واکاوی دیباچۀ فراموش‌شدۀ حسام‌الدّین چلبی بر مثنوی معنوی
محورهای موضوعی : پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی
1 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران
کلید واژه: مثنوی معنوی, حسام‌الدّین چلبی, دیباچه, مولوی,
چکیده مقاله :
حسام‌الدّین چلبی (622- 683 ق) عارف بزرگ و جانشین نام‌آور مولانا جلال‌الدین را خاصه از جهت نقشی که در سرایشِ مثنوی معنوی داشته، می‌شناسند. ذکر چلبی در مثنوی معنوی بارها آمده است چنان‌که مثنوی را به تعبیر شاعرانه حسامی‌نامه نیز خوانده است. او از معشوق‌های معنوی مولانا، برانگیزانندۀ وی در مثنوی‌سرایی و خود اوّلین کاتب آن است. از وی دیباچه-ای کوتاه اما ارجمند بر مثنوی مولوی باقی است که تاکنون مغفول مانده است. در این مقالۀ کوتاه آن دیباچه را آورده، ترجمه کرده و برخی قرائنی را که می‌توان بر صحت انتساب آن به حسام‌الدّین اقامه کرد، آورده‌ایم. همان‌گونه که حسام‌الدّین را مظهر مولانا دانسته‌اند، دیباچۀ او نیز شباهتی تام با دیباچه‌های نگاشته به قلم خود مولانا بر مثنوی دارد.
Hesam al-Din Chalabi (622-683 AH) is a great mystic and the famous successor of Rumi Jalal al-Din. Chalabi is mentioned many times in the spiritual Masnavi, and he has also poetically called the Masnavi Hesaminameh. He is one of Rumi’s spiritual lovers, his inspiration in composing the Masnavi, and his first scribe. A short but valuable preface to Rumi’s Masnavi has survived from him, which has been neglected until now. In this short article, we have quoted and translated that preface, and we have provided some evidence that can be used to prove its attribution to Hesam al-Din. Just as Hesam al-Din has been considered a manifestation of Rumi, his preface also bears a complete resemblance to the prefaces written by Rumi himself to the Masnavi.
• افلاکی، شمس‌الدین احمد. (1362). مناقب‌العارفین، به تصحیح تحسین یازیجی، تهران: دنیای کتاب.
• حیدری، علی. (1403). «ناپختگی حسام‌الدّین؛ عامل اصلی تأخیر دفتر دوم مثنوی»، مجلۀ متن‌پژوهی ادبی، شمارۀ 99، صص 71 – 90.
• زرین‌کوب، عبدالحسین. (1384). پله پله تا ملاقات خدا، چاپ بیست و ششم، تهران: علمی.
• سپهسالار، فریدون ابن احمد. (1325). رسالۀ سپهسالار، به تصحیح سعید نفیسی، تهران: کتابخانه و چاپخانۀ اقبال.
• سپهسالار، فریدون ابن احمد. (1387). رسالۀ سپهسالار، به تصحیح محمّدافشین وفایی، چاپ دوم، تهران: سخن.
• سلطان ولد. (1389). ابتدانامه، به تصحیح محمدعلی موحّد و علی‌رضا حیدری، تهران: خوارزمی.
• مولوی، جلال‌الدّین محمد. (1401). مثنوی معنوی، به تصحیح توفیق سبحانی، تهران: روزنه.
• نسخۀ خطی مجموعۀ شمارۀ 38320 – 10، کتابت: 1354 ق، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، به خط عبرت نایینی، دیباچۀ حسام‌الدّین چلبی بر مثنوی، صص 32 – 33.