مفهوم عقل در اندیشه سنایی با تأکید بر «حدیقه‌الحقیقه» بر مبنای نظریه هرمنوتیک شلایر ماخر

محورهای موضوعی : مطالعات نقد ادبی

الهام قنواتی محمدقاسمی ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی. تهران ایران)
زینب نوروزعلی ² ()

تاریخ دریافت : 1400/01/18 تاریخ پذیرش : 1400/04/30 تاریخ انتشار : 1400/06/01

کلید واژه: عقل, هرمنوتیک, حدیقه‌الحقیقه, سنایی غزنوی, شلایر ماخر,

چکیده مقاله :

از مفاهیم شناور و مورد اختلاف در فرهنگ ایرانی، مفهوم عقل است که دایرة معنایی وسیع و گاه متناقضی دارد ازاین‌رو نحله‌های فکری مختلف برداشت‌های متفاوتی از آن ارائه کرده‌اند. در این میان سنایی ازجمله کسانی است که در یکی از مشهورترین مجموعه‌های ادب پارسی به نام حدیقه الحقیقه مفهوم عقل را موردتوجه قرار داده است. وی با اینکه در جای‌جای حدیقه‌الحقیقه، ابیاتی در وصف عقل و دفاع از آن آورده؛ چون ساختار ذهنش با منطق عقلانی هم‌سو نیست؛ محصول کارش با عقل، مباینت یافته است. عقل نزد سنایی در مجموع، عقل دینی است و تا حد زیادی از جنبه‌های مادی فاصله می‌گیرد. این نوشتار که با روش تحلیلی توصیفی و با استفاده از منابع کتاب‌خانه‌ای صورت گرفته بر آن است تا با استفاده از نظریة هرمنوتیک شلایر ماخر مفهوم عقل را در مجموعة حدیقه الحقیقه موردبررسی قرار دهد.

چکیده انگلیسی:

One of the floating and disputed concepts in Iranian culture is the concept of “reason" which has a wide and sometimes contradictory meaning, therefore different schools of thought have presented different interpretations of it. In this regard, Sanaei is one of those who has paid attention to the concept of reason in one of the most famous works of Persian literature called Hadiqa-ul-Haqiqah. Although he has given verses describing reason and defending it throughout Hadiqa al-Haqiqah; since the structure of his mind is not aligned with rational logic, the product of his work has been compared to reason. Sana'i's reason is, in general, a religious reason, and it is far away from material aspects to a great extent. This article, which was made with a descriptive analytical method using library sources, aims to examine the concept of reason in "Hadiqah-ul-Haqiqah" by using Schleier Macher's hermeneutic theory.

منابع و مأخذ:

زرقانى‌ سید مهدى.(1381). زلف‌ عالم‌سوز‌، تهران: روزگار.

سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم.(1388). دیوان اشعار. به اهتمام مدرّس رضوی. تهران: سنایی، چاپ هفتم.

سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم.(1368). حدیقه‌الحقیقه، تصحیح مدرّس رضوی: دانشگاه تهران.

شفیعی کدکنی، محمدرضا.(1372). تازیانه‌های سلوک، تهران: آگاه، چاپ نهم.

همو.(1372). مفلس کیمیا فروش، تهران: سخن.

شمیسا، سیروس.(1378). سبک‌شناسی شعر، تهران: فردوس، چاپ چهارم.

فتوحی، محمود.(1389). بلاغت تصویر، تهران: سخن، چاپ دوم.

محمدخانی، علی‌اصغر.(1385). شوریده‌ای در غزنه، تهران: سخن.

Farley W. 2008. Schleiermacher, the ‘Via Negative and the Gospel of Love, Theology Today, 17-13: 6.

West C. 1979. Schleiermacher’s Hermeneutics and the Myth of the given. Quarterly review, Vol. XXXIV, winter, P.92-96: 2.