اثربخشی درمان شناختی-رفتاری مبتنی بر پیشگیری از خودکشی (CBT-SP) بر انعطاف‌پذیری‌شناختی و خودانتقادگری در نوجوانان‌پسر دارای سابقه اقدام به خودکشی

محورهای موضوعی : روانشناسی

فواد ششکلانی قالیباف ^{1 *} , زهرا علیزاده بیرجندی ²

1 - کارشناس ارشد روانشناسی بالینی، گروه روانشناسی، دانشکده علوم انسانی، موسسه آموزش عالی حکیم طوس، مشهد، ایران
2 - Assistant Professor, Clinical Psychology, Department of Psychology, Faculty of Humanities, Imam Reza University (AS), Mashhad, Iran.

تاریخ دریافت : 1403/06/28 تاریخ پذیرش : 1403/07/08 تاریخ انتشار : 1403/07/17

کلید واژه: اقدام به خودکشی, درمان‌شناختی-رفتاری مبتنی‌بر پیشگیری‌از خودکشی, انعطاف‌پذیری‌شناختی, خودانتقادگری.,

چکیده مقاله :

امروزه افزایش نرخ شیوع خودکشی در نوجوانان، یک مسئله‌مهم در سطح بهداشت‌جهانی به شمار می‌رود. هدف از پژوهش‌حاضر بررسی اثربخشی درمان‌شناختی-رفتاری مبتنی‌بر پیشگیری از خودکشی (CBT-SP)بر انعطاف‌پذیری‌شناختی و خودانتقادگری در نوجوانان پسر 15 تا 18ساله دارای سابقه‌اقدام‌به‌خودکشی بود. روش پژوهش‌ از نوع نیمه‌آزمایشی براساس طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه‌آزمایش و کنترل بود. جامعه‌آماری این پژوهش، کلیه دانش‌آموزان پسر15 تا 18ساله‌ دارای سابقه اقدام به خودکشی که در آموزش و پرورش ناحیه تبادکان مشهد در سال تحصیلی 1401-1402 مشغول به تحصیل بودند را شامل شد که از میان آنها تعداد 40 نفر به‌روش نمونه‌گیری‌هدفمند انتخاب‌شدند و در دوگروه آزمایش و کنترل قرارگرفتند. گروه‌آزمایش، درمان (CBT-SP) را به‌مدت 12جلسه 60دقیقه‌ای به‌صورت گروهی و هفته‌ای یک‌جلسه دریافت‌کردند، درحالی‌که گروه‌کنترل در لیست انتظار قرار گرفت. داده‌ها با استفاده از مقیاس‌انعطاف‌پذيري‌شناختي (CFI) دنيس و وندروال (2010) و مقیاس‌ خودانتقادی (LOSC) تامسون و زاروف (2004) گردآوری‌شد که پایایی آن‌ها با استفاده از ضریب آلفای‌کرونباخ به ترتیب برابر با 82/0 و 81/0 برآورد شد و به‌کمک تحلیل‌کوواریانس مورد‌تحلیل قرارگرفت. نتایج نشان‌دادکه CBT-SP باعث افزایش‌معنادار نمرات انعطاف پذیری شناختی، مولفه‌های ادراک‌کنترل‌پذیری، ادراک‌توجیه‌رفتار، ادراک‌ گزینه‌های مختلف و کاهش‌معنادار خود انتقادگری، خودانتقادگری‌درونی و خودانتقادی‌بیرونی می‌شود. باتوجه به اینکه درمان‌شناختی-رفتاری مبتنی‌بر پیشگیری از خودکشی (CBT-SP) بر بهبود انعطاف‌پذیری‌شناختی و کاهش خودانتقادگری در دانش‌آموزان پسر دارای‌سابقه‌اقدام به‌خودکشی مؤثر است، بنابراین این‌درمان می‌تواند به‌عنوان یک‌ مداخله‌بالینی، جهت کاهش رفتارهای خودآسیب‌رسان دانش‌آموزان دارای سابقه‌اقدام به‌خودکشی به‌کار گرفته‌شود.

چکیده انگلیسی:

The increasing rate of suicide among teenagers is considered an important issue at the global health level. The aim of this research is to investigate the effectiveness of cognitive-behavioral therapy. The research methodology was a semi-experimental pre-test-post-test design with experimental and control groups. The socio-statistics of this research were all male students aged 15 to 18 who had a history of suicidal activity who studied in the Tabadakan district of Mashhad in the academic year of 1401-1402, out of which 40 people were obtained as a sample and in two groups were tested. They were controlled. The experimental group received treatment (CBT-SP) for 12 sessions of 60 minutes in a group and one-session weeks; the control group was placed on the waiting list. Using the data collected using the inferred (CFI) of Dennis and Vanderwaal (2010) and the identified self-criticism (LOSC) of Thomson and Zaroff (2004), their reliability was determined using the Cronbach's alpha coefficient of 0.81 and 0.82 respectively. Analysis of covariance was analyzed. The results of CBT-SP show a significant increase in cognitive acceptance scores, controllability perception components, behavior justification perception, various choices to reduce and become self-critical, internal self-criticism, and external self-criticism. Given that cognitive-behavioral therapy for suicide prevention (CBT-SP) has been shown to improve student recovery in students with self-motivated abilities, this treatment can help as a clinical intervention to reduce suicidal behaviors.

متن کامل:



 

Journal of Psycho Res and Edu Studies      Volume 2, Issue 3- Autumn 2024 - Pages 41-59

doi:org  10.71610/psych.2024.1186193

---

 

 

Effectiveness of Cognitive-Behavioral Therapy Based on Suicide Prevention (CBT-SP) On The Cognitive Flexibility and Self-Criticism Among Adolescent Boys with a History of Suicide Attempt

  Foad Sheshkalani Ghalibaf 1*, Zahra Alizadeh Birjandi 2

1-Master's degree in Clinical Psychology, Department of Psychology. Faculty of Humanities. Hakim Toos Higher Education Institute, Mashhad, Iran.

2- Assistant Professor, Clinical Psychology, Department of Psychology, Faculty of Humanities, Imam Reza University (AS), Mashhad, Iran.

 

OPEN ACCESS Research Article   *Correspondence : Foad Sheshkalani Ghalibaf * [e-mail]     Received: September 18, 2024 Accepted: September 29, 2024 Published: Autumn 2024 Citation: Sheshkalani Ghalibaf, F, Alizadeh Birjandi, Z. (2024). Effectiveness of Cognitive-Behavioral Therapy Based on Suicide Prevention (CBT-SP) On The Cognitive Flexibility and Self-Criticism Among Adolescent Boys with a History of Suicide Attempt. Journal of Psycho Research and Educational Studies, 2(3): 41-59.     doi:org  10.71610/psych.2024.1186193

Abstract The increasing rate of suicide among teenagers is considered an important issue at the global health level. The aim of this research is to investigate the effectiveness of cognitive-behavioral therapy. The research methodology was a semi-experimental pre-test-post-test design with experimental and control groups. The socio-statistics of this research were all male students aged 15 to 18 who had a history of suicidal activity who studied in the Tabadakan district of Mashhad in the academic year of 1401-1402, out of which 40 people were obtained as a sample and in two groups were tested. They were controlled. The experimental group received treatment (CBT-SP) for 12 sessions of 60 minutes in a group and one-session weeks; the control group was placed on the waiting list. Using the data collected using the inferred (CFI) of Dennis and Vanderwaal (2010) and the identified self-criticism (LOSC) of Thomson and Zaroff (2004), their reliability was determined using the Cronbach's alpha coefficient of 0.81 and 0.82 respectively. Analysis of covariance was analyzed. The results of CBT-SP show a significant increase in cognitive acceptance scores, controllability perception components, behavior justification perception, various choices to reduce and become self-critical, internal self-criticism, and external self-criticism. Given that cognitive-behavioral therapy for suicide prevention (CBT-SP) has been shown to improve student recovery in students with self-motivated abilities, this treatment can help as a clinical intervention to reduce suicidal behaviors. Key words: Suicide Attempt, Cognitive-Behavioral Therapy based on Suicide Prevention (CBT-SP), Cognitive Flexibility, Self-Criticism.

 

 

Journal of Psycho Research and Educational Studies, 2(3): 41-59, Autumn 2024                                                      42

Extended Abstract 

Introduction

Suicide among adolescents has become a pressing issue in global mental health. The increasing prevalence of suicide attempts, particularly among male adolescents, has prompted researchers to investigate effective interventions. Cognitive-behavioral therapy based on suicide prevention (CBT-SP), developed by Stanley et al. (2007), has shown promise in mitigating suicide risks by targeting cognitive distortions and enhancing coping mechanisms. This study aims to evaluate the effectiveness of CBT-SP on cognitive flexibility and self-criticism among adolescent boys aged 15-18 with a history of suicide attempts. Cognitive flexibility refers to the ability to adapt one’s thinking in response to changing situations, while self-criticism, a major predictor of suicidal ideation, represents negative self-evaluation. Previous studies suggest that deficits in cognitive flexibility and heightened self-criticism contribute to suicidal behavior (Stanley & Brown, 2012; Campos, 2021).

Methodology

This study was a quasi-experimental design with pre-test, post-test, and control groups. The population included male high school students (15-18 years) with a history of suicide attempts in Mashhad, Iran, during the 2021-2022 academic year. A total of 40 participants were selected via purposive sampling and divided into experimental (n=20) and control groups (n=20). The experimental group received 12 weekly sessions of CBT-SP, each lasting 60 minutes, while the control group was placed on a waiting list. Data were collected using the Cognitive Flexibility Inventory (CFI) by Dennis and VanderWal and the Levels of Self-Criticism Scale (LOSC) by Thompson and Zuroff. The data were analyzed using ANCOVA to determine the intervention's effectiveness on cognitive flexibility and self-criticism.

Discussion and Results

The findings revealed that CBT-SP significantly improved cognitive flexibility in the experimental group (η² = 0.27, F = 5.12, p < 0.01), including its subcomponents: perceived controllability (η² = 0.30, F = 5.78, p < 0.01), perceived justifiability of behavior (η² = 0.25, F = 4.69, p < 0.05), and perceived availability of multiple options (η² = 0.27, F = 5.03, p < 0.05). Moreover, there was a significant reduction in self-criticism (η² = 0.61, F = 22.01, p < 0.01), with decreases in internal (η² = 0.76, F = 48.01, p < 0.01) and external self-criticism (η² = 0.39, F = 9.38, p < 0.01) compared to the control group. These results indicate that CBT-SP is effective in promoting adaptive cognitive processes and reducing harmful self-evaluative tendencies among adolescents with a history of suicide attempts.The study concludes that CBT-SP effectively enhances cognitive flexibility and reduces self-criticism in adolescents at risk of suicide, positioning it as a critical clinical intervention for reducing self-harm behaviors. Further research is recommended to explore its long-term efficacy and applicability in broader adolescent populations.

 

 

 

 

فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری سال دوم، شماره سوم، پاییز 1403- صفحات ۴۱-59

doi:org  10.71610/psych.2024.1186193

---

 

اثربخشی درمان شناختی-رفتاری مبتنی بر پیشگیری از خودکشی  (CBT-SP) بر انعطاف‌پذیری‌شناختی و خودانتقادگری در نوجوانان‌پسر دارای سابقه اقدام به خودکشی

فواد ششکلانی قالیباف 1*، زهرا علیزاده بیرجندی2

1- کارشناس ارشد روانشناسی بالینی، گروه روانشناسی، دانشکده علوم انسانی، موسسه آموزش عالی حکیم طوس، مشهد، ایران.

2- استادیار گروه روانشناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بین المللی امام رضا (ع)، مشهد، ایران.

دسترسي آزاد مقاله علمي پژوهشي نويسنده مسئول*: فواد ششکلانی قالیباف [e-mail]     تاريخ دريافت: 28/06/1403 تاريخ پذيرش: 08/07/1403 تاريخ انتشار: پاییز 1403 استناد: ششکلانی قالیباف، فواد، علیزاده بیرجندی، زهرا .(1403). اثربخشی درمان شناختی-رفتاری مبتنی بر پیشگیری از خودکشی(CBT-SP) بر انعطاف‌پذیری‌شناختی و خودانتقادگری در نوجوانان ‌پسر دارای سابقه اقدام به خودکشی. فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری پاییز 1403 2(3): 59-41.   doi:org  10.71610/psych.2024.1186193

چکیده امروزه افزایش نرخ شیوع خودکشی در نوجوانان، یک مسئله‌مهم در سطح بهداشت‌جهانی به شمار می‌رود. هدف از پژوهش‌حاضر بررسی اثربخشی درمان‌شناختی-رفتاری مبتنی‌بر پیشگیری از خودکشی  (CBT-SP)بر انعطاف‌پذیری‌شناختی و خودانتقادگری در نوجوانان پسر 15 تا 18ساله دارای سابقه‌اقدام‌به‌خودکشی بود. روش پژوهش‌ از نوع نیمه‌آزمایشی براساس طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه‌آزمایش و کنترل بود. جامعه‌آماری این پژوهش، کلیه دانش‌آموزان پسر15 تا 18ساله‌ دارای سابقه اقدام به خودکشی که در آموزش و پرورش ناحیه تبادکان مشهد در سال تحصیلی 1401-1402 مشغول به تحصیل بودند را شامل شد که از میان آنها تعداد 40 نفر به‌روش نمونه‌گیری‌هدفمند انتخاب‌شدند و در دوگروه آزمایش و کنترل قرارگرفتند. گروه‌آزمایش، درمان (CBT-SP) را به‌مدت 12جلسه 60دقیقه‌ای به‌صورت گروهی و هفته‌ای یک‌جلسه دریافت‌کردند، درحالی‌که گروه‌کنترل در لیست انتظار قرار گرفت. داده‌ها با استفاده از مقیاس‌انعطاف‌پذيري‌شناختي (CFI) دنيس و وندروال (2010) و مقیاس‌ خودانتقادی (LOSC) تامسون و زاروف (2004) گردآوری‌شد که پایایی آن‌ها با استفاده از ضریب آلفای‌کرونباخ به ترتیب برابر با 82/0 و 81/0 برآورد شد و به‌کمک تحلیل‌کوواریانس مورد‌تحلیل قرارگرفت. نتایج نشان‌دادکه CBT-SP باعث افزایش‌معنادار نمرات انعطاف پذیری شناختی، مولفه‌های ادراک‌کنترل‌پذیری، ادراک‌توجیه‌رفتار، ادراک‌ گزینه‌های مختلف و کاهش‌معنادار خود انتقادگری، خودانتقادگری‌درونی و خودانتقادی‌بیرونی می‌شود. باتوجه به اینکه درمان‌شناختی-رفتاری مبتنی‌بر پیشگیری از خودکشی (CBT-SP) بر بهبود انعطاف‌پذیری‌شناختی و کاهش خودانتقادگری در دانش‌آموزان پسر دارای‌سابقه‌اقدام به‌خودکشی مؤثر است، بنابراین این‌درمان می‌تواند به‌عنوان یک‌ مداخله‌بالینی، جهت کاهش رفتارهای خودآسیب‌رسان دانش‌آموزان دارای سابقه‌اقدام به‌خودکشی به‌کار گرفته‌شود. واژگان کلیدی: اقدام به خودکشی، درمان‌شناختی-رفتاری مبتنی‌بر پیشگیری‌از خودکشی، انعطاف‌پذیری‌شناختی، خودانتقادگری.

 

اثربخشی درمان شناختی – رفتاری مبتنی بر پیشگیری از خودکشی------------------------------------------ ششکلانی قالیباف                        44

مقدمه

خودکشی¹ دربرگیرنده‌ی اقدامی آگاهانه برای خاتمه بخشیدن به زندگی فرد است؛ به‌عبارتی دیگر، خشمی که فرد نسبت به خود روا می‌دارد، صرفا به رفتار واحدی اشاره ندارد، بلکه به‌طور وسیعی بخش عمده‌ای از رفتارهای گوناگون و پیچیده را در برمی‌گیرد و ممکن است دربرگیرنده‌ قصدمندی، صحبت در رابطه با افکار خودکشی، اقدام به خودکشی، رفتارهای خودکشی‌گرا و ... باشد (ساندرسون²، 2020). تلاش‌های گسترده‌ای برای شناسایی عوامل خطری که به افکار یا اقدام به خودکشی ختم می‌شوند با هدف درک خودکشی و پیشگیری از آن انجام گرفته‌است، با این‌وجود، تاکنون خودکشی یکی از عوامل غالب مرگ‌ومیر در جهان به‌شمار می‌رود و میزان آن کاهش پیدا نکرده‌است و شناسایی کسانی که از بیشترین عوامل خطر و احتمال خودکشی برخوردارند دارای اهمیت بسزایی است (کارسون³، 2019). شیوع خودکشی نوجوانان در سطح‌جهانی و به‌ویژه در ایران، به یک نگرانی‌جدی در حوزه سلامت‌روان تبدیل شده‌است. براساس گزارش سازمان‌جهانی بهداشت، خودکشی یکی از دلایل اصلی مرگ‌ومیر در میان نوجوانان 15 تا 19 ساله است، به‌طوری که نرخ جهانی خودکشی در این گروه سنی به‌طور قابل‌توجهی در حال افزایش‌است. در سال 2021، نزدیک به 77% از خودکشی‌های جهانی در کشورهای درحال توسعه رخ داده‌است، که این موضوع اهمیت مداخلات پیشگیرانه در این کشورها را برجسته‌تر می‌کند (سازمان بهداشت جهانی⁴، 2021). در ایران نیز، بر اساس گزارشات منتشر شده توسط وزارت‌بهداشت، اگرچه نرخ کلی خودکشی نسبت به کشورهای غربی پایین‌تر است، اما افزایش خودکشی در نوجوانان به‌ویژه در مناطق کمتر توسعه‌یافته نگران‌کننده‌است. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که عوامل متعددی از جمله فشارهای تحصیلی، بحران‌های هویتی، مشکلات خانوادگی و اجتماعی و دسترسی به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی به عنوان عوامل تسریع‌کننده در افزایش نرخ خودکشی در میان نوجوانان ایرانی مطرح شده‌اند (محمدی⁵، 2022). بنابراین، بررسی دقیق شیوع خودکشی در نوجوانان و شناسایی عوامل خطر مرتبط با آن در سطح ملی و بین‌المللی از اهمیت بالایی برخوردار است.

خودکشی رفتار پیچیده و چندعلیتی است. در میان عوامل‌ خطر برای خودکشی در دوره‌ی نوجوانی، خودانتقادگری⁶ پیش‌درآمد رفتار خودکشی‌گرا می‌باشد (تاندو⁷، 2021). پژوهش‌ها نشان‌داده است که سطح انتقادگری از خود در دوران نوجوانی افزایش پیدا می‌کند (گاداسی پولاک⁸، 2021؛ بلیز⁹، 2018). خودانتقادگری می‌تواند تبعات ناخوشایندی به همراه داشته‌باشد، به‌طوری که در مطالعه‌ای نشان‌داده‌شد که این عامل در طولانی‌مدت و مقایسه خود با افراد آرمانی می‌تواند نوجوانان را مضطرب و حتی افسرده سازد (بارکاسیا¹⁰، 2020). علاوه بر خودانتقادگری، علل دیگری نیز در خودکشی نوجوانان نقش دارند، از جمله افسردگی، اضطراب، تجربه خشونت خانگی، سوءاستفاده‌های جنسی و جسمی، فشارهای تحصیلی و مشکلات در روابط اجتماعی که همه می‌توانند منجر به تشدید این رفتارهای خودکشی‌گرا شوند (شین¹¹، 2019؛ چا¹²، 2018). همچنین برخی از مطالعات نشان داده‌اند که خودانتقادگری می‌تواند زمینه‌ساز افکار خودکشی نیز باشد (کامپوس¹³، 2021؛ استپنسون¹⁴، 2020؛ فازا¹⁵، 2003)

فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری پاییز 1403 2(3): ۴۱- ۵۹--------------------------------------- ششکلانی قالیباف                        45     

و نتایج از خودانتقادگری به‌عنوان کاندیدای‌احتمالی برای مسیرهای فراتشخیصی آسیب‌رساندن به‌خود حمایت می‌کنند (زلکوویتز¹⁶، 2019). اُنیل¹⁷ و همکاران (2021) در پژوهش خود نشان‌دادند که خودانتقادگری در کنار ناامیدی، افسردگی، شکست و احساس بی‌کفایتی، نقش مهمی در پیش‌بینی اقدام به خودکشی دارند. نتایج پژوهش فالگارز¹⁸ و همکاران (2017) نیز که به بررسی نقش‌میانجی خودانتقادگری بین سبک‌های‌دلبستگی و رفتارهای خودکشی‌گرایانه پرداخته‌بودند، از نقش میانجی معنادار خودانتقادگری ‌در رابطه بین سبک‌های ناایمن (اجتنابی و دوسوگرا) و رفتارهای مرتبط با خودکشی حمایت‌کرد.

علاوه بر خودانتقادی، شواهد متعدد پژوهشی نشان می‌دهد یکی از ویژگی‌های نوجوان اقدام‌کننده به خودکشی، فقدان انعطاف‌پذیری‌شناختی¹⁹ است. نتایج پژوهش‌ها ارتباط میان افسردگی، انعطاف‌پذیری‌شناختی و اقدام به خودکشی را تائید نموده‌اند (پارک²⁰، 2023؛ مک پرسون²¹، 2022؛ اپو²²، 2019). انعطاف‌پذیری‌شناختی، میزان ارزیابی فرد در رابطه با قابل کنترل‌بودن شرایط می‌باشد که در موقعیت‌های گوناگون تغییر می‌نماید و فرد می‌تواند به شناسایی رفتارهایی که به بهترین وجه ممکن در موقعیت‌اجتماعی قرار می‌گیرند، اقدام‌کند (کاشدان²³، 2010). فقدان انعطاف‌پذیری‌شناختی همراه با خودانتقادگری موجب می‌گردد نوجوانان غالب اوقات محیط خود را در زمینه‌های مختلف به‌صورتی تغییرناپذیر تصور کنند و به‌صورتی تماما منفی درباره خویش فکر ‌کنند. جهان در نظر آن‌ها، پوچ، کسالت‌آور، ثابت و بی‌فایده تلقی می‌شود. فقدان انعطاف‌پذیری و غیر قابل تحمل بودن مشکلات به این ختم می‌شود که بیماران افسرده وضعیت خویش را بدون تغییر و ناامیدکننده تصور کنند. بنابراین تنها راه‌حلی که به ذهن این افراد خطور می‌کند خودکشی است (کوران²⁴، 2018؛ ماسودا²⁵، 2012؛ دنیس²⁶، 2010). همچنین ایتژاکی²⁷ و همکاران (2023) دریافتند در نوجوانان دارای سابقه اقدام‌به‌خودکشی، انعطاف‌پذیری‌شناختی پایین‌تر و تصمیم‌گیری تکانشی و اقدام به رفتارهای پرخطر به‌طور معناداری از گروه بدون‌سابقه اقدام‌به خودکشی بالاتر بود. پژوهش‌های انجام‌شده نشان‌می‌دهند که با کاهش انعطاف‌پذیری، خطر اقدام‌به خودکشی افزایش پیدا می‌کند (شفتال²⁸، 2020). مک‌مانیمین و ونگ²⁹ (2020) نشان‌دادند رابطه‌ای بین ایده‌پردازی خودکشی و انعطاف‌پذیری‌شناختی پایین در نوجوانان وجود‌ دارد. باتوجه به اینکه انعطاف‌پذیری‌شناختی رابطه مثبت با مهارت‌هایی همچون جهت‌یابی مسئله، حل‌مسئله³⁰، تصمیم‌گیری و مقابله با استرس³¹ دارد، کاهش انعطاف‌پذیری‌شناختی می‌تواند زمینه‌ساز تمایل‌به خودکشی در نوجوانان ‌گردد (رام³²، 2019).

 

 

 

اثربخشی درمان شناختی – رفتاری مبتنی بر پیشگیری از خودکشی------------------------------------------ ششکلانی قالیباف                        46

در سال‌های اخیر، هدف‌اصلی افزایش تعداد مداخلات روانی-اجتماعی، پیشگیری از اقدام به خودکشی³³ بوده‌است (انگ³⁴، 2018). در این راستا، مداخلات متعددی برای کاهش خطر خودکشی به‌کار گرفته شده‌است که یکی از مهمترین آن‌ها، درمان شناختی-رفتاری مبتنی بر الگوی پیشگیری از خودکشی³⁵ (CBT-SP) استنلی³⁶ و همکاران (2007) می‌باشد، که با هدف کاهش رفتارهای خودکشی و جلوگیری از اقدام به خودکشی طراحی شده‌است. این مدل بر اساس اصول درمان شناختی-رفتاری³⁷ (CBT) بنا شده، اما به‌طور خاص برای افرادی که در معرض خطر خودکشی هستند، گسترش و هنجار یافته‌است. این رویکرد تاکید می‌کند که علاوه بر تغییرات‌شناختی، تمرکز ویژه‌ای بر افزایش مهارت‌های مقابله‌ای³⁸ و حل‌مسئله به‌منظور مدیریت بحران‌های هیجانی و موقعیت‌های پرخطر وجود دارد. CBT-SP به بیماران کمک می‌کند تا الگوهای تفکر ناکارآمد و تحریف‌شده‌ای که منجر به احساس ناامیدی و بی‌پناهی می‌شود، شناسایی کرده و تغییر دهند (استنلی، 2007). علاوه بر این، در CBT-SP به‌جای تمرکز صرف بر شناخت افکار تحریف‌شده³⁹، توجه ویژه‌ای به مهارت‌های مقابله با پریشانی⁴⁰، تنظیم هیجان⁴¹ و ایمن‌سازی در برابر رفتارهای خودکشی‌گرا می‌شود. این مدل درمانی، جلسات ساختارمند و تکنیک‌های رفتاری ویژه‌ای را در برمی‌گیرد که به نوجوانان و افراد در معرض خطر خودکشی کمک می‌کند تا توانایی مدیریت بحران‌های هیجانی و موقعیت‌های پرخطر را افزایش دهند (استنلی و براون⁴²، 2012). در فرآیند CBT-SP، برنامه‌های پیشگیری از خودکشی فردی و طرح‌های ایمنی به‌طور مستقیم طراحی شده تا فرد در مواقع بحرانی بتواند از آن‌ها بهره‌برداری کند. این تکنیک‌ها به فرد کمک می‌کند تا به‌طور موثرتر با استرس و احساسات منفی مواجه شود، در حالی‌که هم‌زمان از تکرار رفتارهای خودکشی جلوگیری می‌کند.

اثربخشی این درمان در متغیرهای مرتبط با خودکشی همچون افکار خودکشی⁴³ (راد⁴⁴، 2015)، تکانشگری⁴⁵ (رجاس⁴⁶، 2022)، نشخوار‌فکری⁴⁷ (کوک⁴⁸، 2019) و راهبردهای مقابله‌ای (استنلی، 2009) مورد تایید قرار گرفته‌است. علاوه بر این، استنلی و همکاران (2009) در پژوهشی باعنوان «درمان شناختی-رفتاری مبتنی بر الگوی پیشگیری از خودکشی (CBT-SP): مدل‌درمانی، امکان‌سنجی و مقبولیت» دریافتند این مداخله به‌عنوان یک مداخله خاص برای نوجوانان در معرض خطر بالای اقدام‌به خودکشی‌مکرر و مبتنی بر راهنما می‌باشد و می‌تواند در درمان و کاهش اقدامات بعدی خودکشی موثر باشد. CBT-SP بر این تاکید دارد که فرآیندهای فکری عمده‌ای بر کیفیت‌زندگی افراد دارد (کاب⁴⁹، 2006). درمان شناختی-رفتاری مبتنی بر پیشگیری از خودکشی (CBT-SP) به‌طور مؤثری در گروه‌های مختلفی از افراد در معرض خطر خودکشی اجرا شده‌است. این درمان بخصوص در نوجوانان و جوانان (استنلی و براون، 2012)، افراد مبتلا به افسردگی‌شدید و اختلالات‌روانی دیگر (اسپوزیتو-اسمیترز⁵⁰، 2011)، کهنه‌سربازان و نظامیان (راد، 2015)، افرادی با سابقه اقدام به خودکشی (برایان، 2016) و بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن (ایلگن⁵¹، 2013)

فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری پاییز 1403 2(3): ۴۱- ۵۹--------------------------------------- ششکلانی قالیباف                        47      

با موفقیت به‌کار رفته‌است. در CBT-SP، توجه ویژه‌ای به اعتقادات و نگرش‌ها می‌شود و تحریف‌های شناختی با طرحواره‌های بنیادی مرتبط شناسایی و اصلاح می‌شوند (کرل⁵²، 2006). افراد یاد می‌گیرند افکار و احساسات خود را ثبت کنند و باورهای ناکارآمد را به تدریج با باورهای‌کارآمد جایگزین کنند. این‌رویکرد بر ادراک گزینه‌ها، راه‌حل‌های گوناگون و ظرفیت کنترل‌پذیری شرایط تأثیر مثبت دارد. نتایج مطالعات نشان می‌دهند که CBT-SP به کاهش افکار و رفتارهای خودکشی‌گرا و بهبود وضعیت روانی در گروه‌های مختلف کمک کرده است. 

با این‌حال، با درنظر گرفتن این موضوع که نوجوانانی که دارای سابقه‌ی اقدام به خودکشی هستند در وضعیت مهلکی قراردارند و نیازمند مداخله فوری‌اند، بررسی اثربخش‌ترین رویکردها در پیشگیری از اقدام‌به خودکشی به‌ویژه در نوجوانان خودکشی‌گرا حائز اهمیت‌است. باتوجه به اینکه بررسی پژوهش‌های گذشته نشان می‌دهد که این مداخله بر روی توجوانان در ایران صورت نگرفته‌است، هدف از پژوهش‌حاضر بررسی اثربخشی درمان شناختی-رفتاری مبتنی بر پیشگیری از خودکشی (CBT-SP) بر انعطاف‌پذیری‌شناختی و ‌خودانتقادگری در نوجوانان پسر 15 تا 18 ساله دارای سابقه اقدام‌به‌خودکشی در شهر مشهد بود.

روش اجرای پژوهش

طرح‌پژوهش: پژوهش حاضر از نوع نیمه‌آزمایشی بود که براساس طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه آزمایش و کنترل اجرا گردید.

آزمودنی‌ها: جامعه‌آماری این پژوهش شامل دانش‌آموزان پسر 15 تا 18 ساله‌ای بود که در سال تحصیلی 1402-1401 در حال تحصیل بودند و بر اساس پرونده‌های موجود از مرکز مشاوره مبین (تحت نظر وزارت آموزش و پرورش) دارای سابقه اقدام به خودکشی بودند که تعداد آنها 47 نفر بود. از میان این جامعه، 40 نفر بر اساس معیارهای ورود به پژوهش و با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. ملاک‌های ورود به پژوهش‌حاضر عبارت‌بودند از: 1- کسب نمره‌برش در پرسشنامه خودکشی‌بک، 2- سن (15 تا 18سال)، 3-رضایت‌آگاهانه برای حضور در جلسات‌درمان. ملاک‌های‌ خروج نیز عبارت‌‌بود از: 1- سابقه‌ی مشکلات و ناتوانایی‌های متوسطه تا شدید یادگیری (جهت جلوگیری از تداخل در توانایی تکمیل درست پرسشنامه‌ها و شرکت در پژوهش) ، 2-غیبت بیش از دو جلسه، 3- عدم انجام تکالیف‌درمانی، 4-مصرف‌دارو، 5- سابقه بیماری جسمی و روانی و 6- دریافت درمان همزمان.

ابزار پژوهش

روند اجرای پژوهش: پس از دریافت معرفی‌نامه از دانشگاه محل تحصیل، به‌منظور انتخاب نمونه به اداره آموزش و پرورش منطقه‌تبادکان شهر مشهد که بزرگترین منطقه آموزش و پرورش ایران می‌باشد مراجعه‌شد. پس از هماهنگی‌ و کسب مجوزهای لازم جهت اجرای پژوهش به مرکز‌مشاوره‌مبین-واحد فدک (یکی از دو مرکز خدمات‌روانشناختی تحت نظر اداره آموزش و پرورش منطقه تبادکان) مراجعه‌شد. پس از ارائه اهداف‌پژوهش و ضرورت و اهمیت‌مسئله با هماهنگی و نظارت مدیریت‌فنی مرکزمشاوره‌مبین (سرکارخانم دکتر مینا کاویان)، روند نمونه‌گیری و اجرای‌پژوهش آغاز گردید. از جامعه‌پژوهش، 40نفر از دانش‌آموزان پسر 15 تا 18ساله‌ی دارای سابقه‌ی اقدام‌به‌خودکشی منطقه آموزش و پرورش تبادکان شهر مشهد در سال‌تحصیلی 1402-1401 باتوجه به معیارهای ورود و خروج و با استفاده از روش نمونه‌گیری‌تصادفی در دو گروه آزمایش (20نفر) و کنترل قرارگرفت. پس از ذکر حقوق مراجعان، گروه‌آزمایش تحت درمان‌شناختی-رفتاری مبتنی بر پیشگیری از خودکشی به‌مدت 12جلسه 60دقیقه‌ای در سالن‌جلسات مرکزمشاوره‌مبین توسط درمانگر آموزش‌یافته در این رویکرد، تحت نظارت و مشاوره سرپرست‌مرکز قرار گرفتند.

اثربخشی درمان شناختی – رفتاری مبتنی بر پیشگیری از خودکشی------------------------------------------ ششکلانی قالیباف                        48

 اما گروه کنترل تحت هیچ آموزشی قرار نگرفتند. همه‌ی شرکت‌کنندگان، دوبار (یک‌بار پیش‌از آموزش و یک‌بار پس‌از آموزش) از طریق پرسشنامه‌های انعطاف‌پذيري‌شناختي (دنیس، 2010) و سطوح خودانتقادی (تامپسون، 2004) مورد ارزیابی قرارگرفتند. لازم به‌ذکر است در روند اجرای‌پژوهش 6 نفر از آزمودنی‌ها از ادامه شرکت در پژوهش انصراف‌دادند، در نهایت داده‌ها از 34 نفر (17 نفر گروه‌آزمایش و 17 نفر گروه‌کنترل) جمع‌آوری‌شد. آموزش توسط روانشناس‌بالینی متخصص در حوزه ‌درمان CBT-SP انجام‌گرفت. پس‌از اتمام مداخله از هردو گروه، پس‌آزمون گرفته‌شد. بعد از اجرای پس‌آزمون، جهت رعایت حقوق‌اخلاقی و رعایت عدالت پژوهشی، شرکت‌کنندگان گروه‌کنترل نیز تحت آموزش و درمان شناختی-رفتاری پیشگیری از خودکشی قرارگرفتند. پس‌از اتمام روند مداخله و انجام مراحل پیش‌آزمون و پس‌آزمون، اطلاعات‌جمع‌آوری‌شده آزمودنی‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS (نسخه23) و روش‌های تجزیه‌وتحلیل آمارتوصيفی و استنباطی مورد بررسی قرار‌گرفتند. از شاخص‌های مرکزی و پراکندگی برای توصيف داده‌های جمعيت‌شناختی و نمرات‌آزمودنی‌ها در پرسشنامه‌های مختلف استفاده‌شد. برای بررسی فرضیه‌های‌پژوهش، داده‌های ‌جمع‌آوری‌شده با روش تحلیل کوواریانس‌تک متغیری (ANCOVA) و چندمتغیری (MANCOVA) تحلیل شدند.

پرسشنامه انعطاف‌پذیری‌شناختی⁵³ (CFI) 

پرسشنامه انعطاف‌پذیری شناختی که توسط دنیس و وندروال⁵⁴  (2010) تدوین شده‌است، ابزاری خودگزارشی با 20 گویه است که به ارزیابی انعطاف‌پذیری شناختی می‌پردازد. این ابزار به منظور کمک به افراد در مواجهه با چالش‌ها و جایگزینی افکار ناکارآمد با افکار کارآمد طراحی شده‌است. نمره‌گذاری این پرسشنامه براساس مقیاس 7 درجه‌ای لیکرت انجام می‌شود و سه بعد انعطاف‌پذیری شناختی را ارزیابی می‌کند: ادراک کنترل‌پذیری، ادراک توجیه رفتار و ادراک گزینه‌های گوناگون. نتایج پژوهش‌ها نشان‌دهنده‌ی ساختار عاملی و روایی مناسب این پرسشنامه هستند (دنیس و وندروال، 2010). در پژوهش کهندانی و ابوالمعالی⁵⁵ (2018)، نسخه فارسی این پرسشنامه در میان کارکنان پدافند هوایی ارتش بررسی شد و دو عامل پردازش حل‌مسئله و ادراک کنترل‌پذیری شناسایی شدند. پایایی پرسشنامه نیز به طور قابل قبولی برابر با 89/0، 77/0 و 81/0 گزارش شده است (بارکاسیا، 2020).

پرسشنامه سطوح خودانتقادگری⁵⁶ (LOSC): 

مقیاس سطوح خودانتقادی که توسط تامسون و زاروف⁵⁷ (2004) طراحی شده‌است، شامل 22 گویه است و دو مولفه اصلی را می‌سنجد: خودانتقادی درونی و خودانتقادی بیرونی (مقایسه‌ای). پاسخ‌ها بر اساس مقیاس 7 درجه‌ای لیکرت (از هرگز = 0 تا همیشه = 6) نمره‌گذاری می‌شوند. نمره کل این مقیاس بین 22 تا 110 متغیر است، که نمرات بالاتر نشان‌دهنده خودانتقادی بیشتر است. نمره‌های 22 تا 44 به معنی خودانتقادی پایین، 45 تا 66 متوسط و 66 به بالا بالا ارزیابی می‌شود. برخی گویه‌ها به صورت معکوس نمره‌گذاری می‌شوند. روایی و پایایی این مقیاس به ترتیب 78/0 و 84/0 گزارش شده است (تامسون و زاروف، 2004). مطالعات دیگری نیز پایایی بالایی برای مولفه‌های خودانتقادی مقایسه‌ای و خودانتقادی درونی را بر مبنای آلفای‌کرونباخ گزارش کرده‌اند، به‌ویژه یاماگوجی⁵⁸ و همکاران (2014) به‌ترتیب 70/0، 82/0 و شریعتی⁵⁹ و همکاران (2016) برابر با 88/0 و 89/0.

 

فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری پاییز 1403 2(3): ۴۱- ۵۹--------------------------------------- ششکلانی قالیباف                        49     

پروتکل مداخله شناختی-رفتاری پیشگیری از خودکشی⁶⁰ (CBT-SP): 

در پژوهش‌حاضر از پروتکل درمان شناختی-رفتاری مبتنی بر الگوی پیشگیری از خودکشی (CBT-SP) که توسط استنلی و همکاران (2009) معرفی شده‌است استفاده بعمل‌آمد. شرح جلسات در جدول 1 ارائه‌شده‌است.

جدول 1. ساختار و محتوای جلسات درمان شناختی-رفتاری

جلسه	عنوان	محتوای جلسه
مقدماتی	معرفی و آشنایی	معارفه، برقراری ارتباط اولیه، آشنایی اعضای گروه با یکدیگر، تعیین اهداف و قوانین گروه، تعیین دستور جلسه و تشریح اهداف جلسه، اجرای پیش آزمون
1	آشنایی با مدل شناختی-رفتاری	ساخت و تحکیم ارتباط درمانی با شرکت کنندگان مرور محدودیت‌های رازداری و محرمانه بودن مرور اجمالی درمان آشنایی کامل با مدل درمان شناختی آموزش مفهوم حالت خودکشی ایجاد یک مفهوم پردازی اولیه تعهد درمانی
2-3	آشنایی با افکار و هیجانات	بررسی خلق شرکت کنندگان بررسی تکالیف جلسه قبل ایجاد لیست مشکلات آشنایی مفهوم «هیجان»، انواع هیجان ها و تمایز بین آن ها و رابطه آن با خودکشی آشنایی مفهوم «فکر» و ارتباط بین افکار، هیجان و رفتار و رابطه آن با خودکشی تکمیل مفهوم پردازی موردی شناختی در مورد خودکشی
4-10	تمرکز بر تغییرات شناختی و رفتاری	بررسی خلق شرکت کنندگان بررسی تکالیف جلسه قبل ایجاد برنامه‌ایمنی (شناسایی علائم هشداردهنده شخصی، توانش‌های خودمدیریتی، شناسایی دوستان یا اعضای‌خانواده حامی و خدمات‌بحرانی‌حرفه‌ای) آشنایی با مفاهیم شناختی، شامل افکار خودکار و باورهای زیربنایی مرتبط با خودآسیب‌رسانی. ایجاد راهبردهای مقابله‌ای شناختی، شامل بازسازی شناختی و مهارت‌های حل مساله برای مقابله با افکار منفی. ایجاد راهبردهای مقابله‌ای رفتاری، شامل تکنیک‌های حواس‌پرتی، آرام‌سازی، و خودآرام‌بخشی برای کاهش رفتارهای خودآسیب‌رسان. ایجاد راهبردهای مقابله‌ای عاطفی، شامل تکنیک‌هایی مانند احساس دماسنج برای مدیریت عواطف مرتبط با خودآسیب‌رسانی. ایجاد راهبردهای مقابله‌ای خانوادگی، شامل تقویت نکات مثبت خانواده، تعهد خانوادگی، و گفت‌و‌گوهای حمایتی برای کاهش خودآسیب‌رسانی. توضیح ارتباط افکار، احساسات و رفتارها، استفاده از تکنیک‌هایی مانند مدل ABC برای درک بهتر ارتباطات میان افکار، احساسات و رفتارهای خودآسیب‌رسان.

 

 

اثربخشی درمان شناختی – رفتاری مبتنی بر پیشگیری از خودکشی------------------------------------------ ششکلانی قالیباف                        50   

		درجه‌بندی هیجان و میزان اعتقاد به فکر، جست‌وجوی نوسان در باورهای خاص و مقایسه‌ی مزایا و معایب، بیان تفاوت افکار، احساسات و رفتار استفاده از تکنیک‌هایی نظیر تمایز فکر از واقعیت، توضیح درباره‌ی سبک‌های ناکارآمد تفکر و افکار خودآیند، بیان خطاهای شناختی‌معمول، استفاده از تکنیک‌هایی شناسایی تحریف‌های شناختی مانند شخصی‌سازی، توزیع کاربرگ بازسازی افکار) توضیح درباره شناسایی افکار با استفاده از تکنیک‌هایی نظیر چالش با تفکر بایداندیشی، شناسایی باورهای شرطی و مقایسه‌ی نظام ارزشی، ارزیابی افکار با استفاده از تکنیک‌هایی نظیر پیکان رو به پایین، تغییر افکار، تعیین اثرات افکار اصلاح شده با استفاده از تکنیک‌هایی نظیر تعریف واژه‌ها، مقایسه‌ی شواهد، ایفای نقش هر دو جنبه‌ی فکر، توزیع مجدد کاربرگ بازسازی افکار
11-12	پیشگیری از عود	مرور مهارت‌های مقابله‌ای گوناگون مانند مهارت‌های حواس‌پرتی شامل فعالیت‌های ورزشی یا تکنیک‌های آرام‌سازی مانند تنفس عمیق تا در مواقع بحرانی از شدت افکار خودکشی بکاهد. مقاوم‌سازی با هدف آموزش پیشگیری از عود، با آموزش راهبردهای مقابله‌ای مثل تعیین اهداف کوچک روزانه و یافتن فعالیت‌های لذت‌بخش، به تقویت مهارت‌های مقابله‌ای پرداخته می‌شود و خطر عود افکار خودکشی کاهش می‌یابد. شناسایی نشانه‌های عود و چگونگی روبه‌رو شدن با افکار خودآیند منفی و افکار خودکشی شامل شناسایی نشانه‌هایی مثل تغییرات ناگهانی در خلق و خو یا افزایش تنش و استفاده از تکنیک‌های شناختی-رفتاری، مانند یادآوری افکار مثبت یا استفاده از فهرست فعالیت‌های مثبت، در جهت مقابله با افکار خودآیند منفی. اتمام درمان اجرای پس‌آزمون

 

یافته ها

افراد شرکت کننده این پژوهش را 34 نفر پسر 15 تا 18 ساله که در دو گروه آزمایش  (17 نفر) و کنترل  (17 نفر) بصورت تصادفی جاگذاری شده بودند تشکیل دادند، که میانگین سن افراد گروه درمان شناختی-رفتاری، 47/16 با انحراف استاندارد 94/0 و میانگین سن افراد گروه کنترل 35/16 با انحراف استاندارد 93/0 بود. بیشترین فراوانی میزان تحصیلات مربوط به مقطع متوسطه دوم و پایه تحصیلی دهم بوده است. تمام شرکت کنندگان پژوهش از نظر تاهل، مجرد بودند. جدول شماره 2 میانگین و انحراف استاندارد متغیرهای انعطاف پذیری شناختی و خود انتقادگری در دانش آموزان دارای سابقه اقدام به خودکشی را برحسب گروه نشان می‌دهد.

 

 

 

 

 

 

 

فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری پاییز 1403 2(3): ۴۱- ۵۹--------------------------------------- ششکلانی قالیباف                        51     

جدول 2. شاخص های توصیفی انعطاف پذیری شناختی و خودانتقادگری در گروه آزمایش و کنترل

متغیر

مولفه‌ها

گروه

مرحله‌ی اجرا

میانگین

انحراف استاندارد

انعطاف پذیری شناختی

انعطاف پذیری شناختی

آزمایش

پیش‌آزمون

94/38

29/4

پس‌آزمون

35/53

42/3

کنترل

پیش‌آزمون

41/39

39/2

پس‌آزمون

05/37

56/2

ادراک کنترل پذیری

آزمایش

پیش‌آزمون

53/15

78/2

پس‌آزمون

29/19

19/3

کنترل

پیش‌آزمون

65/15

69/1

پس‌آزمون

76/12

85/1

ادراک توجیه رفتار

آزمایش

پیش‌آزمون

82/3

39/0

پس‌آزمون

65/6

61/1

کنترل

پیش‌آزمون

65/3

49/0

پس‌آزمون

06/4

65/0

ادراک گزینه‌های مختلف

آزمایش

پیش‌آزمون

95/19

32/2

پس‌آزمون

65/27

47/2

کنترل

پیش‌آزمون

12/20

36/1

پس‌آزمون

24/20

95/1

خودانتقادگری

خودانتقادگری

آزمایش

پیش‌آزمون

05/73

28/3

پس‌آزمون

23/61

92/2

کنترل

پیش‌آزمون

01/74

69/2

پس‌آزمون

82/68

39/4

خودانتقادی درونی

آزمایش

پیش‌آزمون

35/34

83/1

پس‌آزمون

76/28

68/2

کنترل

پیش‌آزمون

7/33

68/2

پس‌آزمون

76/32

53/2

خودانتقادی بیرونی

آزمایش

پیش‌آزمون

7/38

86/2

پس‌آزمون

11/32

72/1

کنترل

پیش‌آزمون

29/40

08/2

پس‌آزمون

64/38

02/2

 

قبل از ارائه نتایج آزمون تحلیل واریانس چندمتغیری باید یادآور شد نتایج آزمون باکس جهت بررسی پیش‌فرض همگنی واریانس- کوواریانس از لحاظ آماری معنادار نبود (05/0<p) و به این معنی است که داده‌ها مفروضه‌ی همگنی خطای واریانس‌ها را زیر سوال نبرده‌اند و مفروضه همگنی واریانس‌ها مورد تایید قرار گرفت.

 

اثربخشی درمان شناختی – رفتاری مبتنی بر پیشگیری از خودکشی------------------------------------------ ششکلانی قالیباف                        52

جدول3. نتایج آزمون اثرات بین آزمودنی جهت مقایسه نمرات دو گروه در متغیر انعطاف پذیری شناختی و مولفه‌های آن

شاخص آماری متغیر	مجموع مجذورات	درجه آزادی	میانگین مجذورات	مقدار F	مقدار معناداری	مجذور اتا
انعطاف پذیری شناختی	3/79	2	65/39	*12/5	013/0	27/0
ادراک کنترل پذیری	37/63	2	68/31	**78/5	008/0	3/0
ادراک توجیه رفتار	19/11	2	59/5	*69/4	018/0	25/0
ادراک گزینه‌های مختلف	18/43	2	59/21	*03/5	014/0	27/0

** p<٠/01

 * p<٠/05

برای مقایسه دو گروه در متغیر انعطاف پذیری شناختی و مؤلفه‌های آن، نتایج آزمون اثرات بین آزمودنی‌ها در جدول 3 نشان داد میان آزمودنی‌های دو گروه در متغیر انعطاف پذیری شناختی و مولفه‌های ادراک توجیه رفتار و ادراک گزینه‌های مختلف (05/0p<) و ادراک کنترل پذیری (01/0p<) تفاوت معناداری وجود دارد. نتایج تحلیل کوواریانس چند متغیره نشان داد نمرات گروه آزمایش در متغیر انعطاف پذیری شناختی بالاتر از نمره گروه کنترل در این متغیر بود و این تفاوت از لحاظ آماری معنادار است  (05/0, p<12/5=F) و نشان دهنده‌ی اثربخشی درمان شناختی-رفتاری پیشگیری از خودکشی بر انعطاف پذیری شناختی می‌باشد. مقدار مجذور اتا نیز نشان می‌دهد که حدود 27 درصد واریانس انعطاف پذیری شناختی از طریق درمان شناختی-رفتاری پیشگیری از خودکشی تبیین می‌شود. همچنین نتایج تحلیل کوواریانس چند متغیره حاکی از آن بود که نمرات گروه آزمایش در مولفه‌های ادراک کنترل پذیری (01/0, p<78/5=F)، ادراک توجیه رفتار (05/0, p<69/4=F)، و ادراک گزینه‌های مختلف (05/0, p<03/5=F) بالاتر از نمره گروه کنترل در مولفه‌های نامبرده بود که این تفاوت از لحاظ آماری معنادار بود. مقدار مجذور اتا نیز نشان می‌دهد که به ترتیب 3/0، 25/0 و 27/0 درصد واریانس مولفه‌های ادراک کنترل پذیری، ادراک توجیه رفتار و ادراک گزینه‌های مختلف از طریق درمان شناختی-رفتاری پیشگیری از خودکشی تبیین می‌شود. به طور کلی، نتایج جدول 3 حاکی از اثربخشی درمان شناختی-رفتاری پیشگیری از خودکشی بر افزایش انعطاف پذیری شناختی و مولفه‌های ادراک کنترل پذیری، ادراک توجیه رفتار و ادراک گزینه‌های مختلف بود.

همچنین جهت بررسی تفاوت دو گروه و بررسی تأثیر درمان شناختی-رفتاری پیشگیری از خودکشی بر خودانتقادگری و مولفه‌های آن از آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیره استفاده شد. در اين تحلیل، گروه (آزمایش و کنترل) به‌عنوان عامل بين آزمودني و نمرات متغیر خودانتقادگری و مولفه‌های آن به‌عنوان متغیرهای وابسته وارد مدل شدند. نتایج این تحلیل در جدول 4 ارائه‌شده است.

جدول 4.  نتایج آزمون اثرات بین آزمودنی جهت مقایسه نمرات دو گروه در متغیر خودانتقادگری و مولفه‌های آن

شاخص آماری متغیر	مجموع مجذورات	درجه آزادی	میانگین مجذورات	مقدار F	مقدار معناداری	مجذور اتا
خودانتقادگری	63/236	2	31/118	**76/22	001/0	61/0
خودانتقادی درونی	3/166	2	15/83	**01/48	001/0	76/0
خودانتقادی بیرونی	36/43	2	68/21	**38/9	001/0	39/0

 

 

 

فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری پاییز 1403 2(3): ۴۱- ۵۹--------------------------------------- ششکلانی قالیباف                        53    

برای مقایسه دو گروه در متغیر خودانتقادگری و مؤلفه‌های آن، نتایج آزمون اثرات بین آزمودنی‌ها در جدول 4 نشان داد میان آزمودنی‌های دو گروه در متغیر خودانتقادگری و مولفه‌های خودانتقادی درونی و خودانتقادی بیرونی (01/0p<) تفاوت معناداری وجود دارد. نتایج تحلیل کوواریانس چند متغیره نشان داد نمرات گروه آزمایش در متغیر خودانتقادگری پایین‌تر از نمره گروه کنترل در این متغیر بود و این تفاوت از لحاظ آماری معنادار است (01/0, p<76/22=F) و نشان دهنده‌ی اثربخشی درمان شناختی-رفتاری پیشگیری از خودکشی بر خودانتقادگری می‌باشد. مقدار مجذور اتا نیز نشان می‌دهد که حدود 61 درصد واریانس خودانتقادگری از طریق درمان شناختی-رفتاری پیشگیری از خودکشی تبیین می‌شود. همچنین نتایج تحلیل کوواریانس چند متغیره حاکی از آن بود که نمرات گروه آزمایش در مولفه‌های خودانتقادی درونی (01/0, p<01/48=F) و خودانتقادی بیرونی (01/0, p<38/9=F) پایین‌تر از نمره گروه کنترل در مولفه‌های نامبرده بود که این تفاوت از لحاظ آماری معنادار بود. مقدار مجذور اتا نیز نشان می‌دهد که به ترتیب 76/0 و 39/0 درصد واریانس مولفه‌های خودانتقادی درونی و خودانتقادی بیرونی از طریق درمان شناختی-رفتاری پیشگیری از خودکشی تبیین می‌شود. به طور کلی، نتایج جدول 4 حاکی از اثربخشی درمان شناختی-رفتاری پیشگیری از خودکشی بر کاهش خودانتقادگری و مولفه‌های ادراک خودانتقادی درونی و خودانتقادی بیرونی بود.

بحث و نتیجه گیری

        پژوهش‌حاضر با هدف تعیین اثربخشی درمان شناختی رفتاری مبتنی بر الگوی پیشگیری از خودکشی (CBT-SP) بر بهبود انعطاف‌پذیری‌شناختی و کاهش خودانتقادگری در نوجوانان پسر 15 تا 18ساله دارای سابقه‌اقدام‌به‌خودکشی شهر مشهد انجام‌شد. نتایج‌پژوهش‌حاضر حاکی از اثربخشی CBT-SP بر افزایش انعطاف‌پذیری‌شناختی (05/0p<) و کاهش خودانتقادگری (01/0p<) بود. این نتیجه همسو با نتایج پژوهش‌های (برایان، 2019؛ چانگ⁶¹، 2023؛ دیفن باخ⁶²، 2021؛ رابرج⁶³، 2019) بود که دریافتند هنگامی‌که ارزیابی‌فرد در رابطه با قابل کنترل‌بودن شرایط و قابل تحمل‌بودن آن افزایش پیدا کند و وضعیت خود را بدون تغییر و ناامیدکننده تصور نکند، این امر می‌تواند به عنوان یک عامل محافظتی، تمایل به خودکشی را کاهش‌دهد. در تبیین اثربخشی CBT-SP بر افزایش انعطاف‌پذیری‌شناختی چنین به‌نظر می‌رسد که رویکرد CBT-SP سعی در کمک به نوجوانان داشت تا بتوانند افکار و احساسات آزاردهنده را کنترل کنند، از ماهیت ناکارآمدی افکار فعلی‌شان آگاه‌شوند و به‌جای پاسخ به‌آن و چرخه‌معیوب ناشی از نشخوارفکری، به انجام آن‌چه در زندگی برای آنان مهم‌است، بپردازند. افراد عموما افکار و احساساتی را تجربه می‌نمایند که موجب تشدید و یا تقویت باورهای نادرست و معیوب در ایشان می‌شود. این چنین باورهایی می‌توانند به رفتارهای مشکل‌برانگیز ختم گردد و ابعاد گوناگون زندگی فرد مانند خانواده، روابط‌عاطفی، تحصیل و کار را تحت تاثیر قراردهند. در نتیجه‌ی چنین الگوهای‌منفی فکری، احتمال دارد فرد به کناره‌گیری از اجتماع اقدام ورزد (هافمن⁶⁴، 2011). اما زمانی که با کمک چنین درمانی خطاهای شناختی معمولی‌اش را تشخیص‌دهد، قادر خواهدبود شیوه‌های فکری خود را به‌صورتی ناکارآمد اصلاح کند (کاروترز⁶⁵، 2016). مداخله  CBT-SPیک درمان مؤثر برای تقویت انعطاف‌پذیری‌شناختی محسوب می‌شود چرا که این امکان را برای افراد مهیا می‌نماید که مکانیسم‌های اساسی یادگیری رفتار و مهارت‌های ضروری برای مدیریت رفتارهای خویش را درک نمایند. متعاقبا، افراد می‌توانند باورهای غیرمنطقی‌شان درباره‌ی سبک زندگی را به افکار عینی تبدیل سازند (ولی زاده، 2021).

 

اثربخشی درمان شناختی – رفتاری مبتنی بر پیشگیری از خودکشی------------------------------------------ ششکلانی قالیباف                        54

همچنین مطالعات پیشین نشان داده‌اند که  CBT-SPنقش موثری در افزایش قدرت حل‌مسئله (چن، 2006) و ادراک کنترل درونی (مهتراک⁶⁶، 2017) دارد. اصلاح تفسیرهای نادرست، تقویت توانمندی حل مسئله، ایجاد حس کنترل بر زندگی، ارتقاء مهارت‌های سازنده مقابله‌ای و در نهایت بهبود سلامت روان از اهداف مداخله  CBT-SP محسوب می‌شود (سولاز پرتولز⁶⁷، 2009). در تبیین اثربخشی CBT-SP بر کاهش خودانتقادگری و مولفه‌های‌آن چنین به‌نظر می‌رسد که این مداخله این امکان را فراهم می‌آورد که ظرفیت‌لازم برای عمل طبق ملاک‌های خود و نائل‌آمدن به پیامدهای مناسب در موقعیتی‌خاص، در خویش بپروراند. به‌علاوه، CBT-SP به‌بهبود دانش فرد می‌انجامد و باورهای مثبتش را تقویت می‌کند. چنین مواردی موجب می‌گردد عواملی که اثر نامطلوب بر سلامت‌روان بر جای می‌گذارند، ایجاد نشوند، چرا که به‌نظر می‌رسد یکی از دلایل تمایل برای اقدام‌به‌خودکشی، ناتوانی در عمل بر طبق ملاک‌های‌خویش و پس از آن، ناتوانی در کسب پیامدهای مورد هدف و به‌علاوه فقدان دانش کافی و باورهای اشتباه در رابطه با خود و جهان پیرامونی می‌باشد. CBT-SP موجب می‌شود افراد به شناخت بیشتری از خود دست پیدا نمایند، به‌شناسایی نقاط قوت و ضعف خود نائل آیند و خودشناسی دست پیدا کنند و جهت بر طرف‌کردن نقاط ضعف و بهبود نقاط قوت خود اقدام‌نمایند. خودانتقادی بیشتر فرآیندی‌شناختی محسوب می‌شود که در بستر نشخوارهای ذهنی (استال⁶⁸، 2019) در قالب یک دفاع قابل تبیین می‌باشد؛ در صورتی که خطا و قصور در دستیابی به هدف‌ها قابل جبران باشد، به فعالیتی سازنده ختم می‌شود و در صورتی که قابل جبران نباشد، با تحمل تجربه‌ی هیجانات همخوان به همراه خطا به صورتی ناپایدار و جاری تجربه می‌گردد. لذا، ادامه‌ی خودانتقادی به عنوان فرآیندی شناختی تنها یک دفاع جهت تسکین هیجان‌های دردناکی همچون گناه و پشیمانی نخواهد بود و CBT-SP با کاهش خودانتقادگری درون و بیرونی، تمایل نوجوانان در گرایش به اقدام به خودکشی را کاهش‌دهد (انیل و همکاران، 2021).

به‌طورکلی، می‌توان گفت برنامه درمان شناختی رفتاری مبتنی بر پیشگیری از خودکشی (CBT-SP) بر انعطاف‌پذیری‌شناختی و خودانتقادگری در دانش آموزان پسر دارای سابقه اقدام به خودکشی شهر مشهد مؤثر بوده‌است و بنابراین این‌درمان می تواند به‌عنوان یک‌ مداخله ی بالینی، جهت بهبود رفتارهای خودآسیب رسان دانش‌آموزان دارای سابقه ‌اقدام به‌خودکشی به کار گرفته شود. انجام این پژوهش با محدودیت‌هایی نیز روبه‌رو بود که از آن جمله می‌توان به این موارد اشاره نمود: 1.با توجه به فرآیند نمونه‌گیری برای گروه‌های مورد مطالعه و از آن‌جایی که پژوهش حاضر در شهر مشهد اجرا شده‌است، لذا در تعمیم یافته‌ها بایستی جانب احتیاط در نظر گرفته‌شود. 2. نمونه پژوهش دانش‌آموزان پسر 15 تا 18ساله بودند که از این حيث جمعيت‌خاصي محسوب مي‌شوند که مي‌تواند تعميم‌پذیری نتایج را به سایر جمعيت‌ها با محدودیت مواجه‌نماید. 3.در پژوهش حاضر بعلت محدودیت‌های ‌زمانی و مکانی، دوره‌ی پیگیری وجودنداشت. 4. با عنایت به اینکه پرسشنامه‌های پژوهش وابسته به خودگزارش‌دهی بودند، بنابراین، نتایج ادراک‌شخصی شرکت‌کنندگان را از متغیرهای مورد اندازه‌گیری نشان می‌دادند.

تعارض منافع

نگارنده این سند علمی منافع همچون دریافت وجه یا به دست آوردن سهم در هر سازمانی در ازای نگارش این مقاله را انکار می‌نماید و در مراجع قانونی پاسخگو می باشد.

 

فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری پاییز 1403 2(3): ۴۱- ۵۹--------------------------------------- ششکلانی قالیباف                        55  

منابع

Barcaccia, B., Salvati, M., Pallini, S., Baiocco, R., Curcio, G., Mancini, F., & Vecchio, G. M. (2020). Interpersonal forgiveness and adolescent depression: The mediational role of self-reassurance and self-criticism. Journal of Child and Family Studies, 29(2), 462–470. https://doi.org/10.1007/s10826-019-01583-5

Bleys, D., Soenens, B., Claes, S., Vliegen, N., & Luyten, P. (2018). Parental psychological control, adolescent self-criticism, and adolescent depressive symptoms: A latent change modeling approach in Belgian adolescents. Journal of Clinical Psychology, 74(10), 1833–1853. https://doi.org/10.1002/jclp.22652

Bryan, C. J., et al. (2016). Brief cognitive-behavioral therapy reduces post-treatment suicide attempts in military personnel: a randomized clinical trial. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 84(2), 106-115.

Bryan, C. J. (2019). Cognitive behavioral therapy for suicide prevention (CBT‐SP): Implications for meeting standard of care expectations with suicidal patients. Behavioral Sciences & the Law, 37(3), 247–258. https://doi.org/10.1002/bsl.2397

Campos, R. C., Holden, R. R., Baleizao, C., Cacador, B., & Fragata, A. S. (2021). Self-criticism, neediness, and distress in the prediction of suicide ideation: Results from cross-sectional and longitudinal studies. In Mental Health and Psychopathology (pp. 113–131). Routledge.

Carey, M., & Wells, C. (2019). Cognitive behavioral therapy suicide prevention (CBT-SP) imagery intervention: A case report. The Cognitive Behaviour Therapist, 12, e31. https://doi.org/10.1017/S1754470X19000216

Carruthers, P. (2016). Two systems for mindreading? Review of Philosophy and Psychology, 7, 141–162. https://doi.org/10.1007/s13164-015-0259-y

Carson, N. J., Mullin, B., Sanchez, M. J., Lu, F., Yang, K., Menezes, M., & Cook, B. L. (2019). Identification of suicidal behavior among psychiatrically hospitalized adolescents using natural language processing and machine learning of electronic health records. PLOS ONE, 14(2), e0211116. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0211116

Cerel, J., Fristad, M. A., Verducci, J., Weller, R. A., & Weller, E. B. (2006). Childhood bereavement: Psychopathology in the 2 years postparental death. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry,45(6), 681–690. https://doi.org/10.1097/01.chi.0000215327.58799.05

Cha, C. B., et al. (2018). "Annual Research Review: Suicide among youth – epidemiology, (potential) etiology, and treatment." Journal of Child Psychology and Psychiatry, 59(4), 460-482.

Chen, S.-Y., Jordan, C., & Thompson, S. (2006). The effect of cognitive behavioral therapy (CBT) on depression: The role of problem-solving appraisal. Research on Social Work Practice, 16(5), 500–510. https://doi.org/10.1177/1049731506287302

Chung, J. J., Heakes, M., & Kaufman, E. A. (2023). The role of cognitive flexibility in self-injurious thoughts and behaviors: A systematic review. Clinical Psychology: Science and Practice, 30(2), e12456. https://doi.org/10.1111/cpsp.12456

Clark, D. A., & Beck, A. T. (2011). Cognitive therapy of anxiety disorders: Science and practice. Guilford Press.

Cobb, B., Sample, P. L., Alwell, M., & Johns, N. R. (2006). Cognitive—Behavioral interventions, dropout, and youth with disabilities: A systematic review. Remedial and Special Education, 27(5), 259–275. https://doi.org/10.1177/07419325060270050101

Cook, L., Mostazir, M., & Watkins, E. (2019). Reducing stress and preventing depression (RESPOND): Randomized controlled trial of web-based rumination-focused cognitive behavioral therapy for high-ruminating university students. Journal of Medical Internet Research, 21(5), e11349. https://doi.org/10.2196/11349

اثربخشی درمان شناختی – رفتاری مبتنی بر پیشگیری از خودکشی------------------------------------------ ششکلانی قالیباف                        56

Curran, T. (2018). An actor-partner interdependence analysis of cognitive flexibility and indicators of social adjustment among mother-child dyads. Personality and Individual Differences, 126, 99–103. https://doi.org/10.1016/j.paid.2018.01.018

Dennis, J. P., & Vander Wal, J. S. (2010). The cognitive flexibility inventory: Instrument development and estimates of reliability and validity. Cognitive Therapy and Research, 34(3), 241–253. https://doi.org/10.1007/s10608-009-9276-4

Diefenbach, G. J., Rudd, M. D., Merling, L. F., Davies, C., Katz, B. W., & Tolin, D. F. (2021). Brief cognitive-behavioral therapy for suicidal inpatients. Cognitive and Behavioral Practice, 28(2), 224–240. https://doi.org/10.1016/j.cbpra.2020.04.002

Esposito-Smythers, C., et al. (2011). Treatment of suicidal adolescents: Development and feasibility of a family-based cognitive-behavioral therapy. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 50(6), 552-561.

Falgares, G., Marchetti, D., De Santis, S., Carrozzino, D., Kopala-Sibley, D. C., Fulcheri, M., & Verrocchio, M. C. (2017). Attachment styles and suicide-related behaviors in adolescence: The mediating role of self-criticism and dependency. Frontiers in Psychiatry, 8, 36. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2017.00036

Fazaa, N., & Page, S. (2003). Dependency and self-criticism as predictors of suicidal behavior. Suicide and Life-Threatening Behavior, 33(2), 172–185. https://doi.org/10.1521/suli.33.2.172.22774

Gadassi Polack, R., Everaert, J., Uddenberg, C., Kober, H., & Joormann, J. (2021). Emotion regulation and self-criticism in children and adolescence: Longitudinal networks of transdiagnostic risk factors. Emotion, 21(7), 1438–1449. https://doi.org/10.1037/emo0000794

Hofmann, S. G. (2011). An introduction to modern CBT: Psychological solutions to mental health problems. John Wiley & Sons.

Hosseinimehr, N., Moghadam, N. K., & Pourehsan, S. (2021). The effectiveness of compassion-focused training (CFT) on social self-efficacy, distress tolerance and self-criticism in adolescent girls under welfare organization care. Positive Psychology Research, 7(2), 33–48. [In Persian]

Ilgen, M. A., et al. (2013). Pain and suicidal thoughts, plans, and attempts in the United States. General Hospital Psychiatry, 35(6), 619-624.

Itzhaky, L., Chubarov, E., Keilp, J. G., Shbiro, L., Levy, T., & Zalsman, G. (2023). Cognitive flexibility in inpatient children and adolescents with a history of suicide attempts. Psychiatry Research, 321, 115067. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2023.115067

Ivey-Stephenson, A. Z., Demissie, Z., Crosby, A. E., Stone, D. M., Gaylor, E., Wilkins, N., et al. (2020). Suicidal ideation and behaviors among high school students—youth risk behavior survey, United States, 2019. MMWR Supplements, 69(1), 47–55. https://doi.org/10.15585/mmwr.su6901a6

Kashdan, T. B., & Rottenberg, J. (2010). Psychological flexibility as a fundamental aspect of health. Clinical Psychology Review, 30(7), 865–878. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2010.03.001

Kohandani, M., & Alhosseini, K. A. (2018). Factor structure and psychometric properties of Persian version of cognitive flexibility of Dennis, Vander Wal and Jillon. Journal of Psychological Models and Methods, 8(29), 53–70. [In Persian]

Kovacs, M. (1980). Cognitive therapy in depression. Journal of the American Academy of Psychoanalysis, 8(1), 127–144.

MacPherson, H. A., Kim, K. L., Seymour, K. E., Wolff, J., Esposito-Smythers, C., Spirito, A., & Dickstein, D. P. (2022). Cognitive flexibility and impulsivity deficits in suicidal adolescents. Research on Child and Adolescent Psychopathology, 50(12), 1643–1656. https://doi.org/10.1007/s10802-022-00933-6

Marshall, M. B., Zuroff, D. C., McBride, C., & Bagby, R. M. (2008). Self‐criticism predicts differential response to treatment for major depression. Journal of Clinical Psychology, 64(3), 231–244. https://doi.org/10.1002/jclp.20438

فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری پاییز 1403 2(3): ۴۱- ۵۹--------------------------------------- ششکلانی قالیباف                        57 

Masuda, A., & Tully, E. C. (2012). The role of mindfulness and psychological flexibility in somatization, depression, anxiety, and general psychological distress in a nonclinical college sample. Journal of Evidence-Based Complementary & Alternative Medicine, 17(1), 66–71. https://doi.org/10.1177/2156587211423400

McManimen, S., & Wong, M. M. (2020). Prospective investigation of the interaction between social problems and neuropsychological characteristics on the development of suicide ideation. Suicide and Life-Threatening Behavior, 50(2), 545–557. https://doi.org/10.1111/sltb.12606

Mehrtak, M., Habibzadeh, S., Farzaneh, E., & Rjaei-Khiavi, A. (2017). Effectiveness of teaching cognitive-behavioral techniques on locus of control in hemodialysis patients. Electronic Physician, 9(10), 5631–5637. [In Persian] https://doi.org/10.19082/5631

Mohammadi, A., et al. (2022). "The Prevalence and Associated Factors of Suicidal Ideation Among Iranian Adolescents: A National Study." Journal of Adolescence.

ONeill, C., Pratt, D., Kilshaw, M., Ward, K., Kelly, J., & Haddock, G. (2021). The relationship between self-criticism and suicide probability. Clinical Psychology & Psychotherapy, 28(6), 1445–1456. https://doi.org/10.1002/cpp.2614

Ong, E. L. C. (2018). The cognitive and neural basis of suicide: Investigating factors that help to identify individuals at risk [Doctoral dissertation, University of Salford]. University of Salford.

Oppo, A., Schweiger, M., Ristallo, A., Presti, G., Pergolizzi, F., & Moderato, P. (2019). Mindfulness skills and psychological inflexibility: Two useful tools for a clinical assessment for adolescents with internalizing behaviors. Journal of Child and Family Studies, 28(12), 3569–3580. https://doi.org/10.1007/s10826-019-01516-2

Park, Y., & Ammerman, B. A. (2023). For better or worse?: The role of cognitive flexibility in the association between nonsuicidal self-injury and suicide attempt. Journal of Psychiatric Research, 158, 157–164. https://doi.org/10.1016/j.jpsychires.2022.11.008

Ram, D., Chandran, S., Sadar, A., & Gowdappa, B. (2019). Correlation of cognitive resilience, cognitive flexibility and impulsivity in attempted suicide. Indian Journal of Psychological Medicine, 41(4), 362–367. https://doi.org/10.4103/IJPSYM.IJPSYM_499_18

Ramsey, W. A., Berlin, K. S., Del Conte, G., Lightsey, O. R., Schimmel‐Bristow, A., Marks, L. R., & Strohmer, D. C. (2021). Targeting self‐criticism in the treatment of nonsuicidal self‐injury in dialectical behavior therapy for adolescents: A randomized clinical trial. Child and Adolescent Mental Health, 26(4), 320–330. https://doi.org/10.1111/camh.12441

Roberge, E. M., Bryan, C. J., Peterson, A., & Rudd, M. D. (2019). Variables associated with reductions in insomnia severity among acutely suicidal patients receiving brief cognitive behavioral therapy for suicide prevention. Journal of Affective Disorders, 252, 230–236. https://doi.org/10.1016/j.jad.2019.04.024

Rojas, S. M., Gold, S. D., Bryan, C. J., Pruitt, L. D., Felker, B. L., & Reger, M. A. (2022). Brief cognitive-behavioral therapy for suicide prevention (BCBT-SP) via video telehealth: A case example during the COVID-19 outbreak. Cognitive and Behavioral Practice, 29(2), 446–453. https://doi.org/10.1016/j.cbpra.2021.09.003

Rudd, M. D., Bryan, C. J., Wertenberger, E. G., Peterson, A. L., Young-McCaughan, S., Mintz, J., et al. (2015). Brief cognitive-behavioral therapy effects on post-treatment suicide attempts in a military sample: Results of a randomized clinical trial with 2-year follow-up. American Journal of Psychiatry, 172(5), 441–449. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.2014.14070843

Rudd, M. D., et al. (2015). Brief cognitive-behavioral therapy for suicidality in military populations: Case examples and clinical considerations. Cognitive and Behavioral Practice, 22(2), 179-190.

Sanderson, M., Bulloch, A. G., Wang, J., Williams, K. G., Williamson, T., & Patten, S. B. (2020). Predicting death by suicide following an emergency department visit for parasuicide with administrative health care system data and machine learning. EClinicalMedicine, 20, 100275. https://doi.org/10.1016/j.eclinm.2020.100275

اثربخشی درمان شناختی – رفتاری مبتنی بر پیشگیری از خودکشی------------------------------------------ ششکلانی قالیباف                        58  

Scott, M. (2021). Integration of cognitive behavioral therapy for suicide prevention in social work practice. Research on Social Work Practice, 31(2), 194–204. https://doi.org/10.1177/1049731520977691

Sekowski, M., Lengiewicz, I., & Lester, D. (2022). The complex relationships between dependency and self-criticism and suicidal behavior and ideation in early adulthood. Personality and Individual Differences, 198, 111806. https://doi.org/10.1016/j.paid.2022.111806

Shahar, G., Rogers, M. L., Shalev, H., & Joiner, T. E. (2020). Self‐criticism, interpersonal conditions, and biosystemic inflammation in suicidal thoughts and behaviors within mood disorders: A bio‐cognitive‐interpersonal hypothesis. Journal of Personality, 88(1), 133–145. https://doi.org/10.1111/jopy.12486

Shain, B. (2019). "Suicide and Suicide Attempts in Adolescents." Pediatrics, 138(1), e20161420.

Shariati, M., Hamid, N., Shaykhshabani, S. E. H., Beshlideh, K., & Marashi, S. A. (2016). The effect of compassion-focused therapy on depression and self-criticism of students. Knowledge & Research in Applied Psychology, 17(63), 43–50. [In Persian]

Sheftall, A. H., Bergdoll, E. E., James, M., Bauer, C., Spector, E., & Vakil, F., et al. (2020). Emotion regulation in elementary school-aged children with a maternal history of suicidal behavior: A pilot study. Child Psychiatry & Human Development, 51(5), 792–800. https://doi.org/10.1007/s10578-020-00979-0

Solaz Portolés, J. J., & Sanjosé López, V. (2009). Working memory in science problem solving: A review of research. Revista Mexicana de Psicologia, 26(1), 79–90.

Stahl, B., & Goldstein, E. (2019). A mindfulness-based stress reduction workbook (2nd ed.). New Harbinger Publications.

Stanley, B., et al. (2007). Cognitive-behavioral therapy for suicide prevention (CBT-SP): Treatment model, feasibility, and acceptability. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 46(10), 1241-1248.

Stanley, B., Brown, G., Brent, D. A., Wells, K., Poling, K., Curry, J., et al. (2009). Cognitive-behavioral therapy for suicide prevention (CBT-SP): Treatment model, feasibility, and acceptability. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 48(10), 1005–1013. https://doi.org/10.1097/CHI.0b013e3181b5dbfe

Stanley, B., & Brown, G. K. (2012). Safety planning intervention: A brief intervention to mitigate suicide risk. Cognitive and Behavioral Practice, 19(2), 256-264.

Stefan, S. I., & Hofmann, S. G. (2019). Integrating metta into CBT: How loving kindness and compassion meditation can enhance CBT for treating anxiety and depression. Clinical Psychology in Europe, 1(3), 1–15. https://doi.org/10.32872/cpe.v1i3.33001

Thompson, R., & Zuroff, D. C. (2004). The Levels of Self-Criticism Scale: Comparative self-criticism and internalized self-criticism. Personality and Individual Differences, 36(2), 419–430. https://doi.org/10.1016/S0191-8869(03)00106-5

Tondo, L., & Baldessarini, R. J. (2021). Suicide in psychiatric disorders: Rates, risk factors, and therapeutics. In Ketamine for Treatment-Resistant Depression (pp. 85–115). Elsevier. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-822422-6.00004-3

Valizadeh, S., Makvandi, B., Bakhtiarpour, S., & Hafezi, F. (2021). The effectiveness of cognitive behavioral therapy (CBT) on prisoners' cognitive flexibility. Iranian Journal of Psychiatric Nursing, 8(4), 1–9. [In Persian]

Werner, A. M., Tibubos, A. N., Rohrmann, S., & Reiss, N. (2019). The clinical trait self‐criticism and its relation to psychopathology: A systematic review–Update. Journal of Affective Disorders, 246, 530–547. https://doi.org/10.1016/j.jad.2018.12.069

World Health Organization. (2021). Suicide worldwide in 2019: global health estimates. WHO.

Yamaguchi, A., Kim, M.-S., & Akutsu, S. (2014). The effects of self-construals, self-criticism, and self-compassion on depressive symptoms. Personality and Individual Differences, 68, 65–70. https://doi.org/10.1016/j.paid.2014.03.013

 

فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری پاییز 1403 2(3): ۴۱- ۵۹--------------------------------------- ششکلانی قالیباف                        59

Zarani, F., & Ahmadi, Z. (2021). Suicide in Iranian culture: A systematic review study. Rooyesh-e-Ravanshenasi, 10(9), 205–216. [In Persian]

Zelkowitz, R. L., & Cole, D. A. (2019). Self-criticism as a transdiagnostic process in nonsuicidal self-injury and disordered eating: Systematic review and meta-analysis. Suicide and Life-Threatening Behavior, 49(1), 310–327. https://doi.org/10.1111/sltb.12437

 

 

---

[1]  Suicide

[2]  Sanderson

[3]  Carson

[4]  World Health Organization (WHO)

[5]  Mohammadi

[6]  Self-Criticism

[7]  Tondo

[8]  Gadassi Polack

[9]  Bleys

[10] 10 Barcaccia

[11] 11 Shain

[12] 12 Cha

[13] 13 Campos

[14] 14 Stephenson

[15]  Fazaa

[16]  Zelkowitz

[17]  O'Neill

[18]  Falgares

[19]  Cognitive flexibility

[20]  Park

[21]  MacPherson

[22]  Oppo

[23]  Kashdan

[24] 10 Curran

[25] 11 Masuda

[26] 12 Dennis

[27] 13 Itzhaky

[28] 14 Sheftall

[29] 15 McManimen & Wong

[30] 16 problem solving

[31] 17 Stress coping

[32] 18 Ram

[33]  Prevention of suicide attempts

[34]  Ong

[35]  Cognitive-behavioral therapy based on suicide prevention model

[36]  Stanley

[37]  Cognitive-behavioral therapy

[38]  Coping skills

[39]  Distorted thoughts

[40]  Distress coping skills

[41]  Emotion regulation

[42] 10 Brown

[43] 11 Suicidal thoughts

[44] 12 Rudd

[45] 13 impulsiveness

[46] 14 Rojas

[47] 15 Rumination

[48] 16 Cook

[49] 17 Cobb

[50] 18 Esposito-Smythers

[51] 19 Ilgen

[52]  Cerel

[53]  Cognitive Flexibility Inventory

[54]  VanderWaal

[55]  Kohandani & Abolmali

[56]  Levels of self-criticism

[57]  Thompson and Zaroff

[58]  Yamaguchi

[59]  Shariati

[60]  Cognitive-behavioral therapy for suicide prevention

[61]  Chung

[62]  Diefenbach

[63]  Roberge

[64]  Hofmann

[65]  Carruthers

[66]  Mehrtak

[67]  Solaz Portolés

[68]  Stahl

---