بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی دانشجویان دانشگاه سیستان و بلوچستان
سمیه میری
1
(
دکترای جامعه شناسی، بررسی مسائل اجتماعی، دانشگاه کاشان، کاشان ، ایران
)
مهران سهراب زاده
2
(
دانشیار ،گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کاشان، کاشان ، ایران (نویسنده‌ی مسئول): Sohrabzadeh@kashanu.ac.ir
)
فاطمه خوش بیانی آرانی
3
(
کارشناس ارشد علوم اجتماعی، دانشگاه کاشان ، کاشان ، ایران
)
کلید واژه: گروههای مرجع, تمایل رفتارهای انحرافی, رعایت هنجارهای اجتماعی, تأیید کنترل اجتماعی, مشروعیت اجتماعی,
چکیده مقاله :
رفتارهای انحرافی به مثابهی یکی از آسیبهای اجتماعی است، که برخلاف هنجارها و فرم‌های اجتماعی از فرد سرزده و کارکرد وی را مختل کرده و به تبع آن کارکرد خانواده و جامعه را نیز تحت الشعاع خود قرار میدهد. رفتارهای انحرافی در هر جامعهای وجود داشته و دارای انواع و شدت و فراوانی متفاوتی است. پژوهش حاضر بر آن است که با تکیه بر عوامل اجتماعی مؤثر، به تمایل ارتکاب رفتارهای انحرافی در میان دانشجویان دانشگاه سیستان و بلوچستان بپردازد. روش بررسی در این پژوهش پیمایشی است که، تلفیقی از روش اسنادی و میدانی است؛ در روش میدانی جامعهی آماری کلیهی دانشجویان دانشگاه سیستان و بلوچستان در تمام مقاطع و رشتههای مختلف در شهر زاهدان میباشد. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 384 نفر محاسبه شده که با استفاده از پرسشنامهی محقق ساخته، اطلاعات مورد نیاز جمعآوری و سپس با استفاده ازنرم افزار آماری spss دادهها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بررسی روابط بین متغیرها بیانگر این است که میزان وقوع رفتارهای انحرافی در بین پسران بیشتر از دختران میباشد. یافتهها همچنین نشان میدهد که متغیرهای مورد استفاده در این تحقیق که شامل(میزان روابط دوستانه، گروههای مرجع، میزان رضایتمندی از زندگی، میزان پیوستگی اجتماعی، تضاد ارزشی، رعایت هنجارهای اجتماعی، تایید کنترل اجتماعی و مشروعیت اجتماعی) است به خوبی تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی در میان دانشجویان را تبیین میکنند. نتایج حاصل از تحلیلهای رگرسیونی نشان داده که این عوامل به طور همزمان 61/0 بر تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی تاثیر گذار میباشد.
چکیده انگلیسی :
Deviant behaviors are considered as social harms, Which, contrary to social norms and forms, has intruded on the person and disrupted his function Consequently, it overshadows the functioning of the family and society. Deviant behaviors exist in every society and have different types, intensity and frequency. The present study is based on effective social factors To pay attention to the tendency to commit deviant behaviors among the students of Sistan and Baluchestan University. The research method in this research is a survey, which is a combination of documentary and field methods In the field method, the statistical population of all students of Sistan and Baluchestan University is Zahedan The sample size was calculated using Cochran's formula, 384 people, which was collected using a researcher-made questionnaire, the required information was collected and then the data were analyzed using SPSS statistical software. The study of the relationships between the variables shows that the incidence of deviant behaviors is higher among boys than girls..The findings also show that the variables used in this study include(The degree of friendly relations, reference groups, the level of life satisfaction, the degree of social cohesion, value conflict, observance of social norms, affirmation of social control and social legitimacy) It well explains the tendency to commit deviant behaviors among students The results of regression analysis showed that these factors simultaneously affect the tendency to commit deviant behaviors by 0.61.
- آزاد ارمکی، تقی. (۱۳۷۷).بررسی مسائل اجتماعی ایران.نشر جهاد
- احمدی، حبیب. (۱۳۷۷). نظریههای انحرافات اجتماعی، شیراز، زر، چاپ اول.
- اسماعیلی، ایرج و همکاران. (۱۳۷۹). بررسی وضعیت اعتیاد در میان زندانیان دارای تحصیلات دانشگاهی تهران، مجموعه مقالات سمینار اعتیاد و جوان.
- رفیع پور، فرامرز.(1380).توسعه وتضاد، تهران:شرکت سهامی انتشار،چاپ دوم.
- سراجزاده، سید حسین؛ فیضی، ایرج. (۱۳۸۶). عوامل اجتماعی موثر بر مصرف تریاک و مشروبات الکلی در بین دانشجویان، فصلنامهی علوم اجتماعی، شمارهی۳.
- سیف، علی اکبر. ( ۱۳۷۹ )، روانشناسیپرورشی، تهران، انتشارات آگاه.
- صدیق سروستانی، رحمت االله. ( .(1393آسیب شناسی اجتماعی، چاپ اول، تهران: انتشارات آن.
- صفوی، امان اله. ( ۱۳۶۷ ). تئوریهای انحرافات، تهران،مجلهیرشد، سال دوم، شمارهی 4.
- علیوردی نیا،اکبر؛علیمردانی،منا،(1396).کاربست تجربی نظریهی فعالیتهای روزمره در بررسی رفتارهای انحرافی دانشجویان، فصلنامهی جامعهشناسی کاربردی، سال بیست و هشتم شمارهی3.
- علیوردینیا، اکبر و معمار، رحمت الله. (۱۳۹۴). بررسی تجربی رابطه دینداری، خودکنترلی و رفتار انحرافی. فصلنامهی راهبرد اجتماعی فرهنگی. سال چهارم. پاییز ۹۴، شمارهی۱۶.
- علیوردینیا، علیاکبر؛ یونسی بروجنی، عرفان. (۱۳۹۲). تحلیل جامعهشناختی رفتارهای انحرافی دانشجویان: آزمون تجربی دیدگاه نظری چندگانه. مجلهی تحلیل اجتماعی، شمارهی ۴.
- علیوردینیا، اکبر و قهرمانیان، داریوش. (۱۳۹۵). مطالعه جامعهشناختی رفتارهای انحرافی دانشجویان: کاربست تجربی نظریه انتخاب عقلانی، جامعهشناسی نهادهای اجتماعی، شمارهی۳.
- علیوردینیا، اکبر و صالح صالح نژاد. (۱۳۹۰). خودکنترلی ـ جنسیت و تأثیر آن بر رفتارهای انحرافی، فصلنامهی زن در توسعه و سیاست، دورهی 9، شمارهی ۵.
- علیوردینیا، اکبر؛ شهریاری، نگار. (۱۳۹۶). بررسی رفتار انحرافی دانشجویان: ارزیابی توان تبیینی نظریههای کلاسیک و فشار، جامعه پژوهی فرهنگی، سال هشتم، شمارهی۲.
- فتاحی، فرهاد؛ جهانگیرفرد، مجید؛ مهدیزاده، علی. (۱۳۹۸). اثر عوامل زمینه ای بر بروز رفتارهای انحرافی کارکنان، فصلنامهی مدیریت نظامی، شمارهی ۷۶.
- قاسمی، وحید؛ فرداصفهانی، احسان؛ منوچهری فر، صبا؛ (۱۳۹۷). تحلیل محتوای مستند شوک با تأکید بر نظریههای انحرافات اجتماعی، پژوهش های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، سال هفتم، شمارهی ۲۰.
- کریمیان، حسین. (1387) ، نگاهی به بزهکاری نوجوانان وجوانان، پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی؛ شمارهی۱۲۶ .
- کواراسوس، ویلیام.(1345).بزهکاری نوجوانان کتاب، ترجمه ابراهیم رشیدپور، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی.
- کینیا، مهدی. ( ۱۳۷۳ ). مبانیجرمشناسی، جلد اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- کینیا، مهدی. (۱۳۷۰ )، علومجنایی، جلد سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- گیدنز،آنتونی.(1382). جامعه شناسی، ترجمه منوچهر صبوری،تهران ،نشر نی.
- لطفی، عزت الله، فیض پور، محمدعلی؛ یاری، محمدسعید؛ ستار رستمی، همت؛ میرزایی، سرور. (1395). بررسی تاثیر متغیرهای اقتصادی- اجتماعی بر جرم بر کشور،رهیافت تکنیک داده های ترکیبی(مطالعه موردی سرقت و قتل)، فضلنامهی مطالعات مدیریت انتظامی، سال یازدهم، شماره سوم.
- محسنی تبریزی، علیرضا. (۱۳۸۱). وندالیسم، تهران: انتشارات آن، چاپ اول.
- محسنی تبریزی، علیرضا؛ صفری شالی، رضا. (۱۳۸۳). بررسی زمینه های بزهکاری و تخریب اموال عمومی توسط نوجوانان«مطالعه موردی نوجوانان استان قزوین. فصلنامهی جامعه شناسی، سال دوم، شمارهی ۳.
- محسنی تبریزی،علیرضا؛رحمتی؛محمدمهدی.(1390).سیری در مفاهیم و نظریه های خشونت ،پرخاش و پرخاشگری به منظور ساخت و ارایه یک مدل علی-توصسفی خشونت در ورزش ، فصلنامهی علوم اجتماعی. شماره 19.
- مساواتی آذر، مجید. ( ۱۳۷۲ ). مبانیجامعهشناسی،تبریز، انتشارات احرار.
- مشکانی، محمدرضا، مشکانی، زهراسادات. (1381)، سنجش تاثیر عوامل درونی و بیرونی خانواده بر بزهکاری نوجوانان: آزمون تجربی نظریه ترکیبی کنترل اجتماعی و پیوند افتراقی، جامعهشناسی ایران. شمارهی2.
- ممتاز، فریده. ( ۱۳۸۱ ). انحرافاتاجتماعی،نظریههاودیدگاهها، تهران، انتشارات شرکت سهامی انتشار.
- Butler, J.C. (2009). “Authoritarianism and fear of Deviance. North American”, Journal of Psychology, 11(1).
- Ford, J. A., & Blumenstein, L. (2012). Self-control and substance use among college students. Journal of Drug Issues, 43(1).
- Gottfredson, M.& T. Hirsch. (1990).AGenerai Theory of Crime.Stanford,CA:Stanford University Press.
- Hirschi, T. (1969). Causes of Delinquency. Berkeley: Univ. of Ca Press.
- Jones, S., and Quisenberry, N. (2004). The general theory of crime: How general is it? , Deviant Behavior, 25.
- Landis, Judson. R. (2001), Sociology: concepts and Characteristics, 12 th ed, Wadsworth- T HOMSON Learning.
- Merton, Robert. (1966), Social Structure, MC Milan Publishing Company.
- Sattler, S., Graeff, P., & Willen, S. (2013). Explaining the decision to plagiarize: an empirical test of the interplay between rationality, norms, and opportunity. Deviant Behavior, 34(6), 444-463.
- Siegel, Larry J. (2010), Criminology. London. Wadsworth Publishing Company.
_||_- Ahmadi, Habib. (1998). Theories of Social Deviations, Shiraz, Zar, First Edition.
- Alivardinia, Akbar; Alimardani, Mena, (2017). Experimental application of everyday activity theory in the study of students' deviant behaviors, Quarterly Journal of Applied Sociology, 28th year, No. 3.
- Aliverdinia, Akbar and Ghahramanian, Dariush. (2016). Sociological study of students' deviant behaviors: Experimental application of rational choice theory, Sociology of social institutions, No. 3.
- Aliverdinia, Akbar and Memar, Rahmatullah. (2015). Experimental study of the relationship between religiosity, self-control and deviant behavior. Social Cultural Strategy Quarterly. Fourth Year Fall 94, No. 16.
- Aliverdinia, Akbar and Saleh Salehnejad. (2011). Self-control - Gender and its effect on deviant behaviors, Women's Quarterly in Development and Politics, Volume 9, Number 5.
- Aliverdinia, Akbar; Shahriari, Negar. (2017). Investigating the Deviant Behavior of Students: Assessing the Explanatory Power of Classical Theories and Pressures, Cultural Sociology, Year 8, No. 2.
- Aliverdinia, Ali Akbar; Younesi Borujeni, Erfan. (2013). Sociological analysis of students' deviant behaviors: An experimental test of multiple theoretical perspectives. Journal of Social Analysis, No. 4.
- Azad Armaki .Taqi. (1998). A Study of Social Issues in Iran. Jihad Publishing.
- Butler, J.C. (2009). “Authoritarianism and fear of Deviance. North American”, Journal of Psychology, 11(1).
- Fattahi, Farhad; Jahangirfard, Majid; Mehdizadeh, Ali (2019). The effect of contextual factors on the occurrence of deviant behaviors of employees, Military Management Quarterly, No. 76.
- Ford, J. A., & Blumenstein, L. (2012). Self-control and substance use among college students. Journal of Drug Issues, 43(1).
- Ghasemi, Vahid; Fard Safahani, Ehsan; Manouchehri Far, Saba; (2018). Shock Documentary Content Analysis with Emphasis on Social Deviation Theories, Strategic Research in Security and Social Order, Volume 7, Number 20.
- Giddens, Anthony (2003). Sociology, translated by Manouchehr Sabouri, Tehran, Ney Publishing.
- Gottfredson, M.& T. Hirsch.(1990).AGenerai Theory of Crime.Stanford,CA:Stanford University Press.
- Hirschi, T. (1969). Causes of Delinquency. Berkeley: Univ. of Ca Press.
- Ismaili, Iraj et al. (2000). A Survey of Addiction Status among Prisoners with University Education in Tehran, Proceedings of the Addiction and Youth Seminar.
- Jones, S., and Quisenberry, N. (2004). The general theory of crime: How general is it? , Deviant Behavior, 25.
- Karimian, Hossein. (2008), A Look at Child Delinquency, Institute of Humanities and Cultural Studies. Issue 126.
- Kenya, Mehdi. (1991), Criminal Science, Volume 3, Tehran: University of Tehran Press.
- Kenya, Mehdi. (1994). Fundamentals of Criminology, Volume One, Tehran: University of Tehran Press.
- Landis, Judson. R. (2001). Sociology: concepts and Characteristics, 12 th ed, Wadsworth- T HOMSON Learning.
- Lotfi, Ezatullah, Faizpour, Mohammad Ali; Yari, Mohammad Saeed; Sattar Rostami, Hemmat; Mirzaei, server. (2016). Investigating the Impact of Socio-Economic Variables on Crime on the Country, Approach of Combined Data Methods (Case Study of Robbery and Murder), Discipline of Disciplinary Management Studies, Eleventh Year, No. 3.
- Mashkani, Mohammad Reza, Mashkani, Zahrasadat. (2002). Evaluating the effect of internal and external family factors on juvenile delinquency: An experimental test of the combined theory of social control and differential bonding, Sociology of Iran. Number 2.
- Merton, Robert. (1966). Social Structure, MC Milan Publishing Company.
- Mohseni Tabrizi, Alireza; Rahmati; Mohammad Mahdi. (2011). A Look at the Concepts and Theories of Violence, Aggression and Aggression in order to construct and present a causal-descriptive model of violence in sport, Social Sciences Quarterly. Issue 19.
- Mohseni Tabrizi, Alireza; Safari Shali, Reza (2004). Investigating the grounds of delinquency and destruction of public property by adolescents "Case study of adolescents in Qazvin province. Sociological Quarterly, second year, No. 3.
- Mohseni Tabrizi, Alireza. (2002). Vandalism, Tehran: Its Publications, First Edition.
- Mosawati Azar, Majid. (1993). Fundamentals of Sociology, Tabriz, Ahrar Publications.
- Mumtaz, Farideh. (2002). Social Deviations, Theories and Perspectives, Tehran, Anteshar Co. Publications.
- Quarasus, William. (1966). Adolescents' book, translated by Ebrahim Rashidpour, Tehran: M. Institute of Social Studies and Research.
- Rafipour, Faramarz. (2001). Development and Contradiction, Tehran: Anteshar Co., Second Edition.
- Safavi, Amanullah (1988). Theories of Deviations, Tehran, Roshd Magazine, Second Year, No. 4.
- Sattler, S., Graeff, P., & Willen, S. (2013). Explaining the decision to plagiarize: an empirical test of the interplay between rationality, norms, and opportunity. Deviant Behavior, 34(6), 444-463.
- Seif, Ali Akbar. (2000). Educational Psychology, Tehran, Agah Publications.
- Siddiq Sarvestani, Rahmatullah.)2014). Social Pathology. First Edition, Tehran: Its Publications.
- Siegel, Larry J. (2010), Criminology. London. Wadsworth Publishing Company.
- Sirajzadeh, Seyed Hossein; Faizi, Iraj. (2007). Social Factors Affecting Opium and Alcohol Consumption among Students, Social Science Quarterly, No. 3.
بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی(مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه سیستان وبلوچستان)
چکیده
رفتارهاي انحرافي به مثابهی يكي از آسيبهاي اجتماعي است، كه برخلاف هنجارها و فرمهاي اجتماعي از فرد سرزده و كاركرد وي را مختل كرده و به تبع آن كاركرد خانواده و جامعه را نیز تحت الشعاع خود قرار ميدهد. رفتارهای انحرافی در هر جامعهای وجود داشته و دارای انواع و شدت و فراوانی متفاوتی است. پژوهش حاضر بر آن است که با تکیه بر عوامل اجتماعی مؤثر، به تمایل ارتکاب رفتارهای انحرافی در میان دانشجویان دانشگاه سیستان و بلوچستان بپردازد. روش بررسي در اين پژوهش پیمایشی است که، تلفيقي از روش اسنادی و ميداني است؛ در روش ميداني جامعهی آماری کلیهی دانشجویان دانشگاه سیستان و بلوچستان در تمام مقاطع و رشتههای مختلف در شهر زاهدان میباشد. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 384 نفر محاسبه شده که با استفاده از پرسشنامهی محقق ساخته، اطلاعات مورد نیاز جمعآوری و سپس با استفاده ازنرم افزار آماری spss دادهها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بررسي روابط بين متغيرها بیانگر این است که میزان وقوع رفتارهای انحرافی در بین پسران بیشتر از دختران میباشد. یافتهها همچنین نشان میدهد که متغیرهای مورد استفاده در این تحقیق که شامل(میزان روابط دوستانه، گروههای مرجع، میزان رضایتمندی از زندگی، میزان پیوستگی اجتماعی، تضاد ارزشی، رعایت هنجارهای اجتماعی، تایید کنترل اجتماعی و مشروعیت اجتماعی) است به خوبی تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی در میان دانشجویان را تبیین میکنند. نتایج حاصل از تحلیلهای رگرسیونی نشان داده که این عوامل به طور همزمان 61/0 بر تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی تاثیر گذار میباشد.
واژگان کلیدی: تمایل رفتارهای انحرافی، رعایت هنجارهای اجتماعی، گروههای مرجع، تأیید کنترل اجتماعی، مشروعیت اجتماعی.
Investigating the social factors affecting the tendency to commit deviant behaviors (Case Study: Sistan and Baluchestan University students)
Abstract
Deviant behaviors are considered as social harms, Which, contrary to social norms and forms, has intruded on the person and disrupted his function Consequently, it overshadows the functioning of the family and society. Deviant behaviors exist in every society and have different types, intensity and frequency. The present study is based on effective social factors To pay attention to the tendency to commit deviant behaviors among the students of Sistan and Baluchestan University. The research method in this research is a survey, which is a combination of documentary and field methods In the field method, the statistical population of all students of Sistan and Baluchestan University is Zahedan The sample size was calculated using the Cochran's formula, 384 people Which was made using a researcher questionnaire The required information was collected and then analyzed using statistical software .Examining the relationships between variables shows that the incidence of deviant behaviors is higher among boys than girls.
The findings also show that the variables used in this study include(The degree of friendly relations, reference groups, the level of life satisfaction, the degree of social cohesion, value conflict, observance of social norms, affirmation of social control and social legitimacy) It well explains the tendency to commit deviant behaviors among students The results of regression analysis showed that these factors simultaneously affect the tendency to commit deviant behaviors by 0.61.
Keywords: tendency to commit deviant behaviors, observance of social norms, reference groups establishment of social control, Social legitimacy.
مقدمه
کجرفتاری از جمله رفتارهایی هستند که بدون شک، در هر اجتماعی وجود دارد و انواع و شدت و فراوانی آنها متفاوت است(قاسمی، ۱۳۹۷). جامعهشناسان، رفتارهای انحرافی یا انحراف را به عنوان اعمال، باورها و خصیصههایی که هنجارهای اجتماعی مورد قبول را نقض میکند و به احتمال زیاد با محکومیت، ننگ، انزوای اجتماعی، سرزنش و یا مجازات از طرف مخاطبان همراه است تعریف میکنند(علیوردی نیا و قهرمانیان، ۱۳۹۵)، که در مقابل هنجارها، ارزشها و عقاید اجتماعی قرار میگیرد(سیگل1،۲۰۱۰). عمده ترین مصادیق مشکل اجتماعی مسایل مربوط به مفاسد وآسیبهای اجتماعی جوانان میباشد، رویکردی که در بحث مربوط به مسائل اجتماعی وجود دارد تا حدود بسیار زیادی حکایت از واقعیتهای جاری جامعه دارد زیرا جامعه ی ایران دارای جمعیت جوان میباشد (آزاد ارمکی، 1377 : 64). رفتارهاي انحرافی به مثابهی یکی از آسیبهاي اجتماعی است، که برخلاف هنجارهاي اجتماعی، از فرد سرزده و کارکردهاي وي را مختل کرده و به تبع آن، کارکرد خانواده و جامعه را تحت شعاع قرار میدهد(علیوردينیا و صالحنژاد، ۱۳۹۰). عوامل متعددی منجر به ایجاد انحرافات اجتماعی و جرایم میشود، که به طور کلی میتوان به سه دستهی«زیستی، تربیتی و اجتماعی» اشاره کرد، اما آنچه مسلم است، تأثیر عوامل اقتصادی ـ اجتماعی در این زمینه بسیار اساسی و حائز اهمیت است و توجه به آن بسیار ضروری مینماید(محسنی تبریزی و صفری شالی، ۱۳۸۳). با توجه به مطالب گفته شده روشن است که بروز رفتارهاي انحرافی در میان جوانان بیشتر مشهود است؛ طبق گزارش ستاد مبارزه با مواد مخدر(۱۳۸۶) بالاترین میزان سوءمصرف مواد در دامنهی سنی27- 21 سال مشاهده میشود. در این میان جوانان، دانشجویان از حیث موقعیت و پرستیژ فکري و اجتماعی فعلی و آینده، با بقیهی همگنان خود تفاوت دارند. پرستیژ بالاي اجتماعی و فکري دانشجویان باعث میشود تا جامعه انتظار داشته باشد رفتارهاي انحرافی در میان آنان چندان دیده نشود. با وجود این، مواردي از گسترش انحرافات اجتماعی در بین این گروه دیده میشود که نگرانیهایی را در پی داشته است(سراجزاده و فیضی، 1386). دورهی دانشجويی به علت گذار از دورهی نوجوانی و وارد شدن به جوانی، نقش مهمی در شکلگیری شغلی و اجتماعی آتی ايفا میکند. زندگی دانشجويی، از تجربههای تحصیلی، فکری، علمی، ورزشی، صنفی، سیاسی، اجتماعی، هنری و خوابگاهی- اقامتی نشأت مییابد و سپهری فرادرسی است که هر چند شامل فعالیتهای رسمی تحصیلی هم میشود ولی محدود به آن نیست و فعالیتهايی از قبیل: شرکت در کلوپها، تیمها، کنش انواع رفتارهای سازنده و ويرانگرانه، مباحثات و تعاملات دانشجويی معطوف به درون يا بیرون دانشگاه را در برمیگیرد. به عبارتی، زندگی دانشجويی بازتابی از حس هويت، الگوهای متمايز رفتاری، آرمان خواهی، کنجکاویها، همکنشیها و خرده فرهنگهای دانشجويان در تجربهی زيستهی تازهای است که با ورود به دانشگاه به هم میرسانند. در مورد دانشجويان رفتارهای انحرافی میتواند مصرف هرگونه ماده مخدر و اعتیادآور، وندالیسم، سرقت، پرخاشگری و انحراف جنسی و غیره باشد(علیوردینیا و یونسی، ۱۳۹۴). این قشر از جمعیت کشور در واقع سرمایههای اصلی جامعه در تولید علم و فناوری بوده و به لحاظ منابع انسانی از پایههای بنیادین پیشرفت، ترقی و توانمندی هر جامعهای محسوب میگردند(اسماعیلی و همکاران، ۱۳۷۹).
این پژوهش نیز سعي دارد با دیدي جامع به بررسي عوامل اجتماعی مؤثر در بروز رفتارهاي انحرافي از ديدگاه دانشجويان دانشگاه سیستان و بلوچستان بپردازد، این استان مرزي و استراتژيک يکي از مناطق اصلی کشور است که ناامني اجتماعي هم به صورت عيني و هم به صورت ذهني در آن مطرح است. منشاء اصلی انحرافات و آسیبهای اجتماعی در استان سیستان بلوچستان کمبود امکانات اجتماعی، فرهنگی و آموزشی است، از طرفی نبود مدیریت صحیح برای بهرهبرداری درست و مناسب از ظرفیتهای این استان باعث محدودیت در ایجاد اشتغال و در نهایت پر رنگ شدن اسیبهای اجتماعی در بین جوانان شده است. بنابراین، هدف اصلي بحث، تحليل عوامل اجتماعی مؤثر در بروز رفتارهای انحرافی دانشجویان ميباشد، تا بدين وسيله به شناخت عوامل زيربنايي انحرافات در جامعهی خود دست يافته و بتوان در راستاي پيشگيري از بروز رفتارهاي انحرافي يا شدت يافتن آنها حرکت کند. از طرفی، در ارتباط با انحرافات و آسیبهای اجتماعی مسألهای که ضرورت دارد، علت اصلی پیدایش و رشد انحرافات اجتماعی و ارائهی راهکارهای برای آن است فرهنگ به عنوان یک ابزار میتواند در صورت به کارگیری درست به اصلاح و رفع این انحرافات کمک شایانی بکند.
پیشینهی تحقیق
کجروی و تخطی از هنجارها همواره در طول تاریخ بشر وجود داشته است، شکستن نظم اجتماعی و انحراف از هنجارها در جوامع بزرگ و کوچک همچنان یکی از معضلاتی اجتماعی است که جوامع مختلف با آن دست به گریبان میباشند، بنابراین با توجه به اهمیت موضوع پژوهشهای داخلی و خارجی در این زمینه صورت گرفته است، که به تعدادی از آنها اشاره میشود.
فتاحی و همکاران(۱۳۹۸)، تحقیقی با عنوان اثر عوامل زمینهای بر بروز رفتارهای انحرافی کارکنان بیان میکنند، این تحقیق بر اساس هدف، کاربردی و بر اساس ماهیت روش یک تحقیق توصیفی- پیمایشی میباشد. نتایج نشان دادند که عوامل زمینهای بر بروز رفتارهای انحرافی کارکنان تاثیر معناداری دارند. همچنین وابستگی سیاسی (۸۲/۰)، پیچیدگی قوانین و مقررات (۷۹/۰)، فرهنگ کار ضعیف (۷۶/۰) و شرایط نامناسب بازار کار (۷۳/۰) نیز بر بروز رفتارهای انحرافی کارکنان تاثیر معناداری دارند.
علیوردینیا و علیمردانی(۱۳۹۶)، تحقیقی با عنوان کاربست تجربی نظریهی فعالیتهای روزمره در بررسی رفتارهای انحرافی دانشجویان بیان میکنند که برخلاف بیشتر پژوهشهایی که نظریهی فعالیتهای روزمره را در مورد قربانیان جرائم و چگونگی قربانی شدن به کار میبردهاند، در پژوهش حاضر، این تئوری به منظور تبیین رفتارهای انحرافی دانشجویان به کار گرفته شده است. روش تحقیق پیمایشی بوده است. نتایج تحقیق بیانگر این است که بین پسران و دختران از لحاظ میزان وقوع رفتارهای انحرافی، تفاوت معناداری وجود دارد، به طوریکه وقوع رفتارهای انحرافی در بین دانشجویان پسر بیشتر از دانشجویان دختر میباشد. در حالت کلی نتایج به دست آمده از تحقیق، گزارههای تئوری فعالیتهای روزمره را مورد تایید قرار داده و بیانگر این است که موقعیتها نقش بسزایی در وقوع رفتارهای انحرافی دارند و همانطور که تئوری فعالیتهای روزمره مطرح میکند، فعالیتهای ساخت نیافته با همآلان در غیاب چهرههای مقتدر منجر به وقوع رفتارهای انحرافی میشوند.
علیوردینیا و قهرمانیان(۱۳۹۵)، تحقیقی با عنوان مطالعهی جامعهشناختي رفتارهاي انحرافي و دانشجويان: كاربست تجربي نظريهی انتخاب عقلاني انجام دادهاند، در نظريهی انتخاب عقلاني از يك طرف تأكيد بر منافع جرم و از طرف ديگر فرصتهاي جرم است كه تركيب اين دو عامل با يكديگر زمينههاي وقوع جرم را مهيا ميسازد. نتايج حاصل از تحقيق مبين اين است كه فرصتها و نياز منفعتگرايانه عامل اصلي رفتارهاي انحرافي در ميان دانشجويان ميباشد. اين دو عامل از طرف ديگر همان ويژگيهاي ساختاربندي انتخاب است كه راهكاري براي پيشگيري از وقوع جرايم و رفتارهاي انحرافي عمل ميكند. زيرا ويژگيهاي ساختاربندي انتخاب نه تنها اطلاعاتي راجع به جرم را فراهم ميكند، بلكه در مورد مجرم(نيازهايش، اولويتهايش، ويژگيهاي شخصيتي و ادراكاتش)، نيز اطلاعاتي در اختيار قرار ميدهد.
علیوردینیا و معمار(۱۳۹۴)، تحقیقی با عنوان بررسی رابطهی دینداری، خودکنترلی و رفتارهای انحرافی را در میان دانشجویان دانشگاه مازندران انجام داده است، تحلیل دادهها نشان میدهند: خودکنترلی و دینداری با رفتارهای انحرافی رابطهی معکوس و معناداری دارد، اما بین دینداری و خودکنترلی رابطه معناداری مشاهده نشده است. به عبارت دیگر، میتوان چنین استنباط کرد که خودکنترلی نقش واسطی در رابطهی دینداری و انحراف نداشته، بلکه بهطور مستقل بر رفتار انحرافی مؤثر است.
ساتلر و همكاران2)٢٠١٣(، در تحقيقشان نتيجهگيري كردهاند كه ادراك هزينهها و منافع ارتكاب جرم، فرصتهاي در دسترس، ارزيابيهاي اخلاقي و خودكنترلي افراد تاثير زيادي در گرايش افراد به ارتكاب رفتارهاي مجرمانه دارند.
فورد و بلومنستاين3 )٢٠١٢(، به بررسي تاثير خودكنترلي بر روي رفتارهاي انحرافي پرداخته بودند نتايج نشان داده كه تاثير خودكنترلي تنها زماني معنادار است كه دانشجويان از فرصتهاي بيشتري براي انجام رفتارهاي انحرافي برخوردار باشند.
جی وبستر4 وهمکاران(2011) با استفاده از نظریهی همنشینی افتراقی ساترلند و نظریهی تکنیکهای خنثیسازی سایکز و ماتزا به بررسی و مقایسه رفتار قانونشکنانه در بین افراد مجرم و غیرمجرم میپردازند. اینان نتیجه میگیرند که مجرمان به واسطهی فرایند تصویرسازی اجتماعی، جرم را هم برای خود و هم دیگران یک رفتار هنجارمند تصویر میکنند و این اعتقاد پیدا میکنند که دیگران مشابه ما رفتار و فکر میکنند و به طور کلی تکنیکهای خنثی سازی نقش مهمی در پذیرش و عادی شدن رفتار قانون شکنانه و مجرمانه ایفا میکند.
بوتلر5 (۲۰۰۹) در تحقیق خود نشان داد افرادی که اقتدارگرای بالایی دارند از موقعیتهایی که در آنها احتمال انحراف اجتماعی میرود ترس بیشتری دارند و از این موقعیتها فاصله میگیرند، نمونهی مورد مطالعه او ۱۲۳ دانشجوی روانشناسی بود.
جونز و کیزنبري6 (۲۰۰۴)در مطالعه در بین ۲۵۴ نفر دانشجو که برروي رفتارهاي خطر آفرین در رانندگی)رانندگی در حین مستی، عدم بستن کمربند ایمنی و یا سرعت غیرمجاز (انجام دادند، به تأیید تجربی بسیار بالایی براي نظریهی عمومی جرم دست یافتند. یافتههاي این تحقیق نشان داد که با کاهش خودکنترلی، فراوانی رفتارهاي خطرناك مذکور افزایش مییافت. همچنین محققان دریافتند که افراد با خودکنترلی بالا، کمتر در رفتارهاي جنسی پرخطر مشارکت میکنند.
نتایج تحقیقات ارائه شده نشان میدهد که اکثر پژوهشهای صورت گرفته شده در مورد تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی براساس نظریات جامعه شناسی بوده و کمتر به عوامل اجتماعی موثر بر آن پرداخته شده است، این تحقیق به بررسی عواملی نظیر(میزان روابط دوستانه، گروههای مرجع، میزانرضایتمندی از زندگی، میزان پیوستگی اجتماعی، تضاد ارزشی، رعایت هنجارهای اجتماعی، تایید کنترل اجتماعی و مشروعیت اجتماعی) بر تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی در میان دانشجویان دانشگاه سیستان و بلوچستان پرداخته است.
چارچوب نظری تحقیق
مجموعه صاحبنظرانی را که تعریفی از کجرفتاری(انحراف) ارائه دادهاند میتوان به دوگروه بزرگ تقسیم کرد:
1. گروهی که کجرفتاری را پدیدهای واقعی و دارای صفتی میدانند که از رفتارهای بهنجار قابل تشخیص و تفکیک است(هیرشی7، ۱۹۶۹). 2. دستهی دوم آنانکه مدعیاند کجرفتاری لزوماً واقعی نیست و برخی افراد به اشتباه یا از روی غرض برچسب میخورند.
از سوی دیگر صرف ارتکاب نوعی خاص از رفتار چنانچه عدهای متوجه نشوند یا قدرت انگزنی نداشته باشند باعث میشود لزوماً فرد کج رفتار تلقی نشود. بنابراین، از نظر این گروه اساساً این انگ است که کسی را کج رفتار میکند و نه نفس رفتار(احمدی، ۱۳۷۷). نظریهی خودکنترلی یا نظریهی عمومی جرم نیز یکی از تاثیرگذارترین نظریههای انحراف، بزهکاری و جرم بوده است. نظريهی خودكنترلي بيان ميكند كه فقدان خودكنترلي نه شرط كافي و نه شرط لازم براي بروز جرم است، چرا كه ويژگيهاي ديگر فرد و يا موقعيت، ممكن است با احتمال بروز رفتار انحرافآميز در فرد مقابله كند(علیوردینیا و یونسی،۱۳۹۴).
نظريهی انتخاب عقلاني به عنوان يكي از شاخههاي مكتب نئوكلاسيك رويكردي در برابر جرم ارائه ميدهد كه مطابق با آن جرم محصول تعامل محيط و ويژگيهاي رواني و شخصيتي مجرمان است. اساس نظريهی انتخاب عقلانی8 رفتارهاي انحرافي را در تعامل بين ويژگيهاي(جرممحور بودن)، و ويژگيهاي(مجرممحور بودن)، ميداند(علیوردینیا و قهرمانیان، ۱۳۹۵).
دوركيم در زمينهی نابهنجارهاي اجتماعي، محيط اجتماعي را علت همهی رفتارهاي غيرعادي و مجرمانه بهشمار ميآورد و معتقد است كه جرم يك پديدهی طبيعي و اجتماعي است. بنابر نظر دوركيم بايد علت جرائم را در ميان كاركرد ساختهاي اجتماعي جستجو كرد(مساواتی آذر، ۱۳۷۲).
از نظر مرتن9 افراد در فرایند اجتماعی شدن و به عنوان نتيجهی آن ميآموزند كه چگونه اهداف فرهنگي مهم را بشناسند و در همان حال، وسايلي را كه از نظر فرهنگي پذيرفته شده و مورد تاييد است براي رسيدن به آن اهداف برگزينند. هنگاميكه امكان دستيابي به آن اهداف وجود نداشته باشد افراد به دنبال جانشيني ميگردند. رفتار جانشين ممكن است نتيجهاش رفتار انحرافي باشد(مرتون، ۱۹۹۶).
براساس نظريهی ساترلند10 رفتار انحرافي از طريق معاشرت با اغيار11، يعني داشتن روابط اجتماعي با انواع خاصي از مردم مانند : جنايتكاران، آموخته میشود، بهعبارت ديگر، براساس نظريهی ساترلند، رفتار جنایي فرد ارثي نيست بلکه از طريق تماس با اشخاص ديگر در اثر فرايند ارتباط، ياد گرفته ميشود(كينيا،۱۳۷۰).
گاتفردسون و هيرشي(۱۹۹۰) نظريهی خودكنترلي را در كتاب معروف خود، تئوري عمومي جرم بيان كردند. آنها بيان ميكنند كه ماهيت جرم از سرنخهاي مهم ماهيت اعمال مجرمانه قابل شناسايي است. همچنين مدعي بودند كه نظريهی عمومي جرم بايد تفاوتهاي فردي را در گرايش به خودداري و به كارگيري همهی انواع جرم و كجروي، در همهی سنين و تحت هر شرايطي توضيح دهد. بنابراين، آنها يك نظريهی جرم را مطرح ميكنند كه همهی انواع جرم را تببين ميكند. گاتفردسون و هيرشي جرم را به صورت»عملي از روي اجبار يا فريب براي ترغيب علائق شخصي«، تعريف ميكنند. تصور آنها بر اين است كه پايينبودن خودكنترلي ميتواند توضيحدهندهی آمادگي فرد به ارتكاب يا عدم ارتكاب جرائم باشد، كما اينكه بالا بودن خودكنترلي توضيحدهنده احتمال انطباق با هنجارهاي اجتماعي و قوانين توسط فرد است(علیوردینیا و معمار، ۱۳۹۴).
همچنین هیرشی در کتاب پیوندهای اجتماعی نظریهی کنترل اجتماعی پیوندهای اجتماعی را مطرح کرده و آنها را مورد آزمون قرار داده است. وی ابتدا تعریف واژهی بزهکاری را آورده است. او فرد بزهکار را شخصی میداند که از تقیدات اجتماعی آزاد است و در واقع به عقیدهی وی بزه زمانی اتفاق میافتد که فرد نسبت به قید و بندهای اجتماعی کم اعتنا و یا بیاعتنا باشد. این تقیدات را در قالب چهار مفهوم مطرح میکند(مشکانی و همکاران،1381). هیرشی(۱۹۶۹) درکتاب علل بزهکاري خود استدلال میکند که بشر به طور طبیعی قابلیت ارتکاب جرم یا کنشهاي انحرافی را داراست. در این نظریه او تلاش میکند به این سؤال که چرا افراد همنوا هستند، پاسخ دهد و نشان میدهد که علّت این همنوایی پیوند اجتماعی قوي با جامعه است. بالعکس، اگر پیوند اجتماعی فردي ضعیف باشد، احتمال بیشتري وجود دارد که این فرد مرتکب اعمال انحرافی شود(علیوردینیا و شهریاری، ۱۳۹۶).
نظریهی عمومی جرم از دیگر نظریههایی است که در این زمینه از آن بهره برده شده است. این نظریه، مفاهیم نظریهی کنترل را با دیدگاههاي زیست اجتماعی، روانشناختی، فعالیت روزمره و نظریههاي انتخاب عقلانی ترکیب میکند. بنابراین، در مقایسه با نظریهی پیوند هیرشی، دیدگاهی کاملتر است. نظریهی عمومی جرم، مدعی است که افراد با هدف کسب لذت و احتراز از رنج، مرتکب جرم میشوند. بنابراین جرم امري منطقی، عقلانی و پیشبینیپذیر است. افراد زمانی مرتکب جرم میشوند که این امر پاداشدهنده باشد. اگر هدفهاي مورد نظر فرد مراقبت شوند، تهدید به مجازات جلوي جرم را میگیرد و میزان جرم کاهش مییابد. این نظریهپردازان، این باور را مطرح کردند که خودکنترلی، که در سالهاي نخست زندگی، درونی میشود، مشخص میکند که چه افرادي مرتکب جرم خواهند شد(علیوردینیا و یونسی،۱۳۹۲). در رویکرد روانشناسی در کنار برخی عوامل مانند: کم هوشی، اختلال مغزی و عصبی و رفتار غریزی، برای تبیین کجروی مورد استناد قرار گرفته است، میتوان به تئوری ناکانی پرخاشگری اشاره کرد. در این تئوری پرخاشگری برآیند فرایندی در نظر گرفته میشود که فرد در خلال آن افراد از دستیابی به هدف یا اهدف خویش باز میمانند و احساس ناکامی در آنها شکل میگیرد. ناکامی حاصل از چنین فرآیندی در نهایت سبب بروز حرکات و رفتارهای پرخاشجویانه و خشونتآمیز بین افراد میگردد(محسنی تبریزی و رحمتی، ۱۳۸۱). از مجموعه مطالعات انجام شده چنين نتيجه گيري ميشود که انحرافات اجتماعی اعمال مجرمانه و رفتارهاي آسيبي داراي چندين عامل متفاوت هستند و در واقع نميتوان به عنوان پديدههاي تک علتي به مطالعهی اين رفتارها پرداخت. چارچوب نظری مورد استفاده در این تحقیق نیز به صورت زیر میباشد.
براساس نظريهی محروميت نسبي نظريهی انسانها عموماً به مقايسهی خود با ديگران ميپردازند و در اين رابطه وقتي احساس فقر و بيعدالتي ميكنند واكنشهاي شديد عاطفي(مانند: تعويض شغل، كارشكني و خودكشي و ...) انجام ميدهند، وقتي اين احساس به بالاترين درجه خود برسد به احساس تضاد اجتماعي ميانجامد و تعارضات شديدي را در پي دارد(رفيع پور، 1380 .(که با توجه به این نظریه، این فرضیه مطرح میشود که آیا
- بین میزان ارضای نیازهای فردی(میزانتفریح، رفع نیازهایمالی) و تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی رابطه وجود دارد،
طبق نظريهی پيوند افتراقي ساترلند افراد احتمالاً زماني منحرف ميشوند که با افرادي ارتباط داشته باشند كه عقايد انحرافي دارند تا افرادي كه نظريههاي ضد انحرافي را دارا ميباشند. نظریهی ساترلند داراي دو عنصر اساسی است. اولین عنصر، محتواي انچه آموخته است میباشد که شامل شگردهاي ویژهی ارتکاب به انحراف است و دومین عنصر فرآیندي است که فرد طی آن رفتارهاي انحرافی را یاد میگیرد. به نظر ساترلند اکثر رفتارهاي انحرافی در درون گروههاي نخستین به ویژه همالان فرا گرفته میشود و افراد از طریق ارتباط با دیگران که حاصل هنجارهاي منحرفانه هستند، منحرف میشوند(گیدنز، 1376). که با توجه به این نظریه، این فرضیهها مطرح میشود که آیا
- بین میزان روابط اجتماعی مستقیم و مجازی(بین خانواده، دوستان و افراد مجازی) و تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی رابطه وجود دارد،
- بین تایید کنترل اجتماعی(پدر، مادر، دانشگاه، جامعه) و تمایل به رفتارهای انحرافی رابطه وجود دارد،
طبق نظر ادوین ساترلند، رفتار انحرافی ازطریق معاشرت با اغیار، پیوند افتراقی یعنی داشتن روابط اجتماعی با انواع خاصی از مردم مانند جنایتکاران آموخته میشود. او میگوید، برای آنکه شخص جنایتکار شود، نخست باید بیاموزد که چگونه میتوان جنایت کرد. درواقع، فرایند یادگیری رفتار انحرافی به وسیله دوستان فرد مجرم، تعیین میشود(صدق سروستانی؛ ۱۳۹۳). که با توجه به این نظریه، این فرضیهها مطرح میشود که آیا
- بین گروههای مرجع(تبعیت از مد، موسیقی، فیلم، مذهب) و تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی رابطه وجود دارد،
- بین رعایت هنجارهای اجتماعی و تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی رابطه وجود دارد،
- بین مشروعیت اجتماعی و تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی رابطه وجود دارد.
طبق نظریهی دیویس و نواتسورم12، رضایت از زندگی را مجموعهاي از احساسات سازگار و ناسازگار میدانند که زندگی او در احساسها به خود مینگرند و نشانی از همسویی توقعات انسان با پاداشهایی است که زندگی براي او فراهم میآورد. به طور کلی میتوان گفت رضایت از زندگی نوعی احساس مثبت فرد به زندگیاش می باشد که زاییده عواملی مانند: شرایط زندگی، روابط حاکم بر زندگی و ثأثیر عوامل فرهنگی است. هم چنین میتوان گفت، رضایت از زندگی احساسی روانی است که از عوامل اجتماعی نیز متأثر میباشد. در نتیجه رضایت از زندگی، مفهومی ذهنی و برداشت کلی فرد از زندگی خود است(تبریزي، 1390).
- بین میزان رضایتمندی از زندگی با(خانواده، تحصیل، اوقات فراغت، دوستان) و تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی رابطه وجود دارد،
- بین میزان پیوستگی اجتماعی(خانواده، دوستان، جامعه) و تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی رابطه وجود دارد،
در نظریهی تضاد ارزشی که ریشههای آن در افکار برخی جامعه شناسان کلاسیک نظیر کارل مارکس و رالف دارندروف وجود دارد، به طور کلی بر پیامدهای شخصی و اجتماعی تمرکز ثروت و قدرت دردست عدهای محدود تاکید می کند. نقطهی عطف این نظریه آن است که گروههای ثروتمند و قدرتمند جامعه دارای علایق مشترک اقتصادی و سیاسیاند و بیشتر برگزیدگان قدرت، از قدرت سیاسی خود برای تدوین و اجرای معیارهای قانونی حامی منافع خود استفاده نموده و یا در واقع سوء استفاده می کنند. این امر به نوعی ایجاد تضاد میکند و شکاف طبقاتی را توسعه میبخشد و زمینه افزایش جرایم اجتماعی رافراهم می سازد(لطفی و همکاران، ۱۳۹۵).
- بین تضاد ارزشی (اختلاف در عقايد و افكار، ارتباط با جنس مخالف، نوع موسيقي، اعتقادات، اوقات فراغت، در نوع رفتار و ...) و تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی رابطه وجود دارد،
روش تحقیق
پژوهش حاضر بر اساس هدف، كاربردي و به روش پيمايش انجام شده است. جامعهی آماري کلیهی دانشجویان دانشگاه سیستان و بلوچستان به تعداد ۲۲۸۵۰ هزار نفر میباشد، که با استفاده از فرمول کوکران و نمونهگیری احتمالی تصادفی ساده، حجم نمونه ۳۸۴ نفر برآورد شده است. دادهها نیز با استفاده از پرسشنامهی محقق ساخته جمع اوری شده است، که در ۹ بعد(میزان روابط اجتماعی، گروههای مرجع، میزان رضایتمندی از زندگی، میزان پیوستگی اجتماعی، تضاد ارزشی، رعایت هنجارهای اجتماعی، تایید کنترل اجتماعی، مشروعیت اجتماعی) مورد بررسی قرار گرفته است. جهت بررسی روایی این پرسشنامه نیز، پس از تدوین پرسشنامهها، آنها را پیش از اجرا، به اساتید و متخصصان نشان داده و از نظرات آنها برای تصحیح پرسشنامه کمک گرفته است. به‌منظور سنجش پايايي پرسشنامهها قبل از انجام تحقیق پیش ازمون صورت گرفت به این صورت که پرسشنامههای تدوین شده قبل از اجرای اصلی تحقیق در اختیار نمونهی کوچکتری از همان جمعیت(۳۰ نفر) قرار گرفت و با استفاده از نظرات پاسخگویان در رابطه با سؤالات پرسشنامه، همبستگی درونی گویهها مورد بررسی قرار گرفت، گویههایی که همبستگی درونی پایینتری با گویههای دیگر پرسشنامه داشتند حذف شد و در نهایت پرسشنامه برای انجام پیمایش اصلی آماده شد. با توجه به نتایج بهدست آمده ازآلفای کرونباخ، ضریب به دست آمده برای تکتک متغیرها، بالای 70% است، میتوان گفت که پایایی آزمون این پژوهش، در سطح قابل قبولی ست. ضريب آلفايکرونباخ براي کل پرسشنامهها نیز در این تحقیق برابر با ۷۹/0 تعيين گرديد، که نشان از پایایی خوب پرسشنامه میباشد.
جدول۱: ضرایب آلفای کرونباخ برای متغیرهای تحقیق
ابعاد | تعدادسوال | ضریب آلفای کرونباخ |
رفتار انحرافی | 6 | 848/0 |
روابط اجتماعی | 4 | 767/0 |
نیاز های فردی | 7 | 789/0 |
گروههای مرجع | 6 | 742/0 |
رضایت از زندگی | 4 | 703/0 |
پیوستگی اجتماعی | 5 | 752/0 |
تضاد ارزشی | 4 | 794/0 |
هنجارهای اجتماعی | 3 | 858/0 |
کنترل اجتماعی | 5 | 731/0 |
مشروعیت اجتماعی | 4 | 776/0 |
یافتههای تحقیق
الف) اطلاعات جمعیتشناختی
با توجه به دادههای بهدست آمده، از این نمونهی آماری، ۳۴درصد از دانشجویان زن و ۶۶ درصد مرد میباشد. ۴۷ درصد ازپاسخگویان بین ۲۰ تا ۳۰ سال، ۵۰.۶ درصد بین۳۰ تا ۴۰ و سایر پاسخگویان بین ۴۰ تا ۵۰ سال سن داشتهاند. از نظر میزان تحصیلات: ۱۹.۷ درصد دانشجوی فوقدیپلم، 47.2 درصد دانشجوی لیسانس، 19.0 درصدد فوق لیسانس و ۱۰ درصد دانشجوی دکترا می باشد. از نظر تاَهل: 62.5 درصد مجرد، 32.5 درصد متاَهل می باشند. از نظر اشتغال: 21.2 درصد آزاد،21.2 درصد دولتی، 53.5 درصد بیکار می باشد.
ب) بررسی نتایج فرضیههای تحقیق
بررسی نتایج فرضیههای تحقیق به صورت زیر میباشد:
جدول ۲: آزمون t دو نمونهی مستقل بین جنسیت و تمایل به ارتکاب رفتار انحرافی
تمایل به ارتکاب رفتار انحرافی | جنسیت | فراوانی | میانگین | انحراف معیار | سطح معناداری | نتیجهی فرضیه |
زن | ۱۳۱ | ۲۴۹/۵۴ | ۲۷/۳۴ | ۰/۰۰۰ | تآیید فرضیه | |
مرد | ۲۵۳ | ۲۸۳/۱۹ | ۴۳/۶۷ |
توجه به نتایج آزمون لوین، مشاهده میشود که گروههای مستقل آقایان و خانمها در سازهی تمایل به ارتکاب رفتار انحرافی با هم برابر نیستند. و بین آنها تفاوت معناداری وجود دارد، بهگونهای که میزان تمایل به ارتکاب رفتار انحرافی در مردان در این پژوهش در جایگاه بالاتری از زنان قرار دارند.
جدول ۳: آزمون ضریب همبستگی پیرسون بین سن و تمایل به ارتکاب رفتار انحرافی
متغیر | تمایل به ارتکاب رفتار انحرافی | |
سن | سطح معناداری | ضریب همبستگی |
0/034 | -0/201 | |
با توجه به نتایج آزمون پیرسون ، نتیجه میگیریم که بین سن و تمایل به ارتکاب رفتار انحرافی رابطهی معناداری وجود دارد، اما ضريب همبستگي بدست آمده حاكي از همبستگي نسبتاَ ضعیف و معکوس بین دو متغیر است.
جدول ۴: آزمون اسپیرمن بین تحصیلات و تمایل به ارتکاب رفتار انحرافی
متغیر | تمایل به ارتکاب رفتار انحرافی | |
تحصیلات | سطح معناداری | ضریب همبستگی |
0/005 | -0.7 | |
با توجه به نتایج آزمون اسپیرمن، نتیجه میگیریم که بین تحصیلات و تمایل به ارتکاب رفتار انحرافی رابطهی معناداری وجود دارد، ضريب همبستگي بدست آمده نیز در این تحقیق حاكي از همبستگي نسبتاَ قوی و معکوس بین دو متغیر است.
همبستگی میان میزان روابط اجتماعی و تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی
جدول شمارهی ۵ : آزمون همبستگی میان عوامل اجتماعی مؤثر و تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی
متغیر وابسته | ابعاد متغیر مستقل | همبستگی | معناداری | تعداد نمونه |
تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی | میزان روابط اجتماعی | 199/0- | 000/0 | 384 |
میزان ارضای نیازهای فردی | 141/0- | 006/0 | 384 | |
گروههای مرجع | 277/0- | 000/0 | 384 | |
میزان رضایتمندی از زندگی | 303/0- | 000/0 | 384 | |
میزان پیوستگی اجتماعی | 48/0- | 000/0 | 384 | |
تضاد ارزشی | 92/0 | 000/0 | 384 | |
رعایت هنجارهای اجتماعی | 86/0- | 000/0 | 384 | |
تایید کنترل اجتماعی | 20/0- | 000/0 | 384 | |
مشروعیت اجتماعی | 253/0 | 000/0 | 384 |
داده هاي حاصل از تحقيق حاکی از وجود رابطه بین متغیرهاست است، همبستگی دو متغیر روابط اجتماعی با تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی 199/0 - است. جهت رابطهی معکوس و شدت آن ضعیف است. همبستگی دو متغیر ارضای نیازهای فردی با تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی 141/0 - است. جهت رابطه معکوس و شدت آن ضعیف است. همبستگی دو متغیر گروههای مرجع با تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی 277/0 - است. جهت رابطه معکوس و شدت آن ضعیف است. همبستگی دو متغیر رضایتمندی از زندگی با تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی 303/0 - است. جهت رابطه معکوس و شدت آن ضعیف است. همبستگی دو متغیر پیوستگی اجتماعی با تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی 48/0 - است. جهت رابطه معکوس و شدت آن متوسط است. همبستگی دو متغیر تضاد ارزشی با تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی 92/0 است. جهت رابطه معکوس و شدت آن بسیار است. همبستگی دو متغیر رعایت هنجارهای اجتماعی با تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی 85/0 - است. جهت رابطه معکوس و شدت آن بسیار قوی است. همبستگی دو متغیر تایید کنترل اجتماعی با تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی 20/0 - است. جهت رابطه معکوس و شدت آن ضعیف است. همبستگی دو متغیر مشروعیت اجتماعی با تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی 253/0 است. جهت رابطه مثبت و شدت آن بسیار است.
تحليل رگرسيون چند گانه
جدول شمارهی ۶: تحليل رگرسيون چند گانه براي تبيين متغير وابسته (تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی)
انحراف استاندارد | ضریب تعیین تعدیل شده | ضریب تعیین | همبستگی |
54491/2 | 335/0 | 372/0 | 610/0 |
دادههاي جدول نشان ميدهد كه ضريب همبستگي معادل610/0 محاسبه شده است، كه بيانگر اين مطلب است كه نه متغير(میزان روابط اجتماعی، ارضای نیازهای فردی، گروههای مرجع، میزان رضایتمندی از زندگی، میزان پیوستگی اجتماعی، تضادارزشی، رعایت هنجارهای اجتماعی، تایید کنترل اجتماعی، مشروعیت اجتماعی) به طور همزمان تقريباً 61/0 با تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی همبستگي دارند. در اين بررسي ضریب تعیین تعدیل شده معادل 372/0 محاسبه شده است، يعني حدود 37 درصد تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی توسط متغيرهاي نهگانه مورد بررسي توضيح داده ميشود، و 63 درصد باقيمانده ناشي از عواملي خارج از مشاهدات مورد بررسي ما ميباشند.
جدول شماره7: ضرايب تاثير مدل تبيين كننده تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی
متغير | B | Beta | T | Sig. |
ثابت | 982/16 | - | 838/8 | 000/0 |
ارضای نیازهای فردی | 581/0 | 122/0 | 744/4 | 000/0 |
گروههای مرجع | 241/0- | 198/0- | 803/2- | 006/0 |
میزان رضایت مندی از زندگی | 341/0- | 271/0- | 497/3- | 001/0 |
میزان پیوستگی اجتماعی | 0.359 | 0.293 | 3.187 | 0.002 |
تضادارزشی | -0.87 | -0.88 | -1.346 | 0.001 |
رعایت هنجارهای اجتماعی | 0.88 | 0.205 | 1.430 | 0.000 |
تایید کنترل اجتماعی | 0.44 | 0.68 | 1.650 | 0.000 |
مشروعیت اجتماعی | 0.113 | 0.65 | 1.743 | 0.000 |
میزان روابط اجتماعی | -0.113 | 0.42 | -2.690 | 0.008 |
ضرایب تأثیر استاندارد موجود در جدول بالا نشان میدهد: تضادارزشی با ضريب تأثير رگرسيوني (88/0 -=(Beta ، تایید کنترل اجتماعی با ضريب تأثير رگرسيوني (68/0 =(Beta ، مشروعیت اجتماعی با ضريب تأثير رگرسيوني (65/0 =(Beta ، میزان روابط اجتماعی با ضريب تأثير رگرسيوني (42/0 =(Beta ، میزان پیوستگی اجتماعی با ضريب تأثير رگرسيوني (293/0 =(Beta، میزان رضایتمندی از زندگی با ضريب تأثير رگرسيونی (271/0- =(Beta ، رعایت هنجارهای اجتماعی با ضريب تأثير رگرسيوني (205/0 =( Beta و ارضای نیازهای فردی با ضريب تأثير رگرسيوني (122/0 =( Beta و گروههای مرجع با ضريب تأثير رگرسيوني (198/0- =( Beta به ترتیب در رتبه های 1 تا 9 قرار گرفته است.
تحلیل رگرسیون ساده تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی
جدول شماره8: ضرايب تاثير مدل تبيين كننده تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی
متغير | B | Beta | T | Sig. |
ثابت | 131/16 | - | 414/9 | 000/0 |
عوامل موثر | 160/0- | 750/0 | 586/4 | 000/0 |
ضرایب تأثیر استاندارد موجود در جدول بالا شدت اثرگذاری متغیر عوامل موثر بر تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی را به میزان (750/0 =( Beta نشان میدهد.
نتیجه گیری
به طور کلی می توان گفت که مطالعهی حاضر مؤید چهاچوب مفهومی انتخابی آن است در این پژوهش نظریههای ساترلند، دیویس و نواتسورم،کارل ماکس و... استفاده شده است. هدف از انجام تحقیق حاضر بررسی عوامل اجتماعی است که خلاء آنها باعث رفتارهای انحرافی است. از نتايج به دست آمده استنباط ميشود که عوامل: میزان روابط اجتماعی مستقیم و مجازی، ميزان پیوستگی اجتماعی، میزان رضایتمندی از زندگی، گروههای مرجع، رعایت هنجارهای اجتماعی، تأییدکنترل اجتماعی رابطهی معکوسی با تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی دارد، که این یافتهها با با مطالعات ساترلند(به نقل از لنديش13، ۲۰۰۱) همسو ميباشد. برحسب نظريات ساترلند، رفتار انحرافي ارثي نيست و در اثر فرايند ارتباط، بويژه در داخل يک گروه محدود(مثل خانواده، گروه دوستان، باند و... ) آموخته ميشود. اهميت توجه به اين عامل از آنجا ناشي ميشود که در اغلب مطالعات جامعه شناسان بزرگي نظير شاو و مکكي14(به نقل از صفوي، ۱۳۶۷)، کواراسوس15 (به نقل از رشيدپور، 1345 ) و تحقيقات مرکز وکرسون(به نقل از کینيا، ۱۳۷۳) مطابقت دارد. تأملي در يافته اخير، لزوم برنامهريزي در راستاي ايجاد محيطي سالم در خانوادهها از طريق آموزش و ارائهی خدمات فرهنگي را دو چندان مينمايد. اعمال کنترل شديد نیز تاثيرات مخربي را در بروز و تشديد جوانان به تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی دارد. يافتهی پژوهش حاضرتناسب زيادي با نظريهی اسناد واینر دارد(واينر16 به نقل از سيف، ۱۳۷۹) دارد. طبق نظر واينر، تأثير کنترل بيروني بر رفتار افراد، مقطعي و زودگذر است و نميتوان از آن به عنوان يک منبع تأثيرگذار حقيقي نام برد و با محو عامل بيروني، به احتمال بسيار زياد، آن دست از عملکردهاي افراد که دروني نبوده و صرفاً کنترل بيروني بر آنها حکمفرما بوده، در جهت عکس، سير خواهند نمود يا دستکم در ادامه با ضعف و نقصان مواجه خواهند شد. از سوي ديگر برطبق نظر واينر هرگاه در هر امري منبع کنترل، دروني باشد فرد خود را مسئول اصلي رفتار ميداند. از پيامدهاي مثبت اين تصور، ايجاد حس تاثيرگذار بودن فرد در فرايند زندگي ميباشد. فردي که منبع کنترلپذيري او دروني است. احساس ارزشمندي در او تقويت شده و احتمال انجام آن فعاليت (فعاليتهاي مبتني بر کنترلپذيري دروني) را در آينده افزايش ميدهد. به همين منوال در مقوله انحرافات اجتماعي هرگاه فرد نقش خود را در روند اعمال و رفتار خود، فعال و اثرگذار بداند، در واقع خود را مسئول اصلي ادارهی امور زندگي تصور ميکند و مسئوليت و عواقب تصميمها و رفتارهاي خود را ميپذيرد. حال اگر شرايط را به گونهاي فراهم نماييم تا فرد ضمن ايجاد حس تاثيرگذاري در روند زندگي فردي و اجتماعي، به نقش خود ايمان آورد، ميتوان به تحقق اين مهم، يعني پاسخگويي و مسئوليتپذيري افراد در قبال رفتار و کردار خود، اميد بست. اين رويه از مهمترين و کارآمدترين راهکارها در خودارزيابي، مشارکتپذيري، و تعامل سازنده با اجتماع به شمار ميرود. وضعيت اقتصادي نیز عامل دیگری بر تمایل به ارتکاب رفتارهای انحرافی است. وضعيت نامساعد اقتصادي ميتواند يکي از زمينههاي بروز انواع انحرافات در جامعه باشد. از سوي ديگر اين يافته با مطالعات شاو و مککي (به نقل از صفوي، ۱۳۶۷)،کيبرگ17 (به نقل از کینيا، ۱۳۷۰)،کوييني (به نقل از ممتاز، ۱۳۸۱)، هم خواني دارد. اين يافته، تاثير و اهميت عوامل اقتصادي بر انحرافات اجتماعي را دو چندان مينمايد و آن را از حالت ملي به فراملي تبديل ميکند؛ همچنين نمايانگر آن است که در جوامع انساني هر کجا که شرايط اقتصادي نامطلوبي وجود داشته باشد احتمال بروز آسيبهاي اجتماعي افزايش مييابد و اين امر توجه جدي مسئولين کشوري، در اهتمام به ارتقاء سطح رفاه اقتصادي جامعه را مضاعف ميسازد. عامل دیگر« امور فرهنگي ـ آموزشي » میباشد که بيتوجهي به آن ميتواند لطمات سنگيني را بر پيکرهی جامعه وارد سازد. يکي از ويژگيهاي عمدهی جوامع در قرن بيست و يکم، اهميت دم افزون و گسترهی کاربرد فناوريهاي ارتباطات و اطلاعات است. سرعت سريع رشد و اشاعهی اطلاعات در جامعهی جهاني، منجر به کمرنگ شدن مرزهاي فيزيکي شده است. هر ملتي که بخواهد در اين عصر تغييرات، پويا بماند و ضمن استقبال از تغييرات مطلوب، از آسيبهاي تهديدکنندهی همنوايي در جامعه دوري نمايد ميبايست در زمینهی آموزش مفاهيم فرهنگي متناسب با نياز جامعه، با استفاده از انواع روشهاي فراگير محور، نظامي را طرحريزي نمايد که در راستاي بهرهوري حرکت نموده و بتواند با حداقل امکانات، به حداکثر بازدهي متناسب با اهداف دست يابد. اين امر اهميت سرمايهگذاري مالي، مادي، انساني، و اطلاعاتي را در اين زمينه دوچندان مينمايد، چرا که اگر ما به دنبال دستيابي به جامعهاي پويا و با نشاط به همراه شهرونداني سالم هستيم بايد زمینهی دستيابي به آن را نيز فراهم کنيم.
پیشنهادهای پژوهش
برای کاهش این مشکل، خانوادهها وظايفي در مقابل پيشگيري از جرم و بزهكاري فرزندان خود دارند كه به برخي از آنها اشاره شود:
1. دوستي با فرزند و حذف فاصله والدين با فرزندان، به گونه اي كه آنان به راحتي مشكلات و نيازهاي خود را با والدين مطرح کنند؛
1. تقويت اعتقادات فرزند، به ويژه در كودكي و نوجواني، دركنار پاي‌بندي عملي والدين به آموزه هاي ديني؛
2. ايجاد محيط و بستر مناسب و سازگاري در محيط خانه؛
4. ايجاد بستر مناسب براي احساس امنيت، آرامش، صفا و صميميت و درك متقابل والدين و فرزندان؛
3. مراقبت والدين نسبت به اعمال و رفتار فرزندان خود؛
علاوه بر خانواده، ساير نهادها از جمله مجموعه حاكميت، آموزش و پرورش، قوه قضائيه، بهزيستي و... نيز در اين زمينه وظايفي دارند كه به برخي از آن ها اشاره مي شود:
1. اعمال مجازت هاي سنگين، علني و جدي (در ملأ عام) براي باندهاي فساد، اغفال و...؛
2. تقويت نظارت هاي اجتماعي رسمي و دولتي و نيز نظارت‌هاي مردمي و محلي از جمله امر به معروف و نهي از منكر براي پاكسازي فضاي جامعه و تعديل آزادي هاي اجتماعي؛
3. برنامه ريزي اصولي و صحيح براي اشتغال درجامعه، رفع بيعدالتي، و پي‌گيري منطقي نيازهاي جوانان، تأمين امنيت و نياز شهروندان؛
4. جلوگيري از مهاجرتهاي بيرويه به شهرهاي بزرگ و جلوگيري از پرداختن جوانان به شغلهای كاذب؛
5. ايجاد مراكز آموزشي، ورزشي، تفريحي، مشاوره اي براي گذران اوقات فراغت نوجوانان و جوانان؛
6. ايجاد تسهيلات لازم براي جوانان و نوجوانان از قبيل وام ازدواج، وام مسكن، وام اشتغال، و... ؛
7. ايجاد بستر مناسب براي ايجاد بيمهی همگاني، بيمهی بيكاري، و برخورداري نوجوانان و جوانان از تسهيلات اجتماعي و...؛
8. از آن رو كه از جمله عوامل مؤثر در ارتكاب جرم، بيكاري و فقر ميباشد، مي بايست با برنامهريزي دقيق، كه نياز به عزم ملي دارد، نسبت به اشتغال در جامعه و ريشه كني فقر و بي كاري اقدام لازم و بايسته صورت گيرد.
منابع و مآخذ
- آزاد ارمکی .تقی. (۱۳۷۷).بررسی مسائل اجتماعی ایران.نشر جهاد
- احمدی، حبیب. (۱۳۷۷). نظریههای انحرافات اجتماعی، شیراز، زر، چاپ اول.
- اسماعیلی، ایرج و همکاران. (۱۳۷۹). بررسی وضعیت اعتیاد در میان زندانیان دارای تحصیلات دانشگاهی تهران، مجموعه مقالات سمینار اعتیاد و جوان.
- رفیع پور، فرامرز.(1380).توسعه وتضاد، تهران:شرکت سهامی انتشار،چاپ دوم.
- سراجزاده، سید حسین؛ فیضی، ایرج. (۱۳۸۶). عوامل اجتماعی موثر بر مصرف تریاک و مشروبات الکلی در بین دانشجویان، فصلنامهی علوم اجتماعی، شمارهی۳.
- سيف، علی اکبر. ( ۱۳۷۹ )، روانشناسي پرورشي، تهران، انتشارات آگاه.
- صديق سروستاني، رحمت االله. ( .(1393آسيب شناسي اجتماعي، چاپ اول، تهران: انتشارات آن.
- صفوي، امان اله. ( ۱۳۶۷ ). تئوريهاي انحرافات، تهران، مجلهی رشد، سال دوم، شمارهی 4.
- علیوردی نیا،اکبر؛علیمردانی،منا،(1396).کاربست تجربی نظریهی فعالیتهای روزمره در بررسی رفتارهای انحرافی دانشجویان، فصلنامهی جامعهشناسی کاربردی، سال بیست و هشتم شمارهی3.
- علیوردینیا، اکبر و معمار، رحمت الله. (۱۳۹۴). بررسی تجربی رابطه دینداری، خودکنترلی و رفتار انحرافی. فصلنامهی راهبرد اجتماعی فرهنگی. سال چهارم. پاییز ۹۴، شمارهی۱۶.
- علیوردینیا، علیاکبر؛ یونسی بروجنی، عرفان. (۱۳۹۲). تحلیل جامعهشناختی رفتارهای انحرافی دانشجویان: آزمون تجربی دیدگاه نظری چندگانه. مجلهی تحلیل اجتماعی، شمارهی ۴.
- علیوردينيا، اكبر و قهرمانيان، داريوش. (۱۳۹۵). مطالعه جامعهشناختي رفتارهاي انحرافي دانشجويان: كاربست تجربي نظريه انتخاب عقلاني، جامعهشناسي نهادهاي اجتماعي، شمارهی۳.
- عليوردینيا، اكبر و صالح صالح نژاد. (۱۳۹۰). خودكنترلي ـ جنسيت و تأثير آن بر رفتارهاي انحرافي، فصلنامهی زن در توسعه و سياست، دورهی 9، شمارهی ۵.
- عليوردینيا، اكبر؛ شهریاری، نگار. (۱۳۹۶). بررسی رفتار انحرافی دانشجویان: ارزیابی توان تبیینی نظریههای کلاسیک و فشار، جامعه پژوهی فرهنگی، سال هشتم، شمارهی۲.
- فتاحی، فرهاد؛ جهانگیرفرد، مجید؛ مهدیزاده، علی. (۱۳۹۸). اثر عوامل زمینه ای بر بروز رفتارهای انحرافی کارکنان، فصلنامهی مدیریت نظامی، شمارهی ۷۶.
- قاسمی، وحید؛ فرداصفهانی، احسان؛ منوچهری فر، صبا؛ (۱۳۹۷). تحلیل محتوای مستند شوک با تأکید بر نظریههای انحرافات اجتماعی، پژوهش های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، سال هفتم، شمارهی ۲۰.
- کریمیان، حسین. (1387) ، نگاهی به بزهکاری نوجوانان وجوانان، پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی؛ شمارهی۱۲۶ .
- کواراسوس، ویلیام.(1345).بزهکاری نوجوانان کتاب، ترجمه ابراهیم رشیدپور، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی.
- کینيا، مهدی. ( ۱۳۷۳ ). مباني جرمشناسي، جلد اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- کينيا، مهدي. (۱۳۷۰ )، علوم جنايي، جلد سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- گیدنز،آنتونی.(1382). جامعه شناسی، ترجمه منوچهر صبوری،تهران ،نشر نی.
- لطفی، عزت الله، فیض پور، محمدعلی؛ یاری، محمدسعید؛ ستار رستمی، همت؛ میرزایی، سرور. (1395). بررسی تاثیر متغیرهای اقتصادی- اجتماعی بر جرم بر کشور،رهیافت تکنیک داده های ترکیبی(مطالعه موردی سرقت و قتل)، فضلنامهی مطالعات مدیریت انتظامی، سال یازدهم، شماره سوم.
- محسنی تبریزی، علیرضا. (۱۳۸۱). وندالیسم، تهران: انتشارات آن، چاپ اول.
- محسنی تبریزی، علیرضا؛ صفری شالی، رضا. (۱۳۸۳). بررسی زمینه های بزهکاری و تخریب اموال عمومی توسط نوجوانان«مطالعه موردی نوجوانان استان قزوین. فصلنامهی جامعه شناسی، سال دوم، شمارهی ۳.
- محسنی تبریزی،علیرضا؛رحمتی؛محمدمهدی.(1390).سیری در مفاهیم و نظریه های خشونت ،پرخاش و پرخاشگری به منظور ساخت و ارایه یک مدل علی-توصسفی خشونت در ورزش ، فصلنامهی علوم اجتماعی. شماره 19.
- مساواتي آذر، مجيد. ( ۱۳۷۲ ). مباني جامعهشناسي، تبريز، انتشارات احرار.
- مشکانی، محمدرضا، مشکانی، زهراسادات. (1381)، سنجش تاثیر عوامل درونی و بیرونی خانواده بر بزهکاری نوجوانان: آزمون تجربی نظریه ترکیبی کنترل اجتماعی و پیوند افتراقی، جامعهشناسی ایران. شمارهی2.
- ممتاز، فريده. ( ۱۳۸۱ ). انحرافات اجتماعي، نظريه ها و ديدگاهها، تهران، انتشارات شرکت سهامي انتشار.
- Butler, J.C. (2009). “Authoritarianism and fear of Deviance. North American”, Journal of Psychology, 11(1).
- Ford, J. A., & Blumenstein, L. (2012). Self-control and substance use among college students. Journal of Drug Issues, 43(1).
- Gottfredson, M.& T. Hirsch. (1990).AGenerai Theory of Crime.Stanford,CA:Stanford University Press.
- Hirschi, T. (1969). Causes of Delinquency. Berkeley: Univ. of Ca Press.
- Jones, S., and Quisenberry, N. (2004). The general theory of crime: How general is it? , Deviant Behavior, 25.
- Landis, Judson. R. (2001), Sociology: concepts and Characteristics, 12 th ed, Wadsworth- T HOMSON Learning.
- Merton, Robert. (1966), Social Structure, MC Milan Publishing Company.
- Sattler, S., Graeff, P., & Willen, S. (2013). Explaining the decision to plagiarize: an empirical test of the interplay between rationality, norms, and opportunity. Deviant Behavior, 34(6), 444-463.
- Siegel, Larry J. (2010), Criminology. London. Wadsworth Publishing Company
[1] .Siegel
[2] .Staller&et.al.
[3] .Ford&Blumenstein.
[4] .Webster
[5] .Butler
[6] .Jones&Quisenberry
[7] .Hirschi
[8] .Rational choice Theory
[9] .Merton
[10] .Sutherland
[11] .Differential Association
[12] . Davis& Newstrom
[13] .Landish
[14] .Clifordshaw & Henery Mc Kay
[15] .Kevaraceus
[16] .Vyner
[17] . Kay Berg