تأثیر مصرف نیتروژن در مرحله گلدهی بر تولید و تسهیم ماده خشک، رابطه قدرت منبع و اندازه مخزن و فرایندهای تشکیل عملکرد در گندم، جو و تریتیکاله

محورهای موضوعی : فناوری های تولید پایدار

مسعود عزت احمدی ¹ , مجتبی حسن زاده ² , احد مدنی ³

1 - استادیار بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران
2 - استادیار گروه مهندسی زراعت، واحد گناباد، دانشگاه آزاد اسلامی، گناباد، ایران
3 - استادیار گروه مهندسی زراعت، واحد گناباد، دانشگاه آزاد اسلامی، گناباد، ایران

تاریخ دریافت : 1400/08/10 تاریخ پذیرش : 1400/09/30 تاریخ انتشار : 1400/09/30

کلید واژه: فتوسنتز جاری, کوددهی, غلات, انتقال مجدد ماده خشک,

چکیده مقاله :

به منظور مقایسه واکنش عملکرد گندم، جو و تریتیکاله به نیتروژن، یک آزمایش اسپیلیت پلات در مشهد و طی زراعی 97- 96 اجرا شد. عامل نیتروژن با دو سطح عدم محلول پاشی (N1) و مصرف کود اوره 46 درصد در مرحله گلدهی به میزان 20 کیلو گرم در هکتار (N2) در کرتهای اصلی و عامل نوع غله در کرتهای فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تیمار N2 عملکرد دانه را به میزان 12/6 درصد افزایش داد که عمدتا ناشی از افزایش سهم فتوسنتز جاری در تشکیل عملکرد دانه از 43/6 به 51/2 درصد بود و ارتباط کمی با کارایی اختصاص ماده خشک ساقه به دانه داشت. همچنین تیمار N2 علی رغم کاهش دادن معنی دار وزن هزار دانه سبب افزایش 20/9 درصدی تعداد دانه در سنبله و 12/9 درصدی وزن دانه در سنبله گردید. محلول پاشی نیتروژن سهم فتوسنتز جاری در تشکیل عملکرد دانه را از 43/6 به 51/2 درصد افزایش و سهم انتقال مجدد ماده خشک ساقه در تشکیل عملکرد را از 72/4 به 4/53 درصد کاهش داد. تریتیکاله علیرغم داشتن شاخص برداشت یکسان با گندم، به دلیل داشتن عملکرد بیولوژیک بالاتر، 13/3 درصد عملکرد دانه بیشتری نسب به گندم داشت. مقدار فتوسنتز جاری در تریتیکاله 46/8 بیشتر از گندم بود ولی سهم نسبی ذخایر ساقه در تشکیل عملکرد اختلاف معنی داری نداشت. دلیل اصلی افزایش عملکرد تریتیکاله نسبت به گندم تعداد دانه در سنبله بیشتر بود و وزن دانه در این خصوص تاثیر معنی دار نداشت. در جو وزن هزار دانه نسبت به تریتیکاله 10 درصد بیشتر بود ولی جو به دلیل 61/0 درصد تعداد دانه در سنبله کمتر نسبت به تریتیکاله عملکرد کمتری داشت. نتایج حاکی از آن است که وزن دانه تحت تاثیر فرایندهای جذب و انتقال نیتروژن قرار نمی گیرد و بیشتر تابع فتوسنتز جاری است. بر اساس این نتایج توازن منبع -مخزن در تریتیکاله موجب عملکرد بیشتر این غله نسبت به گندم و جو شد. به نظر می رسد نیتروژن در مرحله گلدهی می تواند با جلوگیری از سقط شدن گلچه ها و افزایش اندازه مخزن و همچنین بهبود قدرت منبع از طریق افزایش فتوسنتز جاری عملکرد را در گندم و جو افزایش دهد.

چکیده انگلیسی:

In order to compare the yield response of wheat, barley and triticale to nitrogen, a split plot experiment was conducted in Mashhad during the 2017-2018 crop year. Nitrogen factor with two levels of non-foliar application (N1) and application of urea fertilizer 46% in the flowering stage at a rate of 20 kg / ha (N2) were allotted to the main plots and cereal type factor in the subplots. The results showed that N2 treatment increased grain yield by 12.6%, which was mainly due to the increase in the contribution of current photosynthesis in grain yield formation from 43.6 to 51.2% and had little relationship with the efficiency of dry matter distribution to grain. Also, N2 treatment, despite a significant reduction in 1000-seed weight, increased the number of seeds per spike by 20.9% and grain weight per spike by 12.9%. Nitrogen foliar application increased the contribution of current photosynthesis in grain yield formation from 43.6% to 51.2% and decreased the rule of stem dry matter remobilization in yield formation from 72.4% to 53.4%. Despite having the same harvest index as wheat, triticale had 13.3% higher grain yield than wheat due to its higher biological yield. The amount of current photosynthesis in triticale was %46.8 more than wheat, but the relative contribution of stem reserves to yield formation was not significantly different. The main reason for the higher in triticale compared to wheat was the higher number of grains per spike, and the difference in grain weight was less important. The results indicate that grain weight is not affected by nitrogen uptake and transport processes and is mostly a function of photosynthesis. Based on these results, the source-sink balance in triticale resulted in higher yield of it compared to wheat and barley. It seems that nitrogen in the flowering stage can increase the yield of wheat and barley by preventing abortion of florets and increasing the size of the reservoir as well as improving the strength of the source by increasing the current photosynthesis.