خصوصیات فیزیکو شیمیایی و رفتار حرارتی روغن استخراج شده از دانه دو گونه گزنه کشت شده در ایران

Subject Areas : Journal of Medicinal Herbs, "J. Med Herb" (Formerly known as Journal of Herbal Drugs or J. Herb Drug)

مریم  جعفری ¹ (گروه علوم و صنایع غذایی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرکرد، شهرکرد، ایران)
سارا  امیری سامانی ² (گروه علوم و صنایع غذایی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرکرد، شهرکرد، ایران)
زهرا  جعفری ³ (گروه علوم و صنایع غذایی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرکرد، شهرکرد، ایران)

Received: 2018-06-27 Accepted : 2018-12-06 Published : 2019-02-01

Keywords: توکوفرول, ترکیب اسید چرب, رفتار حرارتی,

Abstract :

مقدمه و هدف: گیاه گزنه دارای گونه‌های متعددی است که از دیرباز از نظر دارویی در طب سنتی توجه زیادی را به خود جلب کرده است. علی‌رغم مطالعات متعدد بر روی خواص دارویی و درمانی بخشهای مختلف این گیاه، ولیکن خلا ناشی از گزارشات علمی بر روی خصوصیات شیمیایی روغن دانه آن کاملا محسوس است. بنابراین در این تحقیق، برخی از خصوصیات روغن استخراج شده از دانه دو گونه گزنه کشت داده شده در ایران مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. روش تحقیق: دانه‌های مربوط به دو گونه گزنه تحت عنوان Urticapilulifera و Urticadioica تهیه و درصد روغن در آنها با روش مرجع سوکسله اندازه‌گیری شد. ترکیب اسید چرب با استفاده از کروماتوگرافی گازی و ترکیب توکوفرولها نیز با کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا مورد ارزیابی قرار گرفت. در نهایت رفتار حرارتی دو روغن با دستگاه کالریمتری پیمایشی تفاضلی در دامنه حرارتی 50 تا 100- درجه سانتیگراد مورد بررسی قرار گرفت. نتایج و بحث: بر اساس نتایج به دست آمده هر دو گونه گزنه حاوی درصد قابل ملاحظه‌ای روغن می‌باشند(1/34% و 5/29% به ترتیب برای Urticadioica و Urticapilulifera که قابل مقایسه با منابع متداول روغن است. اسیدهای چرب غالب در روغن هر دو گونه به ترتیب شامل اسید لینولئیک، اسید اولئیک و اسید پالمتیک بودند. هر دو روغن عمدتاً حاوی گاما توکوفرول و سپس دلتا توکوفرول بوده و آلفا توکوفرول مقدار بسیار کمتری را به خود اختصاص داده بود. پروفیل انجمادی و ذوبی هر دو روغن شباهت نزدیکی بهم داشته و شامل سه پیک اگزوترمی و چهار پیک اندوترمی بودند که با توجه به ترکیب اسید چرب در این دو روغن، مربوط به تری‌گلیسریدهای مختلف با درجه غیراشباعیت متفاوت می‌باشند. توصیه کاربردی/صنعتی: با توجه به نتایج به دست آمده، دانه‌های مورد بررسی منابع خوبی از روغن بوده و غنی از اسیدهای چرب چندغیر اشباعی می‌باشند که آنها را مناسب برای کاربردهای خوراکی، داروسازی و حتی صنعتی خواهد کرد.