تأثیر بحران مالی بر رفتارهای اجتناب مالیاتی با نقش میانجی مدیریت سود در شرکتهای پذیرفته شده در بازار بورس عراق
محورهای موضوعی : اخلاق و حسابداریسعد علی عبد شعیب 1 , مسعود فولادی 2 * , صادق جعفر كاظم العتابي 3 , سعید شریفی 4 , مریم فرهادی کوشکی 5
1 - دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، دانشکده بین‌الملل، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
2 -
3 - استادیار، مؤسسه فنی دیوانیه، دانشگاه الفرات الاوسط، دیوانیه، عراق.
4 - دانشیار، گروه مدیریت و برنامه‌ریزی فرهنگی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
5 - استادیار، گروه حسابداری، واحد مبارکه، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
کلید واژه: بحران مالی, رفتار اجتناب مالیاتی, مدیریت سود, بازار بورس عراق.,
چکیده مقاله :
هدف: هدف تحقیق حاضر بررسی نقش میانجی مدیریت سود بر رابطه بین بحران مالی و اجتناب مالیاتی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار عراق می‌باشد.
روش: در پژوهش حاضر با توجه به اینکه برای گردآوری اطلاعات از مشاهده، آزمایش، و برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از روشهای آماری و معیارهای پذیرفته‌شده استفاده شده، از نظر هدف، پژوهشی بنیادی- تجربی است. همچنین با توجه به اینکه پژوهش حاضر درصدد بررسی اثر متغیرها بر یکدیگر است، یک پژوهش همبستگی می‌باشد. از لحاظ نوع داده‌ها، اسنادی بوده و از لحاظ زمان اجرا، پس‌رویدادی است. برای آزمون فرضیه‌ها، از دادههای ترکیبی (سال- شرکت) با ماهیت گذشته‌‌نگر استفاده شده است. جامعه مورد مطالعه شامل همه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار عراق طی سال‌های 2013 تا 2022 بودند، که از بین این شرکت‌ها، 41 شرکت به عنوان نمونه آماری به روش حذف سیستماتیک انتخاب شدند. برای آزمون سه فرضیه اول تحقیق از روش رگرسیون چندگانه با استفاده از دادههای ترکیبی و برای فرضیه چهارم از روش بارون و کنی (1986)، و آزمون سوبل نیز برای بررسی تاثیر میانجیگری متغیر مدیریت سود بر رابطه بین بحران مالی و اجتناب مالیاتی مورد استفاده قرار گرفت.
یافته‌ها: بحران مالی بر اجتناب مالیاتی شرکت تأثیر مثبت و معنیداری دارد. همچنین بحران مالی، تاثیر مثبت و معنیداری بر مدیریت سود ندارد. مدیریت سود بیشتر، اجتناب مالیاتی شرکت را به شکل معنیداری افزایش میدهد. نقش میانجیگری مدیریت سود در رابطه بین بحران مالی و اجتناب مالیاتی مورد تایید قرار نگرفت. در نتیجه تنها فرضیه‌‌های اول و سوم پژوهش حاضر تایید شدند.
نتیجه‌گیری: با توجه به اینکه فرضیه دوم که یکی از پیش‌شرط‌های تایید فرضیه چهارم پژوهش است، مورد تایید قرار نگرفت، لذا نمی‌توان نقش میانجیگری مدیریت سود را در رابطه بین بحران مالی و اجتناب مالیاتی پذیرفت. فرضیه دوم تحقیق بیان می‌‌دارد که بحران مالی، مدیریت سود را افزایش میدهد، در صورتی که در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار عراق این فرضیه تأیید نشد؛ زیرا ممکن است مدیران در شرایط بحران مالی به جای مدیریت سود از ابزارهایی مانند مدیریت سیاست مالیاتی شرکت، معافیت‌‌های مالیاتی، کاهش و صرفه‌جویی واقعی در هزینه‌ها، مدیریت افزایش فروش از طریق بازاریابی و... یا روشهای دیگری استفاده نمایند.
Purpose: The objective of this study is to investigate the mediating role of earnings management in the relationship between the financial crisis and tax avoidance among companies listed on the Iraqi Stock Exchange.
Method: In the present study, observation, experimentation, and statistical methods were employed to collect data, categorizing it as fundamental-empirical research in terms of purpose. Additionally, since this study aims to examine the interrelationships between variables, it is classified as a correlational study. In terms of data type, it is documentary, and regarding implementation time, it is post-event. To test the hypotheses, combined data (year-company) with a retrospective nature were utilized. The study population comprised all companies listed on the
Iraqi Stock Exchange from 2013 to 2022. From this population, 41 companies were selected
as a statistical sample using a systematic exclusion method. To test the first three hypotheses
of the study, we employed the multiple regression method utilizing mixed data. For the fourth hypothesis, we applied the Baron and Kenny method (1986) along with the Sobel test to examine the mediating effect of earnings management on the relationship between the financial crisis
and tax avoidance.
Findings: The findings indicate that the financial crisis has a positive and significant impact on the company's tax avoidance strategies. Additionally, the financial crisis does not have a positive or significant effect on earnings management. However, increased earnings management significantly enhances the company's tax avoidance strategies. The role of earnings management as a mediator in the relationship between the financial crisis and tax avoidance was not substantiated. Consequently, only the first and third hypotheses of this study were supported.
Conclusion: Since the second hypothesis, which is a prerequisite for confirming the fourth hypothesis of the study, was not validated, the mediating role of earnings management in the relationship between the financial crisis and tax avoidance cannot be accepted. The second hypothesis of the study posits that the financial crisis leads to an increase in earnings management. However, this hypothesis was not supported by the findings from companies listed on the Iraqi Stock Exchange. This may be because managers tend to employ alternative strategies during financial crises, such as adjusting the company's tax policy, utilizing tax exemptions, reducing real costs, increasing sales through marketing efforts, and other methods, rather than engaging in earnings management.
ابراهیمی، سیدکاظم؛ بهرامی‌نسب، علی؛ ممشلی، رضا (1396). تأثیر بحران مالی بر کیفیت گزارشگری مالی. دانش حسابداری، 8(30)، ص 141-165.
ابراهیمی، کاظم؛ احمدی مقدم، منصور (1395). بررسی رابطه بین مدیریت مالیاتی و مدیریت سود مبتنی بر اقلام تعهدی و مدیریت سود واقعی. سیاست‌های مالی و اقتصادی، 4(13)، ص ۷۷-۹۴.
اسکندری، علیرضا؛ درستان، سمیه (1401). تأثیر مکانیسم‌های حاکمیت شرکتی، سودآوری، اهرم مالی و مدیریت سود بر اجتناب از پرداخت مالیات در بورس اوراق بهادار تهران. چشم‌انداز حسابداری و مدیریت، 5(68)، ص 108-125.
بنی‌مهد، مهدی؛ یعقوب‌نژاد، احمد؛ شکری، اعظم (1391). ارائه الگو برای اندازه‌گیری مدیریت سود در شرکتهای پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران. حسابداری مدیریت، شماره 12، ص 1-16.
پورحیدری، امید؛ شفیعی همت‌آباد، حمیده (۱۳۹۲). بررسی تأثیر تغییر نرخ مالیاتی شرکت‌ها بر مدیریت سود. پژوهشهای کاربردی در گزارشگری مالی، 2(2)، ص 44-25.
تاجمیر ریاحی، حامد؛ اسدی، زهرا (1400). تأثیر آشفتگی مالی بر اجتناب از پرداخت مالیات در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. پژوهشهای راهبردی بودجه و مالیه، 2(4)، ص 73-101.
رحمانیان کوشککی، عبدالرسول؛ معصومی، عایشه (1403). نقش مدیریت سود در تأثیر معاملات با اشخاص وابسته، بحران مالی و اندازه شرکت بر اجتناب مالیاتی. دانش سرمایه‌گذاری، 13(52)، ص 549-572.
شمس، مینا؛ فولادی، مسعود؛ فرهادی، مریم (1395). تأثیر استقلال هیأت مدیره و کیفیت حسابرس بر مدیریت سود در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. بررسی‌های حسابداری، 3(10)، ص 61-80.
عرب صالحی، مهدی؛ هاشمی، مجید (1394). تأثیر اطمینان بیش از حد مدیریتی بر اجتناب مالیاتی. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 22(1)، ص 85-104. https://doi.org/10.22059/acctgrev.2015.53669
عزیزی، شهریار (1392). متغیرهای میانجی، تعدیل‌گر و مداخله‌گر در پژوهشهای بازاریابی: مفهوم، تفاوت‌ها، آزمون‌ها و رویه‌های آماری. تحقیقات بازاریابی نوین، 3(2)، ص 176-157.
علینقی لنگری، محمدامین؛ محسنی، حسین؛ موسوی، سید مهدی (1402). بررسی تأثیر درماندگی مالی بر مدیریت سود با نقش تعدیل‌گری کنترل داخلی. مطالعات حسابرسی مطهر، 1(1)، ص37-67.
غلامعلی، آسیه؛ فولادی، مسعود (1401). بررسی اثر تعدیلی سودآوری بر رابطه بین نظام راهبری شرکتی و اجتناب مالیاتی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. رویکردهای پژوهشی نوین مدیریت و حسابداری، 6(21)،
ص1332-1315.
قوت‌مند جزی، عبدالمجید؛ عرب مازار یزدی، محمد؛ صفرزاده، محمدحسین (1401). شناسایی تأثیر مدیریت سود بر معیارهای اجتناب مالیاتی و اهمیت آن برای مطالعات اجتناب مالیات. پیشرفت‌‌های حسابداری، 14(82)، ص239-276.
مرادی، مجید؛ پورفخاران، محمدرضا؛ نادری، معصومه (1401). رابطه درماندگی مالی و مدیریت سود با توجه به نقش اندازه حسابرس در دوران رکود. قضاوت و تصمیم‌گیری در حسابداری، 4(1)، ص135-160.
مشایخی، بیتا؛ سیدی، سیدجلال (1394). راهبری شرکتی و اجتناب مالیاتی. دانش حسابداری، 6(20)، ص83-103.
مهرانی، ساسان؛ سیدی، سیدجلال (1393). بررسی رابطه بین اجتناب مالیاتی و اختلاف مالیاتی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. تحقیقات حسابداری و حسابرسی، 6(24)، ص 75-50.
https://doi.org/10.22034/iaar.2014.104328
یادگاری، سعید؛ هاشم‌زاده، نرگس (1402). تأثیر مدیریت سود بر اجتناب مالیاتی با در نظر گرفتن نقش ارتباطات سیاسی
در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. رویکردهای پژوهشی نوین مدیریت و حسابداری، 7(25)،
ص775-793.
Almubarak, W.I., Chebbi, K. & Ammer, M.A. (2023). Unveiling the Connection among ESG, Earnings Management, and Financial Distress: Insights from an Emerging Market. Sustainability, no. 15. https://doi.org/10.3390/su151612348
Ariff, A., Wan Ismail, W.A., Kamarudin, K.A. & Mohd Suffian, M.T. (2023). Financial distress and tax avoidance: the moderating effect of the COVID-19 pandemic. Asian Journal of Accounting Research, 8(3), p. 279-292. https://doi.org/10.1108/AJAR-10-2022-0347
Baiardo, D., Viana, J. & Lourenço, I. (2022). Financial distress, earnings management and Big 4 auditors in emerging markets. Accounting Research Journal, 35(2).
https://doi.org/10.1108/ARJ-06-2021-0165
Baron R.M. & Kenny, D.A. (1986). The moderator -mediator variable distinction in social psychological research: conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of personality and social psychology, 51(6).
Bradshaw, M., Liao, G. & Ma, M.S. (2019). Agency costs and tax planning when the government is a major Shareholder. Journal of Accounting and Economics, 67(2-3), p. 255–277.
https://doi.org/10.1016/j.jacceco.2018.10.002
Chen, Y., Zolotoy, L. (2014). Stock Liquidity and Corporate Tax-Avoidance: The Tale of Two Tails. Available at: ssrn.com.
Desai, M.A. & Dharmapala, D. (2009). Corporate tax avoidance and firm value. Rev. Econ. Stat., 91(3), p. 537–546.
Desai, M.A., Dyck, A. & Zingales, L. (2007). Theft and taxes. J. Finan. Econ., no. 84, p. 591-623.
Edwards, A., Schwab, C. & Shelvin, T. (2013). Financial constraints and the incentive for tax planning. Working paper. Available at: www.ssrn.com
Haque, T., Pham, T.P. & Yang, J. (2023). Geopolitical risk, financial constraints, and tax avoidance. Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, no. 88.
https://doi.org/10.1016/j.intfin.2023.101858
Jensen, M.C. & Meckling, W.H. (1976). Theory of the firm: managerial behavior, agency costs and ownership structure. J. Finan. Econ., 3(4), p. 305–360.
Jensen, M.C. (1986). Agency costs of free cash flow, corporate finance, and takeovers. Amer. Econ. Rev. no. 76, p. 323–329.
Kaplan, S.N. & Zingales, L. (1997). Do Investment-Cash Flow Sensitivities Provide Useful Measures of Financing Constraints? The Quarterly Journal of Economics, 112(1), p. 169-215.
Kasznik, R. (1999). On the Association between Voluntary Disclosure and Earnings Management. Journal of Accounting Research, 37(1), p. 57-81.
Khan, M., Srinivasan, S. & Tan, L. (2017). Institutional ownership and corporate tax avoidance: new evidence. The Accounting Review, 92)2(, p. 101-122.
Medhioub, N. & Boujelbene, S. (2024). Tax avoidance and cost of debt: does integrated report assurance matter? Journal of Accounting in Emerging Economies, 14(1), p. 75-98.
https://doi.org/10.1108/JAEE-04-2022-0114
Preacher, K.J. & Leonardelli, G.J. (2010). Calculation for the Sobel Test: An Interactive Calculation Tool for Mediation Tests. URL= http://www.people.ku.edu/~preacher/sobel/sobel.htm
Qader, Kh. & et al. (2023). The Role of Tax Evasion in The Risk of Corporate Bankruptcy: A Field Study in The Business Environment in The Kurdistan Region of Iraq. Qalaai zanist journal, 8(3), p.1037–1058. https://doi.org/10.25212/lfu.qzj.8.3.42
Saeed, L.M., & Khedher, R.O. (2020). The Role of Reducing Profit Management Practices on Tax Evasion in the Kurdistan Region of Iraq: An Exploratory Study of the Opinions of a Sample of Auditors and Appraisers in the Corporate Tax Department. Polytechnic Journal of Humanities and Social Sciences, 1(2), p.50-65. https://doi.org/10.25156/ptjhss.v1n2y2020.pp50-65
Sirot, S.B. (2024). Investigates the relationship between financial distress, earning management, and tax avoidance within the context of registered infrastructure sector companies on the Indonesian Stock Exchange during the period from 2019 to 2021. JANUARY, 3(2).
https://doi.org/10.55047/cashflow.v3i2.891
Wang, F., Xu, S., Sun, J. & Cullinan, C.P. (2020). Corporate tax avoidance: a literature review and research agenda. Journal of Economic Surveys, 34(4), p. 793-811.