نگاهی به تبیین زیبا و متنوع مفهوم زندگی و مرگ در حدیقة سنایی
محورهای موضوعی : ادبیات فارسی
کلید واژه: مفهوم, مرگ, حدیقه, زندگی, ماهیت, Death, nature, life, هستی‌شناسی, concept, Hadith, مراتب مرگ,
چکیده مقاله :
«مرگ» در کاربرد عامه به معنای «نیست شدن» هستی این جهان و پایان زندگی است. اما صاحبان قلم و اندیشه در حوزه‌های مختلف فکری، بویژه در قلمرو عرفان و تصوف، بر اساس نوع نگرششان از جهان پس از مرگ، از زاویة دید خاص خود به تبیین «ماهیت و مفهوم زندگی و مرگ» پرداختهاند. سنایی نیز که در گسترة شعر و عرفان، مقامی چشم‌گیر دارد، «مرگ ستایی و رابطة مفهومی ماهیت مرگ و زندگی» در هندسة فکری او، با سیمایی دیگر گونه و به صورت ویژه در کانون توجهش قرار گرفته است. وی، اولین و آخرین شاعری نیست که در تشریح «مفهوم زندگی و مرگ» کوشیده باشد، اما «مرگ ستایی اشتیاق محور و غرابت‌زدایی از ماهیت و سیمای آن»، در ضمن تأکید بر جاذبه‌های معنادار پنهان در «فلسفة زندگی» در قالب تمثیل‌های گوناگون و مفاهیم متنوع با تصویرآفرینی‌های زیبا، در اشعار عرفانیاش به ویژه حدیقه الحقیقه، بسامدی بالا و کم نظیر دارد، در این ـ اولین منظومة عرفانی فارسی ـ شاهد تبیینی زیبا و متنوع از «مفهوم زندگی و مرگ» هستیم. در این مقاله کوشیده‌ایم از طریق دقت و پژوهش در دیدگاه او و بر اساس آثار ارزشمندش، به خصوص کتاب گران‌سنگ «حدیقه الحقیقه» مفهوم و ماهیت زندگی و مرگ، ابعاد مرگ ستایی و دلایل اشتیاق او را در برخورد با این حادثة رمزآلود، مورد تحلیل و پژوهش قرار دهیم.
"Death" in public usage means "not becoming" the existence of this world and the end of life. But the writers of thought and thought in various fields of thought, especially in the realm of mysticism and Sufism, have explained the "nature and meaning of life and death" from their own point of view, based on their attitudes toward the afterlife. Sanai, who has a significant position in the field of poetry and mysticism "Praise of Death and the Conceptual Relationship between the Nature of Life and Death" is in his intellectual geometry, with a different look and special focus. He is not the first or last poet to attempt to explain the "concept of life and death But "The Death of Praise of Axis and the Stranger of Its Nature," in support of the Jajbeh brothers who specialize in the "Philosophy of Life" in the form of various allegories and various concepts entitled Beautiful Creations, in his mystical poems, especially Hadiqah al-Haqiq, It has a high and unique frequency, in this - the first Persian mystical system - we see a beautiful and varied explanation of the "concept of life and death". In this article, we have tried to study and evaluate his views and based on his valuable works, especially the precious book "Hadiqah".Al-Haqiqah "Analyze the concept and nature of life and death, the dimensions of praise death and the reasons for her longing" in dealing with this mysterious event.
1ـ قرآن کریم
2ـ اخلاقی، علی، «مرگ در عرفان و تصوف»، ماهنامه علمی تخصصی اطلاعات حکمت و معرفت، شماره 5، 1391.
3ـ اسداللهی، خدابخش و همکاران، «پدیدة مرگ در آثار سنایی»، مجله مطالعات و تحقیقات ادبی، ش 14، 1388.
4ـ افراسیاب‌پور، علی‌اکبر. «عرفان و اسطوره‌شناختی مرگ»، فصلنامه تخصصی ادیان و عرفان، ش 26، 1389.
5ـ اکبرزاده، فریبا، «بررسی و تحلیل مرگ و معنای زندگی از دیدگاه مولوی»، پژوهش‌نامة عرفانیات در ادب فارسی، شماره 23، 1394.
6ـ براتی، محمود و همکاران، «حکمت‌های مرگ از نظرگاه مولوی در مثنوی»، پژوهش‌نامه ادبیات تعلیمی، ش 15، 1391.
7ـ حاجتی شورکی، سید‌محمد و همکاران، «بررسی حقیقت مرگ در دین زرتشت»، فصلنامه معرفت ادیان، ش 27، 1395.
8ـ خرسندی شیرغان، مصطفی و همکاران، «تاملات مرگ‌اندیشانه در چند متن منثور صوفیانه تا قرن پنجم هجری»، فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، ش 32، 1392.
9ـ زمانی، کریم. شرح جامع مثنوی معنوی. چاپ هفدهم. تهران: انتشارات اطلاعات، جلد6، 1389
10ـ سبحانی، توفیق. تاریخ ادبیات ایران. تهران: انتشارات زوار، 1388.
11ـ سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدودبن آدم. دیوان سنایی غزنوی. به سعی و اهتمام مدرس رضوی. تهران: سنایی، 1388.
12ـ سهروردی، شهاب الدی . سه رساله از شیخ اشراق، به تصحیح و مقدمه نجفقلی حبیبی، تهران: انجمن فلسفه ایران. 1356.
13ـ شفیعیکدکنی، محمدرضا. تازیانه‌های سلوک. تهران: انتشارات آگاه، 1395.
14ـ شیروانی، علی. شرح مصطلحات فلسفی بدایه الحکم و نهایه الحکم. قم: انتشارات بوستان، 1391.
15ـ فدوی، طیبه، «مفهوم مرگ اختیاری از دیدگاه سنایی و عطار»، فصلنامة علمی پژوهشی عرفانیات در ادب فارسی، ش 17، 1392.
16ـ فلاح، مرتضی، «سه نگاه به مرگ در ادبیات فارسی»، فصلنامة پژوهشی زبان و ادبیات فارسی، ش ۱۱، 1387.
17ـ نجاتی حسینی، سیدمحمود. «مرگ خود و مردن دیگری»، فصلنامة تحقیقات فرهنگی ایران، شماره 29، 1394.
18ـ یاحقی، محمدجعفر. تاریخ ادبیات ایران. تهران: شرکت چاپ و نشر کتب درسی، 1379.
_||_