage and crop residue on soil physical properties and yields of rice and wheat under shallow water table conditions. Soil and Tillage Research, 92(1-2), 221-226.

Yadav, G.S., Lal, R., Meena, R.S., Babu, S., Das, A., Bhowmik, S.N., Datta, M., Layak, J. and Saha, P. (2019). Conservation tillage and nutrient management effects on productivity and soil carbon sequestration under double cropping of rice in north eastern region of India. Ecological Indicators, 105, 303-315.

Yaghoubi, H., Allahyari, M. S., Firouzi, S., Damalas, C. A., & Marzban, S. (2019). Identifying sustainable options for rice husk valorization using the analytic hierarchy process. Outlook on Agriculture, 48(2), 117-125.