بررسی وضعیت بهره‌مندی مراجعان از خدمات مرجع و آینده آن مطالعه موردی: کتابخانههای عمومی شهر اراک
محورهای موضوعی : دانش شناسی
عسگر اکبری
1
,
معصومه احمدلو
2
1 - گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اراک، ایران
2 - دبیر اداره آموزش و پرورش، ناحیه یک اراک، ایران
کلید واژه: کتابخانههای عمومی, منابع مرجع, خدمات مرجع, بهره‌مندی از خدمات,
چکیده مقاله :
هدف: آموزش و مشاوره در چگونگی بازیابی منابع اطلاعاتی از وظایف بخش مرجع در راستای برقراری تعامل بین مراجعان و کتابخانه‌ها است. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش خدمات مرجع در بهره‌مندی مراجعان و آینده آن در کتابخانههای عمومی انجام شد.
روش پژوهش: پژوهش با روش توصیفی- پیمایشی انجام شده است. برای جمع‌‌آوری دادهها از پرسشنامه محقق‌ساخته استفاده شد. جامعه آماری پژوهش اعضای کتابخانههای عمومی بودند که تعداد 224 نفر از آنها در پژوهش مشارکت نمودند. دادهها با استفاده از آمار توصیفی فراوانی، میانگین، انحراف معیار، انحراف از میانگین و آزمون آنووا فریدمن تجزیه و تحلیل شده است.
یافته‌‌ها: یافته‌‌های پژوهش نشان داد که مراجعان کتابخانههای عمومی در خصوص خدمات مرجع به‌‌ترتیب از کمترین تا بیشترین میزان بهره‌مندی را از اطلاعرسانی جاری، خدمات ارجاعی، مشاوره، میز مرجع، آموزش کاربران، تهیه منابع و کتابدار مرجع دارند. همچنین در خصوص منابع مرجع به‌‌ترتیب از کمترین تا بیشترین میزان بهره‌مندی را از منابع جغرافیایی، سالنامه‌‌ها، نمایه‌‌ها، چکیده‌‌ها، دایره‌‌المعارف‌‌ها، کتاب‌‌شناسی‌‌ها و زندگی‌‌نامه‌‌ها دارند.
نتیجه‌‌گیری: بخش مرجع اعم از فیزیکی یا مجازی یکی از اساسی‌ترین خدمات در کتابخانه است که با هدف پاسخ‌گویی مستند و مستدل به نیازهای اطلاعاتی مراجعان در سریع‌ترین زمان شکل گرفته است. بنابراین، روزآمد نگهداشتن آن نه‌تنها باعث ارتقای کیفیت خدمات می‌شود بلکه به بهره‌مندی از خدمات و افزایش نقش کتابخانه‌ها در ترویج دانش و آگاهی در جامعه کمک شایان خواهد بود.
Objective: Training and consulting on how to retrieve information sources from the duties of the reference department in order to establish interaction between patrons and libraries. The present study was conducted with the aim of investigating the role of reference services in the benefit of patrons and its future in public libraries.
Methodology: The current research was conducted with a descriptive-survey method. A researcher-made questionnaire was used to collect data. The statistical population of the research was members of public libraries, 224 of whom participated in the research. The data was analyzed using descriptive statistics of abundance, mean, standard deviation, deviation from average and Anova Friedman test.
Results: The findings of the research showed that patrons of public libraries benefit from current information, reference services, consultation, reference desk, user training, resource preparation, and reference librarian, in order from the lowest to the highest level of reference services. Also, regarding the reference sources, in order from the least to the most, they benefit from geographical sources, yearbooks, indexes, abstracts, encyclopedias, bibliographies, and biographies.
Conclusion: The reference section, whether physical or virtual, is one of the most basic services in the library, which was formed with the aim of providing a documented and justified response to the information needs of patrons in the fastest time. Therefore, keeping it up-to-date will not only improve the quality of services, but it will help to benefit from services and increase the role of libraries in promoting knowledge and awareness in the society.
اشرفی‌ریزی، ح. (1400). بقای خدمات مرجع کتابخانههای سلامت: چارچوب مفهومی پیشنهادی (بیان دیدگاه). مدیریت اطلاعات سلامت، 18(5)، 240-237. http://dx.doi.org/10.22122/him.v18i5.4454
بیگدلی، ز. (1381). پیدایش و گسترش خدمات مرجع در کتابخانه‌ها. فصلنامه علوم تربیتی و روانشناسی، 3(1،2)، 135-145.file:///C:/Users/COMPUTER%20SHAHR/Downloads/52313800208.pdf
تاج‌الدینی، ا.، و امیرتیموری، م. (1396). پارادایم نظری وفاداری کاربران کتابخانههای عمومی. کتابخانه و اطلاعرسانی، 20(3): 121-142. https://ensani.ir/file/download/article/1615017410-10373-99-176.pdf
محمدی، م.، خداداد شهری، ن.، و زارعی، ع. (1395). بررسی وضعیت و خدمات میز مرجع مجازی در کتابخانههای دانشگاه‌های دولتی ایران. فصلنامه دانش‌شناسی، 9(33)، 75- 86. https://ensani.ir/file/download/article/64803ce409489-10672-1400-175.pdf
References
Ali, H. (2020). Challenges and opportunities in the management of collection development policy in libraries. Journal of Library and Information Science, 18. https://www.mbjlisonline.org/index.php/jlis/article/view/5/3
Anand, CM. (2020). Library and Information Science. Department of Library Science, University of Delhi.
Anghelescu, HGB. (2008). Serviciile de referinta: Cheia succesului unei biblioteci. [Reference Services: Key to Library Success]. Universitatea Libera Internationala din Moldova, 56-60. http://digitalcommons.wayne.edu/slisfrp/146
Ashrafi-Rizi, H. (2020). Survival of Health Libraries Reference Services: A Proposed Conceptual Framework (A Commentary). Health Information Management, 18(5), 240-237. [in Persian] http://dx.doi.org/10.22122/him.v18i5.4454
Ayanlola, AL. (2017). Reference services provision in Nigeria. International Journal of Libraries and Information Studies, 7(3), 37–35. https://www.ijlis.org/articles/reference-services-provision-in-the-libraries-of-nigeria.pdf
Bakare, OD. & Bakare, BM. (2021). Global technological trend for service delivery in Nigerian academic. Retrieved from https://ir.lib.uwo.ca/fimspub/358/
Bigdeli, Z. (2002). The emergence and expansion of reference services in libraries. Journal of Educational Sciences and Psychology, 3(1 , 2), 135-145. [in Persian] file:///C:/Users/COMPUTER%20SHAHR/Downloads/52313800208.pdf
Bukar, I., Kimani, GW., & Namande, W. (2022). User Information Needs and Reference Services Satisfaction at Selected Federal Universities Libraries in North-Eastern Nigeria. International Journal of Library and Information Science Studies, 8(3), 24-33. https://doi.org/10.37745/ijliss.15/vol8n32433
Crowley, GH., & Gilreath, CL. (2002). Probing user perceptions of service quality: using focus groups to enhance quantitative surveys. Performance Measurement and Metrics, 3(2), 78-84. https://doi.org/10.1108/14678040210429973
Dang, T. (2018). Evaluating the use and level of user’s satisfaction with the digital library at Federal University Dustin-ma Katsina. Faculty of Education Journal, Federal University Dustin-ma, 1. https://www.researchgate.net/publication/332119040
Egunjobi, RA., Ogunniyi, SO., & Ajakaye, JE. (2022). Challenges and Prospects of Reference Services in Federal University Libraries in South-West, Nigeria. Library Philosophy and Practice (e-journal), 7155. https://digitalcommons.unl.edu/libphilprac/7155
Kadir, MRA.; Hussin, N. (2018). Information Needs and Information Seeking Behavior: A Case Study on Students in Private University Library. International Journal of Academic Research in Progressive Education and Development, 7: 2226- 6348. https://doi.org/10.6007/IJARPED/v7-i3/4361
Kekana, MD., & Kheswa, SE. (2020). The gap between user perceptions and expectations of students at the main library of the University of KwaZulu-Natal: Pietermaritzburg Campus. South African Journal of Information Management, 22(1), 1104. https://doi.org/10.4102/sajim
Khan, NA., & Ashraf, KM. (2012). Digital Reference Service: Concept, Development and Models. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/313236213
Mohammadi, M., Khodadad Shahri, N., & Zarei, A. (2016). A study on the status and services of virtual reference desk in governmental university libraries of Iran. Journal Of Knowledge Studies, 9(33), 75- 86. [in Persian] https://ensani.ir/file/download/article/64803ce409489-10672-1400-175.pdf
Nwosu, CJ., & Obiano, DC. (2021). Challenges of virtual library services in academic libraries of federal universities in South-Eastern Nigeria. Research Journal of Library and Information Science, 5(1), 13–21. https://doi.org/10.22259/2637-5915.0501003
Okoli, UC., Ukwedeh, DO., & Idah, JA. (2021). digital reference services in academic libraries in Nigeria: effectiveness and roles in the new normal. Journal Of Applied Information Science And Technology, 14(1). https://jaistonline.org/14vol1/23.pdf
Oliver, RL. (1999). Whence customer loyalty? Journal Of Marketing, 63, 33-44. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/00222429990634s105
Onifade, FN., & Sowole, AO. (2011). Reference Services in a University Library: Awareness and Perception of Undergraduate Students. PNLA Quarterly, 75, 3. https://www.researchgate.net/publication/228485797
Tajedini, A. & Amirtaimory, M. (2016). The theoretical paradigm of public library user loyalty. Library and Information, 20(3), 121-142. [in Persian] https://ensani.ir/file/download/article/1615017410-10373-99-176.pdf
Thorpe, C. (2017). Engaging with Our Communities: Future Trends and Opportunities for Reference Services. Journal of the Australian Library and Information Association, 66(4), 406-415. DOI:10.1080/24750158.2017.1359993
Younus, M., & Nadeem, AH. (2021). Effectiveness of digital reference services in university libraries in Punjab, Pakistan: users’ perceptions. Library Philosophy and Practice. https://digitalcommons.unl.edu/libphilprac/5545