اثر بخشی آموزش گروهی مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)بر اضطراب اجتماعی و خود توانمند سازی دانش آموزان

محورهای موضوعی : روانشناسي اجتماعي

امیر یکانی زاد ¹ , اکبر سلیمان نژاد ² , مجتبی وضعی ³ , مریم منظری ⁴

1 - کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی، دانشکده علوم انسانی و تربیتی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
2 - استادیار گروه روانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3 - دانشجوی دکتری برنامه ریزی درسی، دانشکده علوم انسانی و تربیتی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
4 - کارشناس ارشد آموزش ابتدایی،دانشکده علوم انسانی و تربیتی،واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران

تاریخ دریافت : 1401/09/29 تاریخ پذیرش : 1402/03/29 تاریخ انتشار : 1402/01/01

کلید واژه: خود توانمند سازی, پذیرش و تعهد, اضطراب اجتماعی,

چکیده مقاله :

در سال های اخیر منابع استرس زا و محیط های نامساعد رو به افزایش است. از سوی دیگ، اضطراب اجتماعی و خود توانمند سازی همواره مشکلی مهم در دانش آموزان محسوب می‌شود. پژوهش حاضر با هدف تعیین بررسی اثر بخشی آموزش گروهی مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) بر اضطراب اجتماعی و خود توانمند سازی دانش آموزان انجام شد. روش پژوهش حاضر، از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با دوره پیگیری (3 ماهه) با گروه آزمایشی و گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل تمامی دانش آموزان پسر پایه دوازدهم شهر خوی در سال تحصیلی 1401- 1400 بود. به‌منظور انتخاب آزمودنی‌ها به شیوه تصادفی با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای 40 نفر به‌صورت تصادفی انتخاب شدند و در دو گروه آزمایش (20 نفر) و گروه گواه (20 نفر) جایگزین شدند. برنامه مداخله‌ای آموزش گروهی مبتنی بر پذیرش و تعهد به گروه آزمایش مدت 8 جلسه 90 دقیقه‌ای آموزش داده شد اما گروه گواه در لیست انتظار باقی ماند. برای جمع‌آوری داده‌ها در این پژوهش از پرسشنامه اضطراب اجتماعی کانور و همکاران (2000) و پرسشنامه خود توانمند سازی فلنر و همکاران (۱۹۹۰) استفاده شد. داده‌ها با استفاده از تحلیل واریانس اندازه های مکرر در نرم افزار 23 spss -تحلیل شدند. نتایج نشان داد که آموزش گروهی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر اضطراب اجتماعی (78/19F=،001/0P=) و مؤلفه‌های آن، ترس (42/7F=،001/0P=)، اجتناب (68/6F=،001/0P=)، ناراحتی فیزیولوژیک (09/7F=،001/0P=) و متغیر خود توانمند سازی (01/15F=،001/0P=) و مؤلفه‌های آن، کفایت شناختی (26/9F=،001/0P=)، کفایت انگیزشی (10/5F=،001/0P=)، کفایت هیجانی (01/8F=،001/0P=) و کفایت رفتاری (82/9F=،001/0P=) مؤثر بود. لذا پیشنهاد می‌شود که این برنامه توسط متولیان آموزش ‌و پرورش و نهادهای تربیتی جهت طراحی برنامه‌های آموزشی و بهبود دستاوردهای آموزشی مورد استفاده قرار بگیرد.

چکیده انگلیسی:

Abstract In recent years, stressful sources and unfavorable environments are increasing. On the other hand, social anxiety and self-empowerment are always considered an important problem in students. The present research was conducted with the aim of determine the effectiveness of acceptance and commitment therapy on social anxiety and self- empowerment of students. method of the present study with pre-test-post-test design with 3-month follow-up periods with experimental and control groups. The statistical population consisted of all Third year male students of high school in Khoy city in the academic year 2021-2022. The sample consisted of 40 people who were selected by multistage random cluster sampling and assigned in experimental and control groups (20 in each group). A pre-test was conducted for both groups. Intervention program acceptance and commitment therapy(8sessions of 90 minutes) trained in the sample group. and the control group remained on the waiting list. The end of the training period, a post-test was conducted. In order to collect data in this study, Social Phobia questionnaire(SPIN) Connor et al (2000) and Social competence questionnaire (SCQ)Felner and et al (1990). Data were analyzed using repeated measures variance in software SPSS-23. The results showed that acceptance and commitment therapy on the social anxiety (F=19/78, P<0/001) its components, fear (F=7/42, P<0/001), avoidance (F=6/68, P<0/001), Physiological discomfort(F=7/09, P<0/001) and variable social competence (F=15/01, P<0/001), its components, cognitive competence (F=9/26, P<0/001), motivational competence (F=5/10, P<0/001), emotional competence (F=8/01, P<0/001) and behavioral competence(F=9/82, P<0/001) It was effective. It is suggested that this program be used by custodians of education and educational institutions to design preventive educational programs and improve educational achievements.

منابع و مأخذ:

آقایوسفی، علیرضا؛ استادیان خانی، زهرا؛ و فدایی مقدم، ملیحه.(1396). اثربخشی گروه درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر تصویر بدنی و

   هراس اجتماعی معلولین جسمی-حرکتی. مجله مطالعات ناتوانی، (7)13، 8-1.

استوار، صغری؛ و رضویه، اصغر.(1392). بررسی ویژگی های روان سنجی مقیاس اضطراب اجتماعی برای نوجوانان جهت استفاده در ایران.

     روش ها و مدل های روانشناختی، (12)3، 78-69.

بهادری خسروشاهی، جعفر.(1396). تأثیر گروه درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر خودانتقادی و شایستگی در دانش آموزان دارای تجربه

    خودآزاری. پژوهش های تربیتی،(34)،4 34-18.

پرندین، شهرام.(1385). هنجاریابی پرسشنامه کفایت اجتماعی در نوجوانان شهر تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران.

دادستان، پریرخ. (1399). روانشناسی مرضی تحولی. تهران: سمت.

صلحی، مهناز؛ عباسی، حمید؛ هزاوه ای، محمد مهدی؛ و روشنایی، قدرت اله.(1393). بررسی تاثیر مداخله آموزشی بر توانمند سازی دانش

     آموزان در پیشگیری از مصرف سیگار. مجله علوم پزشکی رازی، ۲۱ (۱۱۸) ،۶۳-۵۲.

عادلی پور، زکیه؛ جوادی، علی؛ و کارشکی، حسین. (1394). رواسازی و انطباق یابی مقیاس خودباوری های مربوط به اضطراب اجتماعی

    (SBSA). روان شناسی بالینی، 7(4), 1-12.

عریضی، حمیدرضا؛ دانشمندی، سعیده؛ و عابدی، احمد.(1394). فراتحلیل اثربخشی مداخله های گروهی در اختلال اضطراب اجتماعی.

     روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی، (46) 12، 134-121.

قدم پور، عزت اله؛ رادمهر، پروانه؛ و یوسف وند، لیلا.(1395). تأثیر درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کفایت اجتماعی و امید به زندگی

    بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس. ارمغان دانش، 11(21)، 1121-1100.

محمدی، زهرا.(1394). بررسی اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کیفیت زندگی و توانمندسازی روان شناختی زنان سرپرست

    زنان خانوار تحت پوشش سازمان بهزیستی شهر تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی.

محمودی، فیروز؛ صمدی، زهرا؛ و  فیض اله زاده، زینب. (1395). تحلیل ویژگی های روانسنجی پرسشنامه ی مهارت های بین فردی (ISA)

     از دیدگاه دانشجویان دانشگاه تبریز و علوم پزشکی تبریز. توسعه آموزش در علوم پزشکی، (24)9، 84-72.

معروفی، یحیی؛ یوسف زاده، محمد رضا؛ قبادی، محترم؛ و افشار، عبداله. (1392). بررسی سطح توانمندی شغلی مربیان پرورشی دوره ابتدایی

     و راهکارهای توسعه آن. پژوهش‌های آموزش و یادگیری،10(2), 163-178.

میرمحمدی، فاطمه؛ پورمحمدرضای تجریشی، معصومه؛ دولتشاهی، بهروز؛ و بخشی عنایت اله. (1400). اثربخشی درمان گروهی مبتنی بر  

    پذیرش و تعهد بر حرمت‌ـ‌خود دانش‌آموزان دختر با آسیب بینای. مجله توانبخشی، ۲۲ (۴) ،۴۸۱-۴۶۲.

نریمانی، محمد؛ پورعبدل، سعید؛ و بشرپور، سجاد.(1395). اثربخشی آموزش مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کاهش اضطراب اجتماعی دانش  

    آموزان دارای اختلال یادگیری خاص. مجله ناتوانی های یادگیری، (1)6، 140-121.

نکوئی، سمیه؛ عباسپور، ذبیح اله؛ و کرایی، امین.(1401). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر اضطراب و خودکارامدی کودکان: یک

     مطالعه آزمایشی تک موردی. پژوهش های مشاوره، ۲۱ (۸۱) ،۱۰۲-۷۹.

هاشمی، سیدشجاع الدین؛ شریفی درآمدی، پرویز؛ دستجردی کاظمی، مهدی؛ و رضایی، سعید.(1401). بررسی اثربخشی برنامه درمان گروهی

    مبتنی بر پذیرش و تعهد بر اضطراب اجتماعی و روانی گفتار افراد نوجوان دارای لکنت. علوم روانشناختی، ۲۱ (۱۱۵) ،۱۳۱۴-۱۳۰۱.

یارویسی، فهیمه؛ میهن دوست، زینب؛ و مامی شهرام.(1400). اثربخشی آموزش مبتنی بر پذیرش و تعهد بر مؤلفه‌های روانشناختی( استرس،

    اضطراب، افسردگی) و سبک‌های حل مسئله در دانش‌آموزان دوره متوسطه اول شهرستان سنندج. راهبردهای آموزش در علوم پزشکی،

     ۱۴ (۱) ،۲۲-۱۲.

Alkozei, A., Cooper, P. J., & Creswell, C. (2014). Emotional reasoning and anxiety sensitivity:

    Associations  with social anxiety disorder in childhood. Journal of affective disorders, 152, 219-228.

Babalis,T., Tsoli, K., Constantinos, T., Iro, A., Keke, M., & Xanthakou, Y. (2013). The  impact of social

   and emotional learning programs on the emotional competence and academic achievement of children

   in  Greek Primary School. Journal of Education,3(6), 1-54.

Babosik, Z. (2008). Social competence. Practice and theory in systems of education, 3, (1), 23-26.

Bandura, A. (2006). Guide for constructing self-efficacy scales. In F. Pajares & T. Urdan (Eds.),  

    Adolescence and education, Vol. 4: Self-efficacy beliefs of adolescents. Greenwich, CT: Information

     Age  Publishing.

Bögels, S. M., Alden, L., Beidel, D. C., Clark, L. A., Pine, D. S., Stein, M. B., & Voncken, M. (2010).

     Social anxiety disorder: questions and answers for the DSM‐V. Depression and anxiety, 27(2), 168

      189.

Boland, R., Verduin L. M., Ruiz, P. (2022). Kaplan & Sadock's Concise Textbook of Clinical

      Psychiatry. Fifth edition, Publisher:LWW.

Bond, F. W., Hayes, S. C., Baer, R. A., Carpenter, K. M., Guenole, N., Orcutt, H. K., Waltz, T., &  Zettle,

1. D. (2011). Preliminary psychometric properties of the Acceptance and Action Questionnaire – II: A

      revised measure of psychological inflexibility and experiential avoidance. Behavior therapy,42 (4),

      676-688.

Brown, K. W., & Ryan, R. M. (2013). The benefits of being present: mindfulness and its role in    

      psychological well-being. Journal of personality and social psychology, 84(4), 822.

Connor, K. M., Davidson, J. R., Churchill, L.E., Sherwood ,A., Weisler, R.H., & Foa, E. (2000). 

    Psychometric properties of the Social Phobia Inventory (SPIN) New self-rating scale. Br J Psychiatry,

    176(4): 379-86.

Cimbolic, P., Arnkoff, D. B.(2015). Effectiveness Acceptance and commitment therapy on Social

    Competence: A pilot study.  Journal of Consulting and Clinical Psychology, 73, 953-964. 

Dahlgaard-Park, S. M,. Core values–the entrance to human satisfaction and commitment. J Total Qual

     Manag Bus Excell, 2012;23(2):125-1240.

Dalrymple, K. L, Herbert, J.D.(2017). Acceptance and commitment therapy for generalized social anxiety

    disorder a pilot study. Behavior Modification, 31(5):543-568.

Diener ML, Kim D.(2014). Maternal and child predictors of preschool children's social competence.

    Journal of applied developmental psychology, 25(1):13-24.

Eifert, G.H, Forsyth, J.P.(2015). Acceptance and Commitment Therapy for Anxiety Disorders: A

   Practitioner's Treatment Guide to Using Mindfulness, Acceptance, and Values-Based Behavior Change:

   New Harbinger Publications.

Felner RD, Lease AM, Philips RC.(1990). Social competence and the language of adequacy as a

    Subject matter for psychology: A quadripartite travel framework. In: Gullotta TP, Adams GR,

     Montemayor R, editors. Developing Social Competence in Adolescence: Advances in Adolescent

     Development; Newbury  Park: Sage.

Forman, E. M, Herbert, J. D.(2008). New directions in cognitive behavior therapy: acceptance-based   

     therapies, chapter to appear in w.o’donohue, je. fisher, (eds), cognitive behavior therapy: Applying

      empirically supported treatments in your practice, 2nd ed. Hoboken, NJ: Wiley,263-265.

Frey, KS. (2015). Effects of a school-based social–emotional competence program: inking children’s

      goals, attributions, and behavior. Applied Developmental Psychology,26(2): 171-200.

Hayes, S. C., Strosahl, K. D. (2010). A practical guide to acceptance and commitment therapy. New

      York: Springer Press.

Hofmann, S. G., Anu Asnaani, M., Hinton, D.E. (2010). Cultural aspects in social anxiety and social

      Anxiety disorder. Depression and anxiety,27(12):1117-1127.

Kanter, J. W., Baruch, D. E., & Gaynor, S. T. (2016). Acceptance and commitment therapy and

     behavioral activation for the treatment of depression: Description and comparison. Behavior Analyst,

     29(2), 161.

Kimbrel, N. A., Mitchell, J. T., & Nelson – Gray, R. O. (2010). An examination of the relationship

     between behavioral approch system (BAS) sensitivity and social interaction anxiety. Journal of

     Anxiety Disorders, 24(3), 372-378.

Mertens, N. B. L. (2010). Social Competence in Bullies, Defenders and Neutrals: A Comparison

     (Bachelor's thesis).

Ossman, W.A, Wilson, K.G, Storaasli, R.D., & McNeill, J.W. A.(2016). Preliminary Investigation of the

     Use of Acceptance and Commitment Therapy in Group Treatment for Social Phobia, International

      Journal of Psychology and Psychological Therapy,6(3):397-416.

Rasmussen-Hall, M. L., & Palm, K. M. (2014). Acceptance and commitment treatment for Social

    Competence. Behavior therapy, 35(4), 689-705.

Rheingold, T., Herbert, S., & Franklin, R. (2013). Cognitive-behavioral therapy for social anxiety disorder:

    Current status and future directions. Biological Psychiatry, 51, 101-108.

Segrin, C. (2010). Social skills deficits associated with depression. Clinical Psychology Review,

       20(3):379- 403.

Smith, G.T., & Allen, K. B. (2013). Effectiveness Acceptance and commitment therapy on Social

    Competence, Journal of Consulting and Clinical Psychology, 56, 893-897.

Villanueva, M., & Retzlaff, P. J. (2014). Effectiveness Acceptance and commitment therapy on Social

    Competence in female college students with public speaking anxiety. Archives of General Psychiatry,

    48, 938-945.

Zhang, X., Bartol, K.M.(2010). Linking empowering leadership and employee creativity: The influence

    of Psychological empowerment, intrinsic motivation, and creative process engagement. Acad ManagJ.

     53 (1):107-28.