معناشناسی توصیفی واژه «حکمت» با تکیه بر آیات و روایات

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی

علیرضا کاوند ¹ , حسن احمدنیا ²

1 - استادیار پایه 7 رشته تفسیر و علوم قرآن؛ دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم؛ دانشکده تفسیر و معارف قرآن کریم قم
2 - کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن و حدیث، دانشگاه خوارزمی تهران

تاریخ دریافت : 1400/06/09 تاریخ پذیرش : 1400/06/09 تاریخ انتشار : 1400/07/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

قرآن کتابی است که نیاز به تدبر دارد و مسلماً صاحبان خرد، بیش‌ترین سهم را در این بهره گیری دارند. لغت یونانی فیلوزوفیا در متون منطقی قدیم که از یونانی به عربی ترجمه شده، به لفظ حکمت برگردانده شده و عرب، لغت فلسفه را نیز مرادف حکمت به کار برده است. شناخت اشیا را به بهترین نحو، حکمت می‌نامند. در این پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر آیات و روایات بدین نتایج رسیدیم: معناشناسی واژه حکمت شامل سه بُعد کلمات همنشین، کلمات جانشین و کلمات متضاد است. از مفاهیمی که در آیات به همراه این کلمه ذکر شده‌اند، می‌توان واژه حکمت را جامع‌تر شناخت. کلماتی مانند خیر کثیر، شکر و افعالی مانند ایتاء، تعلیم و... . کلمات جانشین به واژگانی اطلاق می‌شود که سبکی مشابه حکمت را داشته باشند، مانند عقل، ذی حجر، لبّ و فکر. واژه‌ای که دقیقاً متضاد حکمت می‌باشد، جهل است که شناخت جهالت، تأثیری شگرف در دستیابی به مقدمات حکمت دارد.

چکیده انگلیسی:

Qur'an is a book that requires contemplation, and certainly the wise people have the most contribution. The Greek word "philosophy" has been translated into the word "wisdom" in ancient logical texts translated from Greek into Arabic, and the Arab has used the "philosophy" synonymously with "wisdom". Knowing things in the best way is called "wisdom". In this research, with a descriptive-analytical approach and relying on verses and hadiths, we achieved the following conclusions: The semantics of the word wisdom includes three dimensions of companion words, substitute words and opposite words. From the concepts mentioned in the verses with this word, the word wisdom can be known more comprehensively. Words such as goodness, thank and verbs such as Ita, education, etc. Substitute words refer to words that have a similar style to wisdom, such as intellect, Zi Hajar, Labb and thought. The word that is the opposite of wisdom is ignorance, and the knowledge of ignorance has a tremendous effect in achieving the premise of wisdom.

منابع و مأخذ:

کتابنامه

قرآن کریم.

ابن منظور، جمال الدین ابوالفضل محمد بن مکرم. 1408ق، لسان العرب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

اچسون، جین. 1385ش، زبان شناسی همگانی، ترجمه حسین وثوقی، چاپ دوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

آلوسی بغدادی، شهاب الدین محمود. بی تا، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم وسبع المثانی، بیروت: دار الفکر.

باقری، مهری. 1384ش، مقدمات زبان شناسی، تهران: نشر قطره.

بحرانی، سید هاشم. 1416ق، تفسیر برهان، تهران: بنیاد بعثت.

بستانی، فواد افرام. 1375ش، فرهنگ ابجدی الفبایی عربی- فارسی، ترجمه رضا مهدیار، تهران: انتشارات اسلامی.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد. 1385ق، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دمشق.

طالقانی، سید محمود. 1362ش، پرتوی از قرآن، تهران: شرکت سهامی انتشار.

طباطبایی، محمدحسین. 1376ش، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، چاپ چهارم، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

طبرسی، فضل بن حسن. 1371ق، مجمع البیان، بیروت: دار المعرفة للطباعة والنشر.

طیّب، سید عبدالحسین. 1378ش، تفسیر أطیب البیان، تهران: انتشارات اسلام.

فراهیدی، خلیل بن احمد. 1981م، العین، تحقیق مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی، الطبعة الثانیة، عراق: وزارة الثقافة والاعلام.

قرائتی، محسن. تفسیر نور، 1383ش، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.

قرشی، سید علی اکبر. 1352ش، قاموس قرآن، چاپ ششم، تهران: دار الکتب الاسلامیة.

قفطی، علی بن یوسف. 1371ش، تاریخ الحکماء، ترجمه فارسی از مترجم قرن یازدهم هجری، به کوشش بهین دارائی، تهران: دانشگاه تهران.

کاشانی، ملا فتح الله. 1336ش، منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران: کتابفروشی محمدحسن علمی.

گنابادی، سلطان محمد. 1372ش، متن و ترجمه تفسیر شریف بیان السعادة فی مقامات العبادة، ترجمه محمد رضاخانی و حشمت الله ریاضی، تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه پیام نور.

مدرسی، محمدتقی. 1377ش، تفسیر هدایت، ترجمه مترجمان، مشهد: آستان قدس رضوی.

مکارم شیرازی، ناصر. 1375ش، تفسیر نمونه، چاپ سی و پنجم، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

نجفی خمینی، محمدجواد. 1398ق، تفسیر آسان، تهران: انتشارات اسلامیه.

واحدی نیشابوری، ابوالحسن علی بن احمد. 1383ش، اسباب النزول، ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، تهران: نشر نی.

کتب انگلیسی

Isutsu .Toshihico,  2002, Ethico-Religious Concepts in the Quran, London: Mcgill Queens Univ Pr.

 

مقالات

شاکر، محمدکاظم. 1380ش، «نگاهی دیگر به معنا شناسی کتاب و حکمت»، پژوهش دینی، سال اول، ش3، صص9-28.

شاکر، محمدکاظم. 1380ش، «نگاهی دیگر به معناشناسی کتاب و حکمت»، پژوهش دینی، سال اول، ش 3، صص9-28.

عظیمی ده علی، محمد. 1394ش، «معناشناسی تقیه در قرآن»، مطالعات قرآنی، ش 23، پاییز، صص 79-61.

The Holy Quran.

Ibn Manzoor, Jamal al-Din Abu al-Fazl Muhammad ibn Makram. 1408 AH, Arabic Language, Beirut: Dar Al-Ahya Al-Tarath Al-Arabi.

Echson, Jane. 2006, General Linguistics, translated by Hossein Vosoughi, second edition, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.

Alusi Baghdadi, Shahabuddin Mahmoud. No date, Ruh Al-Ma'ani Fi Tafsir Al-Quran Al-Azeem and Saba Al-Mosani, Beirut: Dar Al-Fikr.

Bagheri, Mehri 2005, Introduction to Linguistics, Tehran: Qatreh Publishing.

Bahrani, Seyed Hashem. 1416 AH, Tafsir Borhan, Tehran: Besat Foundation.

Bostani, Fouad Afram. 1996, Arabic-Persian alphabetic dictionary, translated by Reza Mahdiar, Tehran: Islamic Publications.

Ragheb Isfahani, Hussein bin Mohammad. 2006, Al-Mufradat Fi Gharib Al-Quran, Beirut: Damascus. Taleghani, Seyed Mahmoud 1983, A Ray of the Quran, Tehran: Anteshar Co.

Tabatabai, Mohammad Hussein 1997, Al-Mizan Fi Tafsir Al-Quran, translated by Seyyed Mohammad Baqir Mousavi Hamedani, fourth edition, Qom: Qom Seminary Teachers Association.

Tabarsi, Fazl Ibn Hassan 1992, Assembly Statement, Beirut: Dar Al-Ma'rifah for printing and publishing.

Tayeb, Sayed Abdul Hussein 1999, Tafsir Atib Al-Bayan, Tehran: Islam Publications.

Farahidi, Khalil bin Ahmad 1981, Al-Ain, research by Mahdi Al-Makhzoumi and Ibrahim Al-Samarai, Second Edition, Iraq: Ministry of Culture and Media.

Qaraati, Mohsen Tafsir Noor, 2004, Tehran: Cultural Center of Lessons from the Quran.

Qurashi, Seyed Ali Akbar 1973, Quran Dictionary, sixth edition, Tehran: Islamic Bookstore.

Qafti, Ali ibn Yusuf. 1992, History of the Wise, Persian translation by a translator of the 11th century AH, by Behin Daraei, Tehran: University of Tehran.

Kashani, Mullah Fathullah 1957, Menjaj Al-Sadeghin Fi Elzam Al-Mokhalefin, Tehran: Mohammad Hassan Elmi Bookstore.

Gonabadi, Sultan Mohammad 1993, text and translation of Sharif Tafsir Sharif Bayan al-Saadah fi Maqamat al-Ibadah, translated by Mohammad Rezakhani and Heshmatollah Riyazi, Tehran: Payame Noor University Press.

Modarressi, Mohammad Taqi 1998, Tafsir Hedayat, translated by translators, Mashhad: Astan Quds Razavi.

Makarem Shirazi, Nasser. 1996, Sample Interpretation, Thirty-Fifth Edition, Tehran: Islamic Bookstore.

Najafi Khomeini, Mohammad Javad, 2019, Easy Interpretation, Tehran: Islamic Publications.

Vahedi Neyshabouri, Abul Hassan Ali bin Ahmad. 2004, The Causes of Revelation, translated by Alireza Zakavati Qaraguzlu, Tehran: Ney Publishing.

 

English books

Isutsu .Toshihico, 2002, Ethico-Religious Concepts in the Quran, London: Mcgill Queens Univ Pr.

 

Articles

Shakir, Mohammad Kazem 2001, "Another Look at the Semantics of Books and Wisdom", Religious Research, First Year, Vol. 3, pp. 9-28.

Shakir, Mohammad Kazem 2001, "Another look at the semantics of books and wisdom", Religious Research, First Year, Vol. 3, pp. 9-28.

Azimi Deh Ali, Mohammad. 2015, "Semantics of Taqiye in the Qur'an", Quranic Studies, Vol. 23, Fall, pp. 79-61.