ارزیابی مکان گزینی فضاهای آموزشی ابتدایی با استفاده GIS و AHP (مطالعه موردی: شهرستان کارون)

محورهای موضوعی : مطالعات مدیریت شهری

مهدی سالمی ¹ , زهرا سیاحی ² , سیدعلی جوزی ³

1 - دانشجو
2 - دانشجو
3 - استاد

تاریخ دریافت : 1395/10/28 تاریخ پذیرش : 1395/12/01 تاریخ انتشار : 1395/12/01

کلید واژه: آموزشی, مکان گزینی, شهرستان کارون, GIS, AHP,

چکیده مقاله :

مقدمه و هدف پژوهش: با افزایش جمعیت در شهرهای ایران و به تبع آن رشد جمعیت دانش آموزی، احداث و احیای فضاهای آموزشی به عنوان یکی از کاربری اصلی باید مد نظر قرار گیرد. لذا اهمیت بررسی همه جانبه در خصوص چگونگی توزیع و توسعه فضاهای آموزشی و میزان تحقق پذیری آن‌ها بیش از بیش ضروری است، این مطالعه به بررسی ارزیابی مکان گزینی فضاهای آموزشی ابتدایی با استفادهGIS وAHP می‌پردازد. روش پژوهش: در این پژوهش مدارس ابتدایی دخترانه وپسرانه منطقه شهرستان کارون با ماتریس همجوار (سازگار، نیمه سازگار، ناسازگار، کاملاناسازگار) ، ظرفیت (سرانه زیر بنا، فضای باز، مسقف، تراکم دانش آموزان در کلاس، تعداد دفعات استفاده از واحدهای آموزشی، وضعیت مالکیت مدارس، وضعیت عمر مفید ساختمان، وضعیت نوع سازه ساختمان مدارس) ومطلوبیت مورد ارزیابی قرار گرفته است. یافته ها: نتایج نشان داده است که ارزیابی فضاهای آموزشی محدوده مورد مطالعه، نشان از ناسازگاری زیاد با کاربری‌های اطراف خود، عدم وجود مدارس در برخی محلات که با توجه به جمعیت، نیاز به این کاربری هالازم است. همچنین مصالح بکار گرفته شده در ساختمان مدارس به علت قدمت از کارایی زیادی برخوردار نمی باشند. نتیجه گیری:لذا ایجاد مکان های بهینه برای برنامه ریزی جهت مکانیابی آینده مراکز آموزشی و بررسی راهکارهایی جهت شناسایی کمبودها و محدودیتهایی در محدوده مورد مطالعه ضروری است.

چکیده انگلیسی:

Introduction and aims of research: With the increase of population in the cities and consequently growth of student population, Construction and the revival of learning spaces as one of the original user should consider. Therefore, the importance of a comprehensive review on how the distribution and development of teaching spaces and a realization that over flexibility is essential. This study examines the assessment of educational spaces, switching locations using GIS and AHP elementary. Research method: In this study, primary schools for girls and boys of Karun city with the neighboring matrix (semi compatible, incompatible, quite compatible, incompatible), Capacity (per capita infrastructure, outdoor, roofed, the density of students in the class, the frequency of use of the educational units, the status property of the schools, the status of the useful life of the building, the status of the structure type of the building of schools) and compliance is evaluated. Result: The results have shown that the assessment of educational spaces studied, Much of the conflict with the user around, the lack of schools in some localities due to the population, the need for the required user. It is also used in building materials for schools due to the great performance of dating are not entitled to. Conclusion: Therefore, the creation of optimal location planning for future site for educational centers and check solutions for identification of some limitation on the scope of the deficit and a case study is essential.  

منابع و مأخذ:

معصومی اشکوری، حسن. (1387). اصول و مبانی برنامه‌ریزی منطقه ای، انتشارات پیام: تهران.

بهشتی فر، سارا، محمدی، عباس علی. (1394). تحلیلی براستفاده از روش‌های تصمیمی گیری چندمعیاره وبهینه سازی چندهدفه برای مکان‌یابی جغرافیایی مدارس مطالعه موردی منطقه 17 تهران، نشریه علمی پژوهشی جغرافیا وبرنامه‌ریزی، شماره53.

بحرینی، حسین. (1390). فرایند طراحی شهری انتشارات دانشگاه تهران.

جعفر کریمی، احمد. (1382). مکان‌یابی مراکز آموزشی (دبستان) با استفاده ازGIS نمونه موردی: ناحیه 6 منطقه 1 تهران.

حقایقی، رضا، علی اکبر، اسماعیل، طلاشی،مصطفی (1391). تحلیل نظام توزیع فضاییوالگوی مکان‌یابی کاربری‌های شهری  (مطالعه موردی: کاربری‌های آموزشی متوسطهدخترانه منطقه 16 تهران) ، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور، دانشگاه علوم اجتماعی.

حبیبی، محسن. (1378). سرانه کاربری‌های شهری. سازمان زمین و مسکن، تهران.

خاکپور، براتعلی شریفی، بایزید، معروفی، ایوب خالدی، هزار. (1393). ارزیابی مکان گزینی فضای آموزشی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی شهراشنویه)، فصنامه برنامه‌ریزی شهری، سال دوم، شماره پنجم.

رجبی‌، صادق. (1374). نگرشی بر جغرافیایی طبیعی و تاریخی خوزستان، انتشارات خوزستان،

زبردست، اسفندیار. (1380). کاربرد فرایند تحلیل سلسه مراتبی در برنامه‌ریزی شهری و منطقه ای، نشریه علمی-پژوهشی هنرهای زیبا، شماره 10.

زیاری، کرامت الله. (1381). برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری. انتشارات دانشگاه یزد.

سیوان نوری، علیرضا. (1391). مکانیابی بهینه فضاهای آموزشی درشهرمریوان بادرنظرگرفتن استانداردهاوترکیبات جمعیتی، دفترتحقیقات وپژوهش.

سازمان مدیریت وبرنامه‌ریزی استان خوزستان. (1390). معاونت برنامه‌ریزی.

سرور، هـ. (1381). مدیریت و مکان‌یابی فضاهای آموزشی با استفاده از GIS، دانشگاه تربیت مدرس.

سالنامه آماری استان خوزستان. ( 1385). معاونت برنامه‌ریزی استانداری، دفتر آمار و اطلاعات.

شجاعی، علیرضا. (1389). فضاهای آموزشی، قواعد و معیارها انتشارات سیمای.

 شیعه، اسماعیل. (1371). مقدمه ای بر مبانی برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران.

شیعه، اسماعیل. (1378). مقدمه ای بر مبانی برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران.

شجاعیان، علی، علیزاده، هادی، نقیبی رکنی، سیده نرگس. (1394). مکان‌یابی بهینه فضاهای آموزشی درمنطقه 6 شهرداری کلان شهر اهوازبااستفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی دلفی فازی وتحلیل Cutfiil، فصنامه آمایش محیط، شماره 32.

صدیقی، مهری. (1383). بررسی کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی درسامانه‌های مدارک علوم زمین موجود درمراکز اطلاعات ومدارک علمی ایران، علوم اطلاع رسانی.

صالحی، رحمان. (1381). ساماندهی استقرار فضاهای آموزشی ابتدایی شهر زنجان با کمک GIS.

غضبان، فریدون. ( 1375). زمین شناسی زیست محیطی، انتشارات دانشگاه تهران.

غفاری، علی. (1377). اصول و مبانی طراحی فضاهای آموزشی جلد سوم اصول و مکانیابی و تعیین اندازه فضاهای آموزشی سازمان نوسازی و توسعه و تجهیز مدارس کشور تهران.

فرهودی، رحمت الله، نعمتی کوتنایی، ناهید. (1389). بررسی مکان‌یابی بهینه مدارس مراکزآموزشی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی مطالعه موردی مدارس راهنمایی منطقه 1 قائم شهر، ، مجله کاربردی سنجش از دورسیستم اطلاعات جغرافیایی دربرنامه‌ریزی، سال اول، شماره2.

فرج زاده، منوچهر و رستمی، مسلم. (1383). ارزیابی و مکان گزینی مراکز آموزشی شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: شهرک معلم کرمانشاه) ، فصلنامه مدرس علوم انسانی، ش 32.

فرج زاده، منوچهر، ، سرور، هوشنگ. (1381). مدیریت ومکان‌یابی مراکز آموزشی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، فصنامه تحقیقات جغرافیایی.

قاضی زاده، بهرام. (1371). دفتر تحقیقات و پژوهش، سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور، اصول و معیارهای طراحی فضاهای آموزشی و پژوهشی.

قدمی، محمد. (1382). ارزیابی نحوه توزیع فضاهای ورزشی شهر تهران منطقه 6و 19 تهران مرکز (پایان نامه کارشناسی ارشد).

قدسی پور، حسن. (1390). مباحثی در تصمیم گیری چند معیاره؛فرآیند تحلیل سلسه مراتبی، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر.

 کاوسی، اسماعیل، اسدیان، فرید، شاهپری، سحر. (1388). مکان‌یابی مدارس با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، فصنامه مطالعات مدیریت شهری، سال اول، شماره 2.

کارلونسا. (1386). اصول و معیارهای طراحی فضاهای آموزش و پرورش، دفتر فنی وزارت آموزش و پرورش.

جعفر کریمی، اشکان. (1382). مکان‌یابی مراکز آموزشی (دبستان) با استفاده ازGIS نمونه موردی: ناحیه 6 منطقه 1 تهران.

لاله پور، محمود. (1381). بررسی کاربری اراضی شهری در برنامه‌ریزی شهری با بهره گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم.

محمدی، جمال، پورقیومی، حسین، قنبری، محمد. (1391). تلفیق مدل همپوشانی شاخص‌های IO وتحلیل سلسله مراتبی درمکان‌یابی مراکز آموزشی (نمونه موردی: مدارس راهنمایی شهرکازرون) ، فصنامه جغرافیاوبرنامه‌ریزی محیطی، جلد23، شماره1، دوره23، شماره1.

ملک زاده، سعید. ( 1386). مطالعه موقعیت استقرار و سلسله مراتب فضای سبز شهری پژوهش موردی منطقه 13 تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.

پور محمدی، محمدرضا. (1390). برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، انتشارات سمت: تهران.

 

Bukhari , Z. , Rodzi A. M. , Noordin A. (2010). Spatial multi-criteria decision analysis for safe school site selection, International Geoinformatics Research and Development Journal Vol. 1, Issue2.

Mendelsohn,Johk,M. ,Education planning and Management and the Use of Geographical Information Systems,UNESCO Publishlig International Institute for Education Planning. 1996,p. 70.

 Richard L. church. (2002). Geographical information systems and location science. Computers &Operations Research 29 , 541-562.  

Stephan M. , And Edgell,D. (2004). Planning Delaware’s school needs issues of location, design, and infrastructure.

Samad, Abd. Manan, Hifni, Nurhanim Ahmad, Ghazali, Rosmadi, Hashim, Khairil Afendy, Disa, Norshafinaz Mohd, Mahmud, Sazal. (2012). A Study

on School Location Suitability Using AHP in GIS Approach, Signal Processing and its Applications (CSPA) , IEEE 8th International Colloquium on Melaka,393-399.

Talam ,P. Ki. , and Ngigi M. M. , (2015). Integration of GIS and Multicriteria Evaluation for School Site Selection A Case Study of Belgut Constituency , Proceedings of the Sustainable Research and Innovation (SRI) Conference 6 - 8 May.