طراحی شهری خیابان در جهت ارتقاء حس مکان؛ مطالعه موردی: خیابان گلشن راز شبستر

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

سید جواد حبیب زاده کوزه کنانی ¹ (دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی شهری/دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز)
اکبر عبدالله زاده طرف ² (استادیار عضو هیت علمی گروه شهرسازی دانشکده معماری و هنر/ دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز)

تاریخ دریافت : 1395/04/30 تاریخ انتشار : 1395/06/01

کلید واژه: فضا, حس مکان, مکان, خیابان گلشن راز, شهر شبستر,

چکیده مقاله :

حس مکان هر خیابان در بر گیرنده کلیه عوامل کالبدی، عملکردی- فعالیتی، ادراکی بصری و اجتماعی موجود در خیابان است ایجاد حس مکان در خیابان‌ها هدف اصلی طراحی شهری بوده و می‌تواند زمینه ساز حضور شهروندان و افزایش تعاملات بین آن‌ها شود.مقاله حاضر با توجه به سوال، چگونه می‌توان از طریق جعبه ابزار طراحی شهری به ارتقاء حس مکان در یک محیط شهری (خیابان) دست یافت؟ مطرح شده، آنچه ضروت ارتقاء حس مکان در محور گلشن راز را ایجاب می‌کند، وجود اغتشاشات بصری در نماهای این محور، شرایط نامناسب مبلمان شهری، نبود فضای سبز و باز کافی، فقدان امکانات جهت پاسخگویی به نیاز زائرین و ساکنان محدوده، نارسایی در نظام رفت و آمد و شبکه دسترسی و شرایط نامناسب زیست محیطی و ... است که در نهایت منجر به کاهش کارآیی و عملکرد مناسب این محور شده است. در این مقاله با هدف طراحی شهری خیابان در جهت ارتقاء حس مکان خیابان گلشن راز شبستر، پژوهش بر پایه شناخت عناصر بصری ادراک و ذهنیت مردم از خیابان و عوامل تاثیر گذار بر حس مکان خیابان شکل گرفته است. در راستای نیل به هدف ارتقاء حس مکان خیابان گلشن راز شبستر در ابتدای امر، به بررسی عوامل تاثیر گذار در حس مکان و و به دنبال آن معیار‌ها و شاخص‌های ارتقاء حس مکان خیابان پرداخته شد. در ادامه بر اساس مشاهدات میدانی و کروکی‌ها ، توصیفات مردم مورد بررسی قرار گرفت. این مطالعات بر اساس اهداف، نیاز‌ها و سوالات پژوهش صورت گرفته است. سپس به تحلیل داده‌ها با استفاده از جدول سوات پرداخته ایم، و در آخر به تدوین پلان راهبردی و نتایج حاصل از آن رسیده ایم.

چکیده انگلیسی:

The sense of place in each street encompasses the entire physical, performance –activity based factors, visual perceptual and social elements available in the street. The creation of the sense place is the main aim of urban design and may pave the way for the presence of the citizens and the increase of interaction among them. The present article considering the question: how can we attain the promotion of the sense of place in an urban atmosphere(street) has been propounded. What requires the necessity of promotion of the sense of place in the Golshan Raz axis, is the presence and existence of visual turbulences in the scenes of this axis, unfit conditions of urban furniture, the absence of green space and sufficient open space, lack of potentials for responding to the need of the pilgrims and inhabitants of the limited area, insufficiency in the coming and going or traffic system and access network and unsuitable environmental conditions etc. that ultimately result in decrease of efficiency and sufficient functioning of this axis. In this article, with the aim of urban designing of the street towards promotion of the sense of place and place of Golshan-e-Raz street in Shabestar, the research has been shaped up on the basis of recognition of visual elements of perception and mentality of the people from the street and effective, efficient factors effecting the sense of place of the street.

منابع و مأخذ:

بنکدار، احمد و قرایی، فریبا، 1390، تغییر پارادیم‌ها در اصول طراحی شهری؛ از مولفه‌های کالبدی و اجتماعی و ادراکی به رهیافت مکان سازی، دو فصلنامه دانشگاه هنر، شماره ششم: 51-70.

پرتوی، پروین، 1382، مکان و بی مکانی رویکرد پدیدارشناسانه، نشریه هنر‌های زیبا، شماره 14، ص 40- 50.

پرتوی، پروین، 1387، پدیدارشناسی مکان، چاپ اول تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.

تیبالدز، فرانسیس، 1383، شهرسازی شهروندگرا ارتقای عرصه‌های همگانی در شهر‌ها و محیط‌های شهری، ترجمه محمد احمدی نژاد، چاپ اول، اصفهان: نشر خاک

جیکوبز، جین، 1386، مرگ و زندگی شهر‌های بزرگ آمریکایی، حمیدرضا پارسی و آرزو افلاطونی، چاپ اول ، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

حبیبی، سید محسن، مقصودی، ملیحه، 1386، مرمت شهری، انتشارات دانشگاه تهران.

حبیبی، محسن،1387،از شار تا شهر چاپ نهم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

راپاپورت، آموس ،1366، منشاء فرهنگی مجتمع‌های زیستی، ترجمه راضیه رضازاده، تهران، جهاد دانشگاهی دانشگاه علم و صنعت ایران.

راپاپورت، آموس1384، معنی محیط‌های ساخته شده، ترجمه حبیب، فرح، تهران: سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.

رلف، ادوارد،نقصان محمدی، محمدرضا،مندگاری، کاظم، متکی، زهیر،1389، مکان و بی مکانی، انتشارات آرمانشهر، چاپ اول

شولتز، نوربرگ، 1391، روح مکان: به سوی پدیده شناسی معماری، ترجمه محمدرضا شیرازی، چاپ سوم، تهران : انتشارات رخداد نو.

کاشی، حسین، بنیادی، ناصر،1392، تبیین مدل هویت مکان- حس مکان وبررسی عناصر و ابعاد مختلف آن؛ نمونه موردی:پیاده راه شهر ری، نشریه هنرهای زیبا- معماری وشهرسازی دوره18،شماره3، پاییز 1392.

کانتر، دیویدوی،1393،روان شناسی مکان، ترجمه امری خواه، مریم، تهران: انتشارات وزیری

مدنی پور، علی،1379، طراحی فضای شهری: نگرشی بر فرآیند‌های اجتماعی _ مکانی ، ترجمه مرتضایی، فرهاد، شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری.

گل، یان، 1387، زندگی در فضاهای میان ساختمانها، ترجمه شیما شصتی، انتشارات جهاد دانشگاهی، تهران.

گلکار، کوروش،1390، آفرینش مکان پایدار_تعاملاتی در باب نظریه طراحی شهری، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، چاپ اول

گلکار، کوروش،1384، سنجش مکان در طراحی شهری: درآمدی بر تکنیک مکان سنجی (Placecheck). نشریه علمی-پژوهشی صفه، شماره4

لیچ، کوین، 1384، تئوری شکل شهر ، مترجم حسین بحرینی، انتشارات دانشگاه تهران چاپ سوم.

لیچ، کوین، 1381، سیمای شهر، ترجمه منوچهر مزینی، انتشارات دانشگاه تهران.

مدنی پور، علی،1389، فضاهای عمومی و خصوصی شهر، ترجمه فرشاد نوریان، تهران: سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.

 

Canter,D.2008. investigative psychology: Offender Profiling and the Analysis of Criminal Action,6^th edition, John Wiley& sons press.

Canter,D.1977. The psychology of place, Lodon: The Architectural press.

Carmona,M et al. 2003.Public places-Urban spaces:The Dimensions Of Urban. Design, London:The Architectural press.

Raskin, E ., 1974, Architecture and People, Englewood, Apprentice.

SHORTRIDGE, RANDALL H, 2002, Critical Ingredients in Urban place making. AIA, RTKL/Los Angeles.

Zouker, P., 1959, Town and Square, New York, Columbia University press.