مقایسه اثربخشی مداخله شناخت رفتار درمانی یکپارچه شده با ذهن¬آگاهی و شفقت¬درمانی بر توانمند¬سازی و تنظیم¬هیجانی زنان سرپرست خانوار
محورهای موضوعی : روانشناسی و مشاورهفهیمه اسدی خانوکی 1 , علیرضا منظری توکلی 2 * , حمید ملایی زرندی 3 , اعظم وزیری نسب 4
1 - دانشجوی دکتری روانشناسی، واحد زرند، دانشگاه آزاد اسلامی، زرند، ایران.
2 - دانشیار،مدیریت دولتی ،دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان،ایران.
3 - گروه روانشناسی، واحد زرند، دانشگاه آزاد اسلامی، زرند، ایران.
4 - گروه روانشناسی، واحد زرند، دانشگاه آزاد اسلامی، زرند، ایران
کلید واژه: کلیدواژه‌ها: شناخت رفتار درمانی یکپارچه شده با ذهن¬آگاهی, شفقت¬درمانی, توانمند¬سازی, تنظیم هیجان, زنان سرپرست خانوار.,
چکیده مقاله :
چکیده هدف از اين پژوهش مقایسه اثربخشی مداخله شناخت رفتار درمانی یکپارچه شده با ذهن¬آگاهی و شفقت¬درمانی بر توانمند¬سازی و تنظیم¬هیجانی زنان سرپرست خانوار بود. روش پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون – پس آزمون و پیگیری با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل جامعه آماری پژوهش شامل کلیه زنان سرپرست خانوار تحت پوشش بهزیستی شهر کرمان در سال 1403 بود. حجم نمونه شامل 45 نفر از جامعه آماری به شیوه نمونه¬گیری در دسترس انتخاب شده و در گرو¬ه¬های آزمایش و گواه جایگماری شدند. برای گروه آزمايشی اول، مداخله شناخت رفتار درمانی یکپارچه شده با ذهن¬آگاهی طی 8 جلسه 60 دقیقه¬ای در طول چهار هفته و برای گروه آزمايشی دوم، شفقت¬درمانی طی 8 جلسه 60 دقیقه¬ای در طول چهار هفته اجرا شد. در حالي که گروه کنترل آموزشي دريافت نکردند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه توانمندسازی روانشناختی (اسپریتزر، 1995) و پرسشنامه تنظیم شناختي هیجان (گارنفسكي و کرایج، 2006) بود. داده ها با استفاده از آزمون تحليل واريانس با اندازه¬گیری مکرر مورد تحليل قرار گرفت. نتایج نشان داد که شناخت رفتار درمانی یکپارچه شده با ذهن¬آگاهی و شفقت¬درمانی بر توانمند¬سازی و تنظیم¬هیجانی تاثیر دارد (05/0p<). همچنین نتایج آزمون تعقیبی نشان داد که بین دو روش درمانی بر توانمند¬سازی و تنظیم¬هیجانی تفاوت معنی¬داری وجود ندارد (05/0p>). بر اساس یافته¬های پژوهش روانشناسان و روانپزشکان می¬توانند براي بهبود توانمند¬سازی و تنظیم¬هیجانی زنان سرپرست خانوار از این مداخلات استفاده نمایند.
Abstract The purpose of this study was to compare the effectiveness of cognitive behavioral therapy intervention integrated with mindfulness (MiCBT) and compassion therapy on the empowerment and emotional regulation of women heads of households. The research method was semi-experimental with a pre-test-post-test design and follow-up with a control group. The statistical population of the present study included all female heads of households covered by the welfare of Kerman city in 2024. The sample size includes 45 people from the statistical population selected by available sampling method and placed in experimental and control groups. For the first experimental group, MiCBT was implemented during 8 sessions of 60 minutes during four weeks, and for the second experimental group, compassion therapy was implemented during 8 sessions of 60 minutes during four weeks, While the control group did not receive training. The research tools included the Psychological empowerment Scale (Spreitzer, 1995) and the Cognitive emotion regulation questionnaire (Garnefski and Kraaij, 2006). The data was analyzed using the analysis of variance test with repeated measurements. The results showed that MiCBT and compassion therapy has an effect on empowerment and emotional regulation (p<0.05). Also, the results of the follow-up test showed that there is no significant difference between the two treatment methods on empowerment and emotional regulation (p>0.05). Based on the results of the research, psychologists and psychiatrists can use these interventions to improve the empowerment and emotional regulation of female heads of households.
منابع
بابایی¬فرد، اسداله. (1393). عوامل اجتماعی مرتبط در فشارهای زندگی زنان سرپرست خانوار. رفاه اجتماعی، ۱۴ (۵۴) :۱۴۵-۱۱۱.
بشارت، محمد¬علی و بزازيان، سعیده (1393). بررسي ويژگي¬هاي روانسنجي پرسشنامه تنظیم شناختي هیجان در نمونه¬اي از جامعه ايراني .مجله دانشکده پرستاري و مامایی، 24(84): 61-70.
بهاءلو هوره، آرزو.، خوش اخلاق، حسن. (1402). مقایسه اثربخشی درمان متمرکز بر شفقت و معنادرمانی بر امید به زندگی و چشم‌انداز زمانی خانواده‌های جان‌باختگان در اثر ویروس کرونا در شهرکرد: یک مطالعه نیمه تجربی. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان. ۲۲ (۹) :۹۷۹-۹۹۸.
ترابی مومن، الهام.، راهب، غنچه.، علی پور، فردین.، بیگلریان، اکبر. (1396). بررسی اثربخشی مداخله مددکاری اجتماعی گروهی با رویکرد توسعه بر توانمندسازی روانی و اجتماعی زنان سرپرست خانوار. مجله توانبخشی. ۱۸ (۳) :۲۴۲-۲۵۳.
ترابی، فاطمه.، صادقی، حنانه سادات.، رنجبری بیوردی، سمانه. (1401). آسیب‌پذیری زنان سرپرست خانوار و دلالت‌های سیاست‌گذاری آن در ایران. بررسی مسائل اجتماعی ایران، 13(1): 338-331.
توسلی، افسانه.، عبدی فر، زهرا.، شیخی، محمدتقی. (1401) آسیب پذیری اجتماعی زنان سرپرست خانوار در مقایسه با زنان متاهل در انجام مراقبت های بهداشتی. پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، 9(31): 117-87.
تیمورنژاد، کاوه، صریحی اسفستانی، رسول (1389). تأثیر یادگیري سازماني بر توانمندسازي روانشناختي كاركنان ستادي وزارت امور اقتصادي و دارایي. فصلنامه مطالعات مدیریت بهبود و تحول. 20 (62)، 37-59.
تیموری، زهره.، مجتبایی، مینا.، و رضازاده، سیدمحمدرضا. (1400). مقایسه اثربخشی زوج درمانی هیجان مدار و درمان مبتنی بر شفقت خود بر تنظیم هیجان در زنان آسیب دیده از خیانت همسر. مجله دانشگاه علوم پزشکی گیلان، 30(118 )، 130-143.
حسینی بهشتیان، سید محمد.، میرزازاده، رقیه. (1395). اثر بخشی آموزش تاب آوری بر راهبردهای تنظیم هیجان و رضایت از زندگی زنان سرپرستِ خانوار. جامعه‌پژوهی فرهنگی، 7(3): 36-19.
رجائی، سمیه.، سدرپوشان، نجمه. (1399). اثربخشی شفقت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی معنوی بر امید به زندگی، افسردگی و افکار ناکارآمد زنان دارای تجربه بیماری مولتیپل اسکلروزیس. قرآن و طب. ۵ (۱) :۱۱۸-۱۲۶.
رضوی زاده تبادکان، بی بی زهره.، جاجرمی، محمود.، و وکیلی، یعقوب. (1397). اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر استرس ادراک شده، نشخوار فکری و دشواری تنظیم هیجانی زنان مبتلا به دیابت نوع 2 (پیگیری 3ماهه). مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران (اندیشه و رفتار)، 24(4 )، 370-383.
سلطانی زاده، محمد.، کاظمی، حمید.، دارابی، ندا.، قدرتی پور، سپیده. (1400). اثربخشی شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر تنظیم هیجان و تحمل پریشانی در آتش‌نشانان شهر اصفهان. فصلنامه پژوهش‌های کاربردی روانشناختی، 12(2): 100-83.
سوره، جمال.، حاجلو، نادر.، عطادخت، اکبر.، بشرپور، سجاد. (1402). مقایسه اثربخشی آموزش تفکر مثبت و درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی در ارتقای روحیه و سازگاری روانی- اجتماعی در بیماران مبتلابه سرطان پستان. مجله دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، 30(2): 207-193.
سید جعفری، جواد.، برجعلی، احمد.، شرافتی، شاهین.، پناهی، مهدی.، دهناشی لاطان، تاجماه.، عبودیت، سعیده. (1399). اثربخشی درمان متمرکز بر شفقت بر میزان تاب‌آوری و امید به زندگی افراد مبتلابه دیابت نوع ۲. مجله علوم روانشناختی، ۱۹ (۹۲) :۹۵۶-۹۴۵.
سیدآسیابان، سمیرا.، و منشئی، غلامرضا.، و عسگری، پرویز. (1396). مقایسه اثربخشی طرح واره درمانی و ذهن آگاهی بر راهبردهای سازگارانه تنظیم شناختی هیجان در مصرف کنندگان مواد محرک. دانش و پژوهش در روان شناسی کاربردی. 18(2 (پیاپی 68) ), 1-10.
صدقی، پروین.، چراغی، اباذر.، و ذاکری، محمدمهدی. (1399). بررسی اثربخشی آموزش هوش معنوی بر تاب آوری و بهزیستی روانشناختی زنان سرپرست خانوار. مطالعات زن و خانواده، 8(1 (پیاپی 16) )، 157-187.
عابد، یاسمن.، ابوالقاسمی، شهنام.، خلعتبری، جواد. (1401). اثربخشی «شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی» بر سازگاری اجتماعی و تنش والدگری در مادران دارای کودکان کم‌توان جسمی – حرکتی. فصلنامه مدیریت ارتقای سلامت. ۱۱ (۴) :۵۲-۶۴
عزیزیان کهن، نسرین.، بخشوده نیا، ایمان.، نجاری، مسعود.، ورمقانی، مجید.، سعادی، دیاکو. (1401). بررسی اثربخشی درمان مبتنی بر شفقت CFT بر کیفیت زندگی وتوانمندسازی روان شناختی سربازان وظیفه. فصلنامه روانشناسی نظامی، 13(52): 91-77.
کهریزی، شقایق.، تقوی، محمدرضا.، قاسمی، رامین.، گودرزی، محمدعلی. (1396). تاثیر شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر اضطراب، افسردگی و علائم جسمانی بیماران مبتلا به آسم. مجله علوم پزشکی رازی. ۲۴ (۱۵۴): ۳۶-۲۷.
نیکان، عبدالصمد.، ترابی، احمد.، محسنی نسب، زهرا.، بهادری، اسیه.، جوانمرد، زینب.، حسینی راد، معصومه. (1402). مقایسه اثربخشی طرحواره درمانی و شناخت درمانی مبتنی بر ذهن اگاهی بر استرس، تاب آوری، تنظیم هیجان و بهزیستی روان شناختی بیماران قلبی- عروقی. پژوهش در سلامت روان¬شناختی. ۱۷ (۱) :۴۶-۶۰.
هدایتی دانا، سوسن.، صابری، هاییده.، نصرالهی، بیتا. (1402). مقایسه اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی و معنویت درمانی بر تاب‌آوری. تحقیقات علوم رفتاری. ۲۱ (۱) :۱-۱۰.
یزدانبخش، کامران.، کرمی، جهانگیر.، دریکوند، فتانه. (1399). اثر بخشی درمان متمرکز بر شفقت بر تنظیم شناختی هیجان در دانش آموزان قلدر دختر دوره اول متوسطه. مطالعات روانشناختی. 16(1): 122-107.
Akin, U. (2014). Self-Compassion as a Predictor of Proactivity. International Online Journal of Educational Sciences, 6(1): 103-111.
Behroz, M., Marashian, F. S., & Alizadeh, M. (2023). The Relationship of Social Support and Psychological Capital with Empowerment of Female Heads of Households: The Mediating Role of Cognitive Emotion Regulation. Caspian Journal of Health Research, 8(2), 93-102.
Christian, A. K., Atiglo, D. Y., Okyere, M. A., Obeng‐Dwamena, A., Marquis, G. S., & Jones, A. D. (2023). Women's empowerment, children's nutritional status, and the mediating role of household headship structure: Evidence from sub‐Saharan Africa. Maternal & Child Nutrition, e13520.
Fakir, A. M., & Abedin, N. (2021). Empowered by absence: does male out-migration empower female household heads left behind?. Journal of International Migration and Integration, 22(2), 503-527.
Fettich, K. C., McCloskey, M. S., Look, A. E., & Coccaro, E. F. (2015). Emotion regulation deficits in intermittent explosive disorder. Aggressive behavior, 41(1), 25-33.
Garnefski, N., & Kraaij, V. (2006). Cognitive emotion regulation questionnaire–development of a short 18-item version (CERQ-short). Personality and individual differences, 41(6), 1045-1053.
Ghodrati Torbati, A., Nejat, H., Toozandehjani, H., Samari, A. A., Akbari Amarghan, H. (2020). Effect of Compassion-Focused Therapy (CFT) on Blood Cortisol and Cognitive-Emotion Regulation in Drug Abusers. Jundishapur J Health Sci. 12(1):e100148.
Gilbert, P. (2009). Introducing compassion-focused therapy. Adv Psychiat Treat. 15:199–208.
Gilbert, P. (2014). Embodying compassion: a virtual reality paradigm for overcoming excessive self-criticism. PloS one, 9 (11): e111933.
Gilbert, P. (2017). A Brief Outline of the Evolutionary Approach for Compassion Focused Therapy. EC Psychology and Psychiatry, 3(6): 218–227.
Gilbert, P. (2022). Compassion focused therapy. Spirituality and Psychiatry, 262.
Hafsah Batool, M. I., & Rehman, A. (2022). The Impact Of Women's Empowerment On Sustainable Development In The District Of Sargodha. Journal of Positive School Psychology, 6(8), 5193-5211.
Hoogerwerf, A. E., Bol, Y., Lobbestael, J., Hupperts, R., & van Heugten, C. M. (2017). Mindfulness-based cognitive therapy for severely fatigued multiple sclerosis patients: a waiting list controlled study. Journal of rehabilitation medicine, 49(6), 497-504.
Horwood, V., Allan, S., Goss, K., & Gilbert, P. (2019). The development of the Compassion Focused Therapy Therapist Competence Rating Scale. Psychology and Psychotherapy: Theory, Research and Practice. 93: 387–407.
Ishfaq, S., Anjum, A., Kouser, S., Nightingale, G., & Jepson, R. (2022). The relationship between women’s empowerment and household food and nutrition security in Pakistan. PloS one, 17(10), e0275713.
Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness-based interventions in context: past, present, and future. Science and Practice. 10(2):144-56
Lesani, M. D., Makvandi, B., Naderi, F., & Hafezi, F. (2020). Relationship of self-differentiation and social intelligence with happiness by mediating role of difficulty in cognitive emotion regulation among female-headed households. Middle East Journal of Rehabilitation and Health Studies, 7(3).
McRae, K., & Gross, J. J. (2020). Emotion regulation. Emotion (Washington, D.C.), 20(1), 1–9.
Moradi, S., & Moradi, S. (2023). Efficacy of Schema Therapy training on self-efficacy, self-esteem and assertiveness in women heads of households covered by welfare in Karaj. Psychology of Woman Journal, 4(2), 9-16.
Neff, K. D., & Germer, C. K. (2017). Self-Compassion and Psychological Wellbeing. In J. Doty (Ed.) Oxford Handbook of Compassion Science, Chap. 27. Oxford University Press.
Neophytou, K., Theodorou, M., Artemi, T. F., Theodorou, C., & Panayiotou, G. (2023). Gambling to escape: A systematic review of the relationship between avoidant emotion regulation/coping strategies and gambling severity. Journal of Contextual Behavioral Science.
Posel, D., Hall, K., & Goagoses, L. (2023). Going beyond female-headed households: Household composition and gender differences in poverty. Development Southern Africa, 1-18.
Roger, J.S., Michele, Y., Sue, R., Gail, J., & Josephine, M.C. (2016). Knowing,
planning for and fearing death: Do adults with intellectual disability and disability
staff differ. Journal of Research in Developmental Disabilities, 49(12), 47–59.
Segal, Z., Williams, M., & Teasdale, J. (2003). Mindfulness-based cognitive therapy for depression: A new approach to preventing relapse. New York: Guilford Press.
Spreitzer, G. M. (1995). Psychological empowerment in the workplace: Dimensions, measurement, and validation. Academy of management Journal, 38(5), 1442-1465.