ارزیابی دیدگاه طه عبدالرحمن در باب رابطه عقل و اخلاق
محورهای موضوعی : کاوش های عقلی"محمد سعید عبداللهی 1 , محمدعلی عبداللهی 2
1 - دانشجوی دکتری، گروه فلسفه اخلاق، دانشگاه قم
2 - دانشیار فلسفه، پردیس فارابی، دانشگاه تهران
کلید واژه: عقل, اخلاق, طه عبدالرحمن, مدرنیته, عقلانیت ,
چکیده مقاله :
تحلیلِ رابطه‌ی عقل و اخلاق قدمتی به درازایِ تاریخِ اندیشه دارد و فیلسوفان از یونانِ باستان تا کنون همواره دغدغه‌ای جدی برای ارزیابیِ این رابطه داشته‌اند. طه عبدالرحمن فیلسوفِ نام آشنایِ مراکشی که در زمره‌ی متفکرانِ جریان‌سازِ جهانِ اسلام به شمار می‌رود نیز تلاش دارد با واکاوی مفهومِ عقل و اخلاق و سنجیدنِ نسبتِ میان این دو، طرحی نو در‌افکند. در اندیشه‌یِ وی عقلانیتِ مدرن عنصری است که در برابرِ اخلاق قرار می‌گیرد. وی برای شناختِ ماهیتِ عقل، از سه گونه عقل نام می‌برد که تحلیل آنها برای فهم رابطه عقل و اخلاق ضروری است. عقلِ مجرّد، عقلِ مسدّد و عقلِ مویّد، تقسیم بندیِ ابتکاریِ عبدالرحمن است که می‌توان آن را زیربنای نظامِ اخلاقی وی دانست. در نظرِ وی آنچه میان انسان و حیوان فرق می‌نهد، اخلاق است نه عقل. عقلانیتی که مبتنی بر اخلاق باشد و پیوسته اخلاق را ناظر و حاکم بداند، دارای ارزش است نه آن عقلانیتی که با اخلاق بیگانه است. در این مقاله پس از تحلیلِ دو مفهومِ عقل و اخلاق در اندیشه عبدالرحمن به ارزیابی رویکردِ وی در بابِ رابطه عقل و اخلاق می‌پردازیم.
The analysis of the relationship between reason and morality is as old as the history of thought, and philosophers from ancient Greece have always had a serious concern for evaluating this relationship. Taha Abd al-Rahman, an important Moroccan philosopher who is considered among the important thinkers of the Islamic world, is also trying to do something new by examining the concept of reason and morality and measuring the relationship between the two. In his thought, modern rationality is an element that is opposed to morality. To understand the nature of reason, he mentions three types of reason, whose analysis is necessary to understand the relationship between reason and morality. These three types of intellect are Abdur Rahman's innovative division, which can be considered as the basis of his moral system. In his opinion, the difference between humans and animals is morality, not reason . A rationality that is based on morality and constantly considers ethics as a supervisor and ruler has value, not that rationality that is alien to morality. In this article, after analyzing the two concepts of reason and morality in Abdul Rahman's thought, we will evaluate his approach regarding the relationship between reason and morality.
قرآن کریم افلاطون ( 1380 ) دوره آثار افلاطون، ترجمه محمد حسن لطفي، رضا كاوياني، تهران: خوارزمي ، ج 1
ارسطو ( 1381 ) اخلاق نيكوماخوس، ترجمه محمد حسن لطفي، تهران: طرح نو
عبدالرحمن، طه. (1397) کنش دینی و نوسازی عقل، ترجمه هادی بیگی، نشر ترجمان، تهران
عبدالرحمن، طه. (1390) اثر آزادی در نوزایی عقل اسلامی، ترجمه مهدی مروانی، سوره مهر، ش 56،57، بهمن و اسفند، صص 80-82
عبدالرحمن، طه .( 1396). پرسش از روش، حرکت به سوی الگوی نوینی از اندیشه، ترجمه نرگس خسروی، تهران: انتشارات ترجمان
عبدالرحمن، طه. (1384). «مدرنیته و چالش‌های دین باوری در گفتگو با طه عبدالرحمان فیلسوف نو اندیش مراکشی» ، مجله پگاه حوزه نوزدهم آذر ، شماره 173
عبدالرحمن، طه .(2000). سوال الاخلاق، مرکزالثقافی العربی، بیروت
عبدالرحمن، طه .(1998). اللسان و میزان او التکوثر العقلی، مرکزالثقافی العربی، بیروت
____________ (1995) فقه الفلسفه، جلد 1 ، مرکزالثقافی العربی، بیروت
____________ (2013) الحوار افقا للفکر، الشبکه العربیه للابحاث و النشر، بیروت
مشروح، ابراهیم.( 2009) طه عبدالرحمن، قرایه فی مشروعه الفکری، مرکز الحضاره لتنمیه الفکر الاسلامی، بیروت
خزاعی، زهرا( 1385) عقلانیت اخلاق، مجله اندیشه دینی شیراز، شماره 21، صص 23-50
Hume, D (1978) A Treatise of Human Nature, Selby Bigge, 2nd ed. P.H. Nidditch, Oxford: Clorendon Press
_________ (1998) An Enquiry Concerning the Principles of Morals, ed. Tom, L. Beachamp, Oxford: University Press
#Kant,I (1991) MS = The Metaphysics of Morals, trans. Mary Gregor, Cambridge University Press
Gensler, Harry J. (1986), Ethics is based on Rationality, The Journal of Value Inquiry, 20: 251-264