نظر به تأثیر تاریخ باستان در ادبیات فارسی نگارنده در نظر دارد سیمای ادبی سه شخصیت برجستةایرانی یعنی زردشت، مانی و مزدک را در آثار منظوم فارسی مقایسه نماید. ناگزیر، پس از بررسیردپای آنها در متون نظم و شناخت دیدگاه شعرا نسبت به این سه نام آور در می یاابیم که زردشتبیش از د أکثر
نظر به تأثیر تاریخ باستان در ادبیات فارسی نگارنده در نظر دارد سیمای ادبی سه شخصیت برجستةایرانی یعنی زردشت، مانی و مزدک را در آثار منظوم فارسی مقایسه نماید. ناگزیر، پس از بررسیردپای آنها در متون نظم و شناخت دیدگاه شعرا نسبت به این سه نام آور در می یاابیم که زردشتبیش از دو دیگر کانون توجه ادبا، البته در جهت ذم و نکوهش وی بوده است. همچنین شعرا بهجنبة هنری و مضامین زیبا سازی مانی بدون در نظر گرفتن پیامش توجه داشت هاند، حال آنکه مزدکهمواره مورد بی اعتنایی و مذمت شدید شعرا قرار گرفته است. از دلایل ک متوجهی برخی شعرا بهاین بزرگان م یتوان به غرض ورزی های سیاسی- مذهبی معاندان، ب یاطلاعی شعرا از احوال پیشینیانو نیز نفوذ اسلام در ایران و رد این سه آیین توسط مسلمانان اشاره کرد. به نظر می رسد که توجهبیش از حد به جنبة هنری مانی نیز به دلیل پنهان کردن و مرموز بودن عقاید او م یباشد.
تفاصيل المقالة
ادبیات مکاشفه ای 4 یکی از مهم ترین بخش های ادبیات دینی است. در این متون معمولاً سخن از کشف وشهودها و رویاهایی است که فردی برگز یده آنها را تجربه کرده است. کمتر قوم یا دینی را م یتوان یافت که ازرا جدای دنیای خدایان نمونه های از این نوع ادبی بی بهره باشد . چنین پدید اری أکثر
ادبیات مکاشفه ای 4 یکی از مهم ترین بخش های ادبیات دینی است. در این متون معمولاً سخن از کشف وشهودها و رویاهایی است که فردی برگز یده آنها را تجربه کرده است. کمتر قوم یا دینی را م یتوان یافت که ازرا جدای دنیای خدایان نمونه های از این نوع ادبی بی بهره باشد . چنین پدید اری نتیج ۀ اندیشه ای است کهدر موقعیتی فراتر می پندارد. جدایی و تقابل این دو دنیا، انسان را به این تفکر وا داش ته دنیای آفریدگان ازاست که چگونه م ی تواند پیش از مرگ به دنیای خدایان راه یابد و اسرار و رموز آن را کشف کند . این آرمانبه عوالم عروج موجب شد تا در هر منطقه و در میان هر قوم و قبیل ه ای مجموعه ای از باورها و آیین ها برایماورائی بنیان گذاشته شود و انسان به واسط ۀ آن آیین ها، خود را در دنیای خدایان سهیم بداند . در دینزردشتی نیز مواردی از عروج به عوالم فرا دنیایی وجود دارد . عروج و ملاقات های هفتگانۀ زردشت بااهورامزدا و امشاسپندان، عروج گشتاسپ، عروج کرتیر، وزیر شهیر دورۀ ساسانی و عروج ارداویرافنمونه های این اندیشه در کیش ایرانی می باشند. در این پژوهش علاوه بر آگاهی از چگونگی این عروج ها بادرونمایه های مکاشفه ای موجود در کیش زردشتی آشنا خواهیم شد.
تفاصيل المقالة
اگر چه مردمان مغرب زمین از روزگار باستان با نام زردشت و برخی از تعالیم او آشنا بودهاند اما مطالعات دانشگاهی دربارۀ تاریخ و فرهنگ زردشتی به آغاز سدۀ هجدهم میلادی باز میگردد. از آن زمان به بعد، به ویژه در سدۀ نوزدهم و با تحول عظیمی که در علم زبانشناسی پدید آمد، متون که أکثر
اگر چه مردمان مغرب زمین از روزگار باستان با نام زردشت و برخی از تعالیم او آشنا بودهاند اما مطالعات دانشگاهی دربارۀ تاریخ و فرهنگ زردشتی به آغاز سدۀ هجدهم میلادی باز میگردد. از آن زمان به بعد، به ویژه در سدۀ نوزدهم و با تحول عظیمی که در علم زبانشناسی پدید آمد، متون کهن زردشتی مورد مطالعه و بررسی علمی قرار گرفتند. اما قدمت دین زردشتی و قلت منابع کهن سبب شد معماهای زیادی در ارتباط با تاریخ اولیه این دین مطرح شود. منابع زردشتی مربوط به دورههای مختلف زمانی است، از اواخر هزارۀ دوم ق.م تا سدههای آغازین اسلامی. طبیعی است که در این دورۀ زمانی تحولاتی در مفاهیم و موضوعات مختلف به وجود آمده باشد. این تحول و تطور دین زردشتی را پژوهشگران غربی به شیوههای مختلف تفسیر کردهاند: برخی معتقدند که این متون مربوط به یک سنت دینی نیست، بنابراین باید از ادیان ایران باستان سخن گفت. برخی دیگر از سنتی واحد سخن میگویند که در طول تاریخ تحولاتی حاصل کرده است. برخی دیگر نیز ضمن پذیرش سنتی واحد از وجود قرائتها و تفاسیر متفاوت، در نواحی مختلف ایران باستان سخن گفتهاند.
تفاصيل المقالة
شعر بلند روایی لاله رخ نوشته توماس مور شاعر ایرلندی داستان سفر شه دختی جوان و دلدادگی او به فرامرز، شاعر جوانی است که در مسیر سفر داستان‌هایی از سرزمین ایران روایت می‌کند. دوران حیات شاعر مصادف با حکومت ناپلئون، سلطنت جورج سوم و نیز استعمار ایرلند توسط انگلیس أکثر
شعر بلند روایی لاله رخ نوشته توماس مور شاعر ایرلندی داستان سفر شه دختی جوان و دلدادگی او به فرامرز، شاعر جوانی است که در مسیر سفر داستان‌هایی از سرزمین ایران روایت می‌کند. دوران حیات شاعر مصادف با حکومت ناپلئون، سلطنت جورج سوم و نیز استعمار ایرلند توسط انگلیس است و آن چه در بررسی شعر لاله رخ جالب می‌نماید گزینش هدفمند وقایع تاریخی ایران، داستان‌های کهن فارسی و متون اسلامی، و تطبیق آن با فضای سیاسی زمان و مکان شاعر است که در حیطه نظریه شرق شناسی ادوارد سعید (1979) قابل بررسی می‌باشد. شرق شناسی به بررسی نحوه تعامل متون شرق نگر غربی با عناصر شرقی می‌پردازد و طرح آن دریچه جدیدی بر مطالعه و احیای متون ادبی نویسندگان و مستشرقان غربی قرون هجده و نوزده میلادی گشوده است.
تفاصيل المقالة
منظومۀ ویس و رامین که در حدود سال 446 هجری توسط فخرالدین اسعد گرگانی، در عهد طغرل اول سلجوقی(455-429 هجری)، به نظم درآمده، براساس یک متن پهلوی منظوم شده است. اشاره به رامین و ویس در یکی از فارسیات ابونواس (198-146 هجری) شاعر ایرانیالاصل عربیگوی، در قرن دوم هجری، حاکی أکثر
منظومۀ ویس و رامین که در حدود سال 446 هجری توسط فخرالدین اسعد گرگانی، در عهد طغرل اول سلجوقی(455-429 هجری)، به نظم درآمده، براساس یک متن پهلوی منظوم شده است. اشاره به رامین و ویس در یکی از فارسیات ابونواس (198-146 هجری) شاعر ایرانیالاصل عربیگوی، در قرن دوم هجری، حاکی از اشتهار داستان پیش از عهد گرگانی میباشد. صورت کنونی داستان، همانند عموم داستان های بازمانده از عهد باستان، شامل اشاراتی به مناسک و باورهای کهن باستانی میباشد، اما تاکنون آنگونه که باید موردتوجه محققان قرار نگرفته است. برخی از محققان تاکنون تحت تاثیر اشارات پررنگ زردشتی در منظومه، به بررسی کلی این موارد پرداختهاند و باورهای زروانی، البته بدون سخن از اصالت زروانی آن ها، در این منظومه نیز نخستین بار حدود نیم قرن پیش مورد اشارۀ رینگرن قرار گرفته است. در این جستار با روش توصیفی تحلیلی در پی بازنمودن موارد مرتبط با مناسک زردشتی در این منظومه هستیم، و با توجه به منابع زردشتی، تواریخ عهد اسلامی و نیز تحقیقات جدید به برشمردن موارد مذکور و بررسی آنها میپردازیم. نتایج حاصله از این پژوهش نشان میدهد که در این منظومه مناسک زردشتی به استثنای بعضی جزئیات، مطابق و همسو با روایات کهن باقیمانده بیان شدهاند.
تفاصيل المقالة
این مقاله سعی در تبیین این موضوع دارد که حکیم ناصرخسرو، در بیان دیدگاههای اخلاقی خود، که نمود آنها را بیش از همه در اندرزهای وی میتوان دید، از آموزههای اخلاقی زردشتی تأثیر پذیرفته است. تأثیرپذیری وی از ادبیات فارسی میانه و آیین زردشتی، محدود به اندرزهای اخلاقی نبوده أکثر
این مقاله سعی در تبیین این موضوع دارد که حکیم ناصرخسرو، در بیان دیدگاههای اخلاقی خود، که نمود آنها را بیش از همه در اندرزهای وی میتوان دید، از آموزههای اخلاقی زردشتی تأثیر پذیرفته است. تأثیرپذیری وی از ادبیات فارسی میانه و آیین زردشتی، محدود به اندرزهای اخلاقی نبوده است، بلکه رسوب این مضامین در کنه ضمیر وی، در ساختار زبانی و فکری آثارش نیز نمود یافته است. در این پژوهش، با توجه به ضرورت بررسی تأثیر زبان و ادبیات پهلوی بر آثار شاعران و نویسندگان قرون نخستین اسلامی و اهمیت این تأثیر در خوانش و تحلیل دقیقتر متون دورۀ اسلامی و با توجه به اینکه نفوذ زمینههای فکری و زبانی ادبیات فارسی میانه در آثار دورۀ اسلامی اغلب توسط پژوهشگران نادیده گرفته شده است؛ به بررسی تطبیقی اندرزهای حکیم ناصرخسرو و متون اخلاقی زردشتی با تکیه بر متن کتاب ششم دینکرد، که در واقع چکیدۀ اندرزنامههای زرتشتی است، پرداخته شده و با تحلیل شباهتهای این دو اثر در دستگاه فکری و فلسفی و در بیان دیدگاههای اخلاقی، به این نتیجه دست یافتهایم که حکیم ناصرخسرو، در سرایش اندرزها، تحت تأثیر و وامدار ادبیات و آیین زردشتی بوده است.
تفاصيل المقالة
مسئلة تاریخ زمان زردشت همواره یکی از موضوعاتی بوده است که نظر دانشمندان و شرقشناسان بزرگ را به خود جلب کرده است. عدة از مستشرقین بر این گمانند که زردشت در حدود 600 قبل از میلاد ظهور کرده است. برخی دیگر از مستشرقین و ایرانشناسان، این نظر را رد کرده و تاریخ حیات او را ب أکثر
مسئلة تاریخ زمان زردشت همواره یکی از موضوعاتی بوده است که نظر دانشمندان و شرقشناسان بزرگ را به خود جلب کرده است. عدة از مستشرقین بر این گمانند که زردشت در حدود 600 قبل از میلاد ظهور کرده است. برخی دیگر از مستشرقین و ایرانشناسان، این نظر را رد کرده و تاریخ حیات او را به زمانهای بسیار دورتر میرسانند. یکی از آنها ایرانشناسان فقید دکتر علیرضا شاپور شهبازی است که مقالة حاضر از نوشتههای بسیار ارزشمند ایشان بر اساس شواهد تاریخی و تکیه بر مسائل گاهشماری است در اهمیت این مقاله همین بس که مورد توجه ایرانشناس بزرگ ایتالیایی گراردو نیولی قرار گرفته و در کتاب ارزشمند خویش(Zoroaster’s Time and Homeland) نظرات شهبازی در این مقاله را مورد نقد و بررسی قرار داده است. دکتر شهبازی پس از ردّ نظریههای هرتسفلد، تقیزاده و هنینگ دربارة این تاریخ، نظر خود را بر اساس گاهشماری سنتی زردشتی ارائه میکند و تاریخ 1080 قبل از میلاد را برای زردشت در نظر میگیرد.
تفاصيل المقالة
چکیده
چرایی فراز و فرود تمدن ها و دولت های بزرگ یکی از مباحث با اهمیت و بنیادی در مطالعات تاریخی است. جامعه ی زمان ساسانی، یک جامعه محافظه کار اشرافی مبتنی بر نظام جابرانه بود. دولت ساسانی بر دو اصل اساسی وحدت دینی و وحدت سیاسی پایه گذاری شد که با رسمی شدن دین زردشت أکثر
چکیده
چرایی فراز و فرود تمدن ها و دولت های بزرگ یکی از مباحث با اهمیت و بنیادی در مطالعات تاریخی است. جامعه ی زمان ساسانی، یک جامعه محافظه کار اشرافی مبتنی بر نظام جابرانه بود. دولت ساسانی بر دو اصل اساسی وحدت دینی و وحدت سیاسی پایه گذاری شد که با رسمی شدن دین زردشت زمینه زندگی و راه رسم روشنی را در فرهنگ و تمدن آن روزها فراهم کرد، اما با گذشت زمان و نزدیک شدن به افول سلسله ساسانی دین زردشت دستخوش تغییرات بسیاری شد و در نتیجه نخستین جنبشهای فکری برابری خواهانه از سوی مزدک در برابر قدرت حاکم در عصر ساسانیان به وقوع پیوست. این پژوهش در صدد آن است تا یکی از جنبش های اجتماعی-مذهبی ایران پیش از اسلامرا مورد بررسی قرار دهد و کوشش شده روایتی نسبتا قابل قبول از شرایط حاکم براین دوران ارائه کند. نوشتار حاضر این قیام را مورد بررسی قرار داده و بر این مدعا است که، جنبش مزدک، جنبش اجتماعی در لوای مذهب بوده و این آیین پاسخی به بحرانهای اجتماعی-اقتصادی عصر ساسانی بوده است.
واژگان کلیدی: سلسله ساسانی، دین زردشت، مزدک، موبدان زردشتی
تفاصيل المقالة
هانری کوربن دین پژوه، شیعه شناس و فیلسوف برجستۀ فرانسوی در مطالعات تطبیقی متعددش توانست ارتباط فلسفی و عرفانی بین فلسفۀ خسروانی ایران باستان با روایات اسلام شیعی و فلسفۀ اشراق مطرح کند. وی با بررسی بر روی آثار سهروردی و ابن سینا نه تنها به بن مایه های فلسفۀ خسروانی دست أکثر
هانری کوربن دین پژوه، شیعه شناس و فیلسوف برجستۀ فرانسوی در مطالعات تطبیقی متعددش توانست ارتباط فلسفی و عرفانی بین فلسفۀ خسروانی ایران باستان با روایات اسلام شیعی و فلسفۀ اشراق مطرح کند. وی با بررسی بر روی آثار سهروردی و ابن سینا نه تنها به بن مایه های فلسفۀ خسروانی دست پیدا کرد، بلکه به سرچشمه های اصلی فلسفۀ خسروانی، حکمت مزدایی، روایات اساطیری و متون مربوط یه آیین زردشتی نیز توجه داشت، و همچنین مسألۀ شباهت و انطباق این تعالیم را با روایات اسلام ایرانی به طور جدی پیگیری کرد. در این پژوهش آن بخش از مطالعات و پژوهش های هانری کوربن که حکایت های نمادین عرفانی یا روایات شیعی، معادلی مشابه در فلسفۀ خسروانی یا روایات اساطیری و آیین مزدایی دارد، مورد نظر است. از میان موارد ارزشمندی که کوربن به تطبیق آن در دو تفکر اسلام شیعی و حکمت باستانی پرداخته است، جای دارد به دو موردِ فراموش شده؛ یکی ماجرای ادامۀ نسل و پادشاهی فریدون و ایرج از طریق فرزند دخترش، منوچهر، و دیگری در اختیار داشتن بانویی آسمانی، اسپندارمذ، آب و زمین بپردازیم؛ اولی مشابه ادامۀ نسل و امامت و ولایت پیامبر اسلام(ص) از طریق فرزند دخترش، و دومی مشابه مهریۀ شفاهی حضرت فاطمه(س) (آب در کابین داشتن) اوست.
تفاصيل المقالة
داستان سیاوش و سودابه، از شاهکارهای فردوسی است که در آن، شاهد رویارویی دو ابرقهرمانیم. تأمّل ژرف در این داستان ما را متقاعد میکند که بنیان آن بر تقابل عقل و عشق، عصمت و عصیان و در تحلیل نهایی غریزه و فرهنگ استوار است. براساس آیین زرتشت، خیر و شر، در روزگاران نُه هزار س أکثر
داستان سیاوش و سودابه، از شاهکارهای فردوسی است که در آن، شاهد رویارویی دو ابرقهرمانیم. تأمّل ژرف در این داستان ما را متقاعد میکند که بنیان آن بر تقابل عقل و عشق، عصمت و عصیان و در تحلیل نهایی غریزه و فرهنگ استوار است. براساس آیین زرتشت، خیر و شر، در روزگاران نُه هزار سالة گمیزشن، همواره با هم درگیرند، امّا با لحاظ نگرة مذهب مهر (میتراییسم) آن دو، در عین حال که در نمود با یکدیگر میستیزند، بودی یگانه دارند و وجود هر یک از آنان، ضرورت وجود دیگری است. تاکنون شاهنامهپژوهان با نگاه زردشتی به دو قهرمان اصلی این داستان نگریسته و معمولاً سیاوش را کارگزار حق و سودابه را عامل باطل به شمار آوردهاند. در این مقاله باتوجه به چرخش فرهنگ ایرانی در روزگار پس از اسلام به سوی عرفان ـ که از بن و ریشه، مهرینگر است ـ به سیاوش و سودابه نگریسته و کوشیدهام تا حق هر کدام از این دو ابر مردم را بتوزم.
تفاصيل المقالة
چکیدهزردشت پیامبر ایران باستان یکی از بزرگترین و پرآوازهترین قهرمانان تاریخ است. در بخشهایی از اوستا و متون مذهبی فارسی میانه، اشاراتی به زردشت و روابطش با گُشتاسپ میشود . بر پایۀ این دسته متون زردشت پس از پشت سر گذاشتن برخی حوادث، به نزد گشتاسپ رفت و او را به دین خ أکثر
چکیدهزردشت پیامبر ایران باستان یکی از بزرگترین و پرآوازهترین قهرمانان تاریخ است. در بخشهایی از اوستا و متون مذهبی فارسی میانه، اشاراتی به زردشت و روابطش با گُشتاسپ میشود . بر پایۀ این دسته متون زردشت پس از پشت سر گذاشتن برخی حوادث، به نزد گشتاسپ رفت و او را به دین خود فراخواند. شاه ایران پس از دیدن معجزات زردشت و با وساطت فرشتگان زردشتی، به مذهب جدید گرایید. گرایش گشتاسپ به دین زردشت تبعاتی نیز در پی داشت که مهمترین آن نبرد او با ارجاسپ بود. روایات یاد شده با دخل و تصرّفاتی چند، در شاهنامه و برخی متون تاریخی نیز آمده است. نکتۀ در خور توجّه این که مورّخان اسلامی دو دیدگاه متفاوت و متضاد نسبت به زردشت داشتهاند. برخی از آنها زردشت را پیامبر الهی و یا حکیم خوانده و پس از ذکر معجزاتی از او، دربارۀ ارزش کتابش سخن گفته امّا برخی دیگر زردشت را نه تنها پیامبر ایران بلکه فردی از بنیاسراییل خواندهاند که پس از خیانت به یکی از پیامبران آن قوم، مذهب باطل خود را پدید آورد و با فریب دادن گشتاسپ، موجبات خونریزیهای بسیاری را فراهم ساخت.در این مقاله نخست به بررسی روایات مربوط به سرگذشت زردشت با گشتاسپ در منابع یاد شده میپردازیم سپس به مهمترین دلایل رویکرد منفی مورّخان به پیامبر ایرانی اشاره میکنیم.
تفاصيل المقالة
سند
Sanad is a platform for managing Azad University publications