جریان‌های مقاومت در غرب آسیا و چالش نقش رهبری ایران در محور مقاومت

محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مهدی لطفی ¹ , علی شیرخانی ^{2 *} , مهدی جاودانی مقدم ³

1 - دانشجوی دوره دکتری، گروه علوم سیاسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.
2 - استاد، گروه علوم سیاسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران
3 - استادیار، گروه روابط بین‌الملل، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1401/10/12 تاریخ پذیرش : 1401/12/25 تاریخ انتشار : 1401/12/25

کلید واژه: انقلاب اسلامی ایران, جریان‌های مقاومت, غرب آسیا, رژیم صهیونیستی, امریکا, خاورمیانه.,

چکیده مقاله :

این پژوهش، با بهره‌گیری از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی، با رویکرد مسئله‌محور به ماهیت ایجابی و ایدئولوژیک انقلاب اسلامی در منطقه غرب آسیا به عنوان یک پدیده خاص نظر افکنده است؛ زیرا توانسته با این ماهیت به عنوان یک الگوی هویت‌بخش برای دولت‌ها و گروه‌های محور مقاومت مبدل گردد. در این پژوهش از رویکرد پژوهش توسعه‌ای بهره گرفته شده است؛ چراکه محور مقاومت، یک اتحاد امنیتی نانوشته میان جریان‌ها، گروه‌های مقاومت شیعی و غیرشیعی در غرب آسیا و فرامنطقه بوده، که با هدف مبارزه با رژیم اسرائیل و سلطه غرب در منطقه خاورمیانه، به دفاع از آزادی فلسطین روی آورده است. انقلاب اسلامی ایران در آغازین روزهای پیروزی انقلاب با نفی غرب و شرق، داعیه تشکیل حزب مستضعفین با حضور تمامی ستمدیدگان را جهان را مطرح نمود و در جایگاه الگوی الهام‌بخش برای مسلمانان مبارز قرار گرفت. در همین راستا است که کشوری مانند عربستان، که دنبال گسترش ایدئولوژی وهابیت و رهبری جهان عرب است، ایران را متهم به صدور انقلاب و تلاش برای سرنگونی دولت‌های منطقه کرده و همسو با غرب سعی می‌کند، ایران را تهدیدی برای کشورهای منطقه، و گسترش نفوذ در چهار پایتخت (بیروت، دمشق، بغداد و صنعا) معرفی نماید. از طرف دیگر رژیم صهیونیستی در تلاش است، با ایجاد روابط دوستانه با کشورهای همسایه ایران، ضمن اجرای پروژه ایران هراسی، در مرزهای غربی ایران با نفوذ در ترکیه و عراق، و در مرزهای شمالی با نفوذ در آذربایجان و آسیای مرکزی و در مرزهای جنوبی با نفوذ در کشورهای خلیج فارس به ویژه قطر، ایران را به محاصره خود درآورد، تا از قدرت تأثیرگذاری ایران در رهبری محور مقاومت بکاهد.

چکیده انگلیسی:

This research, employing a descriptive-analytical method with a problem-oriented approach, examines the positive and ideological nature of the Islamic Revolution in the West Asian region as a unique phenomenon. It has managed to transform into an identity-giving model for the states and groups within the Axis of Resistance. The study adopts a developmental research approach, recognizing the Axis of Resistance as an unwritten security alliance among Shiite and non-Shiite resistance movements in West Asia and beyond, aimed at combating the Israeli regime and Western dominance in the Middle East, thereby advocating for the liberation of Palestine. From the early days of the Islamic Revolution's victory, Iran, by rejecting both Western and Eastern influences, proclaimed the formation of the "Party of the Oppressed" encompassing all the world's oppressed, positioning itself as an inspiring model for militant Muslims. Consequently, countries like Saudi Arabia, which seek to expand the Wahhabi ideology and lead the Arab world, accuse Iran of exporting the revolution and attempting to overthrow regional governments. Aligning with the West, they strive to portray Iran as a threat to regional countries, emphasizing its influence in four capitals (Beirut, Damascus, Baghdad, and Sana'a). On the other hand, the Zionist regime attempts to establish friendly relations with Iran's neighboring countries to implement its "Iranophobia" project. By infiltrating Turkey and Iraq in Iran's western borders, Azerbaijan and Central Asia in the northern borders, and the Gulf countries, especially Qatar, in the southern borders, Israel aims to encircle Iran and reduce its influence in leading the Axis of Resistance.

منابع و مأخذ:

آلن راث، ریچارد (1379). سیاست آمریکا در قبال ایران، آیا زمان تغییر فرا رسیده ‌است؟ ترجمه ر. رضایی نصیر. ترجمان سیاسی، 6(263).
ادریس، هانی (1389). پایان دوره استراتژی ماجراجویی با جنگ. در: مجموعه مقالات: جرادی شفیق، پیروزی مقاومت؛ پیامدهای راهبردی جنگ 33 روزه، ترجمه صغری روستایی. تهران، اندیشه‌سازان نور.
اسداللهی، مسعود (1382). جنبش حزب‌الله لبنان؛ گذشته و حال. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
اقبال لاهوری، محمد (1362). احیای فکر دینی در اسلام. ترجمه احمد آرام. تهران: نشر پژوهش‌های اسلامی، چاپ دوم.
بخشی‌نیکو، حمیدرضا (1393). اقتدار فزایندۀ حزب‌الله لبنان و چالش ارتجاع عرب (با تاکید بر نقش عربستان سعودی). قم: انتشارات زمزم هدایت.
بهمن، شعیب (1396). توافق سلیمانی- پوتین؛ امکان‌سنجی روابط راهبردی ایران و روسیه. تهران: مؤسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور.
پارسانیا، حمید؛ یوسفی، ظاهر (1395). بررسی انتقادی مقاومت در اندیشه فوکو. معرفت فرهنگی اجتماعی، 7(27)، ص72-47.
پوراسمعیلی، نجمیه (1400). رویکرد ادراکی به محور مقاومت در غرب آسیا (بازشناسی ذهنیت رهبران. تهران: انتشارات مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
جعفریان، رسول (1380). جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی- سیاسی ایران (سال‌های 1357-1320). تهران: موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
حشمت‌زاده، محمدباقر (1395). تاثیر انقلاب اسلامی ایران بر کشورهای اسلامی. انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ چهارم.
حقیقی، علی محمد؛ آرم، ابراهیم (1395). نقش ایران در تحولات سوریه (سال‌های ۲۰۱0-۲۰۱6م). مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، 2(4/2)، ص1-21.
خانعلی‌زاده، مهدی (1395). راهبردهای ایالات متحده امریکا در ائتلاف بین‌المللی علیه داعش در منطقۀ غرب آسیا. مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، 2(1)، ص85-75.
خسروشاهی، سیدهادی (1392). حرکت‌های اسلامی معاصر: استراتژی نظام و مسئله شیعه و سنّی. قم: بوستان کتاب.
دبیری‌مهر، امیر (1392). مؤلفه‌های فرهنگی گفتمان مقاومت اسلامی در خاورمیانه. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات؛ پژوهشکدۀ‌ باقرالعلوم(ع).
رضاخواه، علیرضا (1392). بیداری اسلامی و آینده محور مقاومت. زمانه، شماره ۳۱-۳۲، ص32-33.
سنیه، افرایم (1381). اسرائیل پس ‌از ۲۰۰۰. تهران: دانشکده فرماندهی و ستاد سپاه پاسداران.
شاپوری، مهدی (1401). محورمقاومت، جمهوری اسلامی ایران و نظم منطقه‌ای. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
صادقی نقدعلی، زهرا (1393). از طرح خاورمیانه بزرگ تا خاورمیانه اسلامی. تهران: نشر شهر، معاونت پژوهش و آموزش اداره‌ کل پژوهش خبرگزاری فارس.
صادقی، محمدمهدی؛ رفیعی آتانی، رستم‌علی؛ حبیب زمانی، محجوب؛ حسینی فاضل، سید مرتضی (1398). دفاع سرزمینی: علل حضور رزمندگان ایران در سوریه. قم: انتشارات زمزم هدایت، چاپ دوم.
صدقی، ابوالفضل (1381). سیاست خارجی آمریکا و تاثیر آن بر امنیت ملی ایران. سیاست دفاعی، شماره ۴۰-۴۱.
طاهری، سید مهدی (1394). بیداری اسلامی، از ایده تا تحقق. تهران: انتشارات امیرکبیر.
عبدالحسین‌زاده، شراره (1396). در برج امنیت، چرایی ورود ایران به پرونده‌های منطقه‌ای. تهران: موسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور.
غضنفری، کامران (1380). آمریکا و براندازی جمهوری اسلامی ایران. تهران: نشر کیا.
فریدونی، احمد؛ شهبازی، نسیبه (1391). جایگاه فلسطین در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
قاسمی علی‌آبادی، محمدمهدی؛ مسعودنیا، حسین؛ امام‌جمعه‌زاده، سید جواد (۱۳۹۷). بررسی تطبیقی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اروپا در قبال بحران داعش و پسا داعش از منظر واقع‌گرایی تدافعی. علوم سیاسی، 14(40)، ص81-55.
قربانی، مصطفی؛ غفاری، سلیمان؛ کارگر شورکی، علی (۱۳۹۹). راهبردنگاری نقش‌آفرینی جمهوری اسلامی ایران در محور مقاومت با تحلیل SWOT. مطالعات سیاسی جهان اسلام، 9(33)، ص176-155
کدیور، جمیله (1374). پشت‌پرده‌ صلح. تهران: اطلاعات.
مددی، جواد (1396). ستیغ مردان، نقش ایران در مقاومت یمن. تهران: موسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور.
هنری لطیف‌پور، یدالله (1380). فرهنگ سیاسی شیعه و انقلاب اسلامی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ دوم.
الهی‌تبار، علی؛ الویری، محسن (1395). تحلیل ناکامی و بحران‌سازی ملی‌گرایی عربی و بازتاب‌های کنونی آن در جهان اسلام. مطالعات تاریخی جهان اسلام، 4(8).
Golkar, S. & Kasra, A. (2021). The View from Tehran: Iran’s Militia Doctrine. Tong Blair Institute for Globul Change.
Mann, M. (1986). The Autonomous Power Satat. In: Satate and History. Hall, London, Oxford University Press.