بررسی معنایی واژه خسران در قرآن کریم با تکیه بر مضامین سوره عصر
محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنیسید ضیاءالدین علیا نسب 1 , حسین جلائی نوبری 2 , اشرف تنومند 3
1 - دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه حضرت معصومه(ع) قم
2 - استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی تبریز
3 - طلبه سطح سه رشته تفسیر و علوم قرآن حوزه الزهرا(س) تبریز
کلید واژه:
چکیده مقاله :
صحابه رسول خدا(ص) از فضای نزول و لغات بکار رفته در آیات قرآن، آگاه بودند و در اکثر موارد، مراد آیات الهی را می‌فهمیدند، اما با گذشت زمان و روی آوردن اهل عجم به دین اسلام، معنای برخی از آیات برای مخاطبان نسل های بعدی مشکل گردید. یکی از راه های شناخت معنای آیات الهی، دقت در تک واژه های قرآنی و مطالعه سیاق کلمات و عبارات قرآنی است. از این روی، نوشتار حاضر، به روش توصیفی تحلیلی در صدد تبیین واژه خَسِرَ و خُسران از آیات قرانی با تأکید بر سوره عصر انجام گرفته و با مفهوم شناسی این واژه و دیدگاه مفسران برجسته در مورد وجوه خسران در قران، و مصادیق خاسران بدین نتیجه رسید که؛ خسران در لغت به معنای کم شدن و زیان کردن و نیز گمراهی و ضلالت است. واژه خَسِرَ با مشتقات‌اش 65 بار در قرآن به کار رفته و سوره عصر نیز به طور ویژه به عوامل خسران و راه‌های نجات از آن پرداخته است. بنابراین خسران به معنای باختن سرمایه اعم از سرمایه های مادی یا معنوی است. سرمایه معنوی انسان عمر اوست که با ایمان به خدا، پیامبر، قرآن کریم، ولایت امام علی(ع) و انجام اعمال صالح است که عامل نجات از زیان می باشد همانگونه که توصیه به حق و صبر سبب فلاح و رستگاری در دنیا و آخرت می گردد.
Prophet Mohammad’s (peace be upon him) companions (followers) were aware of the revelation and terms applied in Verses of Qur'an, and in most cases understood the meaning of Divine Verses; but understanding meaning of some verses became difficult for future generations through time. One way to understand the meaning of Divine Verses is to be careful at the Qur'an’s morphemes and studying the authenticity of Qur'anic words and phrases. Therefore, the present article is a descriptive-analytic one which seeks to explain the word destruction and damages from Qur'an’s Verses by emphasis on Asr Surah and by studying the concepts of damage from interpreters’ viewpoints came to conclusion that term damage and it’s derivatives have been repeated 65 times in Qur'an and Asr Surah has specifically addressed the causes of loss and the ways to escape it. Therefore, damage means loss of capital, either worldly or unworldly. The unworldly capital of human is his life, which may be saved and salvaged by faith in God, Prophet, Holy Quran, Imam Ali and doing righteous deeds that save salvation, just as advising righteousness; since patience leads to salvation in the world and Hereafter.
قرآن کریم. ترجمه حسین طباطبایی.
نهج البلاغه.
ابن فارس، احمد. 1404ق، معجم مقاییس اللغة، قم: چاپ اول، مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن منظور، محمد بن مکرم. 1414ق، لسان العرب، بیروت: چاپ سوم، دار صادر.
بهرامپور، ابوالفضل. 1384ش، تفسیر و تجزیه و ترکیب قرآن، تهران: چاپ اول، آوای قرآن.
حرانی، حسن بن شعبه. ۱۴۰۴ق، تحف العقول، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
خسروی حسینی، سید غلامرضا. 1375ش، ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، تهران: مرتضوی.
دهخدا، علی اکبر. 1377ش، لغتنامه، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. ۱۴۱۲ق، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دار القلم.
رضایی اصفهانی، محمد علی و جمعی از پژوهش‌گران قرآن. 1389ش، تفسیر قرآن کریم، قم: چاپ اول، عصر ظهور.
طباطبایی، سید محمدحسین. 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: چاپ پنجم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسی، فضل بن حسن. 1372ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: چاپ سوم، ناصرخسرو.
طبری، ابو جعفر. 1412ق، جامع البیان فی تأویل القرآن، بیروت: چاپ اول، دار المعرفه.
طریحی، فخر الدین. 1375ش، مجمع البحرین، تهران: بی نا.
طوسی، محمد بن حسن. بی تا، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
فراهیدی، خلیل بن احمد. 1409ق، العین، قم: چاپ مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی.
فیض کاشانی، ملا محسن. 1415ق، تفسیر صافی، تهران: چاپ دوم، انتشارات الصدر.
قریشی، علی اکبر. 1371ش، قاموس قرآن، تهران: چاپ ششم، دار الکتاب اسلامی.
قمی، علی بن ابراهیم. 1367ش، تفسیر قمی، قم: دار الکتاب.
قمی، علی بن ابراهیم. 1412ق، تفسیر قمی، بیروت: مؤسسة الأعلمی.
مجلسی، محمد باقر. 1395، بحار الأنوار، تهران: المکتبة الاسلامیة.
مصطفوی، حسن. 1430ق، التحقیق فی کلمات القرآن، بیروت: چاپ سوم، مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.
مطهری، مرتضی. 1375ش، تعلیم و تربیت در اسلام، قم: صدرا.
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. 1383ش، تفسیر نمونه، تهران: چاپ سی و نهم، دار الکتب الاسلامیه.
موسوی همدانی، محمد باقر. 1374ش، ترجمه قرآن کریم از تفسیر المیزان، قم: انتشارات اسلامی حوزه علمیه.
_||_
Holy Qur’an , Translated by Hossein Tabatabaei
Nahj al-Balaghah
Ibn Farsi, Ahmad, 1404, Mojtaba Maqayes al-Logha, Qom, First edition, School of Islamic Al-Elam
Ibn Manzoor, Mohammad Ibn Mokarram, 1414, Lessan al- Arab, Beirut, Third Edition, Dare- saad
Bahrampour, Abolfazl, 2005, Interpretation and Analysis of the Qur’an, Tehran, First Edition, Publisher of the Voice of the Qur’an
Harani, Hassan Ibn Shaabeh, 1404, Tohaf al-oqul, Qom, Publications of the Teachers Society
Khosravi Hosseini, Seyyed Gholamreza, 1375, Translation and Research of the Quranic Narrations, Tehran, Mortazavi
Dehkhoda, Ali Akbar, 1998, Dictionary, University of Tehran, Publishing and Printing Institute
Ragheb Isfahani, Hossein Ibn Mohammad, 1412, Narrations about Qur’an, Beirut, Dar al-Qur’an
Rezaeei Isfahani, Mohammad Ali, a Number of Quranic Researchers, 1389, Holy Qur’an Interpretation, Qom, First Edition, New Ear
Tabatabaei, Mohammad Hossein, 1417, Almizan in Quran Interpretation, Qom, Fifth Edition, Seminary Teachers’ Society
Tabarsi, Fazl Ibn Hassan, 1372, Majma al-Bayan in Qur’an Interpretation, Tehran, Third Edition, Naser Khosro Publication
Tabari, Abo Jaafar, 1412, Jame al-Bayan in Quran interpretation, Beirut, First Edition, Dar al-Maarefeh
Tarihi, Fakhr al-din, 1375, Majma al-Bahrein, Tehran
Toosi, Mohammad Ibn Hassan, Bita, Al Tebian in Quran Interpretation, Beirut, Dar al-ehya al-toras al-arabi
Ali Ibn Ebrahim Qomi, 1367, Qomi interpretation, Qom, Dar al-ketab
Farahidi, Khalil Ibn Ahmad, 1409, Qom, Makhzomi Mahdi and Ebrahim Sameraei Publication
Feiz Kashani, Molla Sadra, 1415, Safi Interpretation, Tehran, Second Edition, Alsadr Publication
Goreishi, Ali Akbar, 1371, Quran Dictionary, Tehran, sixth edition, Islamic Library
Qomi, Ali Ibn Ebrahim, 1412, Qomi Interpretation, Beirut, Scientific Institute
Majlesi, Mohammad Bagher, 1395, Bahr al-Anvar, Tehran, Islamic school
Mostafavi, Hassan, 1430, Research on Quranic terms, Beirut, Third Edition, Center of Publishing Allameh Mostafavi’s Scientific Works
Motahari, Mortaza, 1375, education in Islam, Qom, Sadra
Makarem Shirazi, Naser et, al, 1383, Sample Commentary, Tehran, 31th Edition, Islamic library
Musavi Hamadani, Mohammad Bagher, 1374, The Translation of Holy Quran from the Al-Mizan ibterpretation, Qom, Islamic Publication of Seminary