ارزیابی آسیبپذیری استان یزد در برابر خشکسالی با استفاده از شاخص بارش معیار و روشهای زمینآماری
محورهای موضوعی : برگرفته از پایان نامهعلیرضا نسیمی 1 , ضرغام محمدی 2
1 - دانشجوی دکترای زمینشناسی- آبشناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شیراز.
2 - استادیار بخش علوم زمین، دانشکده علوم، دانشگاه شیراز.
کلید واژه: کریجینگ معمولی, پایش خشکسالی, پهنهبندی شدت خشکسالی, شاخص بارش معیار12 ماهه (SPI 12), کریجینگ ساده,
چکیده مقاله :
شاخص بارش معیار، شاخصی است که بهطور وسیعی در مناطق مختلف جهان مورد استفاده قرار میگیرد. این شاخص، عمدتاً با استفاده از مقیاسهای زمانی 3، 6، 9، 12، 18، 24 و 48 ماهه به ارزیابی وضعیت خشکسالی میپردازد. با توجه به تشخیص مقیاس زمانی12 ماهه از این شاخص، به عنوان شاخص خشکسالی مناسب استان یزد در مطالعات گذشته، در این تحقیق صرفاً از مقیاس زمانی 12ماهه شاخص بارش معیار برای ارزیابی وضعیت خشکسالی در استان یزد استفاده شده است. شاخص خشکسالی SPI 12 برای طول دوره‌ی آماری 30 ساله در 28 ایستگاه بارانسنجی و سینوپتیک استان یزد محاسبه شده است. برای بررسی توزیع مکانی شاخص بارش معیار 12 ماهه در استان یزد، از روشهای زمین آماری معکوس فاصله، کریجینگ ساده و کریجینگ معمولی استفاده شده و این روشها با استفاده از روش صحتسنجی متقاطع ارزیابی شدهاند. نتایج نشان دادند که، برای رسم نقشه‌ی توزیع مکانی SPI 12 در سالهای 79-1378، 78-1377 و 77-1376 به ترتیب شبیههای واریوگرام گوسی، گوسی و کروی روش درونیابی کریجینگ معمولی کم خطاترین شبیهها هستند. با توجه به نقشههای پهنهبندی شدت خشکسالی، در کمترین بارش سالانه دهه‌ی 70 (سال آبی 79-1378)، بیش از 98 درصد سطح استان در وضعیت خشکسالی و در بیشترین بارش سالانه دهه‌ی 70 (سال آبی 78-1377)، بیش از 99 درصد سطح استان در وضعیت ترسالی قرار گرفته است. همچنین در بارش سالانه متوسط (سال آبی 77-1376)، شهرهای یزد، تفت، مهریز، بافق، نایبندان و خرانق در وضعیت خشکسالی قرار دارند و به عنوان مناطق آسیبپذیر استان در برابر خشکسالی شناخته میشوند.
Standardized Precipitation Index (SPI) has been widely used for evaluation of drought. Different time scales of SPI could be used e.g., 3, 6, 9, 12, 18, 24 and 48-months. SPI 12-month is used for evaluation of drought condition and vulnerability of drought in the study area. SPI 12-month was computed in 28 stations based on 30 years of data period in the study area. Spatial distribution of SPI 12-month was analyzed using different interpolation techniques of geostatistics. The precise interpolation technique was selected based on the cross-validation criteria. In order to access vulnerability of the study area in drought, two years were selected as end-members (1378-79 and 1377-78 for minimum and maximum precipitation, respectively) and 1376-77 was selected as average climatological condition due to annual precipitation values. The results show that in extreme year (1377-78), more than 99٪ of the study area leave from the drought condition. However in minimum condition of annual precipitation (1378-79), more than 98٪ of the study area belongs to drought. As a results, Yazd, Taft, Mehriz, Bafgh, Naibandan and Kharanagh show high vulnerability to drought in the Yazd Province.