بررسی تطبیقی چندمعنایی واژه «یَد» در قرآن کریم و نهج البلاغه در پرتو نظریه استعاره شناختی

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی

جعفر عموری ¹ , عبدالرضا عطاشی ²

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عرب دانشگاه آزاد اسلامی واحد آبادان
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه آزاد اسلامی واحد آبادان

تاریخ دریافت : 1398/03/26 تاریخ پذیرش : 1398/03/26 تاریخ انتشار : 1398/03/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

چندمعنایی یکی از شاخه‌های دانش معناشناسی است. این شاخه از دانش به واکاوی وجوه متعدد معنایی با توجه به روابط هم‌نشینی واژگان در سطح جمله و بستر کلام می‌پردازد. واژه ید از اندام واژه‌هایی است که در سخن خداوند متعال مورد توجه قرار گرفته است. همچنین پیشوای خطیبان و ادیبان امام علی(ع) از این واژه در خطبه‌های خود استفاده کرده است. ایشان با ظرافت خاص از این واژه برای مقاصد خود سود جسته‌اند. نوشتار حاضر چندمعنایی واژه ید را از میان واژگان چندمعنایی در قرآن کریم و نهج البلاغه مورد بررسی تطبیقی قرار می‌دهد. بدین منظور برخی از عبارات استعاری و مجازی موجود در قرآن کریم و نهج البلاغه که بر این واژه دلالت دارند، جمع آوری و بررسی شده است تا وجوه متعدد معنایی واژه ید مشخص شود. بی‌تردید فهم و دریافت معانی قرآن و نهج البلاغه، بدون شناخت و درک معانی واژگان، ممکن نیست. با توجه به چنین ضرورتی، این پژوهش، با استفاده از روش تحلیلی توصیفی و استخراج شواهد، به توصیف و تحلیل سیر تحول معنایی واژه ید در قرآن کریم و نهج البلاغه پرداخته است. یافته‌های این پژوهش حکایت از آن دارد که معنای اصلی واژه ید به دلیل کاربردهای استعاری و مجازی دچار توسیع‌های معنایی و در نتیجه چندمعنایی شده است.

چکیده انگلیسی:

“Polysemy” is one of the semantics branches. This branch surveys and studies the various semantic aspects according to terms’ syntagmatic in a sentence and speech. The term “hand” is a body term which I paid attention by “Lord”. The present paper studies it amongst polysemy words in Holy Quran and Nahj Al Balaghah comparatively. Thus some metaphoric sentences and phrases which imply the mentioned term in Holy Quran and Nahj Al Balaghah are compiled and studied in order to find out various semantic aspects of term “Hand”. Understanding Quran and Nahj Al Balaghah meanings is not possible without understanding and knowing terms’ meanings undoubtedly. Based on such necessity, the present research describes and analyzes the evolution of term “hand” in Quran and Nahj Al Balaghah with descriptive – analytical method. Findings of the research show that the main meaning of “hand” exposed polysemy because of metaphoric and implicit applications.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

ابراهیم حسن، حسن. 1965م، تاریخ الاسلام، قاهره: مکتبة النهضة المصریة.

ابن ابی ‌الحدید. 1385ش، شرح نهج ‌البلاغه، بیروت: دار إحیاء الکتب العربیة.

اختیار، منصور. 1348ش، معناشناسی، تهران: دانشگاه تهران.

آذرنوش، آذرتاش. 1394ش، فرهنگ معاصر عربی فارسی، تهران: نشر نی.

آملی، عبدالله. 1393ش، تفسیر تسنیم، تهران: انتشارات اسراء.

بحرانی، کمال. 1375ش، شرح نهج البلاغه، ترجمه قربانعلی محمدی مقدم، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

تهرانی، مصطفی. 1383ش، تفسیر موضوعی نهج البلاغه، قم: دفتر نشر معارف.

جرداق، جرج. 1417ق، روائع نهج البلاغه، قم: مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیة.

حویزی، عبدعلی. 1415ق، تفسیر نور الثقلین، قم: نشر اسماعیلیان.

خوئی، ابوالقاسم. 1430ش، تفسیر بیان، قم: مؤسسه إحیاء الآثار.

دشتی، محمد. 1395ش، ترجمه نهج البلاغه، تهران: محمد امین.

راغب اصفهانی، حسین. بی تا، مفردات الفاظ قرآن، بیروت: دار الشامیه.

زمخشری، محمود. 1389ش، تفسیر الکشاف، تهران: نشر ققنوس.

شعیری، حمیدرضا. 1381ش، مبانی زبان‌شناسی نوین، تهران: انتشارات سمت.

صفوی، کورش. 1387ش، درآمدی بر معنی شناسی، تهران: انتشارات سوره مهر.

طباره، عفیف. 1993م، روح الدین الاسلامی، بیروت: دار العلم للملایین.

طباطبایی، محمد حسین. 1347ش، تفسیر قرآن کریم، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

طبرسی، فضل بن حسن. 1383ش، مجمع البیان، قم: ناصرخسرو.

طبیبیان، سیدحمید. 1387ش، فرهنگ عربی فارسی، تهران: چاپخانه سپهر.

طیب حسینی، سیدمحمود. 1389ش، چندمعنایی در قرآن کریم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

کریم زکی، حسام الدین. 1999م، التحلیل الدلالی، قاهره: دار غریب للطباعة والنشر والتوزیع.

مختار عمر، عمر. 1386، علم الدلالة، بیروت: عالم الکتب.

مکارم شیرازی، ناصر. 1353ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

نصیریان، یدالله. 1378ش، علوم بلاغت و اعجاز قرآن، تهران: سازمان تدوین کتب علوم اسلامی.

هاشمی، سیداحمد. 1379ش، جواهر البلاغه، تهران: انتشارات الهام.

 

Ibrahim Hassan, Hassan (1965), "History of Islam", Cairo: Library of the Egyptian Renaissance.

Ibn Abi Ahdid (1385), "Explanation of the approach to the communication," Beirut: Daralahia Arabic books.

Ibn Abi Ahdid (1385), "Explanation of the approach to the communication," Beirut: Daralahia Arabic books.

Ibn Abi Ahdid (1385), "Explanation of the approach to the communication," Beirut: Daralahia Arabic books.

Akhtayar, Mansour (1348), «Menshansi», Tehran: Daneshgah Tehran.

Azarench, Azturash (1394), Farhang Maasar Arabi-e Farsi, Tehran: N.

Amal, Abdullah (1393), Interpretation of Tasnim, Tehran: The Spread of Isra.

Critical, Kamal (1375). "Description of Nahj al-Balaghah", translated by Ghorban Ali Mohammadi Moghadam. Mashhad: Ghods Razavi.

 Mostafa ،Tehrani (1383), «An Explanatory Objective Approach to the Communication», Q: Book Publishing Knowledge.

Gurdak, Gerg (1417), "The Masterpieces of the Rhetoric Approach", Q: Ghadir Center for Islamic Studies.

Hawizi, Abdali (1415), Explanation of Nour al-Thaqlin, Qom: Publication of Ismaili.

Khoei, Abu-Qasim (1430), Explanation of Statement, Q: Foundation of Archeology.

Deshti, Muhammad (1395), translated by Al-Balagh, Tehran: Muhammad Amin.

Ragheb Esfahani, Hassin (B-Ta), Vocabulary of the Quran, Beirut: Dar Al-Shamiah.

Zmakhshari, Mahmood (1389), Explanation of the Scouts, Tehran: Qanus Publishing.

Shaarey, Hamidreza (1381), «Mbani Zabanhansi Nuen», Tehran: Enthashrat Samt.

Safwi, Kursh, (1387), «DARMAMEDI BOUR MAINI SHANASI», Tehran: Entrazat Soura Mehr.

Tabara, Afif (1993), Spirit of the Islamic Religion, Beirut: Dar Alalam for millions.

Tabatabayi, Muhammad Hassin (1347), Interpretation of the Holy Qur'an, Qum: University of Teachers of the scientific possession Qom.

Tabatabayi, Muhammad Hassin (1347), Interpretation of the Holy Qur'an, Qum: University of Teachers of the scientific possession Qom.

Tabarsi, Fadl ibn Hassan (1383), Al Bayan Complex, Q: Nasir Khusraw.

Tabriyan, Sayyed Hamid (1387), Farhang Arabi-e Persian, Tehran: Chapphaneh Sphir.

Tayeb Hosseini, Seyyed Mahmoud (2010), "Multidimensional in the Holy Qur'an", Qom: Research Center of the University and the University.

Karim Zaki, Hossam Aldin (1999), "Analytical Analysis", Cairo: Dargereb for printing, publishing and distribution.

Mukhtar Omar, Omar (1386), "The Flag of Delusion", Beirut: The World of Books.

Makarem Shirazi, Nasser (1353), "Interpretation of its Development", Tehran: Islamic Book House.

Nasirian, Yidallah (1378), "Science of Plagiarism and the Miracles of the Quran", Tehran: Sazman, writing books of Islamic sciences.

Hashemi, Sid Ahmed (1379), "Jawahar al-Balaghah", Tehran: Enthat al-Hamam.