ارزیابی پیشران‌های حیاتی مؤثر بر کیفیت زندگی شهری با رویکرد آینده‌پژوهی در کلان‌شهرهای ایران (نمونه موردی: کلان‌شهر تبریز)

محورهای موضوعی : جامعه شناسی

فرناز انتصاری ¹ , داریوش ستارزاده ² , لیدا بلیلان اصل ³ , اکبر عبداله زاده طرف ⁴

1 - دانشجوی دکتری شهرسازی،گروه معماری و شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاداسلامی، تبریز، ایران
2 - دانشیار ّ، گروه شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاداسلامی، تبریز، ایران ( نویسنده مسئول )[e-mail]
3 - دانشیار، گروه معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاداسلامی، تبریز، ایران
4 - استادیار، گروه شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاداسلامی، تبریز، ایران

تاریخ دریافت : 1400/10/12 تاریخ پذیرش : 1400/12/23 تاریخ انتشار : 1401/12/01

کلید واژه: کیفیت زندگی شهری, تبریز, آینده پژوهی, پیشران حیاتی,

چکیده مقاله :

ارتقاء کیفیت زندگی از مهم‌ترین اهداف حکومت‌ها و دولت‌های مختلف در سطح دنیا محسوب می‌شود. مطالعات کیفیت زندگی می‌تواند به شناسایی نواحی مسأله‌دار، علل نارضایتی مردم، اولویت‌های شهروندان در زندگی، تاثیر فاکتورهای اجتماعی جمعیتی بر کیفیت زندگی و پایش، ارزیابی کارایی استراتژی‌ها و سیاست‌ها در زمینه کیفیت زندگی کمک کند. در این راستا این مقاله با هدف ارزیابی و کشف عوامل و پیشران‌های حیاتی موثر بر کیفیت زندگی در شهر تبریز تدوین شده است. روش تحقیق از نظر ماهیت کاربردی و از نظر روش جز تحقیقات توصیفی-تحلیل است. فرآیند کار از دو مرحله اساسی شناسایی و انتخاب معیارهای موثر و کشف پیشران‌های حیاتی از میان این شاخص‌ها تشکیل شده است. در مرحله اول با استفاده از مطالعات مبانی نظری و استفاده از روش دلفی شاخص‌های موثر شناسایی و در مرحله بعد با استفاده از روش تحلیل ساختاری (تحلیل اثرات متقاطع) و با استفاده از نرم‌افزار میک مک[1] پیشران‌های حیاتی موثر بر کیفیت زندگی در شهر تبریز شناسایی و کشف شده‌اند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد از بین 55 متغیر انتخاب شده در مرحله اول؛ 18 متغیر (که عمده‌ترین آنها عبارتند از امنیت، حاشیه نشینی، آلودگی هوا، فضاهای سبز و عمومی، حمل و نقل عمومی، عدالت اجتماعی و فضایی، نظم بصری و تراکم ساختمانی و ....) بیشترین نقش را به‌ عنوان پیشران‌های حیاتی موثر در کیفیت زندگی کلانشهر تبریز داشتند. در این میان شاخص امنیت با امتیاز 1334 به عنوان کلیدی‌ترین شاخص انتخاب شد. به طور کلی پیشران‌های منتخب ترکیبی از شاخص‌های اجتماعی، اقتصادی و کالبدی هستند ولی به خاطر شرایط خاص کلانشهر تبریز شاخص‌های کالبدی نقش پر رنگ‌تری در بین پیشران‌ها دارند.

چکیده انگلیسی:

Improving the quality of life is one of the most important goals of different governments around the world. Quality of life studies can help identify problem areas, causes of public dissatisfaction, citizens' priorities in life, the impact of demographic social factors on quality of life and monitoring and evaluating the effectiveness of quality strategies and policies in the field of quality of life. Contribute to the quality of life. In this regard, this article has been prepared with the aim of evaluating and discovering the vital factors and drivers affecting the quality of life in the city of Tabriz. The research method is applied in nature and is a descriptive-analytical research in terms of method. The work process consists of two basic stages of identifying and selecting effective criteria and discovering vital drivers among these indicators. In the first stage, using effective theoretical studies and using the Delphi method, effective indicators are identified and in the next stage, using Critical drivers affecting the quality of life in the city of Tabriz have been identified and discovered through structural analysis (cross-impact analysis) and using Mick Mac software. The research results show that among the 55 variables selected in the first stage; 18 variables (the most important of which are security, marginalization, air pollution, green and public spaces, public transportation, social and spatial justice, visual order and building density, etc.) play the most important role as vital drivers They were effective in the quality of life of Tabriz metropolis. Among these, the security index was selected as the most key index with a score of 1334. In general, the selected drivers are a combination of social, economic and physical indicators, but due to the special conditions of Tabriz metropolis, physical indicators plays a more colorful role among the drivers have.

منابع و مأخذ:

1. Ali Akbari, Ismail and Amini, Mehdi (2010). Quality of Urban Life in Iran (1365-1385) Social Welfare, Volume 10, Number 36 - 121-148.


2. Azarein, Sharaf (2021). Analysis and evaluation of urban quality of life using multi-criteria decision making techniques (Case study: Gorgan city areas). Geography and Human Relations, 4 (1), 82-98.


3. Das, d. (2008). "urban quality of life: a case study of Guwahati", social Indi- actors research. 188 (2), Pp.: 297-310.


4. De Guimarães, J. C. F., Severo, E. A., Júnior, L. A. F., Da Costa, W. P. L. B., & Salmoria, F. T. (2020). Governance and quality of life in smart cities: Towards sustainable development goals. Journal of Cleaner Production, 253, 119926.‏


5. R, Donald and Menon, Mohan. (2008), A Method of Assembling Cross-sectional Indicators into a Community Quality of Life, Social Indicators Research, NO. 88.20-38.


6. Eziyi, O. I. & Amole, D. (2013). Subjective life satisfaction in public housing in urban areas of Ogun State, Nigeria. Journal of CITIES, Vol.35, 51-61.


7. Ghani, Mahboubeh, Ismailpour, Najma, Sarai, Mohammad Hossein, (2017) Measuring the quality of life in urban areas in order to improve the quality of life (Case study of Qala-e-Shahr neighborhood of Bafgh), Urban planning, Volume 8, Number 28, p. 21-44.


8. Godet, M( 2008) “Strategic Foresight”, Lipsor Working Paper ,France , Paris


9. Gordon, T. J. and Glenn, J. C. (1993). Issues in Creating the Millennium Project: Initial Report from the Millennium Project Feasibility Study, United Nations University.


10. Guida, C., & Carpentieri, G. (2021). Quality of life in the urban environment and primary health services for the elderly during the Covid-19 pandemic: An application to the city of Milan (Italy). Cities, 110, 1-15.‏


11. Hosseinzadeh, D; Mirzaei, S (2007), Quality of work life and its effect on productivity, Management Quarterly, 18th year, No. 123, 17-20.


12. Lee, Y.J (2008), Subjective quality of life measurement in Taipei, Building and Environment, NO. 43(7).


13. Lotfi, Sedigheh, (2009), The Concept of Quality of Urban Life: Definitions, Dimensions and Measurement in Urban Planning, Journal of New Attitudes in Human Geography, Volume 1 (4), 80-65.


14. Marans, R. W. (2015). Quality of urban life & environmental sustainability studies: Future - linkage opportunities. Habitat International, 45, 47-52.


15. Megone, C. (1990).The quality of life: Starting from Aristotle. In: Baldwin, S., Godfrey, C., Propper,C. (Eds.), Quality of Life: Perspectives and Policies. Biddles, London, pp. 28-41.


16. Mehdizadeh, J (2006) Criteria and criteria for organizing industries and urban services, Volume 1, Tehran, Publications of the Organization of Municipalities.


17. Rezvani, M, Motkan, A, Mansoorian, H. Sattari, M (2009). Development and assessment of quality indicators of urban life Case study: (Nurabad city, Lorestan province). Quarterly Journal of Urban and Regional Studies and Research, (1) 2, 110-87.


18. Shokouhi, Mohammad, Johari, Leila (2014) A comparative study of quality of life in Mashhad from the perspective of the studied citizens: Hashemieh neighborhood and Saadabad neighborhood, Studies of urban function and structure, Volume 2, Number 5, pp. 145-164.