بررسی اثرات خزش شهری بر سکونتگاه‌های حریم کلان‌شهر تهران (نمونه موردی: شهرستان اسلامشهر)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مسعود قانعی فرد ¹ , علیرضا استعلاجی ^{2 *} , مجید کریم پور ریحان ³

1 - دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، ایران.
2 - استاد گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی (ره)، شهر ری، ایران.
3 - دانشیار مرکز تحقیقات بین المللی بیابان، دانشگاه تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/09/26 تاریخ پذیرش : 1400/03/17 تاریخ انتشار : 1401/11/01

کلید واژه: کلان‌شهر تهران, خزش شهری, شهرستان اسلامشهر,

چکیده مقاله :

پدیدة خزش شهری مشکلات و تغییراتی را در حریم سکونتگاه‌های کلان‌شهری و حوزة نفوذی آن ایجاد می‌کند. یکی از مهم‌ترین مشکلات این پدیده تغییر کاربری اراضی می‌باشد که برنامه‌ریزان و طراحان بخش توسعه از آن به عنوان ابزار مهم در سطوح مختلف ملی، منطقه‌ای و محلی استفاده می‌کنند؛ لذا بررسی تأثیرات این رخداد از اهمیت زیادی برخوردار است. در این مقاله تأثیرات عوامل خزش شهری بر سکونتگاه‌های کلان‌شهر تهران (شهرستان اسلامشهر) مورد بررسی قرار گرفته است. در پژوهش حاضر حجم نمونه 50 نفر و ضریب پایایی به دست آمده 73/0 می‌باشد که نشان دهندة پایایی قابل قبول است. روایی تحقیق نیز از طریق پنلی از متخصصان و کارشناسان روستایی و شهری و شهرسازی مورد تأیید قرار گرفته است. در بُعد کالبدی افزایش ارزش اقتصادی زمین و افزایش راه‌های مواصلاتی بیشترین تأثیرات و ارتقاء سطح امکانات حمل و نقل شهرها و روستاها در این زمینه تأثیراتی نداشته است در بُعد اقتصادی و اجتماعی بهبود رفاه اقتصادی و ضعف‌ها و ارزش‌های اجتماعی ساکنین بیشترین تأثیرات و در بُعد مدیریتی تغییر در مکانیسم و فرآیندهای مدیریتی و معضلات و مشکلات دهیاری‌ها بیشترین تأثیر را بر خزش شهری داشته‌اند. در راستای وجود رابطه یا عدم وجود رابطه میان هر یک از متغیرهای موجود از نرم افزار لیسرر و مدل آزمون AGFI و دستور بینومال تست و آزمون نسبت‌ها استفاده می‌نماییم. با توجه به نتایج سطح معناداری sig در همة متغیرها که کوچک‌تر از ضریب آلفا یعنی 05/0 شده است نتیجه می‌شود که عوامل محیطی-کالبدی، اقتصادی-اجتماعی و عوامل مدیریتی از اصلی‌ترین مؤلفه‌های تأثیرگذار بر خزش شهری شهرستان اسلامشهر می‌باشند.

چکیده انگلیسی:

Urban creep can cause problems and changes in the area of large urban settlements and its area of influence. One of the most important problems of this phenomenon is land use change, which developers and developers use as an important tool in various national, regional and local levels. Therefore, it is important to evaluate the effect of this occurrence of events. This paper examines the effects of urban creep on large settlements in Tehran (Islamshahr). In this research, the volume of 50 samples and the reliability coefficient of 0.73 was obtained, which showed the acceptable reliability. The validity of this study was confirmed through a penley of specialists and rural and urban experts and urban urban urban urban urban development. In the physical dimension, increasing the economic value of land and increasing the modalities has no effect and raising the level of transportation facilities in cities and villages in this field. In the economic and social dimension, improving economic welfare and social values of residents have the most influence and in management of change in management mechanisms and management processes and problems and problems of villages have the most impact on urban crawl. In order to have any relationship with each of the variables, Liser software, AGFI test model and Binomial order testing and Ratios testing are used. The results of the sig level in all variables, which is smaller than the alpha coefficient (0.05), concluded that environmental-physical, economic and social factors and management factors are the main factors affecting urban creep in Islamshahr.

منابع و مأخذ:

1. Estealaji, Alireza (2012) "A Study of the Rural Management Model in Iran with Emphasis on Local and Participatory Management of Rural Authorities" Journal of Geography, Spring 2012, No. 32


2. Alireza, Estalaji (2010) "Position of Physical Spatial Planning in Urban and Rural Settlements with Emphasis on Garmsar City Author Responsible for Authentic Screening" Journal of New Attitudes in Human Geography, Fall 2010, Issue 138.


3. Oghabayi, Farzaneh. Estalaji, Alireza. Kordavani, Parviz (2009) "Explaining Entrepreneurial Capabilities in Rural Areas A Case Study of Sabalan" Journal of Geography, Spring 2009, Issue 60


4. Estealaji, Alireza. Hatefil, Ali (2016) "The position of information and communication technology in the development of tourism in Ardabil province" Journal of Geography, Fall 2016, No. 50


5. Shahab-ol-Molkfard, Jafar, (2016), "Analysis of Spatial-Physical Developments in Bojnourd with Emphasis on Scattered Urban Surface", PhD Thesis, Payame Noor PhD Center, Tehran, Payame Noor University.


6. Fekouhi, Nasser (2004), "Urban Anthropology, Tehran", Ney Publishing, First Edition.


7. Montazeri, Marjan, Jahamshahloo, Lala, Majedi, Hamid, (2016) ". Developments in the physical-spatial structure of Yazd and the factors affecting it." Environmental Studies Seven Fences Sixth Year, No. 21: 27-42.


8. Statistics Center of Iran, 2017, Results of the General Census of Population and Housing in 2016 by country divisions


9. Fakuhi, Nasser (2007), History of Anthropological Thoughts and Theories, Fifth Edition, Ney Publications, Tehran


10. Hesse, G.R (2001), Just what is sprawl, anyway?, available on line at ncsu.edu/~grhesse.


11. Hasse, J.,(2002). “Is it Sprawl or Smart Growth? Geospatial Indices of Urban Sprawl”. Department of Geography, Rowan University.


12. Anoona, N. and Y. Katpatal (2020). Remote Sensing and GIS-Based Analysis to Envisage Urban Sprawl to Enhance Transport Planning in a Fast Developing Indian City. Applications of Geomatics in Civil Engineering, Springer: 405-412.


13. Archer, R .W.(1973) "Land Speculation and Scattered Development; Failures in the Urban-Fringe Land Market", urban Studies.


14. Archer, R. W. (1973). "Land speculation and scattered development; failures in the urban-fringe land market." Urban studies 10(3): 367-372.


15. Berens, G., et al. (2005). "Corporate associations and consumer product responses: The moderating role of corporate brand dominance." Journal of marketing 69(3): 35-48.


16. Bruegmann, R. (2005). “Sprawl A Compact History”, the University of Chicago, Press 60637.


17. Canter, D. (1977). " The Psychology Of Place". London: Architectural: Press


18. Clawson, M. (1962). "Urban sprawl and speculation in suburban land." Land economics 38(2): 99-111.


19. Downs, A. (1999). "Some realities about sprawl and urban decline." Housing policy debate 10(4): 955-974.


20. Elbeih, S. F., et al. (2013). "Water management problems associated with urban Sprawl in Gharbia Governorate, Egypt using remote sensing and GIS." Inter. J. of Advanced Remote Sensing and GIS,(2) 1: 243-259.


21. Frumkin, H. 2002. Urban Sprawl and Public Health. Public Health Reports. May- june. v 117.


22. Galster, G., et al. (2001). "Wrestling sprawl to the ground: defining and measuring an elusive concept." Housing policy debate 12(4): 681-717.


23. Habibi, S. and N. Asadi (2011). "Causes, results and methods of controlling urban sprawl." Procedia Engineering 21: 133-141.


24. Harvey,Robert and Clark,W.A.V,1965,The nature and economics of urban sprawl, , Land Economices,41(1),1-9.


25. Johnson, mp.(2001), "Environmental Impact of urban sprawl: A Survey of the literature and proposal Research Agenda" Environ plan A33:717-735.


26. Liu, C., et al. (2019). "Application of GIS and Remote Sensing in Spatial Distribution of Nitrogen and Phosphorus Pollutant in Urban Rivers: A Case Study of Linyi Economic Development Zone, China." Journal of Coastal Research 93(sp1): 250-256.


27. Lungo, M. (2001). “Urban Sprawl and Land Regulation in Latin America”, Land Lines: March 2001, Volume 13, Number 2


28. Menon, N. (2004). "Urban sprawl." Vision the journal of the WSC-SD, Vol2, No3 4.


29. Neuman, M. (2005). "The compact city fallacy." Journal of planning education and research 25(1): 11-26. 


30. Ottensmann, J.R.(1977) Urban Sprawl, "land Values and the Density of Development", land Econemics, 53(4),389-400.


31. PAN, B. and M. XIA (2011). "Analysis of Spatial Structure Changes of Urban and Rural Land Use in Yixing City Based on GIS Technology and Shannon Entropy." Acta Agriculturae Jiangxi(8): 44.