دو سهو در شروح حافظ
محورهای موضوعی : پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی
کلید واژه: دام, : شروح دیوان حافظ, ریشهشناسى, واژگان فارسى, دَم,
چکیده مقاله :
جُستار پیش رو، به بررسى و اصلاح دو سهو و اشتباه درباره دو گروه واژه "دم" و "دام" پرداخته است. نخستین شارحان دیوان حافظ در عصر جدید، که هم صاحب نظر بوده اند و هم با شیوه هاى پژوهش ادبى نیز آشنایى داشته اند، به دلیل کمىِ منابع پژوهش یا نوپا بودن پژوهش هاى زبان شناختى و ریشه شناختى درباره دو گروه واژه "دم" و "دام"، به خطا رفته اند. واژه "دم" که به معناى نفس است و با واژه هاى "دمیدن"، "دماغ" و "آماس" از یک خانواده است با واژه "دم" و البتّه با همین تلفظ، معانى "لبه"، "کناره"، "نزدیک" و "مقارن"، خلط و اشتباه شده است. گروه دیگر، واژه "دام" است که یک بار به معناى "تور"، "شبکه" و "زنجیر" و بار دیگر به معناى "حیوان وحشىِ غیر درنده" یا حتّى "حیوان اهلى" است. لازم به ذکر است که این واژه ها، از ریشه هاى متفاوت هندواروپایى به زبان فارسى راه یافته اند. در این مقاله ضمن نشان دادن کارکرد هر کدام از این کلمات در متون ادبى، به لحاظ ریشه شناسى نیز تک تک واژگان بررسى و تحلیل شده اند، هم چنین برخى سهوهاى رخ داده در تحقیقات و پژوهش هاى ایرانى را درباره این واژه ها یادآورى کرده ایم.