نقد و بررسی حدیثی،تاریخی دیدگاه های مستشرقین درباره ی پیدایش شیعه

محورهای موضوعی : سیر تحول مطالعات حدیثی مستشرقان

نبی الله پورحسرت شیل سر ¹ , محمد حسین توانایی سره دینی ² , عبدالمجید طالب تاش ³

1 - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران
2 - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران
3 - دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، موسسه آموزش عالی فاطمیه شیراز

تاریخ دریافت : 1401/01/29 تاریخ پذیرش : 1401/10/07 تاریخ انتشار : 1401/12/01

کلید واژه: ایرانیان, سقیفه, شرق شناسی, کلید واژه: تشیّع, مطالعات تاریخی, بررسی حدیثی,

چکیده مقاله :

بر خلاف عقیده و باور رایج شیعیان که معتقدند منشأ وپیدایش تشیّع در عصر پیامبر(صلى الله علیه وآله) وهم زمان با ظهور وپیدایش اسلام بوده است،گروهی ازمستشرقان بر اساس مبانی فکری خویش مذهب تشیّع را یک رویداد تاریخی بعد از رحلت پیامبر(صلى الله علیه وآله) و پدید آمده در جریان سقیفۀ بنی ساعده.و گروهی از آنان نیز تشیّع را ساختۀ ایرانیان وواکنش تند روح ایرانی در برابر تسلّط عرب مسلمان بر ایران می دانند وحتّی دشمنی شیعیان با خلیفۀ دوم را فتح وتسخیر ایران توسط اعراب مسلمان در زمان عمر اعلام می دارند. دستۀدیگری از مستشرقان ضمن این که به منشأ عربی بودن تشیّع اعتراف دارند، ولی به نفوذ فرهنگ ایرانی در این مذهب قایلند و از مذهب تشیّع به عنوان اسلام ایرانی یاد می کنند.(1) در این نوشتار سعی شده است تا با استفاده از آیات قرآن و نهج البلاغه و روایات وشواهد و اسناد تاریخی اثبات نماییم شیعه اصل اسلام وچون خون در رگ های اسلام وظهور وپیدایش آن نیز مربوط به سال سوّم بعثت رسول الله (صلى الله علیه وآله) همزمان وهمگام با شعار(قولوا لا الاه الا الله تفلحوا) می باشد.دراین نوشتار به نقدآثار بعضی از مستشرقان با نگاهی تحلیلی و توصیفی پرداخته شده است.

چکیده انگلیسی:

Contrary to the common belief and opinion of Shiites, who believe that the origin and emergence of Shiism was in the time of the Prophet (pbuh) and coincided with the emergence of Islam, a group of orientalists, based their own ideology, consider the Shiite religion as a historical event after the death of the Prophet (pbuh) which emerged during the Saqīfah of Bani Sāʿidah process; and some of them also consider the Shiism to have been fabricated by the Iranians against the Muslim Arabs’ domination on Iran. Other orientalists acknowledge the Arabic origin of Shiism, but believe in the influence of Iranian culture on this religion. The present research seeks to prove the Shiism is the original Islam and its emergence is on the third year of the prophetic mission simultaneous with the slogan of monotheism by using the Qurʾan verses and Nahj al-Balāghah, narrations, evidences, and historical documents. This paper criticizes the works of some orientalists with an analytical and descriptive view. 

منابع و مأخذ:

منابع
0 .قرآن.
9 .نهج البالغه.
2 .ابن ابی الحدید، شرح نهج البالغه، محمد ابوالفضل ابراهیم ،ج2 ،ج :، ج 9 ،ج0 ،قاهره: داراحیاء
الکتب العربیه.
4 .ابن العبری، غریغوریوس ( بی تا)، تاریخ مختصرالدّول، قاهره: داراالفاق العربیّه.
8 .ابن سعد ، محمد )0405ق(، طبقات الکبری ، ج2 ،بیروت :دارالکتب العلمیه.
:. ابن منظور ، محمد بن مکرم )0404 ،)لسان العرب، .ج 5 ، بیروت دار: صادر.
0 .ابن هشام، عبدالملک ( بی تا)، السّیره النّبویّه، مصطفی السّقّا و آخرون، بیروت: دار الخبر.
5 .اشعری قمی، سعد )0:02 ،)المقاالت والفرق، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
2 .انس ، مالک ):041ق(، الموطا، محمد فواد عبدالباقی، ج، بیروت: داراحیاء التراث.
01 .بخاری ، محمد (بی تا)، صحیح بخاری، ج0 ،دمشق: داربن الکثیر.
00 .برتولد، اشپولر )0202 ،)تاریخ ایران در قرون نخستین اسالمی، جواد فالطوری، تهران: علمی و
فرهنگی.
09 .بغدادی ،خطیب)0400ق(، تاریخ بغداد، قاهره: دارالکتب العلمیه.
02 .بیهقی ،احمد )0494ق(، السّنن الکبری، بیروت، دارالفکر الطّباعه والنّشروالتّوزیع.
04 .ترمذی ، محمد )بی تا( ، سنن ترمذی، ج2 ،قاهره: دارالحدیث.
08 .جزری ،ابن اثیر )0:02 ،)النهایه فی غریب الحدیث واالثر، ج0 ،قم: دفتر نشر فرهنگ اسالمی.
:0 .جوزی، سبط )بی تا(، شرح حال عمر بن الخطّاب، [بی جا] :[بی نا ].
00 .رازی، ابو حاتم):028 ،)الزّینه، تصحیح عبد اللّه سلوم سامرایی، مشهد: مطالعات اسالمی.
05 .الزّینی، طه محمد )بی تا(، االمامه والسّیاسه، مصر: مؤسسه الحلبی و شرکاه للنّشر والتوزیع.
02 .ساواری ، م )0242 ،)محمّد ستاره ای که در مکّه درخشید، عنایت اللّه شکیبا پور، تهران:
مطبوعاتی فرّخی.
91 .سیوطی، عبد الرحمان )0414ق(، درالمنثور فی التفسیر بالماثور، قم: مکتبه آیت اهلل مرعشی
نجفی.
90 .سیوطی، عبد الرحمان )0200ق(، تاریخ الخلفاء، مصر: مطبعه السّعاده، چاپ اوّل.
99 .شافعی، محمد )بی تا(، االم ،ج0 ] ،بی جا ] : دارالفکر للطباعه و النشر.
>272 >مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، شمارۀ ۳7 ،سال بیست و هشتم، زمستان 1۰۴1 ش
Historical Approaches to Quran and Hadith Studies, vol. 73, year 28, Winter 2023
92 .شوقی، ابو خلیل )بی تا(، اسالم در زندان اتهام، تهران: بعثت.
94 .شهرستانی، محمد بن عبدالکریم )0250 ق(، الملل والنحل، تحقیق سید محمد گیالنی، ج 0 ،قم:
شریف رضی.
98 .صدوق، محمد ):040ق(، معانی االخبار، قم: [ بی نا].
:9 .طباطبایی، سید محمد حسین )0250 ،)شیعه )مذاکرات هانری کُربَن(، هادی خسروشاهی، قم:
بوستان کتاب.
90 .طبری ، محمد )بی تا(، تاریخ طبری، ج2 ،بیروت: داراحیاء التراث العربی.
95 .طبری ، محمد)بی تا(، تاریخ االمم والملوک، ج2 ،بیروت: روائح التراث العربی.
92 طبری ، محمد )بی تا(، ریاض النّضره فی مناقب العشره، بیروت: دار الکتب العلمیّه.
21 .طبری ، محمد ):028ق(، ذخائر العقبى، قاهره، مکتبۀ القدسى.
20 .طوسی، محمّد )2:02م(، مختصرالشّافی، ج9 ،نجف: مطبعه االداب.
29 .عاملی، زین الدّین )0401ق(، شرح لمعه، ج9 ،قم: کتاب فروشی داوری.
22 .عاملی، زین الدّین )0225م(، الشیعه فی التاریخ، لبنان: سید مرتضی رضوی.
24 .عبدالهی خوروش، حسین)9:02 ،)فرهنگ اسالم شناسان، خارجی، ج0 ،اصفهان: مطهر.
28 .کاشف الغطاء، محمد حسین)بی تا(، اصل الشیعه و اصولها، تحقیق عالمه آل جعفر، قم: موسسۀ
امام علی )ع(.
:2 .کرد علی، محمّد)0412ق(، خطط الشّام ، ج8 ،دمشق: مکتبه نوری.
20 .کولبرگ، اتان )0250 ،)نظریه پیدایش تشیع در زمان پیامبر اسالم )ص( سخن تاریخ، ش 2 ،
ص 99.
25 .الگنجی الشافعی، محمّد )0221ق(، کفایه الطالب فی مناقب علی بن ابی طالب، نجف: المطبعه
الحیدریه.
22 .الالنی، ارزینا )0250 ،)نخستین اندیشه های شیعی تعالیم امام محمّد باقر )ع (، فریدون بدرهای،
تهران: فرزان روز.
41 .مادلونگ ، ویلفرد )0200 ،)جانشینی حضرت محمّد)ص(، مشهد بنیاد پژوهش های اسالمی
آستان قدس رضوی.
40 .متز، آدام )0255 ،)تمدن اسالمی در قرن چهارم هجری، علیرضا ذکاوتی قرا گزلو، تهران: امیرکبیر.
49 .محمّدی، منو چهر )0220 ،)تحلیلی بر انقالب اسالمی، تهران: امیر کبیر.
نقد و بررسی حدیثی، تاریخی دیدگاههای مستشرقین دربارۀ پیدایش شیعه
42 .محمّدی ری شهری، محمّد )0490ق(، موسوعه االمام علیبن ابی طالب )ع(، ج5 ،قم:
دارالحدیث.
44 .مظفر، محمد حسین )0229 ،)تاریخ الشیعه، سید محمد باقر حجتی، تهران: دفتر نشر فرهنگ
اسالمی.
48 .مظفر، محمد حسین )0229ق(، السقیفه، بیروت: موسسه االعلمی للمطبوعات.
:4 .مغنیه، محمد جواد )0229ق(، الشیعه فی المیزان، لبنان: دارالکتب االسالمی.
40 .موسوی خمینی، سیدروح اهلل )0201 ،)صحیفۀ نور، ج0 ،تهران: وزات فرهنگ وارشاد اسالمی.
45 .نعمه، عبداللّه )بی تا(، روح التّشیّع، بیروت: دارالبالغه.
42 .نوبختی، حسن بن موسی )بی تا(، فرق الشّیعه، بیروت: داراالضواء.
81 .نعمان ، محمد )بی تا(، اوائل المقاالت فی المذاهب والمختارات، تبریز:[ بی نا].
80 .نیشابوری قشیری،مسلم )بی تا(، صحیح مسلم، ج0 ،بیروت: داراحیا ء التراث العربی.
89 .النیشابوری، ابی عبداهلل ):041ق(، المستدرک علی الصحیحین، ج : ،بیروت: دارالمعرفه.
82 .نیکلسون، رینولد.اا )0229 ،)تصوّف اسالمی در رابطۀ انسان و خدا، ترجمۀ محمّد رضا شفیعی
کدکنی، تهران: سخن.
84 .هالیستر، جان نورمن )0202 ،)التشیّع فی هند، آرزومیدخت مشایخ فریدنی، مرکز نشر دانشگاهی
88 .همدانی، رفیع الدّین )بی تا(، سیره النّبیّ، تهران: شرکت سهامی خوارزمی.
:8 .الهیثمی، ابن حجر )بی تا(، صواعق المحرقه، القاهره: دار الطّباعه المحمّدیه مکتبه.

_||_