تحلیل بلاغی رمز و نمادگرایی مولانا در مثنوی معنوی
محورهای موضوعی : ادبیات فارسی
کلید واژه: نماد, مثنوی, عرفان, رمز, مولانا, mysticism, symbol, Masnavi, Molana, Code,
چکیده مقاله :
در جهان‌بینی عرفانی، این جهان سایه ای از جهانی دیگر یا جهان غیب است. بنا بر این هرچه در این جهان وجود دارد سایه یا نشانه های آن جهان ناپیداست که از رهگذر زبان بیان می گردد. این واقعیت، گاه با زبان عبارت بیان می شود و زمانی دیگر در سطحی عالی‌تر ناگزیر باید از طریق زبان اشارت به مخاطب انتقال یابد. مولانا در مثنوی از هر دو زبان عبارت و اشارت استفاده کرده است. در مقاله حاضر نشان داده ایم که چگونه مولانا با استفاده از زبان اشارت، در گستره ای عظیم، جمادات، گیاهان، حیوانات و مجردات را نماد چیزهای متفاوتی قرار داده است. مسالة اصلی این پژوهش تبیین چگونگی نماد‌پردازی مولانا در مثنوی است. زبان اشارت و نیز نمادهایی که مولانا به کار برده با جهان‌بینی او ارتباط مستقیم دارد. در این پژوهش که داده‌هایش را از طریق روش کتابخانه ای گرد آورده و آن ها را با روش توصیفی ـ تحلیلی بررسی کرده است، این نتایج به دست آمده که مولانا تمام این نمادها را با نظامی که از تکامل هستی از جماد تا انسان و اندیشه، در نظر داشته پی می ریزد و عرضه می‌کند. امّا جمادات آشکارا بر گیاهان، حیوانات و به ویژه بر مجردات، افزونی دارند.
In mystical worldview, this world is a shadow of another world or the unseen world. So whatever is in this world is the shadow or symbols of that invisible world which expressed through language. This fact is sometimes expressed in the language of the phrase, at a higher level inevitably has to be conveyed to the audience through the "sign" language. In Mathnawi, Molana has used both expression and sign language. In this article, we have shown how Molana's use of sign language has, in a vast way, represented different things for human beings, plants, animals, and abstraction. The main issue of this research is to explain how Rumi symbolizes in Masnavi. The sign language and symbols used by Molana are directly related to his worldview. In this study, which collected its data through a library method and examined them by descriptive- analytical method. The results showed that Molana presents all these symbols with a system that ranges from the evolution of the universe from the solstice to man and thought. But the stuffs are obviously increasing on plants, animals, and especially on abstractions.
1. قرآن مجید. مترجم بهاءالدین خرمشاهی. تهران: جامی و نیلوفر، چاپ سوم، 1376.
2. استیس، و.ت. عرفان و فلسفه .مترجم بهاءالدین خرمشاهی. تهران: سروش، چاپ دوم، 1361.
3. اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. اسطوره، بیان نمادین. تهران: سروش، چاپ دوم، 1387.
4. پورنامداریان، تقی. رمز و داستان‌های رمزی. تهران: علمی و فرهنگی، چاپ دوم، 1367.
5. ستاری، جلال. رمز و مثل در روانکاوی. تهران: انتشارات توس، چاپ اول، 1366.
6. ــــــ ،ــــــ.. مدخلی بر رمزشناسی عرفانی. تهران: نشرمرکز، چاپ اول، 1372.
7. سیدحسینی، رضا. مکتب‌های ادبی. ج 2، تهران: انتشارات نگاه، چاپ دهم، 1376.
8. شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. زبان شعر در نثر صوفیه. تهران، سخن، چاپ اول، 1392.
9. شوالیه، ژان و گربران، آلن. فرهنگ نمادها. جمله‌های اول و سوم، مترجم سودابه فضایلی. تهران: جیحون، چاپ اول، 1379.
10. شیمل، آن ماری. شکوه شمس. مترجم حسن لاهوتی. تهران: علمی و فرهنگی، چاپ دوم، 1370.
11. عطار، فریدالدین. تذکره الاولیا. تصحیح محمد استعلامی، تهران: انتشارات زوار، چاپ پنجم، 1366.
12. غزالی، احمد. سوانح. تصحیح نصراالله پورجوادی، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، بیچا، 1359.
13. فاطمی، سیدحسین. تصویرگری در غزلیات شمس. تهران: امیرکبیر، چاپ اوّل، 1364.
14. فتوحی، محمود. بلاغت تصویر. تهران: انتشارات سخن، چاپ اوّل، 1385.
15. فروزانفر، بدیع‌الزمان. شرح مثنوی شریف. تهران: زوّار، چاپ پنجم، 1371.
16. کاکایی، قاسم. وحدت وجود. تهران: هرمس، چاپ پنجم، 1391.
17. مکاریک، ایرناریما. دانشنامههای نظریههای ادبی معاصر. مترجمان مهری مهاجر، محمد نبوی. تهران: آگه، چاپ اول، 1384.
18. مورنو، آنتونیو. یونگ خدایان انسان مدرن. مترجم داریوش مهرجویی. تهران: نشر مرکز، چاپ اول، 1380.
19. مولوی، جلاالدین محمد. مثنوی. به تصحیح رینولد نیکلسون. تهران: امیرکبیر، چاپ شانزدهم، 1386.
20. نصر، سیدحسین. معرفت و امر قدسی. مترجم فرزاد حاجی میرزایی. تهران: فرزان، چاپ دوم، 1380.
21. نویا، پل. تفسیر قرآنی و زبان عرفانی. مترجم اسماعیل سعادت. تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ اول، 1373.
22. وبستر، راجر. پیشدرآمدی بر مطالعة نظریة ادبی. مترجم الهة دهنوی. تهران: روزنگار، چاپ اول، 1382.
_||_