ارزیابی سازگارپذیری زیستی روستاهای ادغامی در شهر با استفاده از مدل های ساختاری شبکه(DEMATEL, ISM, ANP) (نمونه موردی: روستاهای الحاقی شهر اردبیل)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

فرهاد سبحانی ¹ , رسول درس خوان ^{2 *} , توحید حاتمی خانقاهی ³ , محمدرضا پاکدل فرد ⁴

1 - دانشجوی دکتری شهرسازی، پردیس بین الملل، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
2 - استادیار گروه شهرسازی، پردیس بین الملل، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
3 - دانشیار گروه معماری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
4 - استادیار گروه معماری، پردیس بین الملل، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/06/24 تاریخ پذیرش : 1399/09/16 تاریخ انتشار : 1401/08/01

کلید واژه: شهر اردبیل, سازگارپذیری زیستی, مدل های ساختاری شبکه, روستای ادغامی,

چکیده مقاله :

شهر اردبیل در طول دو دهه اخیر خود با گسترش افقی شهر شاهد ادغام روستاهای پیرامونی به بافت کالبدی شهر بوده است، خواه این ادغام لاجرم بوده یا خواه با برنامه‌ریزی. با ادغام این روستاها در شهر، تغییرات بنیادین اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در فضای سکونتگاهی این روستاها در جهت انطباق با شهر صورت پذیرفته است، پرواضح است که بافت ادغامی بر شهر باید سازگاری زیستی با شهر مادر داشته باشد تا بتواند به حیات خود علی‌رغم حقظ هویت اصلی خود، ترکیبی پایدار با شهر داشته باشد و این پژوهش بدنبال ارزیابی سازگار‌پذیری روستاهای ادغامی در شهر اردبیل است. در این پژوهش سه روستای اصلی ادغامی که از لحاظ جمعیت، وسعت و تاثیرگذاری بر شهر اردبیل نقش مهمی داشته‌اند به عنوان جامعه آماری پژوهش با جمعیتی در حدود 21000 نفر بررسی شده‌اند. هدف پژوهش ارزیابی سازگارپذیری زیستی این روستاها در شهر اردبیل است، روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و از شیوه میدانی برای جمع آوری داده‌ها استفاده شده است. ابزار جمع‌آوری داده‌ها با استفاده از پرسشنامه ساکنین، مصاحبه‌های متخصصین و مشاهدات میدانی انجام شده است که با نمونه‌گیری از جامعه آماری به روش کوکران به تعداد 263 نمونه تکمیل گردیده است. بدین منظور با استفاده از مدل‌های ساختاری شبکه DEMATEL, ISM, ANP، نسبت به ارزیابی شاخص‌های سازگاری زیستی جامعه هدف اقدام نموده شد. تعداد 13 شاخص اصلی(با نماد S) مطابق با مرور ادبیات نظری و مصاحبه متخصصین امر بعنوان سنجه‌های پژوهش از سه ابعاد اصلی اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی اقتباس گردید. پس از مدل‌یابی ساختاری شبکه و سطح‌بندی سنجه‌ها، نتایج نشاندهنده آن است که: روستای گل‌مغان با میانگین 0.09 در رتبه اول بالاترین اهمیت سازگارپذیری زیستی با شهر اردبیل، روستای نیار با خط میانگین تقریبی 0.07 در رتبه دوم و روستای کلخوران با خط میانگین تقریبی 0.06 در رتبه نهایی بیشترین درجه سازگارپذیری زیستی با شهر اردبیل را دارا هستند. در روستای ادغامی گلمغان شاخص بهداشت با وزن 0.12، در روستای کلخوران شاخص امکانات و خدمات زیرساختی با وزن 0.19 و در روستای نیار شاخص مسکن با وزن 0.17 بعنوان مهمترین شاخص‌های سازگارپذیری ارزیابی شده اند.

چکیده انگلیسی:

Over the past two decades, with horizontal development, the city of Ardabil has witnessed the annexation of surrounding villages to its physical fabric, whether this annexation is forced or planned. With the integration of these villages in the city, fundamental economic, social and environmental changes have been made in the space of these villages to adapt to the city. It is clear that the adjoining context must be compatible with the mother city in order to have a stable composition with the city despite maintaining its original identity, and this study seeks to assess the compatibility of the adjoining villages in the city of Ardabil. In this study, the three main adjoining villages that play an important role in terms of population, size and impact on the city of Ardabil, as a statistical population of the study with a population of about 21,000 people have been studied. The purpose of this study is to evaluate the compatibility of these villages in Ardabil. The research method is descriptive-analytical and the field method has been used to collect data. The data collection tools were residents' questionnaires, expert interviews and field observations which were completed by sampling the statistical population using Cochran's method of 263 as a sample. For this purpose, using network structural models including DEMATEL, ISM, ANP, the adaptation indicators of the target community were evaluated. . The 13 main indicators (with the symbol S) were adapted from three main dimensions of social, economic and environmental according to the review of theoretical literature and interviews of experts as research metrics. The results show: Golmoghan village with an average of 0.09 in the first rank of compatibility with Ardabil, Niar village with an average of 0.07 in the second rank and Kalkhoran village with an average of 0.06 in the final rank are the most compatible with Ardabil. In Golmoghan village, health index with a weight of 0.12, in Kalkhoran village, infrastructure facilities and services index with a weight of 0.19 and in Nyar village, housing index with a weight of 0.17 has been evaluated as the most important index.

منابع و مأخذ:

1. Afrog, Emad ,(1992), The society of social inequalities provides a model for spatial substitution and its consequences. Ph.D. Thesis, Tarbiat Modares University.


2. Alshehri, S; Rezgui, A (2015). Delphi-based consensus study into a framework of community resilience to disaster. Nat. Hazards 75 (3), 2221–2245.


3. Antrop, Marc, (2000), Changing patterns in the urbanized country side of western Europe. in: Landscape Economy Journal, vol 15,No 3,pp.257-270.2013.03.007.


4. Ann, T. W., Yuzhe, Wu., Bibo, Zheng., Xiaoling, Zhang., Liyin, Shen.,(2014); Identifying risk factors of urban-rural conflict in urbanization: A case of China . Habitat International, 44, 177-185.


5. Badri, Ali ,(2001), Sustainability Assessment of Rural Resettlement Strategy Case Study: Ab bar Integration Collection. Ph.D. Thesis, Tarbiat Modares University.


6. Bhatta, Basudeb, (2010); Analysis of Urban Growth and Sprawl from Remote Sensing Data, Computer Science & Engineering Computer Aided Design Centre.


7. Brown, David; Mark, Schucksmith, (2016); A new lens for examining rural change. European Countryside, 8(2), 183-88. doi: 10.1515.


8. Bullock, Susie, (2004); An analysis of Thechnology use and quality of life in a rural west Texas community. university of Texas.


9. Cedar Hill Municipality.(2008). City of Cedar Hill comprehensive Plan 2008. chapter5: Livability, PP. 5-1 to 5-20.


10. Clinton-Gore, A.,(2000); Building Livable Communities: Sustaining Prosperity, Improving Quality of Life, Building a Sense of Community. available at: livablecommunities.gov.


11. DHV Consulting Engineers Netherlands .(1992). Guidelines for planning rural centers, Volume one. translated by Seyed Javad Mir et al, Rosta va Shahr Publisher, No.10, First Edition, Research Center for Rural Issues, Tehran, Ministry of Jihad Sazandegi. euco-2016-0015.


12. Farid, Yadollah ,(2001); Geography and urbanization. Tabriz University Publisher.


13. Ghadir,(2007), The role of social cohesion in the development of rural settlements that have become urban". Examples of Aran and Bidgol, The first geography conference of Payame Noor University.


14. Florida, Richard, (2002): The Rise of the Creative Class, NY: Basic Books/ Perseus Books.


15. Heikkila, Eric J, (2007), Three Questions Regarding Urbanization in China, in: Journal of Planning Education and Research. 27, pp.65-81.


16. Kerselaers, Eva., Rogge. Elke., Vanempten, Elke., Lauwers, Ludwig., Van Huylenbroeck, Guido.,(2013), Changing land use in the countryside: Stakeholders’ perception of the ongoing rural planning processes in Flanders. Land Use Policy, 32, 197–206. doi: 10.1016/j.landusepol.


17. Long, Hualo., Yansui, Liu., Xiubin, Li., Yufu, Chen., (2010), Building new countryside in China: A geographical perspective. Land Use Policy, 27(2), 457–70.  


18. Lungo, Mario, (2001); Urban Sprawl and Land Regulation in Latin America, in: Land Lines.Volume13, N. 2, pp: 28-39.


19. Mukomo, Samba,(1996); On sustainable urban development in sub-saharan Africa, cities. 13(40). Pp. 265-271.


20. Owens, Cameron, (2009); Challenges in Evaluating Livability in Vancouver Canada, Case study prepared for Planning Sustainable Cities: Global Report on Human Settlements 2009.


21. Papeliyazdi, M.H., Rajabisenaghardi, H .(2003). Theories of urban and surrounding development. Samt Publisher.


22. Perogordo, Jose. Daniel, (2007); The Silesia Megapolis. European Spatial Planning.


23. Pírez, Pedro, (2002), Buenos Aires: fragmentation and privatization of the metropolitan city , in: Environment and Urbanization. 14, 2002, pp.145-158.


24. Popa, Andreea, (2012), Development of peripheral areas trough tourismdisadvantages and benefits: case study for Romanian Coastal Area. Conference report -International Forum on Urbanism,Escola Técnica Superior d'Arquitectura de Barcelona.


25. Rupnik, Carlo., Tremblay, Juno., Bollman, Ray.,(2001); Housing Condition in Predominantly Rural Regions”. Rural and Small Town Canada Analysis Bulletin. Vol.2, No 4


26. Saedlou, Hassan ,(1973); An introduction to understanding urban issues. Sazmane barnameh va bodje Publisher.


27. Salehifar, Mohammad., Alizadeh, Seyyed Dana, (2008), An Analysis of the Social and Psychological Dimensions of Green Spaces in Tehran (with Urban Management Approach) ", Modiriat Shahr Journal. 8(21).


28. Sarrafi, Mozaffar ,(1998); Fundamentals of regional development planning. Sazmane barnameh va bodje Publisher.


29. Sartipipour, Mohsen, (2007), Evaluation and analysis of rural housing, Soffeh Journal. 8(48).


30. Shkaruba, Anton., Kireyeu, Viktar., Likhacheva, Olga, (2016), Rural–urban peripheries under socioeconomic transitions: Changing planning contexts, lasting legacies, and growing pressure. Landscape and Urban Planning.


31. Tacoli, Cecilia, (2004); Rural-urban Linkages and Pro- Poor Agricultural Growth; An Overview, Helsinki workshop 18-17 June.


32. UNCHSC .(1985). Population distribution and Urbanization A Review of policy options. Nairobi44.


33. Vergunst, Petra, (2003); Liveability and Ecological Land Use the Challenge of Localization, Ph.D. Thesis in Department of Rural Development Studies, Swedish University of Agriculture.


34. Wang, Linlin; Qinggui, Cao; Lujie, Zhou, (2018); Research on the influencing factors in coal mine production safety based on the combination of DEMATEL and ISM. Saf. Sci. 103, 51–61.


35. Wassmer, Robert W ,(2002), Fiscalisation of Land Use, Urban Growth Boundaries and Non-central Retail Sprawl in the Western United States, in: Urban Studies. Vol. 39, No. 8, pp.1307–1327.


36. Watts, Greg R.; Robert J. Pheasant, (2013), Factors affecting tranquillity in the countryside. Applied Acoustics, 74(9).


37. Winarso, Haryo., Delik, Hudalah., Firman, Tommy.,(2015); Peri-urban transformation in the Jakarta metropolitan area. Habitat International, 49, 221–9.


38. Yamane T.(1967). Statistics, An Introductory Analysis. 2nd ed. New York: Harper and Row.


39. Zargar, Akbar,(1999); An introduction to the knowledge of rural architecture in Iran, Shahid Beheshty Publication. Tehran, Iran.


40. Zebardast, Esfandiar, (2001), Application of hierarchical analysis process in urban and regional planning, Honarhayeh ziba Journal. 8(10).


41. Zhang, mao, (2009); The Study on the Evaluation Index System for Rural Living Standards, Science Development Vol 7, PP. 56-63.