بازتاب فرهنگ عامه در غزلیات شمس
محورهای موضوعی : مطالعات نقد ادبی
لطیفه سلامت باویل
1
(استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی)
کلید واژه: فرهنگ عامه, دیوان کبیر, عناصر مادی, عناصر معنوی,
چکیده مقاله :
فرهنگ عامه شاخه ای از فرهنگ هر ملت و از اجزاء سازندة آن است. تمام فرهنگ‌ها و جوامع شناخته شده در جهان دارای فرهنگ عامه اند. ابعاد وسیع و گستردة آن شامل آداب و رسوم، جشن ها و آیین ها، سنت ها، باورها، اعتقادات و... در آثار بسیاری از شاعران و نویسندگان انعکاس داشته است. غزلیات شمس یا دیوان کبیر به عنوان یکی از غنی ترین گنجینه های فرهنگی زبان فارسی، به لحاظ وجود اجزای گوناگون فرهنگ عامه در آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است.این اثر ریشه های عمیقی در فرهنگ مردم داشته و در آن عناصر مادی و معنوی فرهنگ عامه در خدمت اندیشه‌های عارفانه مولانا درآمده است. این مقاله به روش توصیفی ـ تحلیلی عناصر مادی و معنوی فرهنگ عامه را در غزلیات شمس مورد بررسی قرار می دهد. از آن جا که بررسی تمام مؤلفه ها و شاخص های فرهنگ عامه در این مقاله امکان‌پذیر نیست لذا از میان عناصر معنوی به آداب و رسوم، باورها و زبان عامه و از عناصر مادی به مشاغل و پیشه ها، خوراک و پوشاک می پردازد. مولانا از این عناصر برای بیان پیوند شعر با زندگی مردم و مضمون سازی استفاده کرده است که آشنایی با آنها می تواند بسیاری از رموز اشعار او بگشاید و درک درستی از آنها به ما بدهد.
Folklore is a branch of the culture of each nation and its component parts. All known cultures and communities in the world have folklore. Its wide dimensions include customs, celebrations and rituals, traditions, beliefs and so on has been reflected in the works of many poets and writers. Ghazaliat (lyrical poems) of Shams or Divan-e- Kabir as one of the richest cultural treasures of the Persian language is particular importance due to various components of folklore. It has deep roots in the culture of people it has come to serve mystical thoughts of Mowlana in that material and spiritual elements of folklore. This paper In a descriptive – analytical way analyzes the material and spiritual elements in Ghazaliat of Shams .Since the study of all components and indices of folklore is not possible in this paper therefore among the spiritual elements is reviewed the customs , beliefs and general language and among material elements is reviewed jobs, food and clothing. Mowlana has used these elements to express the link between poetry and the life of the people. Familiarizing them can open up many ambiguities of hia poems and give us a true understanding of them.
1ـ انوری،حسن و احمدی گیوی ، حسن.(1388). دستورزبان فارسی، دورة دو جلدی، تهران: موسسه فرهنگی فاطمی
2ـ آشوری، داریوش.(1393). تعریفها و مفهوم فرهنگ. تهران: آگه.
3ـ بلوکباشی، علی.(1377). نقد و نظر (معرفی و نقد آثاری در ادبیات مردمشناسی. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی).
4ـ بیهقی، حسینعلی.(1365). پژوهش و بررسی فرهنگ عامه ایران. مشهد: آستان قدس رضوی.
5ـ تمیم‌داری، احمد.(1393). فرهنگ عامه. تهران: مهکامه.
6ـ ثروت، منصور و انزابینژاد، رضا.(1377). فرهنگ معاصر. تهران: سخن.
7ـ خلعتبری، مصطفی.(1385). گسترة فرهنگ عامه. فصلنامه نجوای فرهنگ، شماره 1، ص17ـ33
8ـ داد، سیما.(1395). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: مروارید.
9ـ دهخدا، علیاکبر.(1360ـ1325). لغتنامه. زیر نظر محمد معین و سیدجعفر شهیدی، تهران: سازمان لغتنامه.
10ـ ذبیحی، رحمان.(1396). باورها و آیینهای عامیانة نباتی در نزهتنامة علایی. دو ماهنامه فرهنگ و ادبیات عامه.ص 29-46
11ـ ذوالفقاری، حسن.(1394). زبان و ادبیات عامه ایران. تهران: سمت.
12ـ همو.(1395). باورهای عامیانه مردم ایران. تهران: چشمه.
13ـ همو. (1368). هویت ایرانی و دینی در ضربالمثلهای فارسی. مجله مطالعات ملی، شماره 30 تابستان 1386. صص
14ـ روحالامینی، محمود.(1383). زمینه فرهنگشناسی، تهران: عطار.
15ـ ستاری، جلال.(1381). زمینة فرهنگ مردم. تهران: ویراستار.
16ـ ستوده، هدایتاله و شهبازی، مظفرالدین.(1388). جامعهشناسی در ادبیات. تهران: ندای آریانا.
17ـ شمیسا، سیروس.(1387). فرهنگ اشارات. تهران: میترا.
18ـ صاحبی، محمدجواد.(1384). مناسبات در دین و فرهنگ در جامعه ایران. مجموعه مقالات، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد.
19ـ صرفی، محمدرضا.(1383). بازتاب باورهای خرافی در مثنوی. نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، شماره 15 (پیاپی 12). صص 104ـ128.
20ـ فکوهی، ناصر.(1391). مبانی انسانشناسی. تهران: نی.
21ـ قراییمقدم، اماناله.(1382). انسانشناسی فرهنگی. تهران: ابجد.
22ـ کزازی، میرجلالالدین.(1368). زیباشناسی سخن فارسی. تهران: ماد.
23ـ کتیرایی، محمود.(1378). از خشت تا خشت. تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات اجتماعی.
24ـ معدنکن، معصومه.(1375). نگاهی به دنیای خاقانی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
25- مولوی، جلال الدین محمد بلخی.(1378). کلیات شمس تبریزی، با کوشش و توضیحات توفیق سبحانی بر اساس نسخة فروزانفر، تهران: قطره
26ـ ویسکرمی، امید و همکاران.(1396). باورهای عامیانه دربارة اختلاج وبازتاب آن در ادبیات فارسی، دو ماهنامه فرهنگ و ادبیات عامه. ص47-65
27ـ نجفی، ابوالحسن.(1378). فرهنگ فارسی عامیانه. تهران: نیلوفر.
28ـ هدایت، صادق.(1356). نیرنگستان. تهران: جاویدان.
29ـ یاحقی، محمدجعفر.(1379). فرهنگ اساطیر، تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی و انتشارات سروش.
_||_