دو خوانش جدید بر پایۀ خوانش‌های شیعی هانری کوربن از روایات اساطیری

الموضوعات :

ویدا دستمالچی ¹ (استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان)

تاريخ الإرسال : 14 الثلاثاء , جمادى الثانية, 1440 تاريخ التأكيد : 14 الثلاثاء , جمادى الثانية, 1440 تاريخ الإصدار : 15 الإثنين , جمادى الأولى, 1440

الکلمات المفتاحية: حضرت فاطمه(س), هانری کوربن, اساطیر ایرانی و مزدایی, اسلام شیعی, آیین زردشتی,

ملخص المقالة :

هانری کوربن دین پژوه، شیعه شناس و فیلسوف برجستۀ فرانسوی در مطالعات تطبیقی متعددش توانست ارتباط فلسفی و عرفانی بین فلسفۀ خسروانی ایران باستان با روایات اسلام شیعی و فلسفۀ اشراق مطرح کند. وی با بررسی بر روی آثار سهروردی و ابن سینا نه تنها به بن مایه های فلسفۀ خسروانی دست پیدا کرد، بلکه به سرچشمه های اصلی فلسفۀ خسروانی، حکمت مزدایی، روایات اساطیری و متون مربوط یه آیین زردشتی نیز توجه داشت، و همچنین مسألۀ شباهت و انطباق این تعالیم را با روایات اسلام ایرانی به طور جدی پیگیری کرد. در این پژوهش آن بخش از مطالعات و پژوهش های هانری کوربن که حکایت های نمادین عرفانی یا روایات شیعی، معادلی مشابه در فلسفۀ خسروانی یا روایات اساطیری و آیین مزدایی دارد، مورد نظر است. از میان موارد ارزشمندی که کوربن به تطبیق آن در دو تفکر اسلام شیعی و حکمت باستانی پرداخته است، جای دارد به دو موردِ فراموش شده؛ یکی ماجرای ادامۀ نسل و پادشاهی فریدون و ایرج از طریق فرزند دخترش، منوچهر، و دیگری در اختیار داشتن بانویی آسمانی، اسپندارمذ، آب و زمین بپردازیم؛ اولی مشابه ادامۀ نسل و امامت و ولایت پیامبر اسلام(ص) از طریق فرزند دخترش، و دومی مشابه مهریۀ شفاهی حضرت فاطمه(س) (آب در کابین داشتن) اوست.

المصادر:

آموزگار، ژاله. 1376. تاریخ اساطیری ایران. تهران: سمت.

ابن‌بابویه، محمدبن علی. 1362. الخصال. ج2. قم: جامعه مدرسین.

ــــــــــــــــــــ .1380. علل‌الشرایع. ترجمة ذهنی تهرانی. ج1. قم: مومنین.

اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. 1387. اسطوره بیان نمادین. تهران: سروش.

اوشیدری، جهانگیر. 1371. دانشنامۀ مزدیسنا. تهران: مرکز.

پاکزاد، فضل‌الله (مصحح). 1384. بندهشن. ج1. تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.

پورداوود، ابراهیم.1380. فرهنگ ایران باستان. تهران: اساطیر.

حاکم نیشابوری. محمدبن عبدالله. 1411. المستدرک‌الصحیحین. تحقیق مصطفی عبدالقادر عطا. ج3، بیروت: دارالکتب العلمیه.

حسنی‌البیرجندی. حسین. 1379. غریب‌الحدیث فی بحارالانوار. ج1. تهران: دارالحدیث.

راشدمحصل، محمدتقی(محقق). 1366. گزیده‌های زادسپرم. تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی.

رضی، هاشم. 1381. آیین مهر. تهران: بهجت.

ژینیو، فیلیپ. 1390. ارداویراف‌نامه. ترجمة ژاله آموزگار. تهران: معین.

عرب گلپایگانی، عصمت. 1376. اساطیر ایران باستان. تهران: هیرمند.

فرخزاد، پوران. 1386. مهرۀ مهر. تهران: نگاه.

فردوسی، ابوالقاسم. 1386. شاهنامه. جلد1. تصحیح جلال خالقی‌مطلق. تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.

ــــــــــــــــ . 1386. نامۀ باستان. ج1. گزارش و ویرایش میرجلال‌الدین کزّازی. تهران: سمت.

قلی‌زاده، خسرو. 1387. فرهنگ اساطیر ایرانی. تهران:پارسه.

کربن، هانری. 1374. ارض ملکوت. ترجمة ضیاءالدین دهشیری. تهران: طهوری.

کریستن سن، آرتور. 1390. ایران در زمان ساسانیان. ترجمة رشیدیاسمی. تهران: بهزاد.

گیرشمن، رومن. 1372. ایران از آغاز تا اسلام. ترجمة محمد معین. تهران: علمی و فرهنگی.

مجلسی، محمدباقر. 1403. بحارالانوار. تحقیق السید ابراهیم المیانجی و محمدالباقر البهبودی. ج43 بیروت: دارإحیا التراث العربی.

ـــــــــــــــــ . 1377. زندگانی حضرت زهرا(س). ترجمة محمد روحانی علی آبادی. تهران: مهام.

ورمازرن، مارتین. 1375. آیین میترا. ترجمة بزرگ نادرزاد. تهران: چشمه.

هیلنز، جان راسل. 1385. شناخت اساطیر ایران. ترجمة باجلان فرخی. تهران: اساطیر.

یشت‌ها. 1377. ترجمة ابراهیم پورداود. تهران: اساطیر.

References

Amūzgār, Žāleh. (1997/1376SH). Tārīx-e asātīrī-yr īrān. Tehrān: Samt.

Arab Golpāyegānī. (1998/1376SH). Asātīr-e īrān-e bāstān. Tehrān: Hīrmand.

Bondahešn. With the effort of Fazollāh Pakzād. Vol. 1. Tehrān: Markaz-e Dāyeratol Ma’āref-e Bozorg-e Eslāmī.

Christensen, Arthur. (2012/1390SH). Īrān dar zamān-e sāsāniyān ( ‎L'Iran sous les Sassanides). Tr. by Rašīd Yāsemī. Tehrān: Behzād.

Corbin, Henry. (1996/1374SH). Arz-e malakūt (Terre celeste et corps de resurrection de l'Iran Mazdeen a l'Iran Schiite). Tr. by Ziyā al-dīn Dehšīrī. 2^nd ed. Tehrān: Tahūrī.

Ebn-e bābvīye, Mohammad ebn-e Alī. (1983/1362SH). Al-xesāl. Vol. 2. Qom: Jāme’e-ye Modarresīn.

_______________________________. (2001/1380SH). Elal al-šarāye’. Tr. by Mohammad Javād Zehnī Tehrānī. Vol. 1. Qom: Mo`menīn.

Esmā’īlpūr, Abolqāsem. (2008/1387SH). Ostūre bayān-e namādīn. Tehrān: Sorūš.

Farroxzād, Pūrān. (2007/1386SH). Mohre-ye mehr. Tehrān: Negāh.

Ferdowsī, Abolqāsem. (2007/1386SH). Nāme-ye bāstān. Vol. 1. Ed. by Mīr Jalāl al-dīn Kazzāzī. Tehrān: Samt.

________________. (2007/1386SH). Šāh-nāme. Vol. 1. Ed. by Jalāl Xāleqī Motlaq. Tehrān: Markaz-e Dāyeratol Ma’āref-e Bozorg-e Eslāmī.

Ghirshman, Roman. (1994/1372SH). Īrān az āqāz tā eslām (Iran Des origines A L'Islam). Tr. by Mohammad Mo’īn. Tehrān:  Elmī va Farhangī.

Gignoux, Philippe. (2012/1390SH). Ardāvīrāf-nāme. Tr. by Žāleh Amūzgār. Tehrān: Mo’īn.

Hākem Neyšābūrī, Mohammad ebn-e Abdollāh. (1411). Al-mostadrak al-sahīhīn. With the effort of Mostafā Abdolqāher. Vol. 3. Beirut: Dār al-kotob al-elmīyat.

Hasanī al-bīrjandī, Hossein. (2000/1379SH). Qarīb al-hadīs fī behār al-anvār. Vol. 1. Tehrān: Dār al-hadīs.

Hinnells, John Russell. (2006/1385SH). Šenāxt-e asātīr-e īrān (Persian Mythology). Tr. by Mohammad Hossein Bājelān Farroxī. Tehrān:Asātīr.

Majlesī, Mohammad Bāqer. (1403). Behār al-anvār. With the effort of Al-seyyed Ebrāhīm Al-miyānjī. & Mohammad Al-bāqer Al-behbūdī. Vol. 43. Beirut: Dār Ehyā Al-toras Al-arabī.

_____________________. (1999/1377SH). Zendegānī-ye hazrat-e zahrā. Tr. by Mohammad Rohānī Alī Ābādī. Tehrān: Mahām. 

 Pūrdāvūd, Ebrāhīm. (2001/1380SH). Farhang-e īrān-e bāstān. Tehrān: Asātīr.

Qolīzāde, Xosrow. (2008/1387SH). Farhang-e asātīr-e īrānī. Tehrān: Pārse.

Rāšed Mohassel, Mohammad Taqī (Mohaqqeq). (1988/1366SH). Gozīde-hā-ye zādesparm. Tehrān: Vezārat-e Farhang va Āmūzeš-e Ālī.

Razī, Hāšem. (2002/1381SH). Ā’īn-e mehr. Tehrān: Behjat.

Ūšīdarī, Jahāngīr. (1993/1371SH). Dāneš-nāme-ye mazdīsnā. Tehrān: Markaz.

Vermaseren, Maarten Jozef. (1997/1375SH). Ā’Īn-e mītrā (Mithra Ce Dieu mysterieux). Tr. by Bozorg Nāder Zād. Tehrān: Češme. 

Pūrdāvūd, Ebrāhīm. (1998/1377SH). Yašt-hā. Tehrān: Asātīr.