تأثیر قرآن و احادیث بر شرح ابن میثم بحرانی بر نهج البلاغه

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی

زهرا مهدوی مهر ¹ , غلامعباس رضایی هفتادر ²

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی. واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی. تهران، ایران
2 - عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تهران، تهران، ایران(دانشیار)

تاریخ دریافت : 1397/04/09 تاریخ پذیرش : 1397/04/09 تاریخ انتشار : 1397/03/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

علمای ادب از دیرباز برای اثبات صحت استعمال الفاظ یا توضیح و اثبات برخی قواعد صرفی و نحوی به آیات قرآن استناد می کرده اند. زیرا همه آن‌ها اتفاق نظر دارند که قرآن کریم قله فصاحت و بلاغت در زبان عربی است. اما در خصوص استشهاد به احادیث میان علما اختلاف نظر وجود دارد. برخی استشهاد به احادیث را جایز دانسته و برخی دیگر از آن منع کرده اند. هرچند که همگی به افصح بودن پیامبر(ص) معترف‌اند. ابن میثم بحرانی که از بزرگان شیعی فقه، فلسفه، کلام و ادب قرن هفتم است، در شرح مشهور و ارزشمندی که بر نهج البلاغه نوشته است، در موارد بسیاری همچون شرح واژگان و عبارات یا توضیح قاعده های صرفی و نحوی به آیات قرآن و احادیث استناد کرده است. مقاله حاضر استشهادات ابن میثم به قرآن و احادیث را در شرح وی مورد بررسی قرار داده و نقدهایی را در خصوص استشهاد به برخی روایات، بر وی وارد دانسته است.

چکیده انگلیسی:

Literary men had cited Quran's Verses to prove the accuracy of the words or lexicon or to explain some rules or syntactic grammars they applied. Since all agreed that Holy Quran is the highest and the best (masterpiece) in eloquence and syntax in Arabic language. But there are disagrees upon Hadith among scholars. Citing Hadith is permitted by some and is not permitted by others. Ibn Maytham al-Bahrani is one the Shia scholars of jurisprudence, philosophy and literature in seventh century. He has sited Quran verses and Hadith in many cases to explain and approve the accuracy of applied syntax and grammar. The present paper studies his citation to Quran and Hadith and explains some critics on his narrations and citations.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

نهج البلاغه. ترجمه دکتر سیدجعفر شهیدی.

ابن أثیر، مجدالدین ابو السعادات مبارک بن محمد جزری. 1399ق/1979م، النهایة فی غریب الحدیث والأثر، تحقیق طاهر أحمد الزاوی و محمود محمد الطناحی، بیروت: المکتبة العلمیة.

ابن میثم، کمال الدین میثم بن علی. 1420ق، شرح نهج البلاغة، ط1، بیروت: دار الثقلین.

بغدادی، عبدالقادر بن عمر. 1418ق/1997م، خزانة الأدب ولب لباب لسان العرب، تحقیق عبد السلام محمد هارون، الطبعة الرابعة، القاهرة: مکتبة الخانجی.

ترمذی، ابوعیسی. بی تا، سنن الترمذی، بی.جا: بی نا.

حسین، محمد خضر. 1936م، الإستشهاد بالحدیث فی اللغة، مجلة مجمع اللغة العربیة الملکی، القاهره: بی نا.

سیوطی. 1427ق/2006م، الاقتراح فی أصول النحو، تعلیق عبد الحکیم عطیة، الطبعة الثانیة، دمشق: دار البیروتی.

سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر. 1998م، المزهر فی علوم اللغة وأنواعها، تحقیق فؤاد علی منصور، الطبعة الاولی، بیروت: دار الکتب العلمیة.

طریحی، فجرالدین. بی تا، مجمع البحرین، بی جا: بی نا.

مجلسی، محمد باقر. بحار الانوار، بیروت: مؤسسة الوفاء.

هاشمی خویی، حبیب الله بن محمد. 1400ق، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، الطبعة الرابعة، تهران: المکتبة الاسلامیة.

http://saanei.xyz/?view=01,02,10,383,0-

 

مقالات

شریف عسکری، محمد صالح. 1431ق، «الاستشهاد بالحدیث النبوی الشریف عند اللغویین»، مجلة آفاق الحضارة الاسلامیة، آکادیمیة العلوم الانسانیة والدراسات الثقافیة، السنة الثالثة عشرة، العدد 2.

فرازی، علیرضا. 1391ش، «استشهاد به حدیث در نحو عربی»، مجله ادب عربی، دوره 4، شماره3.

 

 

The Holy Quran

Nahj al-Balaghah. (1999). Translation: Dr. Seyed Jafar Shahidi. 14^th Ed. Tehran: Scientific and Cultural Publication.

Ibn Athir, Majd al-din Abu al-Saadat Mobarak bin Mohammad Jazari. (1979). Al-Nahayat Fi Gharib al-Hadith va al-Asar. Research by: Tahir Ahmad Zavi and Mahmood Muhammad Tanahi. Beyrut: Al- Maktab al Elmiah Publication.

Ibn Meysam, Kamal al –Din Meysam bin Ali, (1999) Interpretation of Nahj al – Balaghah, 1^st Ed, Beirut : Dar al Saghaleyn.

al-Baghdadi, Abd al-Qadir bin Umar. (1997)  Khizanat al-adab va lab lebab lisan al Arab. Research by: Abd al- Salam Mohammad Haroon. 4^th Ed. Cairo: Maktabat al Khanji Publication.

Tirmidhi, Abu Isa, Sunan al- Tirmidhi (No date, No Publication).

Hossein, Mohammad Khezr. (1936) . Quotation from Hadith in Arabic language. Majma al loghat al Arabia al Melki. Cairo. Volume 3

Siouti, Abd al Rahman bin Abibakr (1998), Al Mazhar fi Olum Al- Loghat va Anvaoha, research by Foad Ali Mansour. 1^st Ed. Beyrut: Dar al-Kotob al-Ilmia

Siouti. (2006). Al-Eqterah fi Osul al- Nahw. Interpretation: Abd al-Hakim Atiah. 2^nd Ed. Damishq: Al- Beiruti publication.

Sharif Askari, Mohammad Salih. (2009). The Philologist’s use of prophetic Traditions as Evidence, Horizons of  Islamic Civilization. Institute for Humanities Studies. Volume 13, issue 2

Tarihi, Fajr al-Din. Majma al- Bahrain (No date, No publication).

Farazi, Alireza. (2012). Quotation From Hadith In Arabic Syntax. Arabic Literature. Tehran Univeristy. Volume 4, issue 3.

Majlesi, Mohammad Baqir, Behar al Anvar. Beyrut: Al- Vafa foundation.

Hashemi Khui, Habib Allah bin Mohammad. (1979). Menhaj al- Baraat fi Sharh Nahj al Balaghah. 4^th Ed. Tehran: Almaktab Al- Islamiah

Internet refrences

http://saanei.xyz/?view=01,02,10,383,0