نسخه‌شناسی مصاحف مکتب شیراز دوره‌های تیموری و صفوی در گنجینه قرآنی آستان قدس رضوی
محورهای موضوعی : دانش شناسی
حسن علی فریدونی
1
(
کارشناس و مسئول امور ارزشیابی نسخ خطی و اسناد سازمان کتابخانه ها موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی
)
فهیمه باب الحوایجی
2
(
دانشیار، گروه علوم ارتباطات و دانش‌شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
)
حبیب الله عظیمی
3
(
دانشیار، مشاور رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی، استاد مدعو گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی،
)
زهرا اباذری
4
(
دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، ایران
)
کلید واژه: مکتب شیراز, قرآن, نسخه‌شناسی, کتابت, تذهیب, ,
چکیده مقاله :
هدف:باهدف مطالعه ارکان نسخه‌شناسی مصاحف مکتب شیراز دوره‌های تیموری و صفوی در گنجینه قرآنی آستان قدس است. روش پژوهش: از نظر هدف توسعه‌ای و به روش تطبیقی و ابزار گردآوری اطلاعات، سیاه وارسی است یافته‌های پژوهش: از میان جامعه آماری پژوهش و بر اساس ویژگی ترقیمه کاتب در فهرست کتابخانه از دوره تیموری جزوات قرآنی شماره 414،826 و مصحف 190 و از دوره صفوی، مصاحف شماره: 126،136،106،112،291 به عنوان مصاحف مرجع مورد تحلیل قرار گرفت. نتیجه‌گیری: از میان عناصرنسخه‌شناسی که در این پژوهش بررسی شد، پنج ویژگی تزیینات لوح فاتحه‌الکتاب، خط سر سوره‌ها، دعاهای اوراق بدرقه ابتدا و انتهای قرآن، تزیینات همراه متن قرآن و ترکیب‌بندی نقوش از ویژگی‌هایی است که می تواند در شناسایی مصاحف قرآنی مکتب شیراز به کار گرفته شوند:1) طرح لوح فاتحه‌الکتاب، این تزئینات در دوره تیموری دارای طرح کتیبه مزدوج صدر و ذیل است درحالی‌که در دوره صفوی به طرح لچک و ترنج است 2) سر سوره‌ها، در دوره تیموری بر روی کاغذ کتابت شده و در دوره صفوی دور کتیبه سر سوره رنگ طلایی گذاشته‌شده است 3) دعاهای اوراق بدرقه، در مصاحف دوره تیموری نیامده اما در مصاحف مکتب شیراز دوره صفوی، اجرا شده است. 4) تزیینات همراه متن قرآن، نشان خمس و عشر در دوره تیموری به ترتیب به شکل بادامی و دایره ترسیم‌شده اما در دوره صفوی نشان خمس به شکل بادامی اجرا شده است. 5) ترکیب‌بندی نقوش، در دوره تیموری قالب طرح بندهای اسلیمی و گل‌وبوته اندازی است، درحالی‌که در دوره صفوی از بندهای ختایی الوان در میان‌بندهای اسلیمی استفاده‌شده است.
Aim: This research was conducted with the aim of studying the textual elements of the masahif of the Shiraz method from the Timurid and Safavid periods are kept the Qur'anic treasure of the Library of Astan Quds Razavi. The research method: This research was carried out in a developmental way and was conducted in a comparative method. Due to the lack of access to the original sources, the information gathering tool, a list was prepared as the basis of the review, which was prepared based on the comprehensive information of the target and classified through tables. Findings of the research: By reviewing the literature of the study and based principles of bibliography, we identified the exquisite Quranic masahif and the sources of the Shiraz method in the Timurid and Safavid period. Among the statistical population of the research and based on the characteristics of tarqime of the scribe's in the catalogs of the library, from the Timurid period, Quranic pamphlets nos.. 414, 826 and mushaf no.190 , and from the Safavid period the masahif nos.. 126, 136, 106, 112, 291 were referred as the exquisite sources of the masahif were subjected to the analysis of etymological knowledge. Conclusion: Among the pillars of the etymology that were examined in this research, five characteristics of the decorations of the fatiha-al-kitab tablet, the inscriptions of the surahs, the prayers of the leaves of the Qur'an at the beginning and the end of the Qur'an, the decorations