بررسی حقوق مالکیت فکری گیاهان دارویی و مسأله سرقت زیستی در پرتو موافقت نامه جنبه های تجاری حقوق مالکیت معنوی (TRIPS)

Subject Areas : Journal of Medicinal Herbs, "J. Med Herb" (Formerly known as Journal of Herbal Drugs or J. Herb Drug)

مریم احمدی ¹ , ابوطالب کوشا ²

1 - دانشجوی دکترای حقوق بین الملل عمومی دانشگاه پیام نور واحد تهران، تهران، ایران؛
2 - استادیار‏ دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری تهران، تهران، ایران؛

Received: 2011-07-27 Accepted : 2011-08-27 Published : 2011-09-01

Keywords: گیاهان دارویی, حقوق مالکیت معنوی, موافقت نامه (TRIPS), کنوانسیون تنوع زیستی, سرقت زیستی,

Abstract :

در طی دو دهه گذشته نقش حقوق مالکیت فکری در تمامی زمینه های علمی و فن آوری در سطح جهانی بسیار حایز اهمیت بوده است. در وهله نخست این امر به علت قوانینی که توسط موافقت نامه TRIPS سازمان تجارت جهانی و موافقت نامه های تجاری دوجانبه /منطقه ای تدوین و تجویز شده است. موافقت نامه TRIPS، تمامی کشورهای عضو سازمان تجارت جهانی را ملزم به پذیرش و اجرای حداقل استانداردهای حقوق مالکیت فکری می نماید. با این وجود، در حین مذاکرات موافقت نامهTRIPS ، اجماعی در زمینه بحث برانگیز اختراعات زیست فن آوری حاصل نگردید. ایالات متحده و دیگر کشورهای توسعه یافته هیچ گونه استثنایی را بر حقوق ثبت اختراعات برنمی تافتند، در حالی که دیگر کشورهای در حال توسعه ترجیح می دادند که تمامی اختراعات زیست فن آوری را از حقوق مالکیت فکری مستثنی نمایند. عمده منابع ژنتیکی در کشورهای در حال توسعه قرار دارد و از همین رو شرکت‏های متعدد در پی دستیابی به ژن‏ها، میکروب‏ها، گیاهان، حیوانات و حتی جمعیت‏های بومی انسانی هستند تا آن‏ها را به عنوان یک کالا به انحصار خود درآورند. منتقدان، برقراری حقوق مالکیت فکری برای کشورهای صنعتی را نسبت به این منابع، "سرقت زیستی" می‌نامند و الزام ملل در حال توسعه را به پرداخت حق امتیاز به ملل مرفه صنعتی در ازای فرآورده‌هایی‏ که از منابع ژنتیکی و بعضاً از دانش سنتی خود آن ها گرفته شده، «استعمار زیستی» می‌دانند. صنایع دارویی، عمده ترین سارقان ذخایر ژنی و منابع طبیعی در سطح بین المللی به شمار می آیند، لذا این بر عهده کشورهای جهان سوم است که ضمن حفظ منابع و ذخایر حیاتی خود، از این مواهب طبیعی استفاده بهینه را به عمل آورند.

References:

حبیبا، س. 1383. نظام حق اختراع ایران پس از پذیرش موافقت نامه راجع به جنبه های مرتبط با تجارت حقوق مالکیت فکری (TRIPS) . مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 66: 181-145.

ریفکین، ج. 1382.حیات و عصر دسترسی. سیاحت غرب، 5: 76-67.

ریفکین، ج. 1383. فرا رخسارهای قرن بیوتکنولوژی. سیاحت غرب،  19: 125-122.

سینگ، س. د. 1384. سرقت زیستی . سیاحت غرب، 30 : 131-127.

شیوا، و. 1382. سرقت از طریق حقوق انحصاری، سیاحت غرب، 2: 88-81.

صادقی، م. 1384. چالش­های اخلاقی ثبت اختراعات بیوتکنولوژیک. مدرس علوم انسانی، 40: 118-87.

 

Correa, C.M. 2000. Implementing national public health policies in the framework of WTO agreement. Journal of World Trade., 34: 89-121.

 Ho M. 2002. Why biotech patents are patently absurd. Journal of Intellectual Property Rights., 7: 151-165.