بررسی تنوع اکوتیپی و شیمیوتیپی آویشن دنایی (Thymus daenensis Celak) در استان های اصفهان و چهارمحال و بختیاری

Subject Areas : Journal of Medicinal Herbs, "J. Med Herb" (Formerly known as Journal of Herbal Drugs or J. Herb Drug)

آبنوس کریمی ¹ , عبدالله قاسمی پیربلوطی ² , فاطمه ملک پور ³ , مهدی یوسفی ⁴ , احمدرضا گل پرور ⁵

1 - گروه علوم گیاهی، دانشگاه پیام نور مرکز نجف آباد، اصفهان، ایران؛
2 - مرکز پژوهش های گیاهان دارویی و دام پزشکی سنتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، شهرکرد، ایران؛
3 - مرکز پژوهش های گیاهان دارویی و دام پزشکی سنتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، شهرکرد، ایران؛
4 - گروه علوم گیاهی، دانشگاه پیام نور مرکز نجف آباد، اصفهان، ایران؛
5 - گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان، اصفهان، ایران؛

Received: 2010-07-24 Accepted : 2010-09-14 Published : 2010-12-01

Keywords: HPLC, تیمول, کارواکرول, آویشن دنایی,

Abstract :

مقدمه و هدف: آویشن دنایی(Thymus daenensis Celak.)  یکی از گیاهان دارویی متعلق به خانواده نعناع است. سرشاخه های گلدار این گیاه علفی و چند ساله کاربرد وسیعی در تهیه دارو و درمان انسان در طب سنتی دارد. مهم ترین ماده مؤثره آن، تیمول و کارواکرول می باشد. از آنجایی که شرایط اکولوژی نقش عمده ای در رشد، نمو، کیفیت و کمیت ماده مؤثره گیاهان دارویی دارد، تحقیق حاضر به منظور بررسی اثر عوامل اکولوژیکی بر میزان ماده مؤثره عصاره این گیاه به مرحله اجرا در آمد. روش تحقیق: در این تحقیق گیاه آویشن دنایی از 22 منطقه استان های اصفهان و چهارمحال و بختیاری جمع آوری گردید. پس از عصاره گیری و تزریق نمونه ها به دستگاه HPLC، کروماتوگرام های حاصل از دستگاه، درصد تیمول و کارواکرول هر منطقه را مشخص نمود. نتایج و بحث: بیشترین میزان تیمول (5/3%) مربوط به نمونه شیخ شبان در ارتفاع 3747 متر از سطح دریا و بیشترین میزان کارواکرول (3/2%) مربوط به نمونه لارک در ارتفاع 2370 متر از سطح دریا به دست آمد. نتایج تجزیه همبستگی نشان داد که ارتفاع از سطح دریا بر میزان تیمول اثر معنی­دار و مثبت دارد و بر میزان کارواکرول اثر معنی­داری ندارد. توصیه کاربردی- صنعتی: با توجه به اهمیت و خاصیت ضدمیکروبی ترکیبات تیمول و کارواکرول در گونه آویشن دنایی و با توجه به این که بهترین منطقه رویشگاه این گیاه با تولید بیشتر ترکیب های مذکور مربوط به منطقه شیخ شبان در استان چهارمحال و بختیاری می باشد، بنابراین استفاده از جمعیت آویشن این منطقه جهت کشت و کار و نیز ایجاد شرایط اکولوژیکی (خاک، آب و هوا، جغرافیایی) شبیه این منطقه برای تولید بیشتر این ترکیبات توصیه می شود.

References:

آرنون، آی. 1374. اصول زراعت در مناطق خشک. ترجمه کوچکی، ع. و علیزاده، ا. انتشارات آستان قدس رضوی. 260 صفحه.

ادنانی، م. بشری، ح. و باقری، ح. 1384. بررسی ویژگی­های رویـــشگاهی و برخی ترکیب­های شیمیایی گیاه Ferula gumosa در استان قم. مجله تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، (4)23: 35-21.

اسدپور، ر. و سلطانی­پور، م. ا. 1384. بررسی برخی ویژگیهای اکولوژیک گونه دارویی Zataria multiflora در استان هرمزگان. مجله تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، (7)21: 35-27.

اسدی، ع.، اذانــی، م.، اریسیان، ن.، مدرس زاده، م. ح. و چیت ساز، پ. 1388. جغرافیای استان اصفهان. چاپ دهم. شرکت چاپ و نشر کتاب های درسی ایران. صفحه 46-18.

اکبری­نیا، ا و میرزا، م. 1387. شناسایی ترکیب­های معطر گیاه دارویی آویشن دنایی کشت شده در قزوین. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی قزوین، 3: 62 -59.

الوندی، م. ر. 1375. بررسی مورفولوژی و فیتوشیمیایی گیاه Thymus daenensis Celak. . پایان نامه دکترای عمومی داروسازی، دانشکده داروسازی و علوم دارویی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان.

امیدبیگی، ر. 1374. کشت گیاهان دارویی و نکاتی مهم پیرامون آنها. مــــــاهنامه دارویی رازی. سال پنجم، شماره7: 39-24.

امیدبیگی، ر.1381. رهیافت­های تولید و فرآوری گیاهان دارویی. جلد اول. انتشارات طراحــــان نشر. 280  صفحه.

امین، غ. ر. 1381. متداول­ترین گیاهان دارویـی سنتی ایران. تهران: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران.

حاجی­آخوندی، ع. و فراهانی­کیا، ب. 1386. از آویشن چه
می­دانید؟. دانشنامه گیاهان دارویی. بخش چهارم. شماره 12: 12-9.

حبیبی، ح.، مظاهری، د.، مجنون حسینی، ن.، چایچی، م.ر. و فخرطباطبایی، م. 1385. اثر ارتـــــفاع بر روغن، اسانس و ترکیبات گیاه دارویی آویــــــــشن وحشیThymus kotschyanus منطقه طالقان. مجله پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی. شماره 73: 10-1.

حسنی، ج. 1380. بررسی اکولوژیک دو جنس از گیاهان مــــــعطر ایران  Ziziphoraو   Thymusدر استان کردستان. مجله تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، (1)20: 17-1.

جعفری کوخدان، ع. 1384. طب سنتی در ایـــل بزرگ قشقایی. مجموعه مقالات همایش ملی توسعه پایدار گیاهان دارویی. مشهد. 647 صفحه.

جمشیدی، م.، امین­زاده، م.، آذرنیوند، ح. و عابدی، م. 1385. تأثیر ارتفاع بر کمیت و کیفیت اسانــــــس گیاه آویشن کوهی. فصلنامه گیاهان دارویی، شماره18: 17-22.

خدیـــــبی بروجنی، ن. 1386. جمع­آوری و شناسایی گیاهان مناطقی از بروجن (کوه کلار، سبزه کوه، دشت مرجن، سیاه سرد) در استان چهارمحال و بختیاری و بررسی گیاهشناسی و فیتوشیمیایی مقدماتی منتخبی از این گیاهان دارویی. پایان­نامه دکترای داروسازی، دانشکده داروسازی و علوم دارویی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان.

دامن خورشید، غ. 1371. بررسی گیاه­شناسی و فیتوشیمیایی مقدماتی گیاهانی که در بازار دارویی ایـــــران تحت نام آویـــشن عرضه می گردد. پایان نامه دکترای عمومی داروسازی، دانشکده داروسازی و علوم دارویی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان.

ریاحی دهکردی، ف. 1369. اثر عوامل جغرافیایی بر روی کمیت و کیفیت مواد متشکله آویشن، شیرین بیان، افدرا، مریم­گلی جمع آوری شده از هفت منطقه اصفهان. پایان­نامه دکـــــــــترای عمومی داروسازی، دانشکده داروسازی و علوم دارویی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان.

زارع­زاده، ع.، باباخانلو، پ.، باغستانی، ن. و شمس­زاده، م. 1381. جمع آوری و شناسایی گیاهان دارویی استان یزد. مجله تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، (4)14: 135-73.

زرگری، ع. 1369. گیاهان دارویی. جلد چهارم. چاپ اول. انتشارات دانشگاه تهران.

سحرخیز، م. ج. 1381. تأثیر زمان برداشت میوه گیاه دارویی آنــیسون بر اسانس و مواد متشکله آن. پایان نامه کارشناسی ارشد باغبانی، دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس. 88 صفحه.

صابرآملی، س.، نوروزی، ش.، شکرچیان، ا.، اکبرزاده، م.  و کدوری، م. 1386. شناسایی و بررسی خصوصیــات اکولوژیک گونه های اسانس دار تیره نعناع در استان کرمان. مجله تــــــحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، (4)23: 543-532.

غلامی، ب. و عسکرزاده، م. 1384. معرفی و بررسی برخی خصوصیات اکولوژیکی چهار گونه دارویی شاخص در مناطق خشک و بیابانی خراسان. مجموعه مقالات همایش ملی توسعه پایدار گیاهان دارویی، مشهد، 7-5 مرداد: 118-117.

قاسمی پیربلوطی، ع. 1386. تلفیق برخی متغیرهای اکولوژیکی به منظور کشت پایدار کـــــــلزا در استان چهارمحال و بختیاری و بخش­هایی از استان اصفهان با استفاده از سیستم اطلاعــــــات جغرافیایی GIS. رساله دکتری تخصصی رشته مهندسی اکولوژی کشاورزی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.

قهرمان، ا. 1379-1358. فــلور رنگی ایران. 22 جلد، انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگل­ها و مراتع کشور. تهران، 2625 صفحه.

مبین، ص. 1376-1354. رستنی های ایران. جلد1-4. انتشارات دانشگاه تهران. 1621 صفحه.

موسوی­نیا، ح. 1379. طبقه بندی گیاهان، کلید شناسایی گیاهان آونـــــــدی. جلد اول: نهاندانگان. انتشارات دانشگاه شهید چمران. چاپ اول. 468 صفحه.

نیک­آور، ب.، مجاب، ف. و دولت آبادی، ر. 1383. بررسی اجزا تشکیل دهنده اسانـــس سرشاخه های گل­دار آویشن دنایی. فصلنامه گیاهان دارویی، 4 (13): 50-45.

یزدانی، د. و شهنازی، س. 1383. کاشت، داشت و برداشت گیـــــــاهان دارویی. چاپ اول. انتشارات جهاد دانشگاهی شهید بهشتی.

Daniel, P. L., Carlos, B. & Ratiana, D. 2003. Land suitability evaluation using a combination of exploratory data analysis with a geographic information system on sugar cane areas. Sugar Cane National Research Institute, Boyeros, Cuba.

Ghasemi Pirbalouti, A., Bahmani, M., Avijgan, M. 2009a. Anti-candida activity of Iranian medicinal plants. Elect J. Bio. 5: 85-88.

Ghasemi Pirbalouti, A., Roshan Chaleshtori, A., Tajbakhsh, E., Momtaz, H., Rahimi, E. & Shahin, F. 2009b. Bioactivity of medicinal plants extracts against Listeria monocytogenes isolated from food. J Food Agric Environ. 7: 132-135.

Ghasemi Pirbalouti, A., Taheri, M., Raisee, M., Bahrami, H.R. & Abdizadeh, R. 2009c. In vitro antifungal activity of plant extracts on Saprolegnia parasitica from cutaneous lesion of rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) eggs. J. Food Agric Environ. 7: 94-96.

Ghasemi Pirbalouti, A., Moosavi, H., Momtaz, H. & Rahimi, E. 2010a. Antibacterial activities of the essential oils of some Iranian herbs against Campylobacter jejuni and Campylobacter coli. Adv Food Sci. 32: 30-34.

Ghasemi Pirbalouti, A., Malekpoor, F., Enteshari, S., Yousefi, M., Momtaz, H. & Hamedi, B. 2010b. Antibacterial activity of some folklore medicinal plants used by Bakhtiari tribal in Southwest Iran. Inter J Bio. 2: 55-63.

Sajjadi, S. E. & Khatamsaz, M. 2003. Composition of the essential oil of Thymus daenensis Celak. Subsp. lancifolius (Cleak.) Jalas. J. Essen Oil Res. 15: 34-35.

Salguerio, L. R., Vila, R., Tomi, F., Figueiredo, A. C., Barroso, J. G. Canigueral, S., Casanova, J., Cunha, A. P. & Azadet, J. 1997a. Competition and variability of the essential oil of Thymus caespitius From Portugal. Photochemistry 45: 307-311.

Stahl-Biskup, E. & Saez, F. 2002. Thyme. 1^th ed. Taylor & Francis. England.

Stahl-Biskup, E. 1995. Essential oil and glycosidically bound volatiles of Lemonscented Thyme (Thymus citriodorus Pers.). Flavour Fragrance J. 10: 225-229.

Weeler, G. S., Pratt, P. D., Giblin-Davis, R. M. & Ordung, K. M. 2007. Intra-specific variation of Melaleuca quinquenervia leaf oils in its naturalized range in Florida, the Caribbean, and Hawaii. Bhichem Systematic Ecol. 35: 489-500.