-
حرية الوصول المقاله
1 - طراحی اکولوژیک فضاهای عمومی با تأکید بر پیوند شهر و طبیعت (نمونه موردی محله یوسف آباد تهران)
زهرا خدائی فریبا دهنوامروزه عدم توجه به مسائل اکولوژیک و زیست محیطی در طراحی فضاهای عمومی شهری و وجود نگرش صرفا معمارانه در طرح‌ها باعث از بین رفتن محیط زیست طبیعی شهرها و برهم خوردن نظم آن در فضای شهری می‌شود. این امر به نوبه خود در طول زمان باعث از دست دادن هویت شهرها، کم شدن خوانایی و عد أکثرامروزه عدم توجه به مسائل اکولوژیک و زیست محیطی در طراحی فضاهای عمومی شهری و وجود نگرش صرفا معمارانه در طرح‌ها باعث از بین رفتن محیط زیست طبیعی شهرها و برهم خوردن نظم آن در فضای شهری می‌شود. این امر به نوبه خود در طول زمان باعث از دست دادن هویت شهرها، کم شدن خوانایی و عدم راحتی برای ساکنین شهر خواهد شد و رابطه میان فضاهای عمومی و طبیعت را کمرنگ خواهد کرد. محله یوسف آباد به عنوان شناسنامه و هویت شهر تهران واقع در منطقه 6 قرار دارد. این محله از گذشته دارای فضاهای شهری با سطح تعاملات اجتماعی بالا و محل وجود قنات ها و باغ ها بوده که اکنون در اثر توسعه های شهری کاملا از بین رفته اند. هدف اصلی پژوهش پیش رو شناخت، تحلیل و طراحی محیطی زیرساخت های اکولوژیک با استفاده از اصل پیوستگی میان فضاهای شهری و طبیعت در محله یوسف آباد می باشد. روش پژوهش: نوع پژوهش روش کمی-پیمایشی می باشد که داده ها از طریق توزیع 256 پرسشنامه میان ساکنین جهت بررسی تأثیر معیارهای فضاهای عمومی و پیوند با طبیعت در طراحی شهری اکولوژیک و تعیین درجه اهمیت هر کدام از مؤلفه استفاده شده است. یافته ها: براساس یافته ها، پر اهمیت ترین و کم اهمیت ترین مؤلفه ها به ترتیب زیرساخت های سبز به عنوان مهم ترین شاخص با امتیاز 7.87 و مشارکت به عنوان کم اهمیت ترین شاخص با امتیاز 5.43 می باشند. نتیجه گیری: نتایج نشان داد زیرساخت های سبز مهم ترین شاخص و مشارکت به عنوان کم اهمیت ترین شاخص هستند. محله یوسف آباد در حال حاضر به حد تعادل میان مؤلفه های مهم و مشخص با عنوان پژوهش دست نیافته است و تنها می توان به وسیله پتانسیل فضاهای عمومی موجود در محله به یک طراحی شبکه اکولوژیک قابل توجه رسید. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
2 - طراحی پیرامون محل دفن پسماندهای شهری با تاکید بر طراحی منظر اکولوژیک مدار، نمونه موردی سایت کهریزک
سید فاضل قاضوی فرشته حبیب سارا نهیبیزمینه و هدف: اخیراً ،رویکرد طراحی اکولوژیک به عنوان بستری به منظور کاهش تخریبات زیست محیطی با تطبیق مدیریت پسماندهای جامد شهری با فرآیندهای محیطی به طور گسترده ای در حال گسترش است. طراحی اکولوژیک سعی دارد با به حداقل رساندن آسیب ها به محیط زیست و فرآیندهای طبیعی حداکثر أکثرزمینه و هدف: اخیراً ،رویکرد طراحی اکولوژیک به عنوان بستری به منظور کاهش تخریبات زیست محیطی با تطبیق مدیریت پسماندهای جامد شهری با فرآیندهای محیطی به طور گسترده ای در حال گسترش است. طراحی اکولوژیک سعی دارد با به حداقل رساندن آسیب ها به محیط زیست و فرآیندهای طبیعی حداکثر آسایش را، در ضمن بالا بردن کیفیت زندگی افراد، فراهم آورد. طراحی اکولوژیک می کوشد از طریق به کارگیری مواد طبیعی و همچنین با توجه به مسائل زیست محیطی، با طبیعت سازگاری یابد.روش بررسی: در تحقیق پیش رو، با توجه به تعریف طراحی پایدار و شناخت انواع کاربردی آن، جهت رسیدن به بهترین،کاملترین و کاربردی ترین طراحی برای سایت مورد در نظر در تحقیق، نقشه های موجود از منطقه اعم از نقشه های هوایی، توپوگرافی، GIS، پوشش های گیاهی، نقشه های فرادست، طرح های توسعه اطراف سایت، بررسی سایت های فعال در لندفیل، بررسی نوع آلاینده ها، مطالعه شاخص های COD و BOD سایت مذکورمورد مطالعه قرار گرفته است، همچنین با بررسی و شناخت وضع موجود اعم از (محیطی، کالبدی، اقلیم، دید و منظر ،کاربری های اراضی، حمل و نقل، بیولوژیکی) از طریق مشاهده و عکس برداری و مصاحبه با کارکنان سایت و ساکنین محلات مجاور با رعایت اصول و ضوابط حاکم در طراحی محیط های صنعتی، طراحی راهبردی این منطقه با رویکرد اکولوژیک مدار ارائه می گردد. یافته ها: طرح موجود از نفوذ آلودگی ها به سطوح آب های زیرزمینی جلوگیری می کند و مانع آلوده شدن مناطق شهری اطراف و زمین های کشاورزی می شود. مرمت قسمت های تخریب شده لندفیل، کاهش خطر سرایت بیماری ها توسط جانوران و آلودگی های صوتی و بوهای نامطبوع و انتشار آن در اتمسفر. از طریق تولید بیوگاز از گاز لندفیل و جمع آوری آن وکاهش استفاده از سوخت های فسیلیاین سایت دفن زباله از اصلی ترین منابع تولید گازهای گلخانه ای در کشور می باشد. با جمع آوری و استفاده از گازهای لندفیل به عنوان سوخت و تولید برق از میزان انتشار گازها به اتمسفر کاسته می شود. استفاده حداکثری از بیوگاز در نتیجه استفاده بیشتر از هاضم ها صورت می گیرد.بحث و نتیجه گیری: ضوابط طراحی عمدتا بر مبنای محدودیت ها و نیازهای موجود تعیین شده و خط مشی طراح را واضح تر نموده و کمک قابل توجهی به جانمایی کاربری ها می کند. استفاده از این ضوابط به تقویت امکانات و بهره گیری از فرصت های موجود کمک کرده و طرح را در معرض تهدیدات کمتری قرار میدهد. بعد از تدوین راهبردها اقدام به طراحی از منظر های گوناگون می شود تا در انتها با بررسی کانسپت ها و مقایسه آنها با یکدیگر و تطبیق با استاندارد های بین المللی بهترین طرح برای اجرا برگزیده شود. وجود لندفیل یک مرحله اجتناب ناپذیر در مدیریت پسماند است.در زندگی امروزی با توجه به افزایش جمعیت، لندفیل یک جز جدانشدنی در جوامع شده است اما نباید لندفیل ها را به عنوان آخرین کاربری زمین قرار داد، بلکه می بایست ابزاری جهت بوجود آوردن کاربری های جدید برای آن محل باشد. تبدیل مکان های دفن به کاربری های تفریحی ضمن ایجاد مکانی خوشایند نیازهای ورزشی تفریحی ساکنان منطقه را نیز برطرف می سازد. به منظور ارتقاء کیفی لندفیل ها و بازگردانی هرچه بیشتر منطقه دفن به شرایط پیش از اختلال لازم است به منطقه به صورت یک موزاییک تخریب شده نگریسته شود و در پی ترمیم آن گام برداشت. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
3 - طراحی بازگشت پذیر فضاهای سبز شهری در راستای سازگاری با تغییر اقلیم (مطالعه موردی : بلوار بهشت بروجرد)
حسن دارابی ایمان سعیدیزمینه و هدف: مداخلات انسان منجر به تغییر در نظام های طبیعی شده است. تغییرات اقلیمی برجسته ترین تغییرات است که اکوسیستم های طبیعی را به طور اخص در محیط شهری متاثر کرده و پایداری شهری را دچار مخاطره می سازد. طراحی بازگشت پذیر منظر شهری راه حلی است برای مقابله با این چالش. أکثرزمینه و هدف: مداخلات انسان منجر به تغییر در نظام های طبیعی شده است. تغییرات اقلیمی برجسته ترین تغییرات است که اکوسیستم های طبیعی را به طور اخص در محیط شهری متاثر کرده و پایداری شهری را دچار مخاطره می سازد. طراحی بازگشت پذیر منظر شهری راه حلی است برای مقابله با این چالش. این مقاله چارچوبی را برای طراحی بازگشت پذیر فضای سبز شهری در شرایط تغییرات اقلیم ارایه کرده است. روش بررسی: بلوار بهشت شهر بروجرد در استان لرستان محدوده مورد مطالعه را تشکیل می دهد. دراین مطالعه بازگشت پذیری مبتنی بر محورهای:انعطاف پذیری، تنوع زیستی، تنوع ساختاری حاصل بررسی ادبیات ارزیابی شده است. به منظور ارزیابی علاوه بر محورهای فوق شاخص های اجتماعی، اقتصادی و زیبایی شناسی نیز مورد توجه قرار گرفته است. ارزیابی نهایی با استفاده روش دلفی مبتنی بر نظر متخصصین و AHPصورت گرفت. یافته ها: نتایج نشان می دهد که محدوده مورد بررسی منظری شکننده دارد که دارای تنوع زیستی بسیار ضعیفی است. بنابراین گونه ای جدید انتخاب و براساس شاخص های بازگشت پذیری و سایر شاخص ها مورد ارزیابی قرار گرفت. در نهایت طرح کاشت جدید با در نظر داشتن ابعاد بازگشت پذیری و اجتماعی - اقتصادی پیشنهاد شد. بحث و نتیجه گیری: فضاهای سبز موجود در برابر تغییرات اقلیمی آسیب پذیراست. سیکل های ترکیبی مانند کمبود آب و تنش های شهری بر شدت این آسیب پذیری می افزاید. با بکارگیری اصول بنیادین مانند طراحی بازگشت پذیر می توان ضمن بهبود کیفیت این فضاها، آن ها را بازگشت- پذیر نمود. در نهایت باتوجه به نتایج به دست آمده راهبرد کلی برای بازطراحی فضاهای سبز شهری به منظور بهبود و تقویت منظر بازگشت- پذیر شهری ارایه شده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
4 - ارزیابی میزان تأثیرگذاری معیارهای طراحی اکولوژیک در باغ چهلستون بهشهر
وحید حیدر نتاج فریال احمدیزمینه و هدف: باغ های کرانه جنوبی دریای خزر به ویژه باغ های بهشهر از نمونه های برجسته باغ سازی ایرانی است که در بستر اکولوژیکی متفاوت با باغ های کویری احداث شده است. از این رو پژوهش حاضر با هدف بررسی اکولوژیک و تحلیل عناصر ساختاری باغ چهلستون شکل گرفته است تا به میزان تأ أکثرزمینه و هدف: باغ های کرانه جنوبی دریای خزر به ویژه باغ های بهشهر از نمونه های برجسته باغ سازی ایرانی است که در بستر اکولوژیکی متفاوت با باغ های کویری احداث شده است. از این رو پژوهش حاضر با هدف بررسی اکولوژیک و تحلیل عناصر ساختاری باغ چهلستون شکل گرفته است تا به میزان تأثیرگذاری معیارهای طراحی اکولوژیک در طراحی باغ چهلستون بهشر دست یابد.روش بررسی: در پژوهش حاضر از روش توصیفی- تحلیلی در سه مرحله تعیین، تبیین و تدقیق استفاده شده است. پس از جمع آوری و برداشت اطلاعات مورد نیاز تحقیق از طریق مطالعات کتابخانه ای، تفسیر اطلاعات و تبیین انگاره های مشترک در باغ ایرانی انجام شد. در گام بعدی انگاره های به دست آمده در مرحله قبل، در نمونه مطالعاتی (باغ چهلستون بهشهر) مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفته و میزان تناسب و تطابق محدوده مطالعاتی با اصول طراحی باغ ایرانی ارائه گردیده است. در نهایت میزان تأثیرگذاری معیارهای طراحی اکولوژیک در باغ چهلستون بهشهر از طریق ارزیابی عناصر ساختاری محدوده مطالعاتی ارایه شده است.یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد که فرم های مستطیل شکل، الگوی اصلی شکل دهنده منظر باغ چهلستون است. همچنین الگوی شکل دهنده فضاهای سبز (اعم از درخت کاری، گلکاری، چمن و ...) به صورت توده ای پیوسته و مستطیل شکل در کرت های اطراف و نواری ممتد در اطراف راه های اصلی، نشان از اهمیت دید کنترل شده از بیرون به سمت بنا در این نوع مناظر دارد.بحث و نتیجه گیری: استفاده از آب در مغایرت با رطوبت بالای محیط، طراحی در جهت شیب با مداخله در شکل زمین (پلکانی کردن زمین)، عدم تناسب کامل با معماری بومی به واسطه الگوبرداری از باغ ایرانی مناطق کویری، تأمین آب از مکانی دیگر و استفاده از درختان و گل های غیر بومی (درختان همیشه سبز) در محور اصلی باغ در محدوده مطالعاتی نشان می دهد بهره گیری از الگوی باغ ایرانی در توسعه باغ بر بهره گیری از معیارهای طراحی اکولوژیک برای طراحان در اولویت بوده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
5 - ارایه راهکارهای طراحی اکولوژیکی در مرمت مناظر بومی ایران مبتنی بر ارزیابی الگوهای طبیعی منظر
فریال احمدی ماریا کردجمشیدیزمینه و هدف: مناظر بومی در گذر زمان با مداخلات جوامع بومی در بستر طبیعی شکل گرفته‌اند و واجد ویژگی‌های خاص بومی منطقه هستند. راهکارهای اقلیمی، بهره گیری از مصالح بوم آورد و مانند آن ها در توسعه سکونتگاه ها در این مناظر مشهود است اما تاکنون مشخص نگردیده است که الگوی توسع أکثرزمینه و هدف: مناظر بومی در گذر زمان با مداخلات جوامع بومی در بستر طبیعی شکل گرفته‌اند و واجد ویژگی‌های خاص بومی منطقه هستند. راهکارهای اقلیمی، بهره گیری از مصالح بوم آورد و مانند آن ها در توسعه سکونتگاه ها در این مناظر مشهود است اما تاکنون مشخص نگردیده است که الگوی توسعه این خدمات با الگوهای بستر طبیعی این مناظر تا چه میزان مطابقت دارند. از این رو پژوهش حاضر در راستای تحلیل میزان انطباق پذیری این الگوها با بهره گیری از رویکرد اکولوژی منظر و طراحی اکولوژیکی شکل گرفته است. روش بررسی: این پژوهش از روش تحقیق کیفی با بهره گیری از رویکرد استنتاجی و تحلیل نمونه های موردی مناظر بومی در ایران (منظر بومی ماسوله، کندوان، ابیانه و اورامان تخت) بهره برده است. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که الگوهای توسعه خدمات شهری اعم از معابر عمومی، سکونت گاه ها و مانند آن ها با الگوی رشد بستر مناظر بومی مورد مطالعه در هسته های اولیه شکل گیری منطبق می باشد. بحث و نتیجه گیری: نتایج حاصل از پژوهش حاکی از آن است که در مداخله در مناظر بومی جهت طراحی و مرمت در گام نخست باید به شناسایی الگوی پایه بستر طبیعی پرداخت تا از این رهگذر نوع آشفتگی های حادث گردیده در الگوهای طبیی بستر در گذر زمان را شناسایی گردد. در نهایت طراح با تأکید بر نتایج به دست آمده نوع و چگونگی مداخله را به گونه ای تعیین نمایند که از یک سو موجبات مرمت الگوها و ساختار اکولوژیکی منظر را فراهم آورد و از سویی دیگر با ارایه راهکارهای طراحی اکولوژیکی در انطباق پذیری توسعه انسانی با الگوهای طبیعی منظر بکوشد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
6 - ساختمان خاک پناه، ایدهای همساز با محیط زیست
فاطمه اکرمی ابرقوییانتشار آلودگی های شیمیایی ناشی از تولید مصالح ساختمانی، تولید دی اکسیدکربن و ذرات معلق پخش شده در هوا که ناشی از تولید و حمل و نقل مصالح ساختمانی به محل های مورد نظر است و نیز تولید زباله های ساختمانی از جمله موارد عمده آلودگی های محیط زیستی تحت تاثیر صنعت ساختمان می با أکثرانتشار آلودگی های شیمیایی ناشی از تولید مصالح ساختمانی، تولید دی اکسیدکربن و ذرات معلق پخش شده در هوا که ناشی از تولید و حمل و نقل مصالح ساختمانی به محل های مورد نظر است و نیز تولید زباله های ساختمانی از جمله موارد عمده آلودگی های محیط زیستی تحت تاثیر صنعت ساختمان می باشد. همچنین مصرف بسیار زیاد سوخت ها و منابع طبیعی جهت تامین سرمایش و گرمایش ساختمان، آینده تامین منابع مورد نیاز نسل آینده و محیط زیست را به خطر می اندازد. از آن گذشته، حذف بخشی از زمین بکر در مناطق خاص و جایگزینی آن با توده ساختمانی، اکوسیستم آن منطقه را برهم می زند. بنابراین ضروری است تا راهبردهای طراحی در ساختمان های جدید، با هدف هم سازی محیط زیستی، جهت گیری شود. جهت تحقق این هدف، طراحی ساختمان با ایده ی هم زیستی با محیط زیست مدتی است که در بین جوامع مختلف مطرح شده است. ساختمان های خاک پناه از جمله نمونه هایی است که در راستای بهره وری انرژی و حفظ محیط زیست، ایده ی کاهش مصرف انرژی ساختمان و تامین آسایش ساکنان را در کنار هم زیستی مسالمت آمیز با محیط زیست، دنبال می کند. مطالعه ی حاضر به بحث و بررسی چگونگی سازماندهی این ساختمان و اثرات محیط زیستی آن در ارتباط با محیط پیرامون می پردازد. با توجه به قابلیت هایی که در این گونه ی معماری در زمینه ی کاهش میزان مصرف سوخت و انرژی و همچنین سازگاری با محیط زیست وجود دارد، می توان آن را جهت بهره گیری بیش تر در مقاصد معماری و شهرسازی عصر حاضر پیشنهاد کرد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
7 - طراحی و سازماندهی حفاظتی– گردشگری باغات حاشیه شهر (مطالعه موردی: سراب قنبر کرمانشاه)
سجاد شمشیری حسن دارابیاکثر شهرهای ایران در کنار زمین‌های حاصلخیز و مساعد برای باغ و فعالیت‌های کشاورزی استقرار دارند؛ بنابراین در حاشیه شهرها باغ و اراضی کشاورزی فراوانی وجود دارد. با گسترش شهرها این اراضی کیفیت روستایی خود را از دست داده‌اند. تحت این شرایط شکی نیست که برای مناطق با ارزش حا أکثراکثر شهرهای ایران در کنار زمین‌های حاصلخیز و مساعد برای باغ و فعالیت‌های کشاورزی استقرار دارند؛ بنابراین در حاشیه شهرها باغ و اراضی کشاورزی فراوانی وجود دارد. با گسترش شهرها این اراضی کیفیت روستایی خود را از دست داده‌اند. تحت این شرایط شکی نیست که برای مناطق با ارزش حاشیه شهرها باید مسئولیت بیشتری احساس شود. از سوی دیگر با افزایش جمعیت شهرها از جمله کرمانشاه و نیاز ساکنین به فضای باز و سبز جهت گذراندن اوقات فراغت و تعاملات اجتماعی، نیاز به توسعه مکان‌های جدید در زمینه گذران اوقات فراغت در محدوده شهرها به شدت احساس می‌شود. نقشی که باغات و اراضی کشاورزی از نظر تفرجی و زیبایی‌شناسی دارند، می‌توانند از ساخت و ساز در این مناطق جلوگیری کند. در این پژوهش ابتدا به بررسی وضعیت موجود باغهای سراب قنبر، با استفاده از دیدگاه اکولوژی منظر، مکان های استقرار فعالیت‌ها و کاربری های جدید در باغات مشخص شده است. سپس منطقه از لحاظ بصری پهنه‌بندی می‌شود. شناسایی این پهنه ها به منظور اعمال راهکارهای اجرایی در جهت بهبود شرایط کل منطقه و همچنین شامل ویژگی‌ها، پتانسیل‌ها و مسایل هر پهنه می‌باشد. در نهایت این مطالعات همراه با تدوین اهداف طراحی و سازماندهی، به صورت طرح راهبردی انجام گرفته است تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
8 - تبیین مولفه طراحی اکولوژیک در معماری اکوسیستمی ساختمان‌های چندمنظوره شهر مشهد (نمونه موردی: پدیده شاندیز)
حمید حامدسردار سعید تیزقلم زنوزی شوکا خوشبخت بهرامانیبناهای امروزی نه با برنامه و قواعد خاص، که بر اساس ضوابط محدودی ساخته شده اند که تقریبا در تمامی مناطق قابلیت اجرا دارند. در این ساختمان ها ایده طراحی اکولوژیکی مغفول مانده است که رفته رفته مشکلات پیچیده ای را در محیط زیست به‌وجود خواهد آورد. با توجه به این‌که ساخت أکثربناهای امروزی نه با برنامه و قواعد خاص، که بر اساس ضوابط محدودی ساخته شده اند که تقریبا در تمامی مناطق قابلیت اجرا دارند. در این ساختمان ها ایده طراحی اکولوژیکی مغفول مانده است که رفته رفته مشکلات پیچیده ای را در محیط زیست به‌وجود خواهد آورد. با توجه به این‌که ساختمان‌های چندمنظوره به‌عنوان یک پروژه محرک توسعه عملکردی تمامی ابعاد یک محله یا ناحیه را تحت تاثیر خود قرار می‌دهند، این پژوهش با درنظر گرفتن و مقایسه دو دیدگاه کاربران فضایی و متخصصان، سعی بر استخراج و راستی‌آزمایی مولفه‌های طراحی اکولوژیک در معماری اکوسیستمی ساختمان های چندمنظوره شهر مشهد به‌خصوص مجموعه چند‌عملکردی شاندیز دارد. روش تحقیق ترکیبی لایه‌به‌لایه کیفی در کمی است. در بخش کیفی، با استفاده از آماره های توصیفی، جهت استخراج مولفه‌های حاصل از مصاحبه با متخصصین، از نرم‌افزار ATLASTI استفاده شد و در بخش کمی، جهت بررسی و تحلیل مولفه‌های معماری اکوسیستمی از دیدگاه کاربران فضایی (بازدیدکنندگان) از آماره‌های استنباطی و نرم‌افزار ORIGINPRO استفاده شد. در مرحله بعد بین نتایج به‌دست‌آمده از دو دیدگاه، همبستگی گرفته می‌شود. نتایج آماره‌های استنباطی و آماره‌های توصیفی با یکدیگر متفاوت بودند و برای کاربست نتایج باید به آماره‌های استنباطی پرداخت. به‌طورکلی میانگین ضریب همبستگی بین پاسخ‌های متخصصین، دارای همبستگی بیشتری نسبت به کاربران فضایی دارد که بر عدم شناخت کاربران نسبت به مولفه‌های طراحی اکولوژیک اشاره دارد. همچنین نتایج پژوهش نشان می‌دهند که از نظر کاربران فضایی، بیشترین سهم عاملی را مولفه‌های احترام به مردم، خلق احجام باارزش بلندمدت و طراحی از جزئیات تا الگو با مقدار (1.000) دارا می‌باشند و کمترین مربوط به توجه به ارزش‌های سایت در طراحی با مقدار (0.211) است. در گروه متخصصین، بیشترین سهم عاملی مربوط به هم‌نوازی با اکوسیستم‌های طبیعی، استقلال عملکردی طرح و توجه به ارزش‌های سایت در طراحی با مقدار (1.000) است و کمترین سهم عاملی مربوط به برابری حقوق انسانی و طبیعت با مقدار (0.221) است. تفاصيل المقالة
سند
Sanad is a platform for managing Azad University publications
الروابط
المراكز ذات الصلة
دعامة
الصفحات الرسمية
حقوق هذا الموقع الإلكتروني مملوكة لنظام SANAD Press Management. © 1442-1446