نقد فرمالیستی قصیدهای از ملکالشعرای بهار در بزرگداشت امام هشتم (ع)

محورهای موضوعی : ادبیات فارسی

لیلا هاشمیان ¹

1 - نویسنده

تاریخ دریافت : 1392/09/27 تاریخ پذیرش : 1393/02/20 تاریخ انتشار : 1393/01/01

کلید واژه: فرمالیسم, ملکالشعرا بهار, فُرم, آشنازدایی,

چکیده مقاله :

نظریه‌های مکتب فرمالیسم، ابتدا در سال 1914 توسط ویکتور شکلوفسکی در روسیه مطرح گردید و سپس در سال 1964 با ترجمه آثار فرمالیست‌های روسی به انگلیسی توسط گاروین، به غرب و سپس به سرتاسر جهان راه جست. یکی از مضامین مشترک شعری، در دیوان بیشتر شعرای شیعه مذهب و حتّی اهل سنّت، ستودن و بزرگداشت امام هشتم (ع) است. این درونمایه در اشعار شعرای معاصر، نمودی بارزتر دارد. یکی از این شعرا، که او را خاتم چامه سرایان نامیده‌اند، ملک‌الشعرای بهار است که ارادتی ویژه به حضرت رضا (ع) داشته و اشعار فراوانی در مدح آن امام همام سروده است. بهار، شاعری است زبان دان و زبان‌آور، که به شکل (= فرم) اشعارش توجهی ویژه داشته است. همین شکل‌گرایی در اشعار وی، انگیزه‌ای شد تا به بررسی یکی از چامه‌ها در مدح امام رضا(ع) از دیدگاه فرمالیسم که یکی از مکاتب مهم نقد ادبی قرن بیستم است بپردازیم.

منابع و مأخذ:

منابع و مآخذ

1ـ اتونی، بهروز. مقاله «آشنازدایی در غزل حافظ». روزنامه همشهری، هشتم بهمن، 1382.

2ـ اتونی، بهروز. مقاله «نقد فرمالیستی یک غزل». روزنامه همشهری، یازدهم بهمن، 1382.

3ـ اتونی، بهروز. مقاله «ناگفته‌های فن بدیع». مجله پژوهش‌های ادبی ـ سال سوم، 1384.

4ـ امامی، نصرالله. مبانی و روش‌های نقد ادبی‌. تهران: چاپ دیبا، چاپ سوم، 1385.

5ـ انصاری، قاسم. مبانی عرفان و تصوف‌. تهران: انتشارات طهوری، چاپ اول، 1370.

6ـ ایو تادیه، ژان. نقد ادبی در قرن بیستم. ترجمه مهشید نونهالی، تهران: انتشارات نیلوفر، چاپ اول، 1378.

7ـ بهار، ملک‌الشعرا. دیوان اشعار. به کوشش چهرزاد بهار، تهران: توس، چاپ اول، 1380.

8ـ تبریزی، محمدحسین بن خلف. برهان قاطع. حواشی دکترمحمد معین، تهران: انتشارات زوار، چاپ دوم، 1345.

9ـ خاقانی، افضل‌الدین بدیل. دیوان اشعار. به کوشش ضیاء‌الدین سجادی، تهران: انتشارات زوار، چاپ هفتم، 1382.

10ـ دو بوکور، مونیک. رمز‌های زنده جان. ترجمه جلال ستاری، تهران: نشر مرکز، چاپ سوم، 1387.

11ـ زرین‌کوب، عبدالحسین. نقد ادبی. تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ هفتم، 1382.

12ـ سعدی، مصلح‌الدین. بوستان. به کوشش محمدعلی ناصح، تهران: انتشارات صفی علیشاه، چاپ ششم، 1381.

13ـ شایگان‌فر، حمیدرضا. نقد ادبی. تهران: انتشارات دستان، چاپ اول، 1380.

14ـ شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. ادوار شعر فارسی. تهران: انتشارات سخن، چاپ دوم، 1383.

15ـ شمیسا، سیروس. راهنمای ادبیات معاصر. تهران، انتشارات فردوس، چاپ اول، 1381.

16ـ ------------- نقد ادبی. تهران: انتشارات فردوس، چاپ دوم، 1378.

17ـ غلامرضایی، محمد. سبک‌شناسی شعر پارسی، تهران: چاپ گلشن، چاپ اول.

18ـ غنی، قاسم. تاریخ تصوف در اسلام. تهران: انتشارات زوّار، چاپ دهم، 1386.

19ـ فرشید ورد، خسرو. درباره ادبیات و نقد ادبی. تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ چهارم، 1382.

20ـ گرکانی، محمدحسین. ابدع البدایع. تبریز: انتشارات احرار، چاپ اول، 1377.

21ـ گورین و دیگران، ویلفرد‌.ال. راهنمای رویکرد‌های نقد ادبی. ترجمه زهرا مهین خواه. تهران: انتشارات اطلاعات، چاپ اول، 1383.

22ـ مولوی، جلال‌الدین محمد. مثنوی معنوی. تصحیح رینولد نیکلسون. تهران: نشر افکار، چاپ سوم، 1380.

23ـ نظامی، الیاس بن یوسف. کلیات. تصحیح وحید دستگردی. تهران: نشر علم، چاپ سوم، 1378.

24ـ همایی، جلال‌الدین. فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: نشر هما، چاپ پانزدهم، 1377.

25ـ یونگ، کارل گوستاو. انسان و سمبول‌هایش. ترجمه محمود سلطانیه. تهران: چاپ دیبا، چاپ ششم، 1386.