مفهوم‌شناسی غیب در قرآن با تکیه بر آراء علامه طباطبایی
محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی
1 - گروه معارف اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان ، ایران
کلید واژه:
چکیده مقاله :
واژه غیب و مشتقات آن شصت بار در قرآن کریم استعمال شده است. در بسیاری از این موارد خداوند منحصراً مالک غیب یا عالم به غیب به شمار آمده است. باید توجه داشت که از غیب در همه این موارد ممکن است مفهوم واحدی اراده شده باشد و اشاره به مصادیق واحدی بکند؛ همان‌گونه که ممکن است مفاهیم متعدد و مصادیق مختلفی از آن مد نظر باشد. روشن است که فهم معنی یا معانی و کاربردهای غیب در قرآن می‌تواند در تفسیر و درک معنای بسیاری از آیات راهگشا بوده، ما را با معارف قرآن هر چه بیش‌تر آشنا کند. افزون بر آن در مباحث علم غیب اولیای الهی نیز مثمر ثمر خواهد بود. این مقاله در پی بررسی این مسأله است که غیب در قرآن در چه مفاهیمی استعمال شده و چه مصادیقی از آن اراده شده است. این امر با نگاهی تحلیلی و انتقادی صورت می‌گیرد و تأکید اصلی بر تفسیر المیزان است.
The term unseen and its derivations have been repeated sixty times in Holy Quran. In most cases, God introduces Himself as the unique Owner of Unseen World. It should be considered that the concept of Unseen is single although different terms are applied. It is obvious that understanding the meaning of each term and its application would assist us to find the right way and make us familiar with Quranic concepts. This article intends to study the fields of applying the term unseen and its various concepts. The method is analytical – critical and the main source is Almizan interpretation.
کتب عربی
ابن اثیر جزرى، مبارک بن محمد، (بی تا)، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، قم: مؤسسه مطبوعاتى اسماعیلیان.
ابو الحسین، احمد بن فارس، 1410 ق، معجم مقائیس اللغة، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
بیضاوى، عبدالله بن عمر، 1418ق، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
جوهری، اسماعیل بن حماد، 1410ق، تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت: دار العلم للملایین.
خمینى، سید مصطفى، 1418ق، تفسیر القرآن الکریم، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره).
راغب اصفهانى، حسین بن محمد، 1412 ق، مفردات ألفاظ القرآن، لبنان – سوریه: دار العلم - الدار الشامیة.
سیوطى، جلال الدین، 1404ق، الدر المنثور فى تفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.
طباطبایى، سید محمد حسین، 1417ق، المیزان فى تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعهى مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسى، فضل بن حسن، 1372ش، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
طوسى، محمد بن حسن، بی تا، التبیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
فخرالدین رازى، محمد بن عمر، 1420ق، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
کتب فارسی
مطهرى، مرتضی، بی تا، مجموعه آثار، تهران: انتشارات صدرا.
مکارم شیرازى، ناصر، 1374ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
نجفى خمینى، محمد جواد، 1398ق، تفسیر آسان، تهران: انتشارات اسلامیه.
_||_
Ibn Athir Jazary, Mobarak ibn Mohammad, Alnahaya fi Gharibe Alhadith wa Alathar, Qom: Matboaaty Ismaeiliyan.
Abo al-Hosain, Ahmad ibn Fares, 1410, Muajam Maqaeis al-Loghah, Qom: Intesharat Daftar Tablighat Islami.
Beydavi, Bollah ibn Omar, 1418, Anwar al-Tanzil wa Asrar al-Taawil, Beirut: Dar Ihyae al-Turath al-Arabi.
Juhari, Ismaeel ibn Hammad, 1410, Taj al-Loghah wa Sehah al- Arabiyah, Beirut: Dar al- Elm lel-Malaeen.
Khomeini, Seyyed Mostafa, 1418, Tafsir al-Quran, al-Karim, Moasseseh Tanzim wa Nashr Athar Emam Khomeini.
Ragheb, Isfahani, Hosein ibn Mohammad, 1412, Mofradat Alfaz al-Quran, Lebnan – Siriya: Dar al-Elm – Dar al-Shamiyah.
Siyoti, Jalal al-Din, 1404, al-Dorr al-Manthur fi Tafsir al-Maathur, Qom: Ketabkhaneh Ayat Allah Maraashi Najafi.
Tabatabaie, Seyyed Mohammad Hossein, 1417, al-Mizan fi Tafsir al-Quran, Qom: Daftar Intesharat Islami.
Tabarsi, Fazl ibn Hassan,Majmaa al-Bayan fi Tafsir al-Quran, Tehran: Intesharat Naser Khosro.
Tosi, Mohammad ibn Hasan, al-Tebyan fi Tafsir al-Quran, Beirut: Dar Ihya al-Torath al-Arabi.
Fakhr al-Din Razi, Mohammad ibn Omar, 1420, Mafatih al-Ghaib, Beirut: Dar ihya al-Torath al-arabi.
Motahhari, Mortaza, Majoae Athar, Tehran: Intesharat Sadra.
Makarem Shirazi, Naser, 1374, Tafsir Nemoneh, Tehran: Dar al-Kotob al-Islamiyah.
Najafi Khomeini, Mohammad Jawad, 1398, Tafsir Asan, Tehran: Intesharat Islamiyah.