بررسی ترکیبات عمده اسانس گیاه دارویی مرزه (Satureja hortensis L.) تحت تأثیر تاریخ کاشت و تراکم در استان مازندران

Subject Areas : Journal of Medicinal Herbs, "J. Med Herb" (Formerly known as Journal of Herbal Drugs or J. Herb Drug)

مهران  محمدپور ¹ (کارشناس ارشد گیاهان دارویی، عضو باشگاه پژوهشگران جوان دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت، جیرفت، ایران)
بهلول  عباس زاده ² (مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، ایران)
محمد  آزاد بخت ³ (گروه فارماکوگنوزی، دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ساری، ایران)
جواد  مینویی مقدم ⁴ (کارشناس ارشد فیزیولوژی و اصلاح گیاهان دارویی، عضو باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان، دامغان، ایران)

Received: 2016-08-05 Accepted : 2017-02-19 Published : 2017-09-23

Keywords: تراکم, اسانس, کارواکرول, مرزه (Satureja hortensis L.), تاریخ کاشت, گاماترپینن,

Abstract :

مقدمه و هدف: جنس Satureja متعلق به تیره Lamiaceae می­باشد که در ایران 12 گونه گیاه علفی یکساله و چند ساله دارد. گونه­ های جنس مرزه به دلیل میزان اسانس بالا و استفاده در آشپزی و صنایع غذایی، عطر و ادکلن، آرایشی و بهداشتی و داروسازی دارای اهمیت اقتصادی و پزشکی زیادی هستند. هدف از این تحقیق بررسی اثر تاریخ کاشت و تراکم بر عملکرد کمی و کیفی اسانس گیاه دارویی مرزه (Satureja hortensis L.) در شرایط آب و هوایی منطقه ساری بود. روش تحقیق: بدین منظور آزمایشی به صورت طرح اسپلیت پلات در قالب بلوک­های کامل تصادفی در سه تاریخ کاشت (22 فروردین و 2، 13 اردیبهشت) و سه تراکم (35×15، 35×25 و 35×35) و با سه تکرار در سال 1389 در مزرعه دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری انجام شد. گیاهان در مرحله گلدهی کامل بررسی شدند. با استفاده از دستگاه کلونجر (تقطیر با آب) به مدت 3 ساعت اقدام به استخراج اسانس گیاه گردید. جداسازی و اندازه­ گیری ترکیبات اسانس توسط دستگاه GC و GC/MS صورت گرفت. نتایج و بحث: اثر تاریخ کاشت بر درصد اسانس در سطح آماری 5 درصد و بر عملکرد خشک اندام هوایی در سطح آماری 1 درصد معنی­دار شد. بیشترین درصد اسانس (2/15) از تاریخ کاشت اول و حدأکثر عملکرد خشک اندام هوایی نیز (3023/1 و 2663/9 کیلوگرم در هکتار) به ترتیب از تاریخ­­های کاشت سوم و دوم بدست آمد. اثر تراکم و اثر متقابل تاریخ کاشت و تراکم بر درصد اسانس و عملکرد خشک اندام هوایی معنی­ دار نشد. اثر تاریخ کاشت و تراکم نیز بر عملکرد اسانس و هیچ یک از پنج ترکیب عمده اسانس (کارواکرول، گاما ترپیینن، پاراسیمن، آلفاترپینن و کامفن) معنی­ دار نشد. توصیه کاربردی/ صنعتی: با مدیریت صحیح و انتخاب راهکارهای مناسب به ­زراعی می ­توان عملکرد اندام هوایی، میزان اسانس و ترکیبات عمده اسانس مرزه را افزایش داد.

References:

Azar ,M., KHalasi, M., Aslan abadi, S., Alavian, S., Aslan abadi , N., Falsafi, H., Ghazi zadeh, S., Parad, S., Lesan Pezeshki, M., Hosein Panah, R., 2007. Natural therapeutic properties of fruits and vegetables., Shahre Aftab-Ayande sazan, P358.

Baghalian, K., Naghdi body, H. E., 2000. Essential oil Plants., Nashre Andarz., P248.

Dadkhah, Y,R., Kafi, M., Resam, G,Y., 2009. The effect of planting season and plant density on the growth and yield and quality of chamomile (Matricaria chamomilla). Horticultural Sciences, 23(2): 100-107.

Frazczak, B. and Ziombra, M., 2007. Effect of sowing and harvest date on essential oil content in summer savory (Satureja hortensis L. ). Kerla Polonhca, 53(3): 224-228.

Hadian, J., Tabatabaei, S.M.F., Naghavi, M.R., Jamzad, Z. and Ramak-Masoumi, T., 2008. Genetic Diversity of Iranian accessions of Satureja hortensis L. based on horticultural traits and RAPD markers. Scientia Horticulturae, 115: 196-202.

Haj Seyed Hadi, M. R., Khoda Bande, N., Yasa, N., Darzi, M,T., 2002. The effect of planting date on yield and saponin content of chamomile flowers., Iranian Journal of Crop Sciences, 4(3): 208-216.

Hajhashemi, V., Sadraei, H., Ghannadi, A.R. and Mohseni, M., 2000. Antispasmodic and antidiarrhoel effect of Satureja hortensis L. essential oil. Journal of Ethnopharmacology, 71: 187-192.

Hasanzadeh Aval, F., Koochaki, Y.R., Khazaye, H.R., Nasiri Mahalati, M., 2010. Effect of density on yield and agronomic characteristics Savory (Satureja hortensis L.) and Persian clover (Trifolium resupinatum L.) in intercropping. Iranian Journal of Field Crops Research., 8(6): 920-929.

Hussein, M.S., El-Sherbeny, S.E., Khalil, M.Y., Naguib, N.Y. and Aly, S.M., 2006. Growth characters and chemical constituents of Dracocephalum moldavica L. plants in relation to compost fertilizer and planting distance. Scientia Horticulturae, 108: 322- 331.

Izadi, Z., Ahmadvand, Gh., Asna ashari, M. Piri, Kh., 2010. The effect of nitrogen and plant density on some growth characteristics, yield and essential oil of peppermint (Mentha piperita L.)., Iranian Journal of Crop Sciences., 8 (5): 824-836.

Jadczak, D. and Grzeszczuk, M., 2008. Effect of a sowing date on the quantity and quality of the yield of tarragon (Artemisia dracunculus L.) grown for a bunch harvest. Journal of Elementology, 13(2): 221-226.

Jamzadeh, Z., 2009. Thyme and savory of Iran., Iranian  Forests and Rangelands., P171.Jzvanshir,Y., Zehtab Salmasi, S., Omid beygi, R., Alyari, H and GHasemi Golaedani, K., 2001. Irrigation and sowing date on the effects of essential oils in herbs and Anatole Convention., National Congress on Medicinal Plants, Tehran, Iran., P117.

Kan, y., Ucan, U.S., Kartal, M., Altun, M.L., Aslan, S., Sayar, E. and Ceyhan, T., 2006. Gc- Ms Analysis and Antibacterial Activity of Cultivated Satureja cuneifolia Ten. Essential oil. Turkish Journal of Chemistry, 30: 253-25

Lopez, M.L., Dambolena, J.S., Zunino, M.P. and Zygadlo, J.A., 2009. GC and GC-MS of Terpenoids, Chapter 8: 203-235. In: Sampietro, D.A., Catalan, C.A.N. and Vattuone, M.A., (Ed.). Isolation, Identification and Characterization of Allelochemicals/Natural Products. Science Publishers, India, 547p.

Maskuki, Y., Mortaavi, Y., Rad, S., 2004. Controlling the growth of Aspergillus parasiticus by natural Essential oils artificial medium., Journal of Agricultural Sciences and Natural Resources., 11(3).

Mihajilov-Krstev, T., Radnović, D., Kitić, D., Zlatković, B., Ristić, M. and Branković, S., 2009. Chemical composition and antimicrobial activity of Satureja hortensis L, essential oil. Central European Journal of Biology, 4(3): 411-416.

Morteza, E., Akbari, G. A., Modares Sanavi, A.M., Foghi, B., Abdoli, M. and Aliabadi Farahani, H., 2009. Planting density influence on variation of the Essential oil content and compositions in valerian (Valeriana officinalis L.) under different sowing dates. African Journal of Microbiology Research, 3(12): 897-902.

Mozafarian, V,A., 2004. Dictionary names of plants in Iran., Farhang Moaser, Tehran., P740.

Naghdi Boody, H, Y., Yazdani, D., Nazary, F., Mohamad Ali, S., 2002. Seasonal variations and combinations yield and essential oil of thyme (Thymus Vulgaris L) in different densities. Journal of Herbal Drugs., 5: 51-57.

Omid beygi, R., 2009.  Production and processing of medicinal plants., Volume 2, Astan ghodse razavi Publisher., P44.

Pavela, R., Sajfrtova, M., Sovova, H. and Barnet, M., 2008. The insecticidal activity of Satureja hortensis L. extracts obtained by supercritical fluid extraction and traditional extraction techniques. Applied Entomologt and Zoology, 43(3): 377-382.

Petropoulos, S.A., Daferera, D., Akoumianakis, C.A., Passam, H.C. and Polissiou, M.G., 2004. The effect of sowing date and growth stage on the Essential oil composition of three types of parsley (Petroselinum crispum). Journal of the Science of Food and Agriculture, 84: 1606-1610.

Rahmati, M., Azizi, M., Hasan Zade Khayat, M., Nemati, H., 2009. The effect of different levels of nitrogen and plant density on morphological traits, yield, essential oil and chamazulene percentage of chamomile (Matricari recutita), Bood Gold varieties. Horticultural Sciences., 23(1): 27-35.

Rezvani Moghadam, P., Ahmadzade Motlagh, M., 2007. The effect of planting date and plant density on yield and yield components of black seed in Qaenat city. Pajhuhesh va Sazandegi, 76: 62-68.

Saghat Al Islam, M,J., Ahmadi Bonakdar, Kh., 2010. Density and planting date on yield and yield components of fenugreek (Trigonella foenum gracum L.)., Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants., 26 (2): 265-274.  

Saglam, C., Atakisi, I., Turhan, H., Kaba, S., Arslanoglu, F. and Onemli, F., 2004. Effect of propagation method, plant density, and age on lemon balm (Melissa officinalis) herb and oil yield. New Zealand Journal of Crop and Horticultural Science, 32: 419-423.

Sahin, F., Karaman, I., Güllüce, M., Ögütçü, H., Sengül, M., Adıgüzel, A., Öztürk, S. and Kotan, R., 2003. Evaluation of antimicrobial activities of Satureja hortensis L. Journal of Ethnopharmacology, 87: 61-65.

Satil, F. and Kaya, A., 2007. Leaf anatomy and hairs of Turkish Satureja L. (Lamiaceae). Acta Biologica Cracoviensia Series Botanica, 49(1): 67-76.

Singh, M.P., Panda, H., 2005. Medicinal herbs with their formulation, Vol 2. Daya Publishing House, Delhi, 954 p.

Skocibusic, M., Bezic, N. and Dunkic, V., 2006. Phytochemical composition and antimicrobial activities of the Essential oils from Satureja subspicata Vis. Growing in Croatia. Food Chemistry, 96: 20-28.

Zarin Zadeh, J., Mirza, M., Alyari, H., 2007. The effects of planting date and irrigation regimes on the quality and quantity of essential oil in the herb (Cuminum cyminum). Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants. 23(1): 134-140.

Ziombra, M. and Frazczak, B. 2008. Effect of sowing and harvest date on yielding in summer savory (Satureja hortensis L.) herbage. Nauka Przyroda Technologie, 2(1): 1-5.