ارزیابی شاخصهای کیفیت زندگی شهری در بافتهای قدیم و جدید شهرتبریز (نمونه موردی: مرزداران و کوچه باغ)
محورهای موضوعی : جامعه شناسیمریم باستانیان شاهگلی 1 , علی پناهی 2 , اکبر عبدالله‌زاده طرف 3
1 - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته برنامهریزی شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز- ایران.
2 - گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز- ایران (نویسنده مسئول).
3 - گروه شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز- ایران.
کلید واژه: کیفیت زندگی شهری, شهر تبریز, محلات بافت جدید, محلات بافت قدیم,
چکیده مقاله :
کیفیت زندگی به عنوان مفهومی برای نشان دادن میزان رضایت مندی فرد از زندگی و به عبارتی معیاری برای تعیین رضایت و عدم رضایت افراد و گروه ها، از ابعاد مختلف زندگی است. کیفیت زندگی شهری یکی از مهم ترین حوزه های مطالعات شهری در کشورهای مختلف است. بنابراین شهر به عنوان بستر زیست انسان شهرنشین، نیازمند تامین استانداردهایی است که در یک نگاه می توان آن را استانداردهای کیفیت زندگی نامید. هدف این پژوهش بررسی و ارزیابی شاخص های کیفیت زندگی شهری در دو بافت جدید و قدیم شهر تبریز می باشد. روش تحلیل از نوع توصیفی– تحلیلی است. برای گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه ای و پیمایشی با استفاده از پرسشنامه و برای ارزیابی کیفیت زندگی در منطقه استفاده گردیده است. جامعه آماری این تحقیق کل خانوارهای ساکن درمحلات جدید و قدیم شهر تبریز می باشد که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده و بر اساس رابطه کوکران 386 خانوار از دو محله بافت جدید مرزدان و بافت قدیم کوچه باغ شهر تبریز انتخاب شد. به منظور تحلیل داده‌ها و آزمون فرضیات از روش های آماری آزمون T چند نمونه ای و تحلیل عاملی و نرم‌افزار SPSS بهره گرفته شد. برای آزمون فرضیه های تحقیق از روش های رگرسیون خطی ساده، آزمون t مستقل و آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن بهره جستیم. نتایج این آزمون ها با توجه به میانگین شاخص های اجتماعی، زیست محیطی، اقتصادی و کالبدی برای محلات بافت قدیم به ترتیب برابر 79/2، 52/2، 55/2 و 61/2 و برای محلات بافت جدید به ترتیب برابر 73/2، 97/2، 75/2 و 90/2 است، نشان داد که کیفیت مؤلفه های کالبدی (شامل فضای سبز، مسکن و خدمات شهری) کمترین تاثیر را در افزایش سطح کلی کیفیت زندگی در محلات بافت قدیم شهر تبریز داراست. هم چنین، از نظر شاخص های زیست محیطی (شامل بهداشت محیط)، اقتصادی (شامل اشتغال، درآمد و حمل و نقل) و کالبدی (شامل فضای سبز، مسکن و خدمات شهری) بین محلات مورد مطالعه شهر تبریز تفاوت معناداری وجود دارد. علاوه بر آن، بین میزان برخورداری از شاخص های (اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و زیست محیطی) و میزان کیفیت زندگی در بافت جدید و قدیم شهر تبریز رابطه معناداری وجود دارد.
Life quality is a concept to indicate the satisfaction of one’s life. It is criteria to indicate the satisfaction and dissatisfaction of people and groups about various aspects of life. Quality of urban life is one of the most important areas of urban studies in different countries. Thus, city as the habitat of urban human is in need of providing standards that briefly can be called quality of life standards. The aim of this study was to evaluate indexes of urban life quality in both new and old textures of Tabriz. Therefore a descriptive analytic method was used. Data was collected through library and survey research by the use of a questionnaire. The statistical population in this study was all the households who are living in the old and new alleys of Tabriz that through random sampling method and based on Cochran's relationship, 386 households were selected from old and new texture alleys namely (Koch-e Bagh) and (Marzdaran) respectively. Statistical methods of multiple T-test, Factor analysis and SPSS software were used to analyze the data and test the hypotheses. To test the hypotheses simple linear regression, independent t-test and Spearman correlation coefficient were used. The results of these tests based on social, environmental, economic and skeletal indexes for old and new texture alleys indicated that, the quality of skeletal components (including green spaces, housing and utilities), has less impact on increasing the overall level of quality of life in old texture alley of Tabriz. Also, in terms of environmental indicators (including environmental health), economic (including employment, income and transportation) and skeletal (including green spaces, housing and utilities) there is a significant difference between the studied regions of Tabriz city. In addition, there is a significant relationship between the level of social, economic, physical and environmental indicators and the quality of life in the new and old textures of Tabriz city.
منابع
دویران، اسماعیل؛ غلامی، سعید؛ و دانشدوست، مهرداد. (1391). نقش شاخصهای اجتماعی و کالبدی بر کیفیت زندگی در بافتهای شهری، نشریه جغرافیا و مطالعات محیطی. جلد 1، شماره 4.
سلیمانی، محمد؛ منصوریان، حسین؛ و براتی، زهرا. (1392). سنجش کیفیت زندگی در محلههای در حال گذار شهری، فصلنامه بینالمللی انجمن جغرافیای ایران. جلد 11، شماره 38.
شاطریان، محسن؛ اشنویی، امیر؛ و گنجیپور، محمود. (1390). سنجش میزان رضایتمندی ساکنان بافت قدیم شهر آران و بیدگل از شاخصهای کیفیت زندگی، مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقهای. جلد 4، شماره 13.
فتحعلیان، معصومه؛ و پرتوی، پروین. (1390). مطالعه تطبیقی کیفیت زندگی در بافتهای خودرو و برنامهریزی شده اسلامشهر، نشریه مطالعات تطبیقی هنر. جلد 1، شماره 1.
قنبری، ابوالفضل؛ سلطانزاده، اکبر؛ و صدیق، مهدی. (1392). بررسی تطبیقی کیفیت زندگی شهری در روستاهای ادغام شده با هستههای طراحی شده شهر تبریز، فصلنامه مطالعات جامعهشناسی. جلد 3، شماره 7.
موسوی، میرنجف؛ و کشکولی، علی. (1393). ارزیابی توزیع فضایی کیفیت زندگی در محلات شهر سردشت، نشریه پژوهش و برنامهریزی شهری. جلد 3، شماره 97.
نسترن، مهین؛ احمدی، قادر؛ و آقازاده، سهند. (1394). ارزیابی کیفیت زندگی شهری در محلات بافت قدیم و جدید شهر ارومیه، نشریه مطالعات توسعه اجتماعی ایران. جلد 7، شماره 3.
نوابخش، مهرداد. (1391). کیفیت زندگی شهری و برخی عوامل اجتماعی موثر بر آن در شهر کرمانشاه، فصلنامه مطالعات جامعهشناختی شهری (مطالعات شهری). جلد 2، شماره 3.
Allen, John, Voget, Rebecca and Cordes, Sam. (2004). Quallity of Life in RuralNeebraska: Trends and Changes, Instituteof agriculture and natural resoures. 32.
Das, d. (2008). "urban quality of life: a case study of guwahati", social indi- cators research. 188 (2), P.p: 297-310.
Evans, D., R. (1994). "Enhancing quality of life in the population at large". Social Indicators Research. 33, P.p: 47-88.
Lee, y- J. (2008). subjavtive quality of life measurement in taipi, building ans environment. 42 (7).
Oktay, D. and Rustemli, A. (2010). "Measuring The Quality of Urban Life and Neighbourhood Satisfaction: Findings From Gazimagusa (Famagusta) Area Study", international journal of social sciences and humanity studies. 2 (2), P.p: 27-37.
Zielinska wczkowska, H. and dziora kornatowska, K., W. (2010). evaluation of quality of life (Qol) of students of the university of third qge (U3A) on the basis of socio-demographic factors and health status. archives of geronto-logy and geriatrics, 1-5.
Zainal, N, Kaur, G, Aisah Ahmad, N. and Khalili, J. (2012). "Housing Conditions and Quality of Life of the Urban Poor in Malaysia", Procedia-Social and Behavioral Sciences. 50, P.p: 827–838.
_||_