انواع استعاره از دیدگاه عبدالقاهر و بلاغت دانان برجستۀ بعد از او: زمخشری،خطیب قزوینی و تفتازانی

محورهای موضوعی : تاریخ حدیث

سید علی اکبر عباسپور ¹

1 -

تاریخ دریافت : 1394/09/24 تاریخ پذیرش : 1394/09/24 تاریخ انتشار : 1392/12/01

کلید واژه: عبدالقاهر جرجانی, بلاغت دانان, استعارۀ مکنیه, استعارۀ تخییلیه, استعارۀ مصرحه,

چکیده مقاله :

استعاره به مثابه به کنش تخیلی که دو هستی را در ضمیر آگاه شاعر با هم یگانه می‌کند و آن دسته از صفات آنها را که به موقعیت شعری و به بافت صور خیالی مرتبط است در هم می‌آمیزد. از دیر زمان مورد توجه و مداقه ناقدان و بلاغت‌دانان اسلامی بوده است: اندیشمندانی که بسیاری از بنیان گذاران ان ایرانی بوده‌اند که زبان عرب را در آغاز به درس اموخته بودند از جمله ناقدان و بلاغت دانان برجسته اسلامی که با تلاش روشمند خود توانست به افقهای بی سابقه‌ای در مطالعات ادبی و زبانی از جمله استعاره دست یابد که تا ان زمان سابقه نداشت عبدالقاهر جرجانی (د. 471 ق) است. در این مقاله سعی بر آن است که به یکی از ظریفترین و هنری ترین انواع استعاره که جنجال بر انگیزترین پژوهشهای بلاغی را به خود اختصاص داده یعنی استعاره مکنیه و تخییلیه از دیدگاه عبدالقاهر جرجانی و برجسته‌ترین چهره‌های بلاغت بعد از او (زمخشری، سکاکی، خطیب قزوینی و تفتازانی) پرداخته شود.

منابع و مأخذ:

1ـ    ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر.

2ـ    برت، آر، آل، تخیل، ترجمۀ مسعود جعفری، تهران، نشر مرکز، 1382ش.

3ـ    تفتازانی، مسعود بن عمر، المطول، قم، امیر، 1409ق.

4ـ    خطیب قزوینی، محمد بن عبدالرحمان، الایضاح، به کوشش محمد عبدالمنعم خفاجی، بیروت، دار الجیل.

5ـ    ـــــــــــــــــــــ شروح التلخیص، بیروت، دار البیان العربی/ دار الهادی، 1992م.

6ـ    زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دارالکتاب العربی، 2008م.

7ـ    سکاکی، یوسف بن عمر، مفتاح العلوم، به کوشش عبدالحمید هنداوی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 2000 م.

8ـ    شفیعی کدکنی، محمدرضا، صور خیال در شعر فارسی، تهران، آگاه، 1378ش.

9ـ    ضیف، شوقی، البلاغة تطور و تاریخ، قاهره، دارالمعارف، 1965م.

10ـعبدالحسینی، حسین، استعاره از دیدگاه عبدالقاهر جرجانی، پایان نامۀ دکتری زبان و ادبیات عرب، دانشگاه آزاداسلامی واحد علوم و تحقیقات، 1390ش.

11ـعبدالقاهر جرجانی، دلائل الإعجاز، به کوشش محمد تُنجی، بیروت، دار الکتاب العربی، 1997م.

12ــــــــــــــــــــ اسرار البلاغه، به کوشش محمد اسکندرانی و م. مسعود، بیروت، دارالکتاب العربی، 2005م.

13ـکزازی، میر جلال الدّین، معانی، تهران، کتاب ماد، 1373ش.

14ـهاشمی بک، احمد، جواهر البلاغه، افست قم، مصطفوی، 1414ق.

همایی، جلال الدین، معانی و بیان، تهران، مؤسسه نشر هما، 1373ش.